Η ιστορία της λαγάνας

Η ιστορία της λαγάνας
(Δημοσιεύθηκε στο αριθ.182 τεύχος της"Βοϊακής γής",Μάρτιος-Απρίλιος 2003)
Το παραδοσιακό έθιμο της λαγάνας παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας. Με αφορ­μή λοιπόν αυτή την ιδιαίτερη μέρα ας γνωρίσουμε αναλυτικότε­ρα την ιστορία της, που χάνεται στους αιώνες.
Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος ,δηλ. παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Τέτοιος άρτος πρόχειρος εχρησιμοποιήθη από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Έκτοτε επιβαλλόταν από το Μωσαικό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.

Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις "Εκκλησιάζουσες" λέει "Λαγάνα πέττεται" δηλ ."Λαγάνες γίνονται". Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως "Το γλύκισμα των φτωχών". Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής. Η ονομασία της "Καθαρά" προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως "ημέρα κάθαρσης". Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας. Επίσης κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα.

Από την Καθαρά Δευτέρα προετοιμάζεται ο άνθρωπος μετά τις εορτές και την καλοφαγία των Απόκρεων, να καθαρίσει την ψυχή και το σώμα του για να φτάσει στο τέρμα δηλ. στο Πάσχα και να αναστηθεί ξανά με την Ανάσταση του Κυρίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λαγάνα που έχει το σχή­μα της "κυρα-Σαρακοστής",που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι, δεν έχει στόμα γιατί είναι όλο νηστεία.Τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές, έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας. Έθιμο που συνηθιζόταν για να μετρούν το χρόνο κατά την περίοδο της Σαρακοστής ήταν κάθε Σάββατο να κόβουν το ένα πόδι και το τελευταίο το έκοβαν το Μ.Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς.

Η νόστιμη και λαχταριστή για όλους μας λαγάνα είναι ένα προιόν άξιο σεβασμού και με πραγματική πλούσια ιστορία, θα είναι μεγάλη απώλεια για τις επερχόμενες γενεές να ξεχάσουν τις παραδόσεις μας, να ξεχάσουν τις παλιές σαρακοστιανές μυρουδιές. Οι αρτοποιοί της γειτονιάς πιστοί στις παραδόσεις μας παρασκευάζουν την Καθαρά Δευτέρα τη λαγάνα συμβάλλοντας έτσι στη διατήρηση του εθίμου, ώστε οι νέες γενεές να έχουν την ευκαιρία να ακούσουν, να μυρίσουν και να γευτούν τη Σαρακοστή γιατί οι Σαρακοστιανές μυρωδιές είναι έμμεσοι φορείς μιας βαθιάς πνευματικότητας.

ΜΑΡΙΑ ΓΚΙΟΥΔΦΕΣΗ

Φθινόπωρα καταμεσίς στης άνοιξης τα μάτια

Αργυρω Θεοφανιδου

 

Φθινόπωρα καταμεσίς στης άνοιξης τα μάτια
Τα κυπαρίσσια θυμούνται
καθώς αγναντεύουν το πέλαγος
κι οι άγριες ροδαριές
μπουμπουκιάζουν
στης μνήμης τα ολόγυμνα πέλματα
Κι οι πέτρες
τ'αντιφεγγίσματα κρατούν
του μικρού ταξιδιού μας
Των χεριών μας οι άναρθρες λέξεις
τα βρεγμένα μαλλιά μας
αχνίζουν
γιασεμιά κι αγιοκλήματα
μπλέκονται
Κέδροι κι αγράμπελη κι ιδρώτας
στα λινά μας φορέματα αρώματα
αιμορροούν
Χιόνι που ανθίζει υφάλμυρο εκρήξεις
νερά αναβλύζουν στο βράχο της ύπαρξης
Σε διαβάζω,άλωσή μου,στα τραίνα
στα πλοία που φεύγουν σ'ακούω

