Το Πλατύ είναι ένα χωριό στη Λήμνο

Το Πλατύ είναι ένα χωριό στη Λήμνο. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λήμνου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (πρόγραμμα Καλλικράτης).
Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας ήταν έδρα του ομώνυμου δημοτικού διαμερίσματος του Δήμου