Αναδημοσίευση άρθρου από την Νέα Ακρόπολη
Η μυστική γλώσσα των συμβόλων
ΕΙΣΑΓΩΓΗ:
Το Ιερό πάντα θεωρήθηκε σαν ένας
μεσολαβητής μεταξύ του Θείου στοιχείου και του ανθρώπινου, επιτρέπει την
ανθρώπινη συνείδηση να ανυψωθεί, επιτρέπει μια ουσιαστική μετάλλαξη,
μια υπέρβαση προς τα πάνω. Η εκδήλωση του Ιερού γίνεται με διάφορους
τρόπους και όταν αυτό φανερώνεται, τότε μιλάμε για τη λεγόμενη
Ιεροφάνεια. Η Ιεροφάνεια έχει 5 βασικές όψεις: τη Θεοφάνεια, το Σύμβολο,
το Μύθο, την Τελετή και τη Μύηση.
Όσον αφορά το Σύμβολο, η Ε.Π.Μπλαβάτσκυ,
μας λέει ότι «Το σύμβολο είναι ένα διαμάντι πολύεδρο και καθεμία από
τις έδρες του δείχνει ποικίλες ερμηνείες, αλλά αναφέρεται και σε
ποικίλες επιστήμες».
Ο Mircea Eliade, μας λέει ότι το σύμβολο δεν
είναι σημαντικό μόνο γιατί παρατείνει μια ιεροφάνεια ή την υποκαθιστά,
αλλά κυρίως γιατί μπορεί να συνεχίσει τη διαδικασία ιεροφανοποίησης και
ιδιαίτερα γιατί, περιστασιακά, είναι το ίδιο μια ιεροφάνεια, δηλαδή
γιατί φανερώνει μια ιερή ή κοσμολογική αλήθεια που καμία άλλη «εκδήλωση»
δεν έχει τη δυνατότητα να αποκαλύψει. Μας λέει επίσης ότι, αποκαλύπτει
πάντα, όποιο κι αν είναι το περιεχόμενό του, τη βασική ενότητα πολλών
τομέων της ύπαρξης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το σύμβολο
εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο σε όλες τις κοινωνίες. Η αποστολή
του παραμένει αναλλοίωτη: να μετατρέπει ένα αντικείμενο ή μια πράξη σε
κάτι διαφορετικό από αυτό που φαινόταν να είναι. Είναι αυτό μέσω του
οποίου γίνονται κατανοητά τα Αρχέτυπα στον άνθρωπο.
Υποστηρίζει ότι ένας συμβολισμός είναι
ανεξάρτητος από το γεγονός της κατανόησης ή μη της έννοιάς του, διατηρεί
τη σύστασή του παρόλους τους υποβιβασμούς και τη διατηρεί έστω και όταν
λησμονηθεί, απόδειξη τα προϊστορικά αυτά σύμβολα που το νόημά τους
χάθηκε για αιώνες, για να «ξανά – ανακαλυφθεί» πολύ αργότερα.
Ο Πλάτωνας μιλούσε για τα Σύμβολα, μέσα από τα Αρχέτυπα: που βρίσκονται πολύ πιο πέρα από τον υλικό κόσμο που ζούμε σήμερα.
ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ:
Η Λέξη σύμβολο προέρχεται από το ρήμα
«συμβάλλω» που σημαίνει φέρνω μαζί μου, μέσα μου, σημαίνει «αυτό που
παρέχει κάτι περισσότερο». Έτσι, παίζει το ρόλο του αγγελιοφόρου, του
μεσολαβητικού στοιχείου μεταξύ δύο επιπέδων συνείδησης, μεταξύ του
βέβηλου και του ιερού.
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΟΥ
Τα σύμβολα είναι τα σώματα, οι κρυσταλλοποιημένες μορφές μέσω των οποίων εκδηλώνονται τα Αρχέτυπα.
Βασικά χαρακτηριστικά του συμβόλου αποτελούν τα εξής:
· Ο συγχρονισμός των εννοιών που φανερώνει.