Στα κάστρα που έχτιζες άηχα
πέτρα πέτρα,στιγμή στη στιγμή
Οι ιαχές σου αντηχούν στα κυκλάμινα
στα πορφυρά τα πέταλα του υβίσκου
στης αύρας τα χάδια στους ώμους μου
στα κύματα σμαράγδια,λίγη ώχρα
στου φάρου τις άγριες ριπές
ξεσκλίδια στο έρεβος φως
Στης πόλης τα φώτα σε βλέπω
καταρράκτες
εγγράμματα
Στις σάρκες οι ρίζες σου
ψαλμοί και θρήνοι κι αίνοι
Ποιός μπορεί να σε κλέψει,άνεμέ μου;
Πόσο εύμορφο να γερνάς
με τόσα λουλούδια στις πλάτες!

αθ

Η ΛΑΓΑΝΑ

Η ΛΑΓΑΝΑ

Το παραδοσιακό έθιμο της λαγάνας παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο νηστίσιμο τραπέζι της Καθαράς Δευτέρας. Με αφορ­μή λοιπόν αυτή την ιδιαίτερη μέρα ας γνωρίσουμε αναλυτικότε­ρα την ιστορία της, που χάνεται στους αιώνες.
Η λαγάνα είναι άζυμος άρτος, δηλ. παρασκευάζεται χωρίς προζύμι. Τέτοιος άρτος πρόχειρος χρησιμοποιήθηκε από τους Ισραηλίτες κατά τη νύχτα της Εξόδου τους από την Αίγυπτο υπό την αρχηγία του Μωυσή. Έκτοτε επιβαλλόταν από το Μωσαϊκό Νόμο για όλες τις ημέρες της εορτής του Πάσχα, μέχρι που ο Χριστός στο τελευταίο του Πάσχα ευλόγησε τον ένζυμο άρτο.
Η ιστορία της λαγάνας διατρέχει όλη τη διατροφική παράδοση από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Αριστοφάνης στις “Εκκλησιάζουσες” λέει “Λαγάνα πέττεται” δηλ .”Λαγάνες γίνονται”. Ο δε Οράτιος στα κείμενά του αναφέρει τη λαγάνα ως “Το γλύκισμα των φτωχών”. Το έθιμο της λαγάνας παρέμεινε αναλλοίωτο ανά τους αιώνες και συνηθίζεται να παρασκευάζεται με μεράκι από τον αρτοποιό της γειτονιάς, τραγανή λαχταριστή και σουσαμένια και καταναλώνεται κατά την Καθαρά Δευτέρα, την Πρωτονήστιμη Δευτέρα της Σαρακοστής. Η ονομασία της “Καθαρά” προήλθε από τη συνήθεια που είχαν οι νοικοκυρές το πρωί της ημέρας αυτής, να πλένουν με ζεστό νερό και στάχτη όλα τα μαγειρικά σκεύη, ως “ημέρα κάθαρσης”. Στη συνέχεια τα κρεμούσαν στη θέση τους όπου και παρέμεναν μέχρι τη λήξη της νηστείας. Επίσης κατά την ημέρα αυτή εξέρχονταν όλοι οικογενειακώς στην ύπαιθρο και έστρωναν κάτω στη γη και έτρωγαν νηστίσιμα φαγητά όπως χαλβά, ελιές, ταραμά και λαγάνα.

http://nefthalim.blogspot.gr/

Δημιουργίες με μελιτζάνα

Για μεγέθυνση πατάτε ροδάκι και ανοίγει νέα καρτέλα με φακό +-

Η κυρά - Σαρακοστή ...!!!

Η κυρά - Σαρακοστή ...!!!
Την κυρά Σαρακοστή
που’ ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας την φτιάχναν
με αλεύρι και νερό.
Για στολίδι της φορούσαν
στο κεφάλι ένα σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.
Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ρθει η Πασχαλιά.

