Θα 'χει θυμάρι στα μαλλιά,
κράνα για σκουλαρίκια
Στίχοι
και μουσική : Θανάσης Παπακωνσταντίνου
Μια
νέα προσοδοφόρα καλλιέργεια για την αξιοποίηση ορεινών και ημιορεινών
εκτάσεων αποτελεί η λεγόμενη κρανιά, που πρόσφατα μάλιστα εντάχθηκε στο
χρηματοδοτικό πρόγραμμα για τα σχέδια βελτίωσης και προβλέπει ενισχύσεις
για τις δαπάνες εγκατάστασης της φυτείας.
Η
εκμετάλλευση των ορεινών εκτάσεων είναι δυνατή μόνο με καλλιέργειες που
δεν είναι ιδιαίτερα απαιτητικές, δεν χρειάζονται, δηλαδή, εντατική
φροντίδα και είναι δυνατόν να αναπτυχθούν στους οριακής απόδοσης,
μικρούς αγρούς που συνήθως συναντώνται στην ορεινή και ημιορεινή Ελλάδα.
Η κρανιά -σύμφωνα με τους ειδικούς- αποτελεί μια τέτοια λύση για την υψομετρική ζώνη των 300-800 μέτρων.
Αν
και η αξία του ξύλου και των καρπών της έχει επισημανθεί ήδη από την
εποχή του Ιπποκράτη και στην αρχαία Ελλάδα έφτιαχναν δόρατα και βέλη από
το ξύλο της, ακόμα πιο χρήσιμη ήταν στην παραδοσιακή ελληνική
βοτανοθεραπεία, καθώς τα κράνα συμπεριλαμβάνονται στην καταπολέμηση
αρκετών ασθενειών που σχετίζονται με την πέψη.
Η
καλλιέργεια της κρανιάς απευθύνεται σε αγρότες των ορεινών περιοχών, οι
οποίοι θα μπορέσουν να έχουν ένα καλό εισόδημα από μία καλλιέργεια της
οποίας η απόδοση σε πλήρη ανάπτυξη των δέντρων φτάνει σε 1-1,5 τόνους
ανά στρέμμα. Βέβαια, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η καρποφορία αρχίζει
από 4ο-5ο έτος, ενώ στο 15ο έτος μπορεί να φτάσει σε 1,5 τόνο. Μια
παραγωγή που σε βάθος κάποιων χρόνων μεταφράζεται σε 1.500 ευρώ απόδοση
ανά στρέμμα. Σημαντικό στοιχείο είναι ότι η καλλιέργεια δεν επιβαρύνει
το περιβάλλον με φυτοφάρμακα και λιπάσματα και μπορεί να εκμεταλλευτεί
τους εγκαταλελειμμένους αγρούς.
Σε
μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης διαπιστώνεται
πως τα κράνα είναι σημαντικής διατροφικής αξίας, καθώς είναι πλούσια σε
αντιοξειδωτικά και η ολική αντιοξειδωτική τους ικανότητα είναι
υψηλότερη από κάθε άλλο φρούτο με το οποίο συγκρίθηκαν.
Συγκεκριμένα,
εξετάστηκαν ελληνικές ποικιλίες κρανιάς που ήδη καλλιεργούνται και
έγινε σύγκριση με 62 ποικιλίες από 17 είδη οπωροφόρων με τη μέθοδο ΕΚΛΡ.
Όπως προέκυψε, η αντιοξειδωτική ικανότητα των διαφόρων ειδών που
μελετήθηκαν -με φθίνουσα σειρά- ήταν: κράνα, τζίτζιφα, κεράσια, κόκκινα
σταφύλια, βατόμουρα, αχλάδια, λωτοί, δαμάσκηνα, ροδάκινα, λευκά
σταφύλια, ρόδια, μήλα, νεκταρίνια, ακτινίδια, κυδώνια, σύκα, βερίκοκα.
Διαφοροποιήσεις βρέθηκαν και μεταξύ ποικιλιών του κάθε είδους.
Σήμερα
νέες έρευνες αποδεικνύουν πως τα κράνα περιέχουν υψηλό επίπεδο
φλαβανοειδών και ανθοκυάνης κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης και ωρίμανσης
του καρπού. Επίσης, έχει διαπιστωθεί με εργαστηριακές αναλύσεις ότι
περιέχουν βιταμίνη C και είναι πλούσια σε καροτίνη, πηκτίνη και τανίνη,
καθώς και υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο (Fe). Σύμφωνα με τη διεθνή
βιβλιογραφική έρευνα της Φαρμακευτικής Σχολής του Α.Π.Θ., το κράνο
περιέχει φλαβανοειδή, ανθοκυανίνες, έντονα αντιοξειδωτικά και φαινολικά
παράγωγα. Λόγω των εμπεριεχομένων τανινών έχει, επίσης, στυπτικές
ιδιότητες.
Παράλληλα,
όμως, με το ικανοποιητικό εισόδημα που υπόσχεται, η καλλιέργεια της
κρανιάς αποκτά ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον δεδομένου ότι εντάχθηκε και
στα σχέδια βελτίωσης και προβλέπει ενισχύσεις για την εγκατάσταση
φυτείας από 40% έως και 75%, ανάλογα με την ιδιότητα του δικαιούχου και
τον τόπο της μόνιμης κατοικίας ή έδρας.
Σε
ό,τι αφορά τη μεταποίηση και τα προϊόντα της κρανιάς, αξίζει να
σημειωθεί ότι υπάρχουν τουλάχιστον 12 διαφορετικά προϊόντα. Μερικά απ
αυτά είναι το συμπυκνωμένο εκχύλισμα κράνων, το λικέρ κράνων
,η μαρμελάδα και το κρανοποτό. Όλα τα προϊόντα είναι φυσικά λειτουργικά
τρόφιμα πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κρανιά
είναι ιδιαίτερα ανθεκτική και δεν έχει φυσικούς εχθρούς. Το πλεονέκτημα
αυτό καθιστά την καλλιέργεια της βιολογική και τα προϊόντα της μπορούν
να πιστοποιηθούν βιολογικά. Τα προϊόντα κράνου απευθύνονται στην αγορά
των βιολογικών προϊόντων(και όχι μόνον) η οποία το 2001 στην Ευρώπη είχε
τζίρο 16 δις δολάρια, το 2006 είχε 38,5 δις δολάρια και το 2008 είχε 80
δις δολάρια. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα προϊόντα γίνονται γνωστά σε
ευρύτερο αγοραστικό κοινό και τα επόμενα 10 έτη η ζήτηση θα υπερβαίνει
την προσφορά.
Γνωστή από την αρχαία Ελλάδα:
«Κράνειος» δούρειος ίππος :Στην αρχαιότητα χρησιμοποιούταν οι καρποί της κρανιάς κυρίως για φαρμακευτικούς σκοπούς.
- Στην «Ιλιάδα»:Το
δέντρο είναι γνωστό από την εποχή του Ομήρου με το όνομα «κράνεια», και
μάλιστα αναφέρεται στην «Ιλιάδα» (Π, 767). Ο Όμηρος αναφέρει ότι η
φοβερή Κίρκη παρέθεσε στον Οδυσσέα και στην παρέα του για τροφή «καρπόν
κρανείας και άκυλλον βάλανον», κράνα, δηλαδή, και πουρναρίσια βαλανίδια.
- Σύμφωνα
με τον Θεόφραστο, το ξύλο της κρανιάς ήταν τόσο σκληρό όσο και το
κόκκαλο και το χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν κυνηγητικές λόγχες,
πολεμικά ακόντια, τόξα και μπαστούνια.
- Σύμφωνα
με τον Παυσανία, οι αρχαίοι Έλληνες έφτιαξαν τον Δούρειο Ίππο με ξυλεία
κρανιάς από το ιερό δάσος του Απόλλωνα. Από το ίδιο ξύλο φτιάχνονταν
και τα μακεδονικά δόρατα, οι γνωστές «σάρισες»
Σήμερα
νέα έρευνα έχει δείξει ότι τα κράνα έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε
φλαβονοειδή, ανθοκυάνες και φαινολικά παράγωγα κατά την περίοδο
ανάπτυξης και ωρίμανσης των καρπών. Σε άλλες εργαστηριακές έρευνες
βρέθηκε μεγάλη περιεκτικότητα σε σίδηρο (Fe), σε βιταμίνη C (103 mg/100
g), υψηλή περιεκτικότητα σε ασκορβικό οξύ (48-73 mg/100g, περισσότερο
από τις φράουλες, τα πορτοκάλια και τα ακτινίδια), καροτίνη και τανίνες.
Η
κρανιά, καθώς πρόκειται για δέντρο δασικό, που αυτοφύεται σε πολλές
περιοχές της χώρας μας, ουδέποτε κατά το παρελθόν καλλιεργήθηκε σε
εμπορική κλίμακα. Τα τελευταία χρόνια, όμως, ένας Ελληνας παραγωγός από
την Κυψέλη Ημαθίας, ο Κωνσταντίνος Ντούλιας, δημιούργησε μια μονάδα που
ασχολείται με την παραγωγή, την εμπορία και τη μεταποίηση της κρανιάς
και των προϊόντων της. Η εκμετάλλευση αυτή επικεντρώνεται στην έρευνα
της ανάπτυξης της κρανιάς και τη χρησιμότητα των καρπών διαφορετικών
ποικιλιών της στη μεταποίηση και διαθέτει ένα πιστοποιημένο φυτώριο με
δενδρύλλια κρανιάς σπορόφυτα ή εμβολιασμένα.
Τη
«σκυτάλη» άρχισαν να παίρνουν ήδη αρκετοί παραγωγοί σε Ορεστιάδα,
Κομοτηνή, Ξάνθη, Δράμα, Ιωάννινα, Πελοπόννησο και Κρήτη ξεκινώντας την
καλλιέργεια της κρανιάς. Μεγάλο ενδιαφέρον παρατηρείται και στην Ηπειρο,
από παραγωγούς που έχουν εκτάσεις σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές
που ήταν ακαλλιέργητες επί σειρά πολλών ετών. Εκτός από τα παραπάνω,
ιδιαίτερα σημαντική είναι η ύπαρξη στην αγορά εταιρειών που μέσω
συμβολαιακής γεωργίας προσφέρουν στους παραγωγούς που θα εγκαταστήσουν
φυτείες με κράνα την εξασφαλισμένη απορρόφηση της παραγωγής τους.
Τα
οικονομικά αποτελέσματα από τη μεταποίηση των κράνων είναι πολλαπλά,
όπως σημαντική θα είναι και η προστιθέμενη αξία. Εάν, λοιπόν, η
καλλιέργεια της κρανιάς οργανωθεί σωστά είναι βέβαιο πως λόγω των
εξαιρετικών ιδιοτήτων της θα αξιοποιήσει τις συνεχώς αυξανόμενες
εκτάσεις εγκαταλελειμμένων ορεινών και ημιορεινών αγρών.
Από τη φύτευση έως τη συλλογή του καρπού
Η κρανιά (Cornus mas) είναι
ένας φυλλοβόλος θάμνος που αυτοφύεται στη νότια Ευρώπη και στη
νοτιοδυτική Ασία. Στη χώρα μας συναντάται κυρίως στη βόρεια Ελλάδα, ως
θάμνος ή ως δέντρο 5-12 μέτρων. Έχει σκούρους καφέ βραχίονες και πράσινα
φύλλα, που γίνονται κίτρινα το φθινόπωρο και πέφτουν τον χειμώνα
(φυλλοβόλο). Ειδικότερα τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, έχει κίτρινα άνθη
σε γυμνά κλαδιά και κόκκινους εδώδιμους καρπούς, με σαρκώδες περίβλημα,
που φτάνουν σε μήκος τα 1,5-2 εκ. και ωριμάζουν από τον Αύγουστο έως
τον Σεπτέμβριο, τα γνωστά «κράνα». Οι καρποί της κρανιάς δεν πρέπει να
συγχέονται με τα κράνμπερι (μύρτιλλα μακρόκαρπα).
Παρά το γεγονός ότι είναι φυτό της εύκρατης ζώνης, αντέχει σε πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (-30ο
C). Ευδοκιμεί σχεδόν σε όλους τους τύπους των εδαφών, αλλά
προτιμά εδάφη χαλαρά και κυρίως ασβεστολιθικά. Είναι φυτό που αγαπά το
φως, ενώ αντέχει στην ξηρασία και στους παγετούς.
Τα δενδρύλλια
φυτεύονται στα τέλη Οκτωβρίου σε χαμηλά υψόμετρα ή στις αρχές Μαρτίου σε
μεγαλύτερα υψόμετρα με πιο χαμηλές θερμοκρασίες (60-85
δενδρύλλια/στρέμ.). Επιθυμητό είναι να υπάρχει νερό και να αρδεύονται
κάθε 10-15 ημέρες κατά τη θερινή, άνομβρη περίοδο. Η κρανιά σπάνια
κλαδεύεται. Η συλλογή του καρπού γίνεται με άπλωμα διχτύων και δόνηση
των κλαδιών.
Μια
από τις σημαντικότερες χρήσεις της κρανιάς είναι ότι αποτελεί όμορφο
καλλωπιστικό φυτό, αφού ανθίζει μέσα στον χειμώνα, ενώ και την περίοδο
ωρίμανσης των καρπών είναι εξαιρετικά ελκυστική. Η κρανιά
χρησιμοποιείται στην κηποτεχνία, με κυρίαρχα χαρακτηριστικά την εποχή
και τη διάρκεια άνθισης.
Φαρμακευτικό φυτό
Το
κράνο, περιέχει υψηλό επίπεδο φλαβενοειδών και ανθοκυανίνη κατά τη
διάρκεια της ανάπτυξης και ωρίμανσης του καρπού (έχουν επισημανθεί 4
φλαβενοειδή). Επίσης έχει διαπιστωθεί με εργαστηριακές αναλύσεις ότι
περιέχει βιταμίνη C και είναι πλούσιο σε καροτίνη, πηκτίνη και τανίνη,
καθώς και υψηλή περιεκτικότητα σε σίδηρο (Fe). Σύμφωνα
με διεθνή βιβλιογραφική έρευνα της Φαρμακευτικής σχολής του Α.Π.Θ., το
κράνο περιέχει φλαβενοειδή, ανθοκυανίνες, έντονα αντιοξειδωτικά και
φαινολικά παράγωγα.
Λόγω
των εμπεριεχομένων τανινών έχει επίσης στυπτικές ιδιότητες. Εξαιτίας
των εμπεριεχομένων πηκτινών είναι ρυθμιστικό των κινήσεων του εντέρου.
Οι
ντόπιοι στα ορεινά της Ελλάδος χρησιμοποιούν προϊόντα από Κράνα για
κεράσματα αλλά και για καρδιακές παθήσεις, πόνους κοιλιάς , πόνους
περιόδου, στομαχικές κι εντερικές διαταραχές , ως χωνευτικό ,κατά της
διάρροιας , στην περίοδο της εγκυμοσύνης, ως τονωτικό τις ώρες εργασίας
και μετά από αθλητικές δραστηριότητες.
Για
περισσότερες πληροφορίες οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επικοινωνούν με
την Ειδική Υπηρεσία Εφαρμογής ΠΑΑ Ανταγωνιστικότητας, στο τηλέφωνο
210-5275271, αλλά και να επισκέπτονται την ιστοσελίδα www.agrotikianaptixi.gr.- {ΚΩΣΤΑΣ ΝΑΝΟΣ}
Πηγές: agronews.gr, ethnos.gr