· Αποκαλύπτει πάντα, τη βασική ενότητα πολλών τομέων ύπαρξης.
· Είναι πολυδιάσταστο, κρύβει πολλές έννοιες και μιλάει στον καθένα με τη
δική του «γλώσσα» ανάλογα με το επίπεδο συνείδησης και αντίληψης των
πραγμάτων.
· Ένα αντικείμενο που μετατρέπεται σε σύμβολο, τείνει να συμπέσει με το Όλο.
· Επιτρέπει το πέρασμα, την κυκλοφορία από το ένα επίπεδο στο άλλο, από
έναν τρόπο ζωής σε άλλον, ενώνοντας όλα τα επίπεδα, χωρίς να τα
συγχωνεύει.
·Τα σύμβολα ανεξάρτητα από τη φύση τους, είναι πάντοτε συναφή και συστηματικά.
· Δεν είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, αλλά «φυσικό προϊόν», αλλά ταυτόχρονα
και «μεταφυσικό» γιατί υπερβαίνει το φυσικό επίπεδο.
ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ– ΆΜΕΣΗ / ΈΜΜΕΣΗ ΓΝΩΣΗ
Η συμβολική λειτουργία, είναι μια γνώση
και μια γλώσσα. Είναι ένας τρόπος έκφρασης και επικοινωνίας. Σκοπός της
είναι να εκφράσει τα πράγματα και να τα κάνει γνωστά και είναι νοητικής
φύσης. Ο τρόπος γνώσης του συμβολισμού, είναι αυτός της έμμεσης γνώσης.
Η
άμεση γνώση αφορά ό,τι μαθαίνουμε με την άμεση επαφή και πρόσβαση που
μπορούμε να έχουμε σε ένα αντικείμενο, όπου ο νους μπορεί να ζυγίσει,
να μετρήσει και να προσδιορίσει τα πράγματα. Αυτή τη γνώση συνήθως τη
χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να μάθουμε τον υλικό κόσμο.
Όταν όμως τα
πράγματα απουσιάζουν, δεν τα βλέπουμε και δε μπορούμε να τα αγγίξουμε με
άμεσο τρόπο, πρέπει να τα προσεγγίσουμε με έμμεσο. Όσο περισσότερο ο
άνθρωπος αναπτύσσει την έμμεση γνώση, δηλαδή την αφαίρεση και τη
φαντασία, τόσο περισσότερο εξανθρωπίζεται, διότι το ζωικό μας μέρος δεν
μπορεί να κατανοήσει κάτι που είναι απόν.
ΣΥΜΒΟΛΑ - ΣΗΜΑΤΑ
Όταν χρησιμοποιεί κανείς έμμεσους
τρόπους γνώσης, φτάνει στο πλαίσιο του σήματος, από όπου προέρχεται η
λέξη σημάδι. Σημαδεύω σημαίνει δείχνω μια παρουσία.
Το σήμα είναι η
πρώτη έκφραση του έμμεσου τρόπου γνώσης. Μπορεί να είναι εντελώς τυχαίο,
συμβατικό και γενικά δείχνει αντικείμενα στα οποία μπορούμε να έχουμε
άμεση πρόσβαση σε άλλες καταστάσεις. Είναι ανθρώπινο κατασκεύασμα, άρα
είναι τεχνητό, χρονικό και περιστασιακό.
Το σύμβολο δεν είναι τυχαίο,
γιατί είναι φυσικό. Οδηγεί άμεσα στη σημασία των πραγμάτων. Έχει
διάφορες διαστάσεις. Είναι αρκετό για να εκφράσει αυτά που θέλουμε και
ταυτόχρονα ποτέ δεν είναι αρκετό, γιατί πάντα φέρνει άλλες σημασίες.