Από την Καθαρά Δευτέρα προετοιμάζεται ο άνθρωπος μετά τις εορτές και την καλοφαγία των Απόκρεων, να καθαρίσει την ψυχή και το σώμα του για να φτάσει στο τέρμα δηλ. στο Πάσχα και να αναστηθεί ξανά με την Ανάσταση του Κυρίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η λαγάνα που έχει το σχή­μα της “κυρα-Σαρακοστής”,που παριστάνει μια μακριά γυναίκα που έχει ένα σταυρό στο κεφάλι, δεν έχει στόμα γιατί είναι όλο νηστεία.Τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές, έχει επτά πόδια που συμβολίζουν τις επτά εβδομάδες της νηστείας. Έθιμο που συνηθιζόταν για να μετρούν το χρόνο κατά την περίοδο της Σαρακοστής ήταν κάθε Σάββατο να κόβουν το ένα πόδι και το τελευταίο το έκοβαν το Μ.Σάββατο όπου το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε ήταν ο τυχερός της επόμενης χρονιάς.

Η ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ

ΤΑ ΡΑΝΤΙΣΜΕΝΑ(Ομάδα καλλιτεχνικών, λογοτεχνικών, αναζητήσεων)

Η ΚΥΡΑ ΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Σαράντα μέρες κράταγε η νηστεία πριν το Πάσχα.
Τόσες νήστεψε και ο Χριστός στην έρημο. Τις τρεις πρώτες μάλιστα μερικές γυναίκες δεν έβαζαν στο στόμα τους τίποτα, ούτε καν ψωμί ή νερό και την τέταρτη έτρωγαν μόνο ειδικά φαγητά - καρυδόπιτα, σούπα με φασόλια, πετιμέζι. Πόσο αργά περνούσε η σαρακοστή για όσους νήστευαν και νήστευαν οι περισσότεροι.
Η "κυρά Σαρακοστή" ήταν το ημερολόγιό τους. Την παρίσταναν ως καλογριά. Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί και σχεδίαζαν μια γυναίκα. Δεν της έκαναν στόμα γιατί συνέχεια νήστευε και τα χέρια της ήταν σταυρωμένα γιατί όλο προσευχόταν.
Είχε 7 πόδια, τις 7 βδομάδες της Σαρακοστής.
Κάθε Σάββατο έκοβαν και ένα πόδι. Το τελευταίο το έκοβαν το Μεγάλο Σαββάτο. Στη Χίο το έβαζαν μέσα σε ένα ξερό σύκο ή σε ένα καρύδι και όποιος το έβρισκε πίστευαν πως θα ήταν καλότυχος.
Αλλού την έκαναν και πάνινη την "κυρά Σαρακοστή" τους και τη γέμιζαν με πούπουλα. Στον Πόντο έπαιρναν μια πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι, έμπηγαν 7 φτερά κότας, το έδεναν στο ταβάνι και κρεμόταν όλη τη Σαρακοστή. Κάθε βδομάδα έβγαζαν και ένα φτερό.
Ο "κουκουράς", έτσι το έλεγαν, ήταν ο φόβος των παιδιών.
http://www.paidika.gr/

ΧΑΡΤΑΕΤΟΣ

http://www.visaltis.net/2013/03/blog-post_17.html?spref=fb

ΧΑΡΤΑΕΤΟΣ

10:50 π.μ. | Αναρτήθηκε από Χρονολόγιο

Την Καθαρή Δευτέρα, ο ουρανός, από άκρη σε άκρη στην Ελλάδα, γεμίζει με πολύχρωμα «πουλιά», τους χαρταετούς. Κατά την επικρατούσα άποψη, οι χαρταετοί είναι επινόηση των Ανατολικών λαών. Σε αυτές τις χώρες, η τέχνη της κατασκευής χαρταετών τελειοποιήθηκε, φτάνοντας στο σημείο να φτιάχνουν «ιπταμένους» δράκους, πουλιά, ψάρια, ζώα.

