από ομιλία του ελληνιστή, Perdo Olalla

Η Maria Dimitriou κοινοποίησε τη δημοσίευση του Φώτης Νεντής.

Ο Φώτης Νεντής κοινοποίησε ένα σύνδεσμο στην ομάδα ΘΕΛΩ ΝΑ ΕΠΑΝΕΛΘΕΙ Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΑΝ ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΣΗΜΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

5 ώρες ·

https://ellaniapili.blogspot.gr/2016/06/blog-post_904.html… Η ελληνική τάξη πραγμάτων, είναι ικανή να ισοπεδώσει οτιδήποτε διαστροφικό υπάρχει. Μόνο με αυτόν τον τρόπο.

Ο Ελληνισμός μπορεί να αφανίσει την διαστροφή της Νέας Τάξης

Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΔΕΝ ΚΟΣΤΙΖΕΙ, ΑΣ ΤΗΝ ΜΟΙΡΑΣΤΟΥΜΕ!

ellaniapili.blogspot.com
https://ellaniapili.blogspot.com/2016/06/blog-post_904.html?m=1
Διαβάστε ένα ενδιαφέρον απόσπασμα από ομιλία του ελληνιστή, Perdo Olalla, που εκφώνησε στην Ημερίδα Κλασσικού Πολιτισμού του Σαγούντο της Ισπανίας, με αφορμή την πρόταση κατάργησης του μαθήματος των ελληνικών στην ισπανική εκπαίδευση, στην οποία και εναντιώθηκε:
«Θα χάσουμε αν αποκηρύξουμε το ελληνικό στοιχείο μέσα μας. Και για όσους νομίζουν ότι δεν είναι κάτι το σπουδαίο, επιδιώκοντας να μας ελαφρύνουν από αυτό το “νοσταλγικό φορτίο”, τους ρωτώ:

Αν αποκηρύτταμε το ελληνικό στοιχείο τι θα κερδίζαμε; Θα μπορούσε αυτή η απώλεια να δικαιολογηθεί και να αντισταθμιστεί από την προοπτική κάποιου ενδεχόμενου κέρδους; Στο όνομα τίνος προτείνεται η ταφή του Ελληνισμού; Ειλικρινά αυτό που πιστεύω ότι κάνει ένα πολιτισμό μεγάλο, είναι η ικανότητά του να εξελίσσεται και να εμπνέει κάτι το καινούριο.
Και αυτό ακριβώς μας έχει αφήσει η Ελλάδα. (…) Η Ελλάδα ως κληρονομιά, ως πρόκληση και ως θέληση, ανέκαθεν μας ωθούσε στο να γίνουμε καλύτεροι. Και ξεχνώντας την, αφαιρώντας από τις επόμενες γενιές την ευκαιρία να γνωρίζουν το κληροδότημα και την στάση της, θα ελαχιστοποιήσουμε την πιθανότητα, να οικοδομηθεί μελλοντικά ένας κόσμος διαφορετικός. Κάτι που να μην είναι απλώς το διεστραμμένο προϊόν της καταπίεσης και του ψεύδους».
Σημαντικότατα λόγια από τον Olalla, τα οποία κανονικά θα έπρεπε να προβάλλονται στα απανταχού ελληνικά σχολεία. Μην τυχόν όμως και σηκώσουν κεφάλι οι Έλληνες! Μην τυχόν και πάρουν λίγη δύναμη στις δύσκολες στιγμές!
Δείτε ολόκληρο το ντοκιμαντέρ του Ισπανού ελληνιστή για την Ελλάδα:

 

Ενα μυστικό για να σώσετε ντομάτες και μελιτζάνες στο μποστάνι μας

Αν φυτέψουμε σκόρδα και κρεμμύδια κοντά στις ντομάτες και τις μελιτζάνες, θα τις προστατεύσουν από τον τετράνυχο, ένα άκαρι που προσβάλει τα φύλλα των φυτών.

Ο κατιφές και ο βασιλικός απωθούν ένα μεγάλο πλήθος εντόμων και σκουληκιών, που προσβάλλουν τον καρπό, ενώ φυτεύοντας μέντα, μελισσόχορτο και τσουκνίδα, θα προσφέρουμε ιχνοστοιχεία στο έδαφος που καλυτερεύουν τη γεύση των καρπών.

Μια μεγάλη ποικιλία και πλήθος αρωματικών θα ωφελήσουν με διάφορους τρόπους το μποστάνι μας, αρκεί να προσέξουμε τις σωστές αποστάσεις και να έχουμε ένα σχέδιο, με βάση την ανάπτυξή τους και την κατεύθυνση του ήλιου, ώστε να μην καλύψει το ένα φυτό το άλλο και δεν μπορούν τελικά να δεχτούν ικανοποιητικό φως.

Πηγή:
bostanistas.gr

Ο παλιός Κρητικός γάμος (Στεφάνωση)

Η Maria Dimitriou κοινοποίησε ένα σύνδεσμο.

Ο παλιός Κρητικός γάμος (Στεφάνωση)

Το πρώτο ειδησεογραφικό πόρταλ για την περιοχή της Μεσαράς!

e-mesara.gr

http://archive.e-mesara.gr/index.php/2014-01-29-19-21-29/33587-o-palios-kritikos-gamos-stefanosi

• Ιουνίου 8, 2017

Γράφει ο Γιώργος Χουστουλάκης

 



  Μέρος Δ΄

Η στεφάνωση

 Βρισκόμαστε στο σημείο που ο γαμπρός και η νύφη με συνοδεία από τα αδέρφια τους, έχουν φθάσει επί τέλους στα σκαλιά της εκκλησίας.

Ο παπάς  θα αναλάβει τα ο ζευγάρι να το οδηγήσει μπροστά στο Ιερό.
Επάνω σε ευπρεπισμένο τραπέζι βρίσκεται το Ιερό Ευαγγέλιο.
Ο κουμπάρος θα φέρει να τοποθετήσει πάνω στο τραπέζι  τα στέφανα, που θα περάσουν στα κεφάλια του αντρόγυνου
Επίσης θα τοποθετήσει  με ένα πιατάκι μελοκάριδο (ματζούνι), «για να γλυκάνει το ζευγάρι», και να έχει «βίο γλυκό και ανθρόσπαρτο»,
Ένα ποτήρι καλό κόκκινο κρασί, το οποίο είναι κοινό μόνο για το ζευγάρι και για κανέναν άλλον, θα είναι και αυτό στο τραπέζι.!
Το κοινό ποτήρι, αντικαθιστά την «Ιερά Μεταλάβωση», όταν το μυστήριο ήταν συνδεδεμένο με τη θεία λειτουργία.
Το κρασί θα το προσφέρει ο Ιερέας αφού  το ευλογήσει, λέγοντας:
 «Ποτήριο Σωτηρίου λήψομαι, και το όνομα Κυρίου επικαλέσομαι» ,
πίνοντας σε τρείς δόσεις, ο γαμπρός πρώτα, και μετά η νύφη.
 Αφού πιουν από το κοινό ποτήρι, και φάνε το μελοκάρυδο, ακολουθεί ο χορός του Ησαία.
Η στεφάνωση  με τα τυπικά στέφανα, γινόταν από το 1930 και μετά. Νωρίτερα αντί στεφάνων, η στέψη γινόταν με κλίματα κρεβατίνας! Δύο κλίματα μακριά, τα έκαναν κύκλο, τα έδεναν με σπάγκο, και έφτιαχναν τα στέφανα.

Ο Ησαΐας έξω από την εκκλησία!

