-)(- Ελληνισμός η Εντονη Αγάπη προς τον Κόσμο και προς το Παν.
Της Αλεξάνδρας Γιαννοπούλου
Στην ελληνική παράδοση, ο ΕΡΩΣ ( =ΑΓΑΠΗ , κάθε είδους Αγάπη )(Έρως
Αρετής , Έρως γης ,Έρως θαλάσσης , Έρως επιστήμης , Έρως μητρός , Έρως
τέχνης , Έρως γυναικός κλπ) είναι η πρωτίστη και συνεχής αιτία της
κοσμογονίας και της κοσμοποιοίας(Τόσο στην Ορφική, όσο και στην Ησιόδεια
κοσμογονία) . Είναι έννοια αφηρημένη ,
πολυσυλλεκτική , είναι το σύνολο της συμπαντικής Αγάπης , Αγάπη προς το
σύνολο του εκδηλωμένου κόσμου, προς τον άνθρωπο, προς το φυτό, το ζώο,
την πέτρα, το ποτάμι, προς κάθε μορφή, προς μία έννοια, προς μία
κατάσταση, προς ένα πράγμα, προς τα πάντα,από την πρωτογενή ύλη μέχρι
τους Θεούς.Είναι η ελκτική και συνεκτική δύναμη που συγκρατεί την ύλη
και δημιουργεί, διατυπώνει κάθε μορφολογία.Είναι ο αρχαιότερος των
εγκοσμίων Θεών και υπεύθυνος για κάθε δημιουργία.Η ενέργειά του υπάρχει
σε όλους τους Θεούς αλλά και σε όλους τους ανθρώπους,ζώα,φυτά κλπ,σε όλη
την υλική εκδήλωση, διακατέχει το παν, πληρεί τον κόσμο.
Είναι
ενδεικτικό ότι άλλες θεότητες – προσωποποιημένες στο θείο επίπεδο
έννοιες όπως η Αρετή, η Αρμονία, η Ευνομία, η Μνημοσύνη, η Πειθώ κλπ
βρίσκονται στο γενεαλογικό δέντρο της θεογονίας σε κατοπινά στάδια και
γενεές. Αυτό το γεγονός καταδεικνύει την τεράστια σημασία και έμφαση που
έχει ο Έρωτας (=Αγάπη) στην Ελληνική θρησκεία καθώς βρίσκεται στην αρχή
της κοσμογονίας και θεογονίας ως το πρώτιστο και μοναδικό στοιχείο
κοσμοποιοίας στο σύμπαν ενώ ταυτόχρονα είναι η ελκτική δύναμη που
συγκρατεί την ύλη στο μεγάκοσμο (πλανητικά συστήματα) και τον μικρόκοσμο
(υποδιαιρέσεις της ύλης). Και όπως προαναφέραμε, όχι μόνο συγκρατεί την
ύλη αλλά επίσης την κινητοποιεί δημιουργώντας συμπλέγματα και μορφές
περισσότερο η λιγότερο εξελιγμένες. Δημιουργεί έτσι όλες τις μορφές του
αισθητού κόσμου αλλά και του νοητού καθώς ο κόσμος των νοητών είναι μια
προβολή και επεξεργασία των δεδομένων του αισθητού κόσμου.Ο Ελληνικός
κόσμος λοιπόν είναι ένας κόσμος στον οποίο το κύριο στοιχείο είναι η
Αγάπη. Ένας κόσμος έντονης Αγάπης.Η Αγάπη είναι ο βιότοπος του
Ελληνισμού και ο καθολικώς προσδιοριστικός όρος του ελληνικού
πολιτισμού.
Όλα τα γεννήματα του Έρωτος (της Αγάπης): ο κόσμος
τα φυτά τα ζώα οι άνθρωποι και οι θεοί φέρουν μέσα τους την ενέργεια
του Έρωτος.