Τους στόλιζαν με ευχές και επιθυμίες, και τις έστελναν με έναν αετό, όσο πιο κοντά μπορούσαν στον θεό. Προσάρμοζαν πάνω τους μικρές φλογέρες, οι οποίες σφύριζαν καθώς περνούσε από μέσα τους ο αέρας, κι ο ήχος που έβγαζαν πίστευαν ότι έδιωχνε μακριά τα κακά πνεύματα.

Ή σήκωναν πολλούς μαζί αετούς στον ουρανό, με συνοδεία ύμνων, προσευχή και ικεσία στους θεούς τους. Ακόμα και σήμερα, δυο χιλιάδες χρόνια μετά, οι Κινέζοι πιστεύουν ότι πετώντας αετούς, θα διώξουν μακριά τους την κακή τύχη, και ότι όσο πιο ψηλά φτάσει ο αετός, τόσο πιο τυχεροί θα είναι. Στην Κίνα, η παράδοση λέει, ότι αετούς έφτιαχναν από το 1000 π.Χ. Η πρώτη όμως γραπτή μαρτυρία βρίσκεται σε κείμενο του 4ου π.Χ. αιώνα, το οποίο αναφέρει ότι κάποιος Κουνγκσού Φαν, κατασκεύασε ένα «ξύλινο πουλί» το οποίο πέταγε επί τρεις συνεχόμενες μέρες.

Από πολύ νωρίς οι χαρταετοί εκτός από παιχνίδι ή την χρήση τους σε θρησκευτικές τελετές, άρχισαν να έχουν και πρακτικές εφαρμογές. Αναφέρεται ότι ο αυτοκράτορας Γουέν Χσούν Τι, έκανε πειράματα πτήσεων με αετούς, φτιαγμένους όμως όχι από χαρτί ή ύφασμα, αλλά από μπαμπού τους οποίους επάνδρωνε με κρατούμενους. Όσοι από αυτούς επιζούσαν των πτήσεων αυτών, κέρδιζαν την ελευθερία τους.

Αετοί που βασίζονταν πάνω στα ίδια σχέδια, χρησιμοποιήθηκαν σε ευρεία κλίμακα για στρατιωτικούς σκοπούς. Σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, οι χαρταετοί ήταν τόσο μεγάλοι και τόσο γερά κατασκευασμένοι, που μπορούσαν να σηκώσουν και να κρατήσουν στον αέρα για ικανό χρονικό διάστημα έναν στρατιώτη, προκειμένου να παρακολουθήσει τις κινήσεις του εχθρού, αλλά και για μετάδοση σινιάλων, από μια περιοχή σε μια άλλη.

Κατά την διάρκεια της δυναστείας των Χαν, κάποιος στρατηγός χρησιμοποίησε έναν αετό για τοπογραφικούς σκοπούς! Σκοπός του ήταν να καταλάβει ένα παλάτι, αλλά συναντούσε σθεναρή αντίσταση. Σκέφτηκε λοιπόν να κατασκευάσει ένα τούνελ, και να κάνει έφοδο στο παλάτι. Το βασικό του όμως πρόβλημα ήταν ότι δεν μπορούσε να υπολογίσει το μήκος που θα έπρεπε να έχει το τούνελ αυτό, ώστε να βγει στο κέντρο του παλατιού. Σκέφτηκε λοιπόν το εξής: σήκωσε έναν χαρταετό στον αέρα, με την άκρη του σκοινιού του στο σημείο που θα ξεκινούσε το τούνελ και τον ίδιο τον χαρταετό να υπερίπταται πάνω από το παλάτι. Έτσι είχε ένα φανταστικό ορθογώνιο τρίγωνο. Κάνοντας μετά απλές γεωμετρικές πράξεις, μπόρεσε να υπολογίσει με ακρίβεια το μήκος του τούνελ.