Είναι ένα άπειρο πρότυπο, ξεφεύγει από τα όρια του χρόνου, γιατί πάντα
είναι Ένα και Πολύπλοκο ταυτόχρονα. Εκφράζει το Ιερό, το Αρχετυπικό. Για
να μπορεί κανείς να έρθει πραγματικά σε επαφή με την έννοια που φέρνει
ένα σύμβολο, πρέπει να ενωθεί μαζί του και αυτό δεν μπορούμε να το
κάνουμε με λογική διεργασία, αλλά με συγκέντρωση, διαλογισμό και
παρατήρηση.
Οδηγεί από το αισθητό, στο συμβολικό, αλλά εξαιτίας της
φύσης του είναι απρόσιτο. Η εμβάθυνση στα σύμβολα είναι ένας δρόμος που
οδηγεί στο βάθος της ψυχής. Η επαφή με το πραγματικό σύμβολο, μας
αποκαλύπτει κάτι και τότε μας μεταλλάσσει. Αυτή η ανακάλυψη συμβαίνει
μέσα από μια βαθιά διαίσθηση και ταύτιση.
Τα σύμβολα μας θυμίζουν την αόρατη πλευρά μας. Μπορούν να μας θυμίσουν ότι έχουμε μια αθάνατη ψυχή, μπορούν να μας εμπνεύσουν.
ΣΥΜΒΟΛΟ – ΈΜΒΛΗΜΑ- ΠΑΡΑΒΟΛΗ - ΜΥΘΟΣ
Η αρμονική συγκρότηση συμβόλων αποτελεί
το Έμβλημα. Το έμβλημα περιλαμβάνει μεγαλύτερη σειρά ιδεών, απ’ ότι το
σύμβολο και χρησιμεύει για να διαφωτίσει μια μοναδική ειδική ιδέα. Είναι
ένας «πίνακας» που αντιπροσωπεύει μια σειρά αρχών οι οποίες
αναγνωρίζονται από εκείνους που έχουν εκπαιδευτεί ειδικά, δηλαδή τους
μυημένους. Όλες οι εσωτερικές εταιρείες, χρησιμοποίησαν εμβλήματα και
σύμβολα.
Η Παραβολή είναι ένα σύστημα εμβλημάτων σε κίνηση. Μια
αλληγορική αναπαράσταση των πραγματικοτήτων της ζωής, των συμβάντων, των
γεγονότων. Από μια παραβολή έβγαινε πάντα ένα ηθικό συμπέρασμα που ήταν
ένα πραγματικό γεγονός της ανθρώπινης ζωής, έτσι, έβγαινε και ένα
συμπέρασμα για ένα πραγματικό και ιστορικό συμβάν, από τα εμβλήματα και
τα σύμβολα που διατηρούνταν στα παλιά αρχεία των ναών.
Όλες οι
σκέψεις και οι συγκινήσεις, όλη η γνώση και η μάθηση που αποκαλύφθηκαν
και κατακτήθηκαν από τις πρώτες φυλές, βρήκαν τη σκηνογραφική τους
παράσταση στην αλληγορία και την παραβολή.
Ένα αρμονικό συγκρότημα
παραβολών αποτελεί το Μύθο. Ο Μύθος μεταβιβάζει στον άνθρωπο τις
αρχετυπικές αλήθειες, χάρη στην ποιοτική και συμβολική γλώσσα του που
είναι προσιτή σε όλους.
Η ΔΥΝΑΜΗ ΤΩΝ ΣΥΜΒΟΛΩΝ
Τα σύμβολα έχουν επάνω μας κάποια δύναμη
και εμείς μπορούμε να ασκήσουμε κάποια δύναμη επάνω σε αυτά. Η
συμβολική λειτουργία διευκολύνει την αφύπνιση του εσωτερικού ανθρώπου.
Με το σύμβολο επίσης ξεπερνάει κάποιος την ατομική σκέψη, για να φτάσει
σε συμπαντικές σκέψεις, σε αρχέτυπα, σε ιδέες για αιώνια θέματα, στο
αμετάβλήτο. Η δύναμη των συμβόλων προκαλεί μια αποκάλυψη, μια κατανόηση
όχι μόνο εννοιολογική ή λογική αλλά και συνολική και κοσμική. Μέσω αυτού
ενωνόμαστε με ό,τι έχουμε κοινό με όλη την ανθρωπότητα: την κοινοποίηση
του ανέκφραστου.