Σε πολλά ορεινά χωριά  της Κρήτης , ο χορός του Ησαία  τα παλιά χρόνια, ήταν κανονικός  χορός, και χορευόταν μάλιστα, έξω από την εκκλησία!
Χορευόταν σε κύκλο,  και το χορό  του Ησαΐα έσυρε πρώτος ο παπάς με το μαντιλάκι στο χέρι, πίσω το ζευγάρι, ο κουμπάρος,  και ακολουθούσαν ξαδέρφια, φίλοι και συγγενείς.
Στο χορό κρατούσαν σταυρωτά, ο πρώτος με τον τρίτο, ο τρίτος με τον πέμπτο κλπ, και χόρευαν σε κύκλο, με τους λυράρηδες πάντα  στο κέντρο.
Στο χορό αυτό του Ησαϊα,  υπήρχαν και εκκλησιαστικά λόγια, τα οποία έλεγε τραγουδιστά ο παπάς, τα έπαιζαν με τη λύρα οι οργανοπαίχτες, και τα λόγια τα επαναλάμβαναν  όλοι οι καλεσμένοι του χορού
   Πρέπει εδώ να πούμε, πως συνήθως ο παπάς, που ήταν  ο καλλίφωνος του χωριού, μια και ήταν σπουδαγμένος με τους ήχους, ήταν και αυτός  που πρώτος εδώ τραγουδούσε, αλλά δεν είναι και η μόνη φορά! Τραγούδαγε και αυτός  το βράδυ στο τραπέζι, μαζί με τον κόσμο. Ήταν δε όλοι οι παπάδες, εκτός από καλοί αηδοί, και καλοί χορευτές!

Ο «Ύμνος του Ησαΐα»

Ο παλιός αυτός « Ύμνος του Ησαΐα», είχε τα εξής θρησκευτικά  λόγια:
ΔΟΞΑ ΝΑ ΧΕΙ ΠΑΣΑ ΜΕΡΑ
Δόξα να ’χει πάσα μέρα, κι ο Yιός με τον Πατέρα
 και το Πνεύμα το Aγίο, το ζωαρχικό και θείο.
Δόξα νά ’χουν και τα Τρία, και η Δέσποινα  Mαρία
στ’ς ουρανούς χορός και σχόλη, τον κρατούν οι Aποστόλοι.
Δώδεκα  ‘ ναι οι Αποστόλοι, στο χορό κρατούνε όλοι.
Δώδεκα είναι με το μέτρος, στην ομπρός μεργιά ειν’ ο Πέτρος.
Πιάνει ο Παύλος τον Aντρέα, και οι άλλοι οι εννέα.
Φίλιππος τον Iωάννη και Θωμάς στη μέση πιάνει.
Τότε Mάρκος με καρδία, Σίμωνα και τον Mατθία.
Iάκωβος πιάνει Mατθαίο, κι άλλος το  Bαρθολομαίο.
κι οι Προφήτες τραγουδούσι, ψάλλουν και κανοναρχούσι,
κι όπχοιος Παναγία κράζει, και Θεό πάντα λογιάζει.
O Δαβίδ παίζει την λύρα, Hσαΐας την κινύρα,
τ’ όργανον ο Zαχαρίας, άρπα παίζει ο Iερεμίας.
Kι η παρθένος η Mαρία, η αμόλυντος Kυρία,
έπεμψε για καλεστάδες, τέσσερεις Bαγγελιστάδες.
Tον Mατθαίον πρώτο βάνει, Πρόδρομο τον Iωάννη,
να καλέσουν και την Άννα, Iωακείμ και την Σωσάννα.
Eλισάβετ, Zαχαρία, την Mαγδαληνήν Mαρία,
τσ’ εβδομήκοντα Aποστόλους και τους αθλοφόρους όλους.
Στέφανο και των Mαρτύρων, τους χορούς των Aναργύρων,
ιεράρχες και οσίους και Αγίους δισμυρίους.
Mάρτυρα Aικατερίνη, Θέκλα και την Iουστίνη,
Παρασκευή, Aναστασία, την Aιγυπτία Mαρία.
Kι όλες με σπουδή κινούσι, την Παντάνασσα να βρούσι,
κι όποιος πάει στς  Eκκλησίες, φεύγει από τες αμαρτίες.
Kι όποιος κάνει το Σταυρό του, άρματα έχει στο πλευρό του,
κι όποιος κάνει ελεημοσύνη, βρίσκει εκ Θεού ειρήνη.
Kι όποιος δεν κακολογήσει, εις τους ουρανούς θα οικήσει,
το λοιπόν και σεις παιδιά μου, κάνετε το θέλημά μου.
Το Θεό να αγαπούμε, και να το παρακαλούμε,
 όλοι να αγαπηθούμε, στον παράδεισο να μπούμε.
Στο Παράδεισο να μπούμε, και ποτέ μας να μη βγούμε.
βάλετε κρασί να πχιούμε, όλο υγεία όλο γειά
Όλο υγεία όλο γεια, καλορίζικα παιδιά!

Τα καλορίζικα

Όσο διαρκούσε ο χορός, πετούσαν τα λεγόμενα  «καλορίζικα»!
Πολύ παλιά, φυσικά ήταν δυσεύρετο το ρύζι, και δεν το πετούσαν ούτε στους νεόνυμφους!
Αντί για ρύζι, πετούσαν πέταλα από διάφορα λουλούδια ή αγριολούλουδα μαδημένα, όπως μαντιλίδες (άγριες μαργαρίτες), παπαρούνες, τριαντάφυλλα, κατιφέδες, που έβαζαν στο πανέρι, και είχαν φροντίσει τα κορίτσια οι φίλες της νύφης, να έχουν έγκαιρα προμηθευτεί!
Με τον καιρό, προστέθηκε και από λίγο ρύζι μέσα στα  πέταλα των λουλουδιών, για «να ριζώσει το ζευγάρι»!
Έτσι σήμερα καθιερώθηκε  σήμερα το ρύζι, αλλά πάντα και με λίγα πέταλα λουλουδιών μέσα.
Κουφέτα  δεν υπήρχαν παλιά. Τον καιρό που εμφανίστηκαν τα κλασικά στέφανα, εμφανίστηκαν τα πρώτα μικρά κουφετάκια, που με τον καιρό πήραν τη σημερινή τους μορφή.
Πολλές φορές, φίλοι του γαμπρού, για να κάνουν πλάκα, πετούσαν αντί καλορίζικα, εκείνα τα μικρά κουφτάκια στο κεφάλι του γαμπρού!

Τα χαρίσματα του γάμου

Παλιά δεν έκαναν δώρα όπως σήμερα,  απλά «χαρίζανε», δηλαδή, ρίχνανε χρήματα, στο δίσκο που κρατούσε στην εκκλησία, άνθρωπος της νύφης.
Τα χαρίσματα  πάντα ανήκουν στη νύφη. Φυσικά και ότι αγοραστεί αργότερα από αυτά.
Πιο παλιά αντί για δίσκο, κρατούσε πάλι άνθρωπος της νύφης, ένα «βουργιδάκι σφακιανό»,  που ήταν σαν ταγάρι. Εκεί  έβαζε ο άλλος το χέρι του μέσα, και έριχνε ότι νόμισμα ήθελε, χωρίς όμως να δει κανείς τι έριξε μέσα, κι αν έριξε καν!
 Φεύγοντας  από την εκκλησία ο κόσμος, πρώτα εχάριζε, παράλληλα έπαιρνε λίγα κουφέτα από το δίσκο, έκανε μια ευχή στο ζευγάρι,  και έβγαινε έξω.
 Δεν υπήρχαν  «μουμπουνιέρες» παλιά, αυτές μας ήρθαν αργότερα.
Βάζοντας όμως το χέρι του στο ταγάρι, για τον κόσμο,  ήταν σαν να έριχνε και αυτός χρήματα!
Αν το ζευγάρι, ήταν από νύφη που έκλεψε ο γαμπρός, στα χαρίσματα πήγαινε όλο το χωριό! Και αυτό, για να βοηθήσουν το νέο ζευγάρι, να ξεκινήσει το σπιτικό του, αφού πολλές φορές  δεν συμφωνούσαν οι γονείς τους, και φυσικά,  ούτε και τους βοηθούσαν!
Πήγαινε όμως όλο το χωριό  μόνο στο χάρισμα,  αφού γέμιζαν τη βούρια με χρήματα, τη παρέδιδε αυτός που τη κρατούσε στη νύφη λέγοντας:
«Πάρε εκειανέ τα χρήματα, να στήσετε το σπιτικό σας!» Πολλές φορές ήταν γερό κομπόδεμα, που και τα προικιά αγόραζαν όλα και έστηναν σπίτι!
Ακόμα και σπίτι να μην είχαν, θα τους το κανόνιζαν οι χωριανοί.
«Ε που θα τη πάει τη γυναίκα του, στο δρόμο?» έλεγαν στο χωριό, και ποτέ δεν άφηναν να γίνει αυτό, ένα σπίτι προσωρινά άδειο θα τους έβρισκαν οπωσδήποτε, «μέχρι να κάμουν το κουμάντο τους»!

Το πρώτο γλέντι έξω από την εκκλησία!

Βγαίνοντας από την εκκλησία ο κόσμος,  και αφού «εχάριζε», στην πόρτα τον περίμεναν άνθρωποι με  ένα μπουκάλι κρασί, κρέας βραστό στα πανέρια, και ένα πανέρι με κομμάτια από φρέσκα κουλούρια.
Θα ακολουθήσει ένα πρόχειρο γλέντι,  και το γλέντι θα επαναληφθεί  μεγαλύτερο και στο σπίτι του γαμπρού, αλλά μπορεί αν δεν υπάρχει δυνατότητα χώρου, ή οικονομική δυνατότητα, αν επιτρέπει  και ο καιρός , το κύριο γλέντι να γίνει εξ ολοκλήρου εδώ έξω από την εκκλησία!

Τα «παινέματα» στο χορό της νύφης!

Στο πρώτο χορό, που ήταν της νύφης, η οποία έσυρε το χορό χορευόταν σαν σιγανός. Πάνω στο χορό αυτό, έλεγαν  ειδικές μαντινάδες, που έμειναν σαν τα γνωστά «παινέματα της νύφης»!
Συνήθως έλεγαν  πολλά όμορφα παινέματα, όπως τα εξής:
«Μαζευτείτε κοπελιές, παντρεμένες νιές και γρές,
να παινέσουμε τη νύφη, πουν΄αντέτι και συνήθι! (Ή πουν’ του τόπου μας συνήθι)»
Και συνεχίζουν:
«Σ όσους γάμους κι αν επήγα, τέτοια νύφη δεν την είδα
Έχει κούτελο μικράκι, σαν το γλυκονεραντζάκι
Έχει φρύδι σαν γαϊτάνι, που ζωγράφος δεν το κάνει
Έχει μάθια σαν ελιές, και γεμάτα μαργιολιές
Έχει  τα μαλλιά πλεμένα, κότσο να ΄ναι  γυρισμένα
Έχει μπέτες κουκοσάλια, πως της πάνε τα κοσάρια
Έχει μέση δαχτυλίδι, που ’ναι του σπιθιού στολίδι
Έχει χέργια σαν κεντίδια, πως της πάν τα δαχτθυλίδια»

Και συνεχίσουν με τις συμβουλές προς τη νύφη:
«Να αγαπάς τη πεθερά σου, να ναι πάντοτε κοντά σου!
Να αγαπάς το πεθερό σου, να ναι ψήφος εδικός σου!
Να αγαπάς και τσι κουνιάδους, τσι μικρούς και τσι μεγάλους!
Να αγαπάς και τσι κουνιάδες, τσι μικρές και τσι μεγάλες!
Να αγαπάς και το γαμπρό, σαν τα μάθια σου τα δυό!
Κι όταν θα ‘ρθει κουρασμένος, το σοφρά να χεις στεμένο!
Και να μην απηλογάσαι, γιατί  θα βεργοκοπάσαι!
Να αγαπάς να σ’ αγαπούνε, να ψηφάς να σε ψηφούνε!»
Θα ακολουθήσει, ο χανιώτης,  πεντοζάλης, μαλεβιζιώτης, ενίωτε και «ευρωπαϊκά» κλπ.
Μετά τη στεφάνωση, στο  σπίτι του γαμπρού !
Αν ήταν από το ίδιο χωριό, φυσικά θα πάνε με τα πόδια, με ψίκι, πάντα με συνοδεία οργάνων.
Τη  νύφη είτε είναι από το ίδιο χωριό, είτε είναι από το ξενοχώρι, θα την πάρουν  από το χωριό της νύφης, και θα τη συνοδεύσουν πλέον συγγενείς του γαμπρού, για να την οδηγήσουν στο σπίτι του, μαζί με συνοδεία από  τους καλεσμένους.
Αν είναι από ξενοχώρι,  θα πάει καβάλα πάνω σε ένα στολισμένο γαϊδούρι ήμερο,  και όχι τσινιάρικο, αλλά μπορεί και καβάλα πάνω σε  μια καλή φοράδα ή μουλάρι!
Θα πάνε το ζώο,  κοντά σε ένα βράχο, πέτρα ή πεζούλι, για να καβαλήσει η νύφη «σελάδες», δηλαδή στο πλάι και προς τη δεξιά πλευρά, και δύο άτομα  από  τη μεριά του γαμπρού, θα κρατάνε εκατέρωθεν το χαλινάρι του ζώου, και θα το οδηγούν πολύ προσεκτικά, να μην  τους πέσει η νύφη!
Το γαμπρό θα τον συνοδεύσουν  άνθρωποι της νύφης,  και αυτός καβάλα προφανώς πάνω  σε ένα νέο όμορφο και περήφανο  άλογο ή μουλάρι, και θα προχωράει χωριστά από τη νύφη.
Με συνοδεία λοιπόν από οργανοπαίχτες , όλο το ψίκι, θα κατευθυνθούν στο νέο σπιτικό της νύφης!
Δρόμο δρόμο  οι λυράρηδες  δεν θα σταματάνε να λένε σχετικές με την περίσταση μαντινάδες.
 Όλες σχεδόν οι μαντινάδες άρχιζαν με το: «Πρόβαλε μάνα του  γαμπρού…».
 «Πρόβαλε μάνα του γαμπρού, και πεθερά της νύφης, να ιδείς τον όμορφό σου γιό, μια κόρη που σου φέρνει…
Πρόβαλε μάνα του γαμπρού, και πεθερά  τση νύφης,  και κράθιε και ροδόσταμνο να τη ροδοσταμνίσεις»

Το μέλι και το ρόδι!

Στο σπίτι του γαμπρού θα περιμένουν και οι γονείς του γαμπρού, αλλά και της νύφης!
Θα περιμένει η μάνα του γαμπρού τη νύφη, και ο γαμπρός θα της φιλήσει τη χέρα και θα της πει:
-«Μάνα από παέ η νύφη σου»!
Η  νύφη  φιλάει και εκείνη το χέρι της πεθεράς της,  που την αποκαλέσει  πλέον «μάνα», μετά θα πάει  και στο πεθερό της, θα τον αποκαλέσει  κι εκείνον «πατέρα», θα φιλήσει  και αυτηνού το χέρι, και φυσικά θα σπαστεί και το χέρι των γονιών της, για να πάρει τελικά,  μια ευχή από όλους, για το νέο ξεκίνημα της!
Επίσης και ο γαμπρός,  θα ασπαστεί  το χέρι των γονιών του, αλλά  και των πεθερικών του!      
Οι οργανοπαίχτες δεν σταματούν να λένε μαντινάδες ανάλογες  και εδώ με  τη περίσταση:
«Νύφη να μπεις στ’ αρχοντικό, με το δεξί σου πόδι
Και να σκορπίσεις ύστερα, κατάχαμα το ρόδι»
«Νύφη στο σπίτι που θα μπεις, δίχως κουβέντα άλλη,
η ευτυχία και η χαρά, να’ ναι με το τσουβάλι!».
Η μάνα του γαμπρού δίνει στη νύφη και στο γιό της  μια πιρουνιά μέλι με καρύδια, από ένα πιατάκι,  «για να είναι έτσι μέλι η ζωή τους», και η νύφη «δασκαλεμένη», θα βουτήξει το δάχτυλό της στο μέλι, και  θα πατήσει σε μια καρέκλα και θα κάμει το σήμα του σταυρού στο ανώφλι της πόρτας. Στη συνέχεια ένα σταυρό  στο κατώφλι, και αριστερά και δεξιά στους παραστάτες της πόρτας.
Μόλις τέλειωνε η διαδικασία με το μέλι, η πεθερά επίσης θα δώσει και ένα ρόδι στη νύφη, εκείνη θα μπει στο σπίτι με τα δεξί, και θα πετάξει το ρόδι στο πάτωμα, «για να  φέρει τύχη και ευκαρπία το σπίτι της»!
Στη  συνέχεια  αφού καθίσει να ξεκουραστεί, και θα έχει μαζευτεί και ο  κόσμος, θα συνεχίσουν πάλι τα «παινέματα» της νύφης, αν γίνει εκεί το γλέντι, αλλιώς  θα ειπωθούν  όλα μαζί, το βράδυ στο  χώρο που θα γίνει το κυρίως τραπέζι.

Tο επίσημο γλέντι του γάμου

Από τα πιο σπουδαία δρώμενα, και από τα πιο όμορφα, ήταν το τραπέζι του κρητικού γάμου!
Και με τη λέξη τραπέζι, εννοούμε και τα δύο τραπέζια, και εκείνο που θα γίνει στο σπίτι του γαμπρού, αλλά και το τραπέζι στο σπίτι της νύφης!
Δύο τραπέζια λοιπόν χωριστά! Και αυτό, γιατί άλλα κανίσκια είχαν φέρει οι συγγενείς της νύφης στο σπίτι της τη Παρασκευή, και άλλα οι συγγενείς το γαμπρού!
Όλους αυτούς που έφεραν κανίσκια για τη νύφη, θα τους περιποιηθούν άνθρωποι της νύφης, και θα φρονίσουν και για τον ύπνο τους!
Τα ίδια και οι συγγενείς του γαμπρου από το ξενοχώρι.
Αφού έχουν από νωρίς στρωθεί οι «τάβλες» (τα τραπέζια). Θα ξεκινήσουν στο σπίτι του γαμπρού οι οργανοπαίχτες τους  διάφορους  χορούς, πρώτα με  σιγανό, μετά  χανιώτη,  πεντοζάλη, καλαματιανό κλπ.
Είναι γνωστό πανελλαδικά, το πόσο όμορφες και ατέλειωτες σε αριθμό, είναι οι μαντινάδες με τα «παινέματα της νύφης», και γενικά  ότι έχει σχέση με τον κρητικό γάμο!
Στο σιγανό, πανέμορφες μαντινάδες με τα «παινέματα της νύφης»,  θα  λένε για αρκετή ώρα, και όλοι θα είναι συγκινημένοι!
 Θα τις λένε, κυρίως χορεύοντας σιγανό ή  χανιώτη.
Πρέπει να πούμε, πως ο πρώτος χορός, είναι για να χορέψει η νύφη με τον γαμπρό, και να τους  θαυμάσουν και να τους καμαρώσουν όλοι!
Θα ξεκινήσουν με μαντινάδες «του  γάμου» όπως:
«Σήμερα γάμος γίνεται, σ΄ωραίο περιβόλι,
Σήμερα αποχωρίζεται, η μάνα από τη κόρη!
Σήμερα άσπρος ουρανός, σήμερα άσπρη μέρα
σήμερα στεφανώνεται, αητός τη περιστέρα!
Αηδόνια δεκατέσσερα, κάθονται στον οντά σας,
και λένε καλορίζικα να’ ναι τα στέφανα σας
Ήρθε καιρός και δυό καρδιές να σμίξουνε ομάδι,
και μια τσ’ αλλής να δώσουνε, τα’ αγάπης το σημάδι»
Και αφού πουν κάμποσες,  στις οποίες λέει ένας, και επαναλαμβάνουν οι άλλοι, θα αρχίσουν «τα παινέματα»:
«Νύφη μου κερα νύφη μου στο πρώτο ζυμωτό σου,
ζάχαρη να’ ναι η ζύμη σου, και κάδιο το νερό σου
Νύφη μου πλούσα να γενείς, σε όλη τη ζωή σου»
και διό ζυμώτρες ξακουστές, να φτιάχνουν το ψωμί σου
Νύφη μου τα στεφάνια σου, τα πλέξαν αγγελούδια
με ρόδα με τριαντάφυλλα, μ’αθάνατα λουλούδια
Του μαύρου πεύκου τη σκουρά, έχουνε τα μαλλιά σου
τση παναγιάς η ζωγραφιά είναι στα μάγουλά σου
όμορφοκαμωμένη μου , ποιος σού δωσε τη χάρη
να ‘χεις τον ήλιο πρόσωπο, τα στήθια σου φεγγάρι
Αγγέλοι ζωγραφίσανε, το καμαρόφρυδό σου
και το κοντύλι ήσταξε ελιά στο μάγουλό σου
Νύφη μου το πεπλάκι σου, βοριάς το φυσαλίζει
κι άλλες πολλές το βάλανε, μα σένα μόνο αξίζει
Όσες κεδιές και βελονιές έχει το νυφικό σου
ούλες να γίνουνε χαρές, νύφη στο σπιτικό σου!
Νυφούλια ήλιος είσαι σύ, και ο γαμπρός φεγγάρι
και όλα τα’ άστρα τα’ ουρανού οι φίλοι κι κουμπάροι
Κανακαρά ν’ η νύφη μας, λεβέντης ο γαμπρός μας
Θεέ μου ζευγάρι ταιριαστό, μπήκε στο σπιτικό μας
Άνοιξε πόρτα τ΄ουρανού, πόρτα του παραδείσου
Να κατεβούν οι Άγγελοι, τη νύφη να στολίσουν
Σήκω και αποχαιρέτησε, νύφη την εδικολογιά σου
άσε τα κλειδιά τση μάνας σου, κι άμε να βρεις δικά σου»
Πιο μετά θα πουν και «μαντινάδες για το γαμπρό»:
 «Σήκω περήφανε αητέ, ν’ ανοίξεις τα φτερά σου
να πεταχτεί η πέρδικα, να μπει στην αγκαλιά σου
Τα ’άστρο τα ’αυγής σου δώκαμε, σγουρέ κανελανθέ μας
και βρύση δροσοστάλαχτη, να ξεδιψάς γαμπρέ μας
Μια μαντινάδα θα σας πω, απάνω στο λεμόνι
Να ζήσει η νύφη κι ο γαμπρός, και η παρέα όλη»
Μαντινάδες «για τα συμπεθεριά , τους κουμπάρους και τους συγγενείς»:
 «Ώρα καλή σας φίλοι μου, κι αφεντοσυμπεθέροι
Ο Θιός του κόσμου τα καλά, στο σπίτι σας να φέρει.
Χίλια καλώς ορίσατε, φίλοι και συγγενείς μας
Κι αν είν’ το σπίτι μας μικρό, πάνω στη κεφαλή μας
Πανρεύγιεται ο Αυγερινός, τη  Πούλια κάνει ταίρι,
Και όλα τα’ άστρα τα’ ουρανού, γίνονται συμπεθέροι
Μια μαντινάδα θα σας πω, απάνω στο μπουκάλι,
Να ζήσει το συμπεθεριό, να ζήσουν κι οι κουμπάροι
 Κατέβα Παναγία μου, με το Μονογενή σου,
Στ’ αντρόινο που γίνηκε, να δώσεις την ευχή σου».
Φυσικά, δεν θα παραλείψουμε να πούμε, πως λεγόταν και πολλές μαντινάδες, σατυρικού περιεχομένου, περισσότερο για «να πειράξουν τη νύφη και  το γαμπρό», αλλά και πολλές « ευχετήριες μαντινάδες».
«Δίνω πολλές  πολλές  ευχές, και με χαρά περίσσια
του χρόνου και σαν σήμερα, να’ ναι και τα βαφτίσια!
«Να ζήσαει η νύφη κι ο γαμπρός, ευτυχισμένα χρόνια
να τους αξώσει ο Θεός, να δουν παιδιά και εγγόνια!
Να ζήσει χρόνους εκατό, ετούτο το ζευγάρι
και να’ χει πάντα φώτιση, απ’ του Θεού τη χάρη!»
Όσο έπαιζαν οι οργανοπαίχτες, ο κόσμος τους πέταγε χρήματα, κυρίως χάρτινα στα πόδια, ή τους τα βάζανε μέσα στη λύρα. Έδιναν δε και παραγγελίες   τους, ότι χορό ήθελε ο κάθε ένας.

Το τραπέζι του γάμου

Σιγά σιγά θα  σερβίρουν και τα  ωραία φαγητά,   και στο σπίτι της νύφης  και στου γαμπρού, που κυρίως είναι του φούρνου, τα οποία  έχουν  ετοιμάσει οι μάγειροι με τους κελάρηδες, και θα σερβίρουν οι σερβιτόροι, ψητό στο φούρνο με πατάτες, ή  αρνί ή κατσίκι στο φούρνο στα ταψιά με κλιματόβεργες.
Σε πολλές περιπτώσεις, και κυρίως τελευταία, είχαν στο τραπέζι και βραστό κρέας με γαμποπίλαφο.
Οι σερβιτόροι, θα έχουν ένα διακριτικό μαντίλι στο λαιμό, που θα προσδιορίζει την ειδικότητά τους, και έτσι, όταν μπουν νέοι καλεσμένοι, να μπορούν να απευθυνθούν σε αυτούς, για να σερβίρουν και εκείνους.
Όλοι όσο πίνουν θα κάνουν ευχές για τους νεόνυμφους, και η ίδια η νύφη, από καιρό σε καιρό, θα γυρνάει  στα τραπέζια μαζί με το γαμπρό να κερνάνε τον κόσμο.
Ο κόσμος θα τους εύχεται:
«Να ζήσετε!», «Χαρές πολλές να ‘χετε!», «Γλυκοσάλιση να ‘χετε!» «Μαζί να σογεράσετε!» «Άντε και καλούς απογόνους!» «Καλά διάφορα!» κλπ.
Το ζευγάρι θα τους ευχαριστεί και θα απαντά: «ευχαριστούμε»,  «και στα δικά σας στους ελεύθερους».
Οι τζεβρετζήδες  και εκείνοι, θα τριγυρνάνε με το «τρόπαιο» τους, τον τζεβρέ, δεμένο στο πλάι της ζώνης τους, ειδικά ο πρώτος τζεβρετζής,  και θα καμαρώνουν  για τη πρωτιά τους!
Όσο περά η ώρα, και στο τέλος μείνει η γερουσία, και οι πιο μερακλήδες, οι παλιοί θα πουν και μερικά ριζίτικα τραγούδια.

Τα « πειράγματα» του γαμπρού και της νύφης

Δεν τη γλυτώνει κανείς  από τα πειράγματα, φυσικά ούτε η νύφη, ούτε ο γαμπρός:
«Νύφη μου κερα νύφη μου, καρύδι τονε κάμε
στρώσε το στρώμα σου καλά, να μη σε θέσει χάμαι
Αφορδακός στο ποταμό, γωνιάζει τράκα τράκα
ας είναι καλορίζικη, τση νύφης μας η βράκα
Ένα ανέφαλο περνά, κι απ΄πο τον Άη Αντώνη
το πατελόνι του γαμπρού, ηντάχει και φουσκώνει»

Οι  παραφαγάδες

«Παραφαγάς» είναι ένας άσχημος όρος, και κανείς δεν ήθελε να τον επωμισθεί, και έτσι κανείς δεν πήγαινε ποτέ ακάλεστος σε γλέντι γάμου!
Παραφαγάδες στο γάμο, λέγανε τους ανθρώπους που δεν είχαν καλέσει κανείς από  τα πεθερικά.
Ήταν συνήθως φίλοι του κουμπάρου, που μπορούσε να φέρει αρκετούς φίλους του στο τραπέζι, φυσικά χαρίζανε, για να έχουν και το θάρρος να καθίσουν μετά και  στο τραπέζι, και να είναι κύριοι!
Όλοι αυτοί συνήθως καθόταν στο ίδιο τραπέζι.
Δεν ορίζεται αριθμός παραφαγάδων, όσους ήθελε  ο κουμπάρος έφερνε!
Ωστόσο, κανείς δεν τολμούσε να πάει ακάλεστος στο γλέντι, γιατί λένε στη Κρήτη:
«Το παραφαγά ή τονε δέρνουνε, ή τονε γα… (του κάνουνε τη δουλειά!)»

Η   «κλοπή» της νύφης!

Αξίζει να πούμε, πως μέχρι την ώρα αυτή, το ζευγάρι δεν έχει βρεθεί  ποτέ μαζί, σε ιδιαίτερες στιγμές!  Και απ’ ότι προβλέπεται, ούτε και όλη την υπόλοιπη  νύχτα πρόκειται να συμβεί, γιατί θα το ξενυχτίσουν και εκείνοι, μαζί με τους άλλους καλεσμένους  στο γλέντι!
Όμως, την ώρα του γλεντιού, πάνω στο τσακίρ  κέφι, ο γαμπρός  θα «κλέψει»  δήθεν τη νύφη,  και θα  τη πάει  κάπου να κρυφτούν, για να τους αναζητήσουν και στη συνέχεια  οι άλλοι θα τους ψάξουν, λέγοντας: «Ο γαμπρός έκλεψε τη νύφη»!
Συνήθως είναι «εικονική» η κλεψιά,  και αποσκοπεί περισσότερο στη πλάκα, παρά στη πραγματικότητα!
Με όλη αυτή τη αναμπουμπούλα να ψάχνουν όλοι το γαμπρό και τη νύφη, γίνεται έτσι ένα «πανηγυράκι»  επιπλέον στο όλο γλέντι!
Το γλέντι στο σπίτι του γαμπρού, θα κρατήσει μέχρι το πρωί, που όλοι μετά θα πάνε ευχαριστημένοι για λίγες ώρες ύπνο.
Στο επόμενο θέμα, ο «αντίγαμος», και το «ξεσάκιασμα των προικιών» της νύφης.
Φωτογραφίες: Γεώργιος Χουστουλάκης – Σύλλογος Μοχού –  festivalaki



 







 

Οι ΑΝΕΜΟΙ έχουν ονόματα

Ο χρήστης Maria Dimitriou κοινοποίησε ένα σύνδεσμο.

5 Μαΐου 2016 ·

users.sch.gr

http://users.sch.gr/kassetas/zzzzzzzzAirWind1.htm

Οι ΑΝΕΜΟΙ έχουν ονόματα

Οι σημάντορες άνεμοι που ιερουργούν που σηκώνουν το πέλαγος σαν Θεοτόκο που φυσούν και ανάβουνε τα πορτοκάλια που σφυρίζουν στα όρη κι έρχονταιΟ Μαΐστρος, ο Λεβάντες, ο Γαρμπής, ο Πουνέντες,

Ανδρέας Ιωάννου Κασσέτας

α. οι ΟΚΤΩ του ανεμολόγιου

Οι σημάντορες άνεμοι που ιερουργούν που σηκώνουν το πέλαγος σαν Θεοτόκο
που φυσούν και ανάβουνε τα πορτοκάλια που σφυρίζουν στα όρη κι έρχονται Ο Μαΐστρος,  ο Λεβάντες,  ο Γαρμπής, ο Πουνέντες,

ο Γραίγος,  ο Σιρόκος,  η Τραμουντάνα,  η Όστρια

Οδυσσέας Ελύτης,   "Δοξαστικόν" του Άξιον Εστί:

1. ο ΒΟΡΙΑΣ και ο ΝΟΤΙΑΣ

Του μικρού βοριά παράγγειλα, να 'ναι καλό παιδάκι.

Μη μου χτυπάει πορτόφυλλα και το παραθυράκι.

Οδυσσέας Ελύτης

Όταν οι μεγάλες τιμές βαρομετρικής πίεσης βρίσκονται στα βόρεια του σημείου που βρισκόμαστε, τον άνεμο που θα γεννηθεί οι ναυτικοί τον λένε ΤΡΑΜΟΥΝΤΑΝΑ, λέξη με γιαγιά βενετσιάνα που εκτοπίζει την ελληνίδα ΒΟΡΙΑΣ στην καραβίσια γλώσσα. Ωστόσο η «Βοριάς»  διατηρείται ζωντανή στη γλώσσα των βοσκών, των γεωργών και των ανθρώπων της πόλης. Φυσάει κυρίως τον χειμώνα είναι ο ισχυρότερος από τους άλλους επτά που σχετίζονται με σημεία του ορίζοντα. Οι ποιητές συγκινούνται συνήθως από την έντασή του, 

ΒΟΡΙΑΣ χτυπάει την πόρτα μου και στην ψυχή μου αγιάζι

και στα πικρά τα μάτια μου στιγμή στιγμή βραδιάζει
 Δημήτρης Χριστοδούλου, στίχος σε τραγούδι του Μίκη Θεοδωράκη

ενώ ο Γιάννης Τσαρούχης στο δικό του

« Ανεμολόγιο» τον φαντάζεται σε ηλικία ωριμότητας με γκρίζα γενειάδα και έτσι τον ζωγραφίζει.

Καμιά φορά που δεν είναι τόσο ισχυρός οι στεριανοί τον λένε βοριαδάκι.

Όταν οι μεγάλες τιμές βαρομετρικής πίεσης βρίσκονται στα νότια του σημείου που βρισκόμαστε, τον άνεμο που θα γεννηθεί οι ναυτικοί τον λένε ΟΣΤΡΙΑ, λέξη με γιαγιά βενετσιάνα που εκτοπίζει την ελληνίδα ΝΟΤΙΑΣ στις συζητήσεις πάνω στο καράβι. Ωστόσο στη γλώσσα των στεριανών η «Νοτιάς»  διατηρείται. Για τους στεριανούς της νότιας Ευρώπης ο Νοτιάς είναι υγρός μπορεί να φέρει και τη βροχή και εάν συμβεί να είναι «μαλακός» προσφέρει έως και απόλαυση.  

οξειδώθηκα μες στον ΝΟΤΙΑ των ανθρώπων

μακρινή μητέρα ρόδο μου αμάραντο.

Οδυσσέας Ελύτης

Ο Γιάννης Τσαρούχης τον φαντάζεται νεαρό και αμούστακο να κρατάει πήλινο δοχείο νερού και να το αδειάζει. 

2.  ΛΕΒΑΝΤΕΣ και ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ

Ο ανατολικός άνεμος που έρχεται από την ανατολή είναι για τους ναυτικούς ΛΕΒΑΝΤΕΣ. Η λέξη, με λατινική καταγωγή, την χρησιμοποιούσαν Τζενοβέζοι και Βενετσιάνοι,  έχει σε μεγάλο βαθμό υιοθετηθεί και από τους Έλληνες, εκτοπίζοντας μέχρι ενός σημείου την ελληνικής καταγωγής Απηλιώτης.

Ο δυτικός άνεμος, στη γλώσσα των ναυτικών είναι ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ, όπως λέει και ο καπετάν Γρηγόρης. Η λέξη, με λατινική καταγωγή, την χρησιμοποιούσαν Τζενοβέζοι και Βενετσιάνοι, έχει λιγότερο περάσει στους στεριανούς Έλληνες οι οποίοι συνήθως προτιμούν την ελληνικής καταγωγής  ΖΕΦΥΡΟΣ. 

3.  ΓΡΕΓΟΣ και ΓΑΡΜΠΗΣ.

Ο Βορειοανατολικός άνεμος στη γλώσσα των ναυτικών είναι ΓΡΕΓΟΣ. Για τους Βενετσιάνους που ταξίδευαν στη Μεσόγειο ήταν άνεμος grego «ερχόταν» δηλαδή από τη χώρα των Γραικών, την Ελλάδα.  Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας ο ίδιος άνεμος λέγεται ΜΕΣΗΣ.

Ο Νοτιοδυτικός άνεμος στη γλώσσα των ναυτικών είναι ΓΑΡΜΠΗΣ, λέξη καταγόμενη από βενετσιάνικο garbin. Για τους στεριανούς Έλληνες είναι ΛΙΒΑΣ, λέξη με γιαγιά στην αρχαία Ελλάδα.

4.  ΜΑΪΣΤΡΟΣ και ΣΟΡΟΚΟΣ.

Ο Βορειοδυτικός άνεμος για τους ναυτικούς έχει το όνομα ΜΑΪΣΤΡΟΣ. Η λέξη,  λατινικής καταγωγής, συχνά αναφερόμενη και ως μαϊστράλι έχει κυριαρχήσει, και στην καθημερινή ζωή εκτοπίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αρχαιοελληνική ΣΚΙΡΩΝ,

ενώ διατηρείται και ως μία από τις αγαπημένες στην ποίηση και στο τραγούδι.

   

και ο άλλος μαΐστρος με τ' απάνω του αψηλό μπογάζι Οδυσσέας Ελύτης

Κι όταν φυσάει το μαϊστράλι  αγκαλιαστοί κι αγάλι αγάλι

με το καράβι των ονείρων το τρελό    θα ρίξουμ' άγκυρα στης λήθης το γιαλό

( παλιό τραγούδι, που άρεσε στη γιαγιά )

Ο νοτιοανατολικός άνεμος για τους ναυτικούς είναι ο ΣΙΡΟΚΟΣ. Τον λένε και Σορόκο. Για τον ίδιο άνεμο διατηρείται στην ελληνική γλώσσα και η λέξη ΕΥΡΟΣ,  αλλά την  Σορόκο την προτιμούν οι ποιητές.

Ο Νίκος Καββαδίας, ναυτικός και ποιητής ταυτόχρονα,

μας έχει δώσει εκείνο το εκπληκτικό

«ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΟΥ ΤΑ ΚΥΒΕΡΝΟΥΣΕ ΣΟΡΟΚΑΔΑ»

Τη νύχτα σου’ πα στο καμπούνι μια ιστορία,

την ίδια που όλοι οι ναυτικοί λένε στη ράδα,

τα μάτια σου τα κυβερνούσε ΣΟΡΟΚΑΔΑ

κι όλο μουρμούριζες βραχνά : ''Φάλτσο η πορεία...

CAMBAY'S WATER, Πούσι, Νίκος Καββαδίας

β. Όταν η στεριά συναντά τη θάλασσα.

 ο ΜΠΑΤΗΣ        
Στο Παλαιό Φάληρο, όπως και σε κάθε παραθαλλάσιο τόπο, φυσάει και ΜΠΑΤΗΣ, άνεμος που κάνει συχνά την εμφάνισή του σε τραγούδια και σε ποιήματα

Ο ΜΠΑΤΗΣ με το διάφανό του φύσημα     Γέρνει πανί του ονείρου   Μακριά

Έρωτας την υπόσχεσή του μουρμουρίζει   Φλοίσβος

Οδυσσέας Ελύτης

Φυσάει ο ΜΠΑΤΗΣ φυσάει τ’  αγέρι  τρελό μικρό μου  δικό μου ταίρι

Τραγούδι αγαπημένο του κάποτε

Η ΦΥΣΙΚΗ.    Το νερό έχει πολύ μεγαλύτερη ειδική θερμότητα από το γήινο έδαφος, κι αυτό θα πει ότι μια μάζα εδάφους ζεσταίνεται πιο εύκολα από ίσης μάζας ποσότητα νερού.  Εξ άλλου η ηλιακή ακτινοβολία όταν πέφτει στο γήινο έδαφος απορροφάται σε μεγάλο βαθμό, ενώ φθάνοντας στην επιφάνεια της  θάλασσας διεισδύει σε μεγάλο βάθος μέσα στο νερό. Κατά το κύλημα, λοιπόν, της μέρας η στεριά θερμαίνεται πιο γρήγορα από τη θάλασσα με συνέπεια να θερμαίνεται πιο γρήγορα και ο αέρας που υπάρχει πάνω της . Ο αέρας συνεπώς πάνω από τη στεριά αποκτά μικρότερη πίεση από τον αέρα πάνω από τη θάλασσα με αποτέλεσμα να δημιουργείται ροή αέρα από τη θάλασσα προς τη στεριά. Είναι η θαλάσσια αύρα που οι Έλληνες τη λένε ΜΠΑΤΗ.

γ. Οι άνεμοι και οι εποχές

 Το ΜΕΛΤΕΜΙ

Ο Έρωτας. Το Αρχιπέλαγο.

Και η αμεριμνησία των μελτεμιών του
Οδυσσέας Ελύτης, ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΙ

Μελτέμι κυκλαδίτικο σε φέρνει πάλι πίσω

πως θελα να 'μουν θεός για να σε συγκρατήσω

 ( κυκλαδίτικο)

Μελτέμι μου μη σταματάς όπου φυσάς θα πάω

εσύ είσαι αυτό που έψαχνα γι’ αυτό και σ’ αγαπάω 

Το μελτέμι, λέξη τουρκικής καταγωγής, εμφανίζεται συχνά στα θερινά λεξιλόγια των ανθρώπων του Αιγαίου. Είναι άνεμος βορειοδυτικός που πνέει τους μήνες του καλοκαιριού – μέχρι και αρχές του φθινόπωρου – σε όλο σχεδόν το Αιγαίο. Οι αρχαίοι έλληνες τον έλεγαν «ετήσιο» και η σύγχρονη αγγλική λέξη για τους εποχικούς αυτούς ανέμους είναι Etesians.Είναι άνεμοι ψυχροί που δροσίζουν ευχάριστα το αιγαιοπελαγίτικο καλοκαίρι μολονότι επιβάλλουν ενίοτε και «απαγορευτικό» σε δρομολόγια μικρών σκαφών κυρίως.

Δημιουργούνται από ένα μεγάλο σύστημα υψηλών πιέσεων στα Βαλκάνια, βόρεια της Ελλάδας, και ένα σύστημα χαμηλών πιέσεων στην Μικρά Ασία.

δ. Το γήινο ανάγλυφο

ο ΒΑΡΔΑΡΗΣ της Θεσσαλονίκης

Φύσηξε ο Βαρδάρης και καθάρισε
Ήλιος λες και τελείωσε ο χειμώνας
Βγήκα μια βόλτα και μπροστά της βρέθηκα
Στάθηκα κι απόμεινα κοιτώντας

Νίκος Παπάζογλου

Φύσηξε τρελός Βαρδάρης

κάνει κρύο δυνατό

μη δακρύζεις κι αμφιβάλλεις

σαν Θεό μου σ’ αγαπώ

 Κώστας Βίρβος

( τραγούδι του Μίμη Πλέσσα)

Φύσαγε βαρδάρης,  στην Θεσσαλονίκη

και δεν είχα φράγκο,  ούτε για το νοίκι

Κώστας Βίρβος

( τραγούδι του Απόστολου Καλδάρα)

Με το ίδιο όνομα  το ΠΟΤΑΜΙ και ο ΑΝΕΜΟΣ. 700 περίπου χρόνια μετά τον Χριστό, σε εποχή Βυζαντινής αυτοκρατορίας  οι μογγόλοι Βαρδάροι εισβάλλουν στην κοιλάδα του Αξιού για να εγκατασταθούν τελικά εκεί, καλλιεργώντας εδάφη που τους παραχωρήθηκαν. Γρήγορα αφομοιώθηκαν  από τους ντόπιους πληθυσμούς αλλά άφησαν τη λέξη Βαρδάρης ως συμπληρωματικό όνομα του ποταμού Αξιού – σε σύγχρονες σλαβικές γλώσσες, ο ποταμός  λέγεται  Вардар  Βαρδάρ - αλλά και στο όνομα του τοπικού ανέμου ο οποίος έπνεε και εξακολουθεί να πνέει στην περιοχή.

Ο Βαρδάρης κάνει περιοδικά την εμφάνισή του στη Θεσσαλονίκη ως ένας ξηρός βοριάς – ή βορειοδυτικός άνεμος – μεγάλης ταχύτητας.  Η εμφάνισή του στη Θεσσαλονίκη σχετίζεται και με το γήινο ανάγλυφο της περιοχής. Προέρχεται από το υψίπεδο των Σκοπίων και εισβάλλει στην ελληνική περιοχή από το άνοιγμα ανάμεσα στα βουνά Πάικο και Μπέλες. Διαρκεί δύο περίπου ημέρες και ενίοτε και τρεις έως τέσσερεις, αλλά κάνει αρκετές εμφανίσεις κατά τη διάρκεια της χρονιάς

ο ΛΙΒΑΣ που «καίει τα σπαρτά»

Των εχθρών τα φουσάτα περάσαν

σαν το ΛΙΒΑ που καίει τα σπαρτά

( το λέγαμε στο στρατό ως εμβατήριο)

Ο Λίβας, ένας από τους οκτώ του ανεμολόγιου, στο ελλαδικό ανάγλυφο είναι άνεμος ισχυρός αλλά πριν απόλα  ξηρός και θερμός. Η «γέννησή» του σχετίζεται με το ανάγλυφο της περιοχής. Αναπτύσσεται στην υπήνεμη πλευρά ενός ορεινού όγκου όταν ο ατμοσφαιρικός αέρας αναγκαστεί να υπερπηδήσει τον ορεινό αυτό όγκο.
Κατά την ανύψωσή τους στην προσήνεμη πλευρά, οι αέριες μάζες, εκτονώνονται αδιαβατικά και ψύχονται . Τα νέφη που σχηματίζονται δίνουν, συνήθως, βροχή κι ελευθερώνονται έτσι μεγάλα ποσά υδρατμών. Στη συνέχεια, ο σχεδόν χωρίς υδρατμούς αέρας που ξεπερνά τις κορυφές των ορεινών όγκων κατεβαίνει στην υπήνεμη πλευρά, συμπιέζεται αδιαβατικά και θερμαίνεται για να φθάσει έτσι θερμός και πολύ ξηρός στα  χαμηλά υψόμετρα.

Για πολλά από τα φυτά του πλανήτη μας ο αέρας αποτελεί μια μηχανή του σεξ. Το σιτάρι, το κριθάρι, το καλαμπόκι, τα ένα σωρό λουλούδια  και όχι μόνο για να μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητες επικονίασης διασπείρουν τη ΓΥΡΗ τους και ο πιο άμεσος τρόπος είναι να την εναποθέσουν στον αέρα. Και αυτό συμβαίνει σε πάνω από τα εννέα δέκατα της χλωρίδας του πλανήτη Γη. Τα ανεμόφυλλα φυτά παράγουν εκπληκτικές ποσότητες γύρης – ένας θύσανος αραβοσίτου παράγει έως και 5 εκατομμύρια κόκκους γύρης και ένα απλό φύσημα του ανέμου είναι ικανό να μεταφέρει την πανάλαφρη ΓΥΡΗ μισό χιλιόμετρο μακριά μέσα σε ένα δευτερόλεπτο, μια ταχύτητα υπερηχητική.  Η γύρη ταξιδεύει έτσι δεκάδες χιλιόμετρα σε ψάχνοντας για ταίρι. Για όσα ζουν στο βόρειο ημισφαίριο ο ΜαρτιοΑπρίλιος είναι εποχή που η ιεροτελεστία  συντελείται με μεγάλους ρυθμούς .

Γλώσσες του κόσμου

Οι Έλληνες λένε αέρας και άνεμος, οι αγγλόφωνοι   air και wind στην αγγλική, 

Για τους Τούρκους ο αέρας είναι hava, χαβά – τη λέξη τη χρησιμοποιούν μεταφορικά και οι Έλληνες. Για τον άνεμο λένε rüzgar , ενώ στην αλβανική ο αέρας είναι αγέρ  ajër,  και ο άνεμος era. Από κει και πέρα  

ΣΕ ΓΛΩΣΣΕΣ ΛΑΤΙΝΙΚΕΣ

air, vent στη γαλλική  aire, viento στα ισπανικά    aria, vento στα ιταλικά

ar, vento  λένε οι Πορτογάλοι   aer, vânt οι Ρουμάνοι

ΣΕ ΓΛΩΣΣΕΣ ΓΕΡΜΑΝΙΚΕΣ

Luft, Wind στα γερμανικά lucht, wind, ολλανδικά luft vind σουηδικά

luft vind δανέζικα       air vind νορβηγικά

ΣΕ ΓΛΩΣΣΕΣ ΣΛΑΒΙΚΕΣ   Με λατινική γραφή

powietrze , wiatr  πολωνικά     vzduchu, vítr  τσέχικα

zrak, vjetar  κροάτικα    zraka, veter σλοβένικα

Με κυριλλική γραφή

воздуха, ветер ρώσικα    въздух, вятър βουλγάρικα    ваздух, вјетар σέρβικα

ΣΕ ΑΛΛΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

levegő, szél ουγγρικά       ilmassa, tuuli φιλανδικά

Έβλεπε τον άνεμο να εισχωρεί στη γλώσσα και να την οδηγεί σε μεταφορές. Του άρεσε το ΠΟΙΟΣ ΚΑΛΟΣ ΑΝΕΜΟΣ Σ’ ΕΦΕΡΕ καθώς και το ΘΑ ΣΠΕΙΡΕΙ ΑΝΕΜΟΥΣ ΚΑΙ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΙ ΘΥΕΛΛΕΣ,   το ΑΝΕΜΟΜΑΖΩΜΑΤΑ και ΑΝΕΜΟΣΚΟΡΠΙΣΜΑΤΑ το υπονοούμενο της ταινίας ΟΣΑ ΠΑΙΡΝΕΙ Ο ΑΝΕΜΟΣ – Gone by the WIND – καθώς και της Ο Άνεμος Χορεύει Το Κριθάρι The Wind That Shakes the Barley

και πάνω απόλα εκείνο το 

Blowin' In The Wind του Bob Dylan

How many roads must a man walk down   Before you call him a man?
Yes, 'n' how many seas must a white dove sail   Before she sleeps in the sand?
Yes, 'n' how many times must the cannon balls fly   Before they're forever banned?
The answer, my friend, is blowin' in the wind,   The answer is blowin' in the wind.

How many years can a mountain exist                         Before it's washed to the sea?
Yes, 'n' how many years can some people exist          Before they're allowed to be free?

Yes, 'n' how many times can a man turn his head,       Pretending he just doesn't see?
The answer, my friend, is blowin' in the wind,     The answer is blowin' in the wind.

How many times must a man look up                Before he can see the sky?
Yes, 'n' how many ears must one man have     Before he can hear people cry?
Yes, 'n' how many deaths will it take till he knows      That too many people have died?
The answer, my friend, is blowin' in the wind,     The answer is blowin' in the wind.

Οι έλληνες ποιητές απέναντι στον ΑΝΕΜΟ αφουγκράζονται τα υγρά που του λείπουν και συχνά προτιμούν να  τον λένε  ΑΕΡΑΚΙ που φυσά ή ΑΓΕΡΑ .  

Κι αν ο ΑΓΕΡΑΣ  φυσά, δε μας δροσίζει
κι ο ίσκιος μένει στενός κάτω απ' τα κυπαρίσσια Γιώργος Σεφέρης 

Το 'δερνε ΑΓΕΡΑΣ κι η βροχή                       

μα ήταν λιμάνι κι αγκαλιά και γλυκιά απαντοχή

Αχ, το σπιτάκι μας, κι αυτό είχε ψυχή.

Τάσος Λειβαδίτης

Φύσα αεράκι, φύσα με, μη χαμηλώνεις ίσαμε

να δω στην Κρήτη μια κορφή, που έχω μανούλα κι αδελφή

Νίκος Γκάτσος

Φύσηξε αεράκι, δρόσισε και πάρε με          

κι απ’ τη Σαλονίκη στις Κυκλάδες βγάλε με

Γιώργος Ζήκας

γιατί είμαι ΑΓΕΡΑΣ που φυσά

μέσα στης πόλης τα στενά

και κάνει τα γερμένα φύλλα να θροίζουν

Δημήτρης Παναγόπουλος

Ο παππούς ΑΝΕΜΟΜΥΛΟΣ, ΑΝΕΜΟΓΕΝΝΗΤΡΙΑ η εγγονή