Αυτό όμως που δεν ξέρουμε οι περισσότεροι, είναι ότι και κατά την ελληνική αρχαιότητα υπήρξαν δείγματα προσπαθειών κατασκευής αετών. Αναφέρεται ότι ο αρχιμηχανικός Αρχύτας, χρησιμοποίησε στις μελέτες του τον αετό. Ο Αρχύτας (440 - 360 π.Χ.) ήταν ένας μαθηματικός από τον Τάραντα, μαθητής του Πυθαγόρα που ασχολήθηκε και με πτήσεις. Θεωρείται ο τελευταίος αλλά και ο σημαντικότερος των Πυθαγορείων. Κείμενα του Αρχύτα λέγεται ότι μελετούσε και ο Γαλιλαίος. Επίσης σε ελληνικό αγγείο της κλασικής εποχής, υπάρχει παράσταση κόρης, η οποία κρατά στα χέρια της μια λευκή σαΐτα από το νήμα της, έτοιμη να την πετάξει.
Στην Ευρώπη ο χαρταετός εμφανίζεται γύρω στο 1400 μ.Χ. Τον έφεραν εξερευνητές που είχαν επιστρέψει από την Ασία. Βέβαια εκείνοι οι αετοί δεν ήταν όπως τους ξέρουμε σήμερα. Κι αυτό γιατί για να γίνει ο χαρταετός χρειάζεται πολύ και λεπτό χαρτί, το οποίο ήταν είδος πολυτελείας εκείνη την εποχή. Γι αυτό, οι αετοί κατά την διάρκεια του Μεσαίωνα, ήταν φτιαγμένοι από πανί, όπως τα πανιά των πλοίων.

Γραπτές αναφορές για την παρουσία αετού στην Ευρώπη συναντάμε σε γερμανικά έγγραφα του 1450. Αργότερα, το 1606, ένας Ισπανός κληρικός έγραφε στο ημερολόγιο του, ότι τον χρησιμοποιούσαν σαν «παιχνίδι χαράς, την ημέρα του Πάσχα».

Μια γαλλική παράσταση του 1657 κι άλλη μια του 1807, μας δείχνουν παιδιά που παίζουν με χαρταετό. Από αυτό μπορούμε να υποθέσουμε, ότι τα πλουσιόπαιδα της Ευρώπης, που διέθεταν χαρτί, ξεκίνησαν πρώτα την ενασχόληση τους με την κατασκευή και το πέταγμα του αετού.
Όμως οι αετοί, φτιαγμένοι από χαρτί ή ύφασμα, χρησιμοποιήθηκαν και για επιστημονικούς σκοπούς.
Το 1752, ο Βενιαμίν Φραγκλίνος, διαπίστωσε με την βοήθεια ενός αετού, τον ηλεκτρισμό της ατμόσφαιρας και έφτιαξε το αλεξικέραυνο.

Το 1880 ο Αυστραλός Hargrave σχεδίασε τεράστιο αετό για μετεωρολογικές παρατηρήσεις.
Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, την μεγάλη γέφυρα του Νιαγάρα την ξεκίνησαν, περνώντας από την μια όχθη στην άλλη το πρώτο σκοινί δεμένο σε έναν χαρταετό.
Επίσης υπάρχουν αναφορές για πλοία που είχαν εξοκείλει σε ακτές και τα οποία απεγκλωβίστηκαν, αφού τους είχαν ρίξει ναυαγοσωστικά καλώδια με την βοήθεια αετών.

Έτσι οι χαρταετοί, παρόλο που στις μέρες μας τους συνδυάζουμε μόνο με το παιχνίδι, έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως από τον άνθρωπο για πολλούς σκοπούς. Τους χρησιμοποίησαν για ψάρεμα, για να διεξάγουν μετρήσεις, για στρατιωτικούς σκοπούς, ακόμα και για να διεξάγουν επιστημονικά πειράματα.