Δημιουργεί μια συνείδηση ταυτότητας πέρα από το
χρόνο και το χώρο. Η ενσωμάτωση των συμβόλων από τα άτομα και την
κοινωνία, επιτρέπει μια ένωση που ξεπερνάει τις ατομικότητες του κάθε
μέλους της κοινωνίας. Όταν ένα άτομο φτάνει να ενσωματώσει μέσα του τη
δύναμη ενός συμβόλου, επικοινωνεί με ολόκληρο το σύμπαν. Οι λαοί
επικοινωνούν μέσω των συμβόλων. Ταυτίζονται με τα σύμβολά τους και
μετατρέπονται στα ίδια τους τα σύμβολα.
Η συμβολική διάσταση είναι
αυτή που μπορεί να οδηγήσει στο επίπεδο των ουσιών, των αρχετύπων. Η
συμβολική λειτουργία απελευθερώνει το συμβολισμό, παρέχει μεγάλη
εκφραστική ικανότητα στα ανθρώπινα συναισθήματα και επιτρέπει μια τέλεια
διαισθητική κατανόηση. Αυτό επιτρέπει στο πλήθος να κατανοεί χωρίς
πολλά λόγια, πράγμα που κάνει πιο ισχυρή την ένωση.
Επίσης το σύμβολο
επιτρέπει τη μετάλλαξη, γιατί με τη φαντασία μπορεί να δει κανείς τον
εαυτό του διαφορετικά, να σκέφτεται διαφορετικά. Αυτό ανοίγει το δρόμο
για να γίνει διαφορετικός. Γι’ αυτό το λόγο το μέλλον εκφράζεται πάντα
αινιγματικά ή με προφητείες σε συμβολική γλώσσα. Το σύμβολο επιτρέπει
στο ον να μεταλλαχθεί για να δρα και δεν μπορεί κανείς να δρα χωρίς να
έχει μεταλλαχθεί.
Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο ίδιος ο άνθρωπος είναι ένα σύμβολο.
Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΥ
Στην αρχαιότητα, εκτός από την
καθημερινή γλώσσα που χρησιμοποιούσε ο λαός, υπήρχε και μια άλλη γλώσσα,
την οποία γνώριζαν μόνο οι ιερείς, οι μυημένοι στα μυστήρια της φύσης
και της ζωής. Αυτή η γλώσσα ως έκφραση του ιερού, αντί για απλούς
χαρακτήρες, χρησιμοποιούσε δυναμικά στοιχεία, ζωντανές εικόνες,
παραστάσεις, ζώα, … με μια λέξη Σύμβολα.
Η αρχαία αυτή γλώσσα
προκαλούσε με συγκεκριμένο τρόπο, σειρές ιδεών, νοητικά αντίγραφα
αισθητών πραγμάτων, που μπορούσαν να διαταχθούν σε πίνακες και πραγμάτων
που μπορούσαν να ταξινομηθούν σαν πραγματικά, χωρίς να είναι αισθητά.
Η
γλώσσα του συμβολισμού μπορούσε να χρησιμεύει για την αποκρυπτογράφηση
της φύσης. Η εικόνα ενός φυσικού πράγματος μπορεί να προκαλέσει τη
γέννηση ιδεών που αναφέρονται σε αντικείμενα αυτής της τάξης και
ακτινοβολούν σε διάφορες κατευθύνσεις, ακόμη και αντίθετες.
Σύμφωνα
με την Ε.Π.Μπ, όλα τα αρχαία κείμενα γράφονταν σε μια γλώσσα που ήταν
παγκόσμια και γνωστή και παρόμοια σε όλα τα έθνη, που τώρα μόνο πολύ
λίγοι την κατανοούν.
Σύμφωνα με τον Σκίνερ (μυστικιστής και
καμπαλιστής), η ιδιαιτερότητα της συμβολικής γλώσσας ήταν ότι μπορούσε
να περιέχεται σε μια άλλη, κρυμμένη και να μην γίνεται αντιληπτή παρά
μόνο με τη βοήθεια καθοδήγησης.
Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της
γλώσσας ήταν ότι μπορούσε να περιληφθεί σε μια άλλη και να κρυφτεί κατά
κάποιον τρόπο που να μην μπορεί κανείς να υποψιαστεί, χωρίς τη βοήθεια
ειδικής διδασκαλίας. Ήταν μια γλώσσα που αποκάλυπτε το μυστήριο και
ξύπναγε τις Αλήθειες μέσα στον άνθρωπο.
Έτσι, και με βάση τη Σοφία
που κρύβουν τα Σύμβολα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι: «Ο καλύτερος τρόπος
για να φτάσει κανείς στα μυστικά των συμβόλων είναι να ακολουθήσει την
ελληνική σύσταση του «Γνώθι σ’ αυτόν», που ισούται με το να ανακαλύψει
το μυστήριο, που κρύβεται πίσω από ένα από τα μεγαλύτερα σύμβολα: το
Ανθρώπινο Ον, το οποίο είναι ένα σύμβολο Αθάνατης Ψυχής και ένα Σύμβολο
του Σύμπαντος» (Η δύναμη των συμβόλων, Alex Warren, περιοδικό Νέα
Ακρόπολη, τεύχος 105, σελ 21).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1.Η Μυστική δοξασία, Ε.Π. Μπλαβάτσκυ., εκδόσεις Πνευματικός Ήλιος, Αθήνα 2002.
2.Λεξικό Συμβόλων, Κούπερ, εκδόσεις Πύρινος Κόσμος, Αθήνα 1992.
3.Πραγματεία πάνω στην Ιστορία των Θρησκειών, Mircea Eliade, εκδ. Ι. Χατζηνικολή, Αθήνα 1981.
4.Το Φιλοσοφικό Δέντρο, Karl Jung, εκδόσεις Γερ. Αναγνωστίδη, Αθήνα.
5.Ο Σμβολισμός στην Ελληνική Μυθολογία, Paul Diel, Εκδ. Χατζηνικολή, Αθήνα 1980.
6.Εγχειρίδιο Συμβολολογίας, Δρ. Χ.Α. Λιβράγκα.
7.Περιοδικό «Νέα Ακρόπολη», τεύχος 105.
8.Για την Ψυχολογία του Ασυνείδητου, Karl Jung, εκδόσεις Γερ. Αναγνωστίδη, Αθήνα.
9.Κάρλ Γιούνγκ, Η Ζωή και το Έργο του, Gerhard Wehr, Εκδόσεις Αρχέτυπο, Αθήνα 2003.
Σύμφωνα
με αυτόν το μύθο το ανθρώπινο γένος στην αρχή διακρινόταν σε τρία φύλα,
αρσενικό, θηλυκό και μεικτό. Το κάθε σώμα ήταν σφαιρικό και είχε διπλές
σειρές από μέλη και όργανα. Διέθετε υπερβολική δύναμη και αλαζονεία,
και οι θεοί επειδή ήθελαν να περιορίσουν αυτά τα φαινόμενα έκοψαν το
κάθε σώμα στα δύο, δηλαδή από κάθε σώμα δημιουργήθηκαν δυο άνθρωποι. Οι
άνθρωποι αυτοί επειδή είναι και επειδή νιώθουν μισοί επιδιώκουν με τον
έρωτα, ετεροφυλόφιλο ή ομοφυλόφιλο, να ενωθούν πάλι με το χαμένο μισό
τους. Ο Πλάτωνας ξεφεύγοντας από τη φυσιογνωμία του μύθου προσπαθεί να
εξηγήσει την οποιαδήποτε ερωτική έλξη σαν τάση επανασύνδεσης του καθενός
με το χαμένο κομμάτι του.