-«Ούτω πολλαχόθεν ομολογείται ο Έρως εν τοις Θεοίς
πρεσβύτατος είναι.» Πλάτων. Πράγματι από πάρα πολλούς ομολογείται, ότι ο
Έρως είναι ο παλαιότερος από τους Θεούς.
-«Πρώτιστον μέν Έρωτα θεών μητίσαντο πάντων» Παρμενίδης (στ.13).
-«Σεμνός Έρως Αρετής.» Φωκυλίδης Ο Έρωτας για την Αρετή είναι άξια επιθυμία.
-«Σε όσους γιατρούς υπάρχει και φιλανθρωπία, εκεί υπάρχει και Έρωτας για την επιστήμη.» Ιπποκράτης.
-«Ουκ έστι μητρός ουδέν ήδιον τέκνοις. Εράτε μητρός, παίδες, ως ούκ
έστ’έρως τοιούτος άλλος όστις ηδίων εράν».Τίποτε πιο αγαπητό στα παιδιά
από τη μητέρα. Αγαπάτε, ω τέκνα την μητέρα σας. Δεν υπάρχει πιο αγνός
και πιο γλυκός Έρωτας από αυτόν. Ευριπίδης (Απ.358,1-3).
-«…Έρως πατρώας τήσδε γής…» Αισχύλος. Αγ.540.
-«Έρως των θεών βασιλεύει» Αγάθων.
-«Ο Έρωτας στρέφεται πάντοτε προς αυτό, την παντοτινή κατοχή του αγαθού». Διοτίμα η Μαντινεία.
-«Τίποτα πιο δυνατό από τον Έρωτα δεν υπάρχει». Μένανδρος.
-«Ο Έρωτας της ψυχής είναι πολύ ανώτερος από τον Έρωτα του σώματος». Ξενοφών. Συμπόσιο.
Ο Ζευς, ο ύψιστος των Θεών, έχει πολλά ονόματα που σημαίνουν Αγάπη (Ο
Ζευς είναι Αγάπη). Για καμμία άλλη ιδιότητα του Διός (δικαιοσύνη, ισχύς,
κλπ.) δεν υπάρχουν τόσα πολλά επίθετα όσα για την Αγάπη:
Ο «ΦΙΛΙΟΣ
ΖΕΥΣ» (φιλώ=αγαπώ) δηλαδή ο Ζευς που είναι Αγάπη και που ευνοεί κάθε
εκδήλωσή της. Συχνά επικαλούνταν το Φίλιο Ζευ λέγοντας μόνο το επίθετο:
(μα τον Φίλιο, νη τον Φίλιο, προς Φιλίου κλπ). Υπήρχαν και ναοί
αφιερωμένοι στον Φίλιο Ζευ, όπως π.χ. στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας (
Παυσανίας 8.31), στην Αθήνα, την Επίδαυρο, την Πέργαμο, κλπ.
Το
επίθετο φίλιος-φιλία έχουν και άλλοι θεοί: «Φίλιος Ερμής», «Φίλιος
Έρως», «Φιλία Φύσις», «Φίλιος Απόλλων», «Φιλία Νύξ»κλπ. Ο «Φιλήσιος
Δίας» (Με την ίδια ακριβώς έννοια με τον: Φίλιο Δία).
Ο «Ζευς
Εταιρείος» (εταιρείος = πλήρης Αγάπης προς τον άλλον) (έτερος = ο άλλος,
προυποθέτει ύπαρξη δύο μερών) . Ο Ζευς Εταιρείος είναι προστάτης της
Αγάπης μεταξύ των ανθρώπων, της φιλίας, της συναδέλφωσης και επίσης της
κοινωνικής οργάνωσης των ανθρώπων. Στη Μαγνησία και στη Μακεδονία
εορτάζονταν προς τιμήν του τα «εταιρίδεια»(εορτή του Εταιρείου Διός)
(Ηγήσανδρος εν (Υπομνήμασι) παρ Αθην. 572D).
O «Εταίριος Δίας» (με την ίδια έννοια).
Ο «Εταιρήιος Δίας» (με την ίδια έννοια).
Ο «Εταιρίδας Ζευς» (με την ίδια έννοια).
Ο «Ζευς Φίλος» (φίλος = αγαπημένος, αγαπητός, φιλώ = αγαπώ).
Ο «Ζευς Οικείος» είναι προστάτης της οικειότητας, της Αγάπης και της
Φιλίας που πρέπει να αισθάνονται οι άνθρωποι στις διαπροσωπικές τους
σχέσεις. (Τα πολλά επίθετα του Διός σε σχέση με την έννοια της Αγάπης
απλά υπενθυμίζουν και υπογραμμίζουν αυτό το δεδομένο).
Ο «Πρευμενής Δίας» δηλαδή ο πράος, ευμενής, ο φίλα διακείμενος, ο αγαθός.
Ο «Ξένιος Δίας» (ο οποίος αναφέρεται στην καλή αντιμετώπιση, την καλή
προδιάθεση και φιλική, αγαπητική συμπεριφορά και στάση προς τον ξένο,
καθώς επίσης και στη φιλοξενία αλλά και στην φροντίδα η περιποίηση φίλου
η ξένου. Επίσης, «ξενία» είναι η φιλική σχέση μεταξύ πόλεων η εθνών. Ο
Δίας είναι ο δημιουργός και προστάτης των φιλικών σχέσεων μεταξύ εθνών
και πόλεων).
Ο «Ξείνιος Ζευς» (με την ίδια έννοια).
Ο «Πολυξενώτατος Ζευς» (με την ίδια έννοια).
Ο «Εύξεινος Δίας» (με την ίδια έννοια).
Ο «Ομονώος Ζεύς»(από τη λέξη: ομόνοια) φέρνει στους ανθρώπους ομόνοια, σύμπνοια, συμπόρευση.
Ο «Ομολώιος Ζευς» (από το: ομολογία = ομόνοια). Στη Θεσσαλία και στη
Βοιωτία (Στον Ορχομενό και στη Θήβα) εορτάζονταν τα Ομολώια (εορτές του
Ομολωίου Διός).
Το ίδιο επίθετο έχει και η Δήμητρα: «Ομολώια Δήμητρα».
O «Ζεύς Ομολούιος» (έχει την ίδια έννοια με το: ομονώος, ομολώιος).
Ο «Πίστιος Ζευς» (πίστις = η εμπιστοσύνη, δηλαδή ο Δίας που προάγει την εμπιστοσύνη μεταξύ των ανθρώπων, την καλή πίστη ).
Ο «Θεόταιρος Ζευς» (θεός και εταίρος, θεός – εταίρος, δηλαδή ο φίλος ανθρώπων και θεών).
Ο «Φρατρίος Ζευς» (φράτηρ = αδελφός, Φρατρίος Ζευς = Αδελφικός Ζευς)
δηλαδή ο Δίας που προστατεύει και δημιουργεί κάθε συναίσθημα
αδελφοσύνης, αδελφότητας μεταξύ των ανθρώπων. Για το λόγο αυτό, ο
Φατρίος Ζευς συνέχει, (είναι το συνεκτικό στοιχείο) μιας οικογένειας,
μίας ομάδας, μίας αδελφότητας, ενός γένους, ενός λαού.
Ο «Φατρίος Ζευς» (με την ίδια έννοια).
Ο «Έκαλος Ζευς» Λατρεία του Διός, ως θεού της αγάπης και της φροντίδας
για τον συνάνθρωπο, της φιλοξενίας, πολύ συγγενής προς την λατρεία του
Διός Ξενίου. (Εκάλη, ήταν μια υπέργηρη γυναίκα που περιποιήθηκε και
φιλοξένησε τον ήρωα Θησέα, όταν αυτός κουρασμένος από μια καταιγίδα,
αναζήτησε φιλοξενία, και ενώ πήγαινε να αντιμετωπίσει τον ταύρο του
Μαραθώνος. Η Εκάλη, έταξε στον Δία για την αίσια επάνοδο του ήρωα, όπως
και έγινε, αλλά η ίδια, δεν πρόλαβε να τον δει γιατί πέθανε πρίν την
επιστροφή του).
Ο «Εκαλείος Δίας» (Με την ίδια έννοια).
Ο «Εκαλήσιος Δίας» (Με την ίδια έννοια).
Ο «Ομαγύριος Ζεύς» (συνάγων,συνενώνων, συναθροίζων, συγκαλών) Ο Ζευς δηλαδή που φέρνει κοντά τους ανθρώπους.
Ο «Ομηγύριος Ζευς» (με την ίδια ακριβώς έννοια).
Ο «Πρόξενος Δίας» (1) δημιουργών και εφορεύων επι της επισήμου
χαρακτήρος λαμβάνουσας φιλίας μεταξύ μιας πόλεως και ενός ξένου, ενός
πλέον γενομένου δημόσιου φίλου. Για παράδειγμα, οι Αθηναίοι και ο
Αλέξανδρος ο Ά της Μακεδονίας (Ηρόδ.8.136,143) 2) προστάτης, βοηθός,
επίκουρος προς τους ανθρώπους).
Ο «Ειρηναίος Ζευς» που δημιουργεί
την ειρήνευση στους ανθρώπους, η οποία δεν είναι μόνο η αποφυγή πολέμου,
αλλά και η κοινωνία εν Αγάπη.
Ο «Φιλότεκνος Δίας». Ο Δίας που
αγαπάει τα παιδιά του. Παιδιά του Διός είναι οι θεοί και οι άνθρωποι.(Ο
Όμηρος αποκαλεί τον Δία: «Πατήρ ανδρών θεών τε» (Πατέρα θεών και
ανθρώπων). Επίσης, ο Δίας έχει το επίθετο: «Ζεύς Πατήρ», που δείχνει και
αυτό το επίθετο αυτή την σχέση Αγάπης και στοργής με τα παιδιά του,
τους ανθρώπους. Η επίκληση του Διός πολύ συχνά ξεκινάει στους ύμνους και
στις προσευχές με το: «Ζευ Πάτερ».
Ο φιλεύσπλαχνος Δίας είναι
προστάτης των πιο ευπαθών ομάδων των ανθρώπων και όλων των ανθρώπων που
βρίσκονται σε μια αδυναμία, σε αδύνατη θέση. Είναι προστάτης των φτωχών,
των ξένων «είναι του Διός όλοι οι φτωχοί και οι ξένοι» (Όμηρος,
Οδύσσεια). Επίσης, αποκαλείται: «Φύξιος» γιατί είναι προστάτης των
φυγάδων, «Ασυλαίος» (ο παρέχων άσυλο). «Ικέτας» γιατί είναι προστάτης
των ικετών, «Ικέσιος» (θεός της συγχώρεσης) και «Ικετήσιος».Με όμοια
σημασία: «Ικτήρ», «Ικταίος», «Αφίκτωρ» (ικτήρ = ικέτης).
Ο
«Προστροπαίος Ζεύς»: Λατρεία του Διός, ως θεού που δέχεται με ευμένεια
τις προσευχές, τα αιτήματα και τις ικεσίες των ανθρώπων.
Ο
«Προστρόπιος Ζευς» (με την ίδια έννοια με τον Προστροπαίο Δία). Είναι
επίσης προστάτης των ταπεινών, των καταφρονεμένων και των κατατρεγμένων.
Όταν ο Χίλων ο Λακεδαιμόνιος ρωτήθηκε: Με τι ασχολείται ο Δίας;
Απάντησε: «Με το να υψώνει τους ταπεινούς και να χαμηλώνει τους
αλαζόνες» (Διογένης Λαέρτιος. Βίοι Φιλοσόφων. Α,69).
Επίθετα του Διός που επίσης είναι δηλωτικά Αγάπης είναι:
Ο «Δίας Σωτήρ» (ως έμπρακτη εκδήλωση Αγάπης).
Ο «Δίας Σαώτης» (με την ίδια έννοια με το: Σωτήρ. Σαώτης = Σωτήρ).
Ο «Ζευς Μειλίχιος» (πράος,πραυντικός) κλπ.(προς τιμήν του Μειλιχίου Διός ετελούντο τα Διάσια στην Αθήνα (Θουκ.1.126).
Ο «Μείλιχος Δίας» (με την ίδια έννοια).
Ο «Μηλείχιος Δίας» (με την ίδια έννοια).
Ο «Δίας Μελισσαίος» (έχει την ίδια έννοια με τον: Δία Μειλίχιο, Μείλιχο Δία, Μηλείχιο Δία).
Ο «Ζευς Πανήμερος» (ο απολύτως ήμερος, ο πράος).
Ο «Ζευς Πανάμαρος» (με την ίδια έννοια με το: Ζευς Πανήμερος).
Ο «Ζευς Παναμέριος» (με την ίδια έννοια).
Ο «Ζευς Πανημέριος» (με την ίδια έννοια).
Ο «Ζευς Ημέριος» δηλαδή ο Ζευς που εξημερώνει.
Ο «Ημεράσιος Δίας» (με την ίδια έννοια).
Ο «Ζευς Ήπιος».
Ο «Ζευς Ερκείος» που είναι προστάτης της αγάπης ανάμεσα στα μέλη μιας
οικογένειας (όπως και η Εστία). (Ερκείος, από το:Έρκος = προαύλιο, γιατί
το άγαλμά του ήταν τοποθετημένο σε κάθε σπίτι στο κεντρικό προαύλιο
γύρω από το οποίο αναπτύσσονταν τα δωμάτια στο αρχαίο ελληνικό σπίτι).
O «Δίας Μεσέρκειος» (με την ίδια έννοια).
Ο «Ομόριος Ζευς» είναι ο προστάτης της καλής γειτονίας, της αγάπης και
της φιλίας μεταξύ των γειτόνων (ομού και όριον, όμορος = ο γειτονικός).
Ο «Ομάριος Δίας» (Με την ίδια έννοια).
Ο «Ζεύς Αγαθός» (ως σύνοψη της αγαθής και αγαθοποιού υποστάσεως, ταυτότητος του Διός).
Ο «Ζευς Άγιος»και ο «Ζευς Τέλειος» (κάθε ένα από τα δύο αυτά επίθετα ως
ο δημιουργός κάθε αρετής και τελειότητος). (Σχετική επιγραφή: «Διί
Αγίω»).
Ο «Ζευς Αρωγός» (αρωγός = βοηθός) δηλαδή ο Ζευς που βοηθάει, προστατεύει και συντρέχει τους ανθρώπους.
Ο «Ζευς Επίκουρος» (με την ίδια έννοια: επίκουρος = βοηθός).
Ο «Δίας Αγνός» (αγαθός, αγνός). Ο «Άριστος Δίας» (ο ως προς όλα άριστος).
Ο «Αρισταίος Δίας» (με την ίδια έννοια με τον Άριστο Δία).
-«..ο Ζεύς, δηλαδή το αγαθόν και το άριστον» Ορφεύς (Ορφικά. αποσπ. 107).
-«Ζευ, μεγάλαι δ’ αρεταί θνατοίς έπονται εκ Σέθεν» Πίνδαρος
(Ισθμιονικ.Γ,4-5). Ζευ, οι μεγάλες αρετές έρχονται στους θνητούς από
Σένα.
Θεότητες που εφορεύουν, έχουν ως αντικείμενό τους την Αγάπη είναι επίσης:
-Η Αφροδίτη
-Η Φιλότης (=Αγάπη)(κόρη της Νυκτός) η οποία όπως και ο Έρως προσωποποιεί και αυτή την Αγάπη.
-Ο Ίμερος (Ο Ίμερος ο οποίος είναι θεός που έχει πολύ κοντινά
χαρακτηριστικά με τον Έρωτα, κατοικεί κοντά στην κορυφή του Ολύμπου μαζί
με τις Μούσες και τις Χάριτες).
-Ο Αντέρως ο οποίος εκφράζει την
αμοιβαία Αγάπη. Αντιστοιχεί στο πρόσωπο που το αγαπούν, που δέχεται την
Αγάπη. (Στο μουσείο του Ηρακλείου υπάρχει ανάγλυφο πάνω σε κυκλική
επιφάνεια, που απεικονίζονται ο Έρως και ο Αντέρως ως δύο όμοιοι μικροί
ερωτιδείς (νήπια) με φτερά που αγκαλιάζονται μεταξύ τους, ως εικαστική
απόδοση της αμοιβαίας αγάπης).
-Ο Πόθος (Ο Πόθος είναι θεός ο οποίος σημασιολογικά δηλώνει την Αγάπη που συνοδεύεται από σφοδρή επιθυμία)
-Η Πειθώ η οποία παρακινεί τους νέους να ανοίξουν την καρδιά τους στην
Αγάπη και να εξομολογηθούν την αγάπη τους ο ένας στον άλλον.
-Οι Ερωτιδείς (μικροί Έρωτες).
- Η Ειρήνη (Η οποία εκτός από αποφυγή πολέμου, σημαίνει και κοινωνία εν Αγάπη)
- Η Ομόνοια. Σημαντικός είναι ο ναός της Ομόνοιας στον Ακράγαντα της Σικελίας
- O Οίστρος ( Ο οποίος εκφράζει υπερβολική αγάπη, πόθο και θέληση, επιθυμία για κάτι ).
- Η Αρετή (Που εμπεριέχει όλες τις αρετές, και την Αγάπη προς τον συνάνθρωπο).
- Η Εύκλεια ( «ευ» και «κλέος» με την έννοια ότι η καλή δόξα είναι και
προυποθέτει Αγάπη των ανθρώπων προς ένα συγκεκριμένο πρόσωπο, λόγω των
ενάρετων πράξεών του). Σημαντικά λατρευτικά κέντρα της Εύκλειας είναι η
Αθήνα, οι Δελφοί, Η Θήβα και η Κόρινθος στην οποία γιορτάζονταν τα
«Εύκλεια».
Να σημειώσουμε εδώ ότι η έννοια της Αγάπης ενυπάρχει και σε άλλες ιδιότητες των θεών:
Η Ήρα, η Ερατώ, και ο Υμέναιος είναι προστάτες της συζυγικής Αγάπης.
Η Εστία προστατεύει την Αγάπη ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας.
Η Μητέρα των Θεών, η Ρέα, η Λητώ και η Ειλείθυια είναι προστάτες της μητρικής Αγάπης.
Οι Διόσκουροι είναι προσωποποίηση της αδελφικής Αγάπης, της «φιλαδελφίας».
Κάθε θεός, θα έλεγε κανείς, εκφράζει στην ουσία την Αγάπη για ένα διαφορετικό αντικείμενο:
Η Αθηνά εμφυσά στους ανθρώπους την Αγάπη για τη γνώση και τη μόρφωση.
Ο Απόλλων εκπροσωπεί την Αγάπη για τις τέχνες όπως και οι Μούσες.
Ο Ήφαιστος την Αγάπη για την τεχνουργία, ο Ασκληπιός την Αγάπη για την Ιατρική κλπ.
Η ίδια η ελληνική λατρεία δεν είναι τίποτε άλλο από μια σχέση Αγάπης ανάμεσα στους ανθρώπους και τους θεούς
*ΠΗΓΗ:Theseus Aegean