Στις μέρες μας η κατασκευή του χαρταετού είναι εύκολη υπόθεση, σχετικές οδηγίες υπάρχουν στις σελίδες μας με τις κατασκευές.
Το πέταγμα του αετού την Καθαρή Δευτέρα είναι ένα όμορφο παιχνίδι, ένα γραφικό έθιμο, ένα πανηγύρι χρωμάτων στους ουρανούς μας. Ας το χαρούμε προσπαθώντας να στείλουμε και τον δικό μας αετό, ψηλά στον ανοιξιάτικο ουρανό, κοντά στον ήλιο.

ΚΕΙΜΕΝΟ:http://www.matia.gr/

Καλαθοσφαίριση

Για μεγέθυνση πατάτε ροδάκι και ανοίγει νέα καρτέλα με φακό +-

Παναγιά Κακαβιώτισσα Λήμνου

Στα Μονοπάτια των Μονών και των Μεγάλων Ζωγράφων

 

Παναγιά Κακαβιώτισσα Λήμνου

Η Παναγιά, ονομάστηκε Κακαβιώτισσα από το βουνό Κάκαβο στο οποίο βρίσκεται το ξωκλήσι της. Πρόκειται για τη μοναδική παγκοσμίως άσκεπη εκκλησία, η οποία είναι χτισμένη μέσα σε μια σπηλιά. Δε είναι ακριβώς σπηλιά αλλά μια εσοχή που σχηματίζουν τα βράχια. Κάτω από το βραχώδες αυτό μπαλκόνι ασκητές ήδη από τα 1305 επέλεξαν το τόπο του Κάκαβου, για να ασκητέψουν. Έχτισαν το ναΐσκο για να λειτουργούνται οι μοναχοί, που ασκήτευαν στις γύρω σπηλιές του βουνού.

http://mikros-romios.gr/%ce%bf-%ce%bc%ce%b1%cf%83%ce%ba%ce%b1%cf%81%ce%ac%cf%82-%ce%bc%ce%b1%ce%bd%ce%ac%ce%b2%ce%b7%cf%82-%ce%b3%cf%81%ce%af%ce%b2%ce%b1%cf%82-%ce%ba%ce%b1%ce%b9-%ce%b7-%cf%84%cf%81%ce%b5%ce%bb%ce%bf/

Ο μασκαράς μανάβης Γρίβας και η «Τρελοκατερίνα»

του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά.

Τα αποκριάτικα καμώματα του Δ. Γρίβα που αναστάτωναν τους Αθηναίους

Οι Aπόκριες έδιναν πάντα την ευκαιρία στα λαϊκά στρώματα να διασκεδάζουν και να σατιρίζουν την επικαιρότητα, τα μεγάλα πολιτικά και οικονομικά θέματα, κυρίως δε την πολιτική και τους πολιτικούς. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ακόμη, ορισμένοι λαϊκοί τύποι πρωταγωνιστούσαν στα αποκριάτικα πανηγύρια, ήταν λαοφιλείς και σχεδόν πάντα βρίσκονταν απέναντι στην κάθε μορφής εξουσία. Διακριμένη θέση ανάμεσά τους κατέχει ένας λαϊκός καλλιτέχνης, ο οποίος συνδέθηκε κυρίως με τα αποκριάτικα πανηγύρια, αγάπησε την Ελλάδα, τα έβαλε με την εξουσία και, όπως συνέβη στις περισσότερες περιπτώσεις, έφυγε από τη ζωή φτωχός και πικραμένος. Πρόκειται για τον Δημήτρη Γρίβα, που καταγόταν από τη Χαλκίδα και ασκούσε το ταπεινό επάγγελμα του λαχανοπώλη. Αλλά ο κόσμος δεν τον γνώριζε για τα φρέσκα λαχανικά που έφερνε από την Εύβοια. Όσο κι αν φαντάζει περίεργο, τον γνώριζε για τις «καλλιτεχνικές» του δραστηριότητες!

Η επιγραφή!

Πάνω από την είσοδο του οπωροπωλείου του, το οποίο βρισκόταν ψηλά στην οδό Ευριπίδου, προς την πλατεία Κλαυθμώνος, είχε αναρτήσει επιγραφή με τον τίτλο «Γρίβειον Μέλαθρον». Εκείνο το μανάβικο περισσότερο το επισκέπτονταν οι φιλίστορες και οι αρχαιολογούντες, παρά οι νοικοκυρές της γειτονιάς. Το είχε μετατρέψει σε «εθνολογικόν μουσείον». Πίσω από τις πλεξούδες με τα σκόρδα και τα κρεμμύδια υπήρχαν συλλογές ολόκληρες από παλαιά σκουριασμένα τουφέκια, σπαθιά, παλιά σπασμένα καριοφίλια, χατζάρια, ξεβαμμένες χρωμολιθογραφίες και γύψινα αγαλματάκια. Και, όπως διέσωσε ο Τίμος Μωραϊτίνης, σπάνια έβλεπε αγοραστή μήλων ή πορτοκαλιών, αφού τα προϊόντα ήταν και αυτά υψηλής… αρχαιολογικής αξίας!

Σάτιρες και κρατητήριο

Ο Γρίβας υπήρξε ακόμη πρωτοπόρος των αποκαλούμενων «πλαστικών εικόνων», κάτι αντίστοιχο με τις μεταμφιέσεις που βλέπουμε συνήθως στους πεζόδρομους των μεγαλουπόλεων, όπου μεταμφιεσμένοι παραμένουν ακίνητοι ως «αγάλματα». Με την ευκαιρία εθνικών εορτών εμφανιζόταν ως Σωκράτης, άλλοτε παρίστανε τον Κοραή, τον Διάκο όταν συλλαμβανόταν από τους Τούρκους κ.ά. Ωστόσο, παροιμιώδης υπήρξε η παρουσία του και οι καυστικές παραστάσεις του στις αθηναϊκές Απόκριες. Παραστάσεις που αρκετές φορές τον οδήγησαν πίσω απ’ τα σίδερα της φυλακής. Σατίριζε τους αστυφύλακες, τους δημοτικούς συμβούλους, τους δημάρχους, τους βουλευτές, τους υπουργούς, τους πρωθυπουργούς, τους ιερείς κ.λπ. Πότε εμφανιζόταν με φουστανέλα δίπλα σε έναν γνωστό Αθηναίο που αντέγραφε τις ευρωπαϊκές συνήθειες και πότε καβάλα σ’ έναν γάιδαρο που τον εμφάνιζε ως τον φορολογούμενο ελληνικό λαό.

Το 1896, όταν επικρατούσε ευφορία λόγω των επικείμενων Ολυμπιακών Αγώνων, ο Γρίβας και η παρέα του παρουσίαζαν τον Τρικούπη να κοιμάται και να ονειρεύεται οκτακόσια στρογγυλά εκατομμύρια! Ο Γρίβας, ξαπλωμένος και φορώντας νυχτικό, παρίστανε τον Τρικούπη, ο οποίος ξυπνούσε και έβλεπε πως τα εκατομμύρια ήταν φορτωμένα στη ράχη ενός χαμάλη που παρίστανε τον ελληνικό λαό!

Μια άλλη φορά, το 1910, έγινε αφορμή να ξεσπάσει το μεγαλύτερο μαξιλάρωμα στη νεότερη ιστορία των Αθηνών. Η Επιτροπή που έκρινε τις μασκαράτες και εκατοντάδες άνθρωποι –που είχαν πληρώσει εισιτήριο– κάθονταν σε ξύλινη εξέδρα που υπήρχε επί της οδού Κοραή. Σε καθέναν από τους επισήμους και σε όσους είχαν πληρώσει εισιτήριο αντιστοιχούσε και ένα μαξιλαράκι. Ο Γρίβας εμφανίσθηκε με δύο τσουβάλια άχυρα που έγραφαν «Δώρα προς την Επιτροπήν των Εορτών»! Για κάποιο περίεργο λόγο θεωρήθηκε το σύνθημα για αρχίσει ένα άγριο μαξιλάρωμα, καταρχήν μεταξύ των θεατών και στη συνέχεια εναντίον των επισήμων. Εκείνοι που την πλήρωσαν ήταν τα νεαρά βλαστάρια της βασιλικής οικογένειας που παρακολουθούσαν το πανηγύρι και το έβαλαν στα πόδια προστατευόμενοι από τους χωροφύλακες. Σε λίγη ώρα τα περίφημα χαμίνια είχαν καταλάβει τις εξέδρες!

Στην Αποκριά του 1914, σατιρίζοντας την παράδοση της Βορείου Ηπείρου στους Αλβανούς, τοποθέτησε πάνω σε ένα κάρο ένα μακρύ φέρετρο. Στη μια πλευρά του φέρετρου είχε γράψει «Κορυτζά» και στην άλλη «Αργυρόκαστρο». Γυρνούσε, λοιπόν, με το κάρο του στην Αθήνα ξεσηκώνοντας τους πολίτες. Δεν πρόλαβε, όμως, να φτάσει στο Σύνταγμα. Τον είχαν συλλάβει οι χωροφύλακες και εισέπραξε της χρονιάς του στα κρατητήρια, όπου κλείστηκε για δύο εβδομάδες. Αλλά ποτέ δεν έχανε το κέφι και το χιούμορ του.

Η «Τρελλοκατερίνα»

Το έτερον ήμισυ του Γρίβα ήταν η «Τρελοκατερίνα», «αρκετά χονδρή, παχύσαρκη, από την καλοπέρασι, με πρόσωπο κατακόκκινο και με μύτη μελιτζανιά». Εμφανισιακά ο καταλληλότερος τύπος για τους αποκριάτικους εορτασμούς. Τριγυρνούσε στους αθηναϊκούς δρόμους, προβάλλοντας την «αριστοκρατική» της καταγωγή και τους δεσμούς της με διάφορους βασιλικούς και πριγκιπικούς οίκους της Ευρώπης. Στα αποκριάτικα πανηγύρια παρίστανε την Αγγλίδα ευγενή και συνόδευε τον Γρίβα στις… δημιουργίες του.

Όταν η «Τρελλοκατερίνα» πέθανε, την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα οι εφημερίδες την αποχαιρέτησαν με αξιοπρέπεια και ο Σουρής τής αφιέρωσε ένα πρωτοσέλιδο και πλούσιο έμμετρο. Από τότε ο Γρίβας άλλαξε στάση και συνήθειες. Επέστρεψε στη Χαλκίδα, συνεχίζοντας να ασχολείται με τη μαναβική αλλά και το εμπόριο στρειδιών, κυδωνιών κ.ά. Φρόντιζε, ωστόσο, συχνά πυκνά να δηλώνει δυναμικό «παρών» στις αθηναϊκές αποκριάτικες παρελάσεις, φροντίζοντας ταυτόχρονα να διαφημίζει τα θαλασσινά του, τα οποία διέθετε τις Καθαρές Δευτέρες στους Στύλους του Ολυμπίου Διός και στο Θησείο. Άγνωστοι παραμένουν ο χρόνος και ο τρόπος που έφυγε από τη ζωή. Αλλά μία από τις τελευταίες του σκέψεις έμεινε στα κιτρινισμένα φύλλα των εφημερίδων. Απορούσε ο αποκριάτικος διασκεδαστής «πώς είναι δυνατόν ένας τόσον ευφυής λαός όπως ο ελληνικός να πληρώνει διαρκώς φόρους».