Η βιταμίνη D έχει ένα σημαντικό ρόλο
στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου και μπορεί να
μειώσει τον κίνδυνο ορισμένων ιογενών και βακτηριακών λοιμώξεων με
ρύθμιση της ανοσολογικής απόκρισης σε τέτοια παθογόνα (1-2). Τα επίπεδα
της βιταμίνη D στο αίμα φαίνεται να σχετίζονται με λοιμώξεις του
αναπνευστικού, 4 ng/mL αύξηση των επιπέδων της βιταμίνης D αντιστοιχεί
σε περίπου μείωση 7-10% του κινδύνου μόλυνσης (3-4). Επιπλέον, η
ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί να συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο γρίπης
και λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος (5). Ο Δρ John Cannell, ιδρυτής
του Vitamin D Council, ήταν ένας από τους πρώτους που εισήγαγε την ιδέα
ότι η ανεπάρκεια βιταμίνης D μπορεί στην πραγματικότητα να είναι μια
υποκείμενη αιτία της γρίπης. Με άλλα λόγια διατύπωσε μια νέα θεωρία
γιατί παθαίνουμε γρίπη τον χειμώνα. Η αιτία είναι τα χαμηλά επίπεδα μιας
βιταμίνης! Σε μια μελέτη στα άτομα με ανεπάρκεια βιταμίνης D η λήψη
συμπληρωμάτων βιταμίνης D ήταν πολύ πιο αποτελεσματική από ό, τι το
αντιγριπικό εμβόλιο. Γίνεται λοιπόν κατανοητό γιατί τα αντιγριπικά
εμβόλια δεν είναι τόσο αποτελεσματικά. Τα εμβόλια κατά της γρίπης δεν
κάνουν τίποτα για την αντιμετώπιση του υποκείμενου προβλήματος της
έλλειψης βιταμίνης D, το οποίο εμποδίζει αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό
σας σύστημα από το να λειτουργεί σωστά.
Ο Δρ John Cannell, ψυχίατρος της
Καλιφόρνιας, είναι ο κύριος συγγραφέας μιας θεωρίας ορόσημο που υποθέτει
ότι οι επιδημίες της γρίπης είναι στενά συνδεδεμένες με την πτώση των
επιπέδων βιταμίνης D (6). Στην Καλιφόρνια, ο Δρ Cannell εργάζεται με
ασθενείς σε νοσοκομείο μέγιστης ασφάλειας για εγκληματίες παράφρονες Τα
τελευταία χρόνια είχε συνειδητοποιήσει ότι η βιταμίνη D είναι μια
μοναδική ένωση με βαθιά επιδράσεις στην ανθρώπινη ανοσία. Ήταν ενήμερος
μιας σημαντικής έρευνας που απεδείκνυε ότι η βιταμίνη D έχει πολυάριθμες
ευρείας έκτασης δράσεις στο σώμα, επηρεάζοντας τα πάντα, από την υγεία
των οστών και την πρόληψη του καρκίνου έως την αρτηριακή πίεση (7). Ο Δρ
Cannell γνώριζε επίσης ότι ένας ανησυχητικός αριθμός κατά τα άλλα υγιών
ανθρώπων έχουν ανεπάρκεια σε αυτή τη σημαντική βιταμίνη, ειδικά τον
χειμώνα. Οι περισσότεροι από τους ασθενείς του Δρος Cannell είναι
αφρο-αμερικανοί, των οποίων η χρώση του δέρματος παρεμποδίζει την
παραγωγή φυσικής βιταμίνης D από το ηλιακό φως. Το γεγονός αυτό, σε
συνδυασμό με τον περιορισμό τους, οδήγησε τον Δρα Cannell να υποψιαστεί
ότι τα επίπεδα του βιταμίνης D στο αίμα των ασθενών του είναι ασυνήθιστα
χαμηλό. Οι δοκιμές επιβεβαίωσαν ότι αυτό είναι πραγματικότητα. Αφού
εκπαίδευσε τους ασθενείς του σχετικά με τα οφέλη της βιταμίνης D, ο Δρ
Cannell συνταγογράφησε συμπληρώματα με 2000 IU βιταμίνης D3
(χοληκαλσιφερόλη) να τα λαμβάνουν καθημερινά. Ανέφερε ότι θα έδινε στους
άνδρες ακόμη υψηλότερες δόσεις, αλλά η δόση των 2000 IU αντιπροσωπεύει
το σημερινό «ανώτατο όριο» πρόσληψης βιταμίνης D που συνιστάται από το
κυβερνητικό τμήμα τροφίμων και διατροφής του Ινστιτούτου Ιατρικής των
ΗΠΑ (Food and Nutrition Board of the Institute of Medicine). Δέον να
σημειωθεί ότι σήμερα οι ειδικοί στο θέμα της βιταμίνης D συνιστούν ακόμα
μεγαλύτερες δόσεις (5000 IU-10.000 IU) ειδικά για τα άτομα που έχουν
έλλειψη βιταμίνης D. Στα τέλη του χειμώνα του 2005 ξέσπασε γρίπη στο
νοσοκομείο. Ο ένας θάλαμος μετά τον άλλο βρισκόταν σε καραντίνα, καθώς
οι ασθενείς εκδήλωσαν ρίγη, πυρετό, βήχα και σοβαρούς πόνους στο σώμα
που χαρακτηρίζουν το στέλεχος του ιού της γρίπης Α. «Στην αρχή μολύνθηκε
ο θάλαμος κάτω από τον δικό μου», ανέφερε ο Δρ Cannell, «και στη
συνέχεια οι θάλαμοι στα δεξιά μου, αριστερά μου και απέναντι από την
αίθουσα». Ωστόσο, προς έκπληξή του, οι ασθενείς του παρέμειναν
ανεπηρέαστοι. «Οι ασθενείς μου είχαν έρθει σε επαφή με ασθενείς από
μολυσμένους θαλάμους πριν από την απομόνωση», σημειώνει. «Ήμουν βέβαιος
ότι οι ασθενείς μου είχαν εκτεθεί στον ιό της γρίπης». Η διαρκής υγεία
των ασθενών του εν μέσω μιας τοπικής επιδημίας επηρέασε τις σκέψεις του
Δρος Cannell σχετικά με τη σχέση μεταξύ της βιταμίνης D και της ανοσίας
στην γρίπη (8). Ο Δρ. Cannel θυμήθηκε το έργο ενός πρωτοποριακού
βρετανού ιατρού, του Dr. R. Edward Hope-Simpson. Ο Δρ. Hope-Simpson
απέκτησε μεγάλη φήμη στα μέσα της δεκαετίας του 1960 όταν ανακάλυψε την
αιτία του έρπητα ζωστήρα, μια οδυνηρή πάθηση που επηρεάζει τους
ενήλικες. Χάρη στον Hope-Simpson, γνωρίζουμε τώρα ότι ο έρπητας ζωστήρας
προέρχεται από την επανεργοποίηση του λανθάνοντα ιού της ανεμοβλογιάς.
Μετά την ανακοίνωση αυτής της ανακάλυψης, ο Hope-Simpson έστρεψε την
προσοχή του στη γρίπη και ήταν ο πρώτος που κατέγραψε ότι σε εύκρατα
γεωγραφικά πλάτη, οι επιδημίες της γρίπης Α κορυφώνονται σταθερά τον
μήνα που ακολουθεί το χειμερινό ηλιοστάσιο. Αυτό το μοτίβο ισχύει και
για το βόρειο και το νότιο ημισφαίριο και οι περιπτώσεις αυξάνονται και
να μειώνονται για περίπου δύο μήνες πριν και μετά την κορυφή (9).
Διαπιστώνοντας την προφανή σχέση μεταξύ της μείωσης της ηλιοφάνειας και
της αύξησης της γρίπης, ο Hope-Simpson πρότεινε ότι θα πρέπει να είναι
υπεύθυνο ένα απροσδιόριστο «εποχιακό ερέθισμα». Παρόλο που αναγνώρισε
ότι η ηλιακή ακτινοβολία έπρεπε να εμπλέκεται στην εμφάνιση αυτού του
εποχιακού ερεθίσματος, του διέφευγε το τι θα μπορούσε να είναι το
πραγματικό ερέθισμα. Πριν από το θάνατό του το 2003, ο Hope-Simpson
δημοσίευσε πολυάριθμα έγγραφα που τεκμηριώνουν τον εποχιακό χαρακτήρα
της γρίπης. Ενώ οι περιπτώσεις γρίπης εμφανίζονται περιστασιακά το
καλοκαίρι, σπάνια προκαλούν κοινοτικά κρούσματα. Μπορεί να φαίνεται ως
κοινή λογική να αναγνωρίσουμε ότι η γρίπη είναι ένα χειμερινό φαινόμενο,
αλλά το γεγονός δεν είχε ποτέ τεκμηριωθεί επιστημονικά πριν. Ο
Hope-Simpson παρατήρησε επίσης, και άλλοι επιστήμονες έχουν επιβεβαιώσει
τώρα ότι τα κρούσματα της γρίπης στις τροπικές περιοχές τείνουν να
συμβαίνουν στην περίοδο των βροχών, όταν ο ήλιος είναι σπάνιος (10). Ο
Hope-Simpson αμφισβήτησε άλλες πεποιθήσεις για τη φύση της γρίπης.
Διαπίστωσε ότι «οι επιδημίες της γρίπης εμφανίζονται συχνά στο ίδιο
γεωγραφικό πλάτος, ακόμη και σε τοποθεσίες που χωρίζονται ευρέως από το
γεωγραφικό μήκος». Αλλά αν συμβαίνουν κρούσματα ταυτόχρονα σε ευρέως
διαχωρισμένες περιοχές, πώς μπορεί να είναι υπεύθυνη η μετάδοση από
άτομο σε άνθρωπο; Έχουν ειπωθεί πολλά για τους πιθανούς κινδύνους της
γρήγορης μετάδοσης λοίμωξης λόγω των σύγχρονων τρόπων μεταφοράς. Ωστόσο,
με την προσεκτική εξέταση παλιών αρχείων, ο Hope-Σίμπσον έδειξε ότι
συνέβησαν ταυτόχρονα κρούσματα στην Αγγλία πολύ πριν από την έλευση των
σύγχρονων δρόμων, πόσο μάλλον στην ηπειρωτική Ευρώπη. Αυτό έθεσε σε
αμφισβήτηση την κοινώς αποδεκτή υπόθεση ότι η γρίπη μεταδίδεται σε μια
αλυσίδα από τον έναν ασθενή στον άλλον. Θα μπορούσε ο ιός της γρίπης
είναι αδρανής σε μια σειρά πιθανών ξενιστών, μέχρις ότου κάποια
«εποχιακά ερεθίσματα» προάγουν τη μολυσματικότητα ανάμεσα σε αυτούς τους
ανυποψίαστους φορείς; Επιστρέφοντας στην Καλιφόρνια, ο Δρ Cannell δεν
μπορούσε παρά να αναρωτηθεί εάν η βιταμίνη D διαδραμάτισε ρόλο στην
ανοσία των ασθενών του στη γρίπη. Ήξερε πολλά πράγματα που ο
Hope-Simpson δεν ήξερε. Οι επιστήμονες τώρα γνωρίζουν ότι η λοίμωξη από
γρίπη παρακινεί τα λευκά αιμοσφαίρια γνωστά ως μακροφάγα να
απελευθερώσουν χημικές ουσίες του ανοσοποιητικού συστήματος που
ονομάζονται κυτταροκίνες και χημειοκίνες, οι οποίες προάγουν τη
φλεγμονή. Επιπλέον, οι επιστήμονες γνωρίζουν τώρα ότι ο ιός που ήταν
υπεύθυνος για την καταστροφική παγκόσμια πανδημία γρίπης του 1918 ήταν
ιδιαίτερα αποτελεσματικός στη διέγερση της απελευθέρωσης κυτταροκινών
από τα μακροφάγα (11). Στην πραγματικότητα, η σοβαρότητα της
προκύπτουσας ασθένειας πιστεύεται ότι είναι ανάλογη με την ικανότητα του
ιού της γρίπης να προκαλεί παραγωγή κυτταροκινών. Για παράδειγμα, στη
γρίπη των πτηνών αυτή η ανταπόκριση μπορεί να είναι πάρα πολύ μεγάλη, με
αποτέλεσμα τον θάνατο (12-13). Ο Δρ Cannell γνώριζε επίσης ότι οι
έρευνες πρόσφατα έχουν δείξει ότι η βιταμίνη D ρυθμίζει την παραγωγή
χημειοκινών και κυτταροκινών από τα μακροφάγα, εμποδίζοντας έτσι την
υπερβολική αντίδραση σε μολυσματικά ερεθίσματα και την πρόκληση σοβαρών
εκδηλώσεων ιογενών λοιμώξεων (14-15). Τα τελευταία χρόνια, αρκετοί
ανεξάρτητοι ερευνητές έχουν δείξει ότι η βιταμίνη D ενισχύει σημαντικά
τη γενετική έκφραση των αντιμικροβιακών πεπτιδίων σε ανθρώπινα
μονοκύτταρα (πρόδρομα μακροφάγων), ουδετερόφιλα και άλλα κύτταρα του
ανοσοποιητικού συστήματος (16-17). Αυτές οι αντιμικροβιακές πρωτεΐνες
συμβάλλουν στην καταστροφή των μολυσματικών μικροβίων. Με την ευρέος
φάσματος δραστηριότητά τους, είναι σε θέση να σκοτώσουν τα πάντα, από
βακτήρια μέχρι ιούς. Έχουν αποδειχθεί ότι είναι ένα σημαντικό μέρος της
άμυνας του αναπνευστικού συστήματος ενάντια στους εισβολείς, και επίσης
είναι πολλά υποσχόμενες στην καταπολέμηση του ιού της γρίπης (18-20). Η
βιταμίνη D ενεργοποιεί επίσης τα απαραίτητα κύτταρα που καταπολεμούν τη
μόλυνση, γνωστά ως μακροφάγα. Τα επικίνδυνα στελέχη του ιού της γρίπης
διεγείρουν τα λευκά αιμοσφαίρια ώστε να παράγουν φλεγμονώδεις
κυτταροκίνες που σχετίζονται με σοβαρή ασθένεια, ενώ η βιταμίνη D
προστατεύει από αυτή την επίδραση. Η βιταμίνη D ενισχύει την παραγωγή
αντιμικροβιακών πεπτιδίων, τα οποία είναι πρωτεΐνες που προστατεύουν
τους μικροοργανισμούς από τους μικροοργανισμούς που προκαλούν μόλυνση
όπως οι ιοί. Για τον Δρ Cannell, αυτές οι ενδείξεις οδήγησαν σε ένα
αναπόφευκτο συμπέρασμα: η βιταμίνη D – η οποία παράγεται όταν το δέρμα
εκτίθεται σε θερινό ηλιακό φως και η οποία, αντίθετα, μειώνεται κατά το
χειμώνα – παίζει κρίσιμο ρόλο στην ευπάθεια μας στην μόλυνση από τη
γρίπη. Στην πραγματικότητα, η βιταμίνη D πρέπει σίγουρα να είναι το
μυστηριώδες «εποχιακό ερέθισμα» του Hope-Simpson. Ο Δρ. Cannell
συμβουλεύτηκε διάφορους κορυφαίους ερευνητές της βιταμίνης D, οι οποίοι
συμφώνησαν με τα συμπεράσματά του. Περιλαμβάνουν ερευνητές από σημαντικά
ιδρύματα όπως τα Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας των ΗΠΑ και η Σχολή Δημόσιας
Υγείας του Χάρβαρντ. Ένας από αυτούς τους επιστήμονες, ο Δρ Michael F.
Holick, μελετά τη βιταμίνη D για τέσσερεις δεκαετίες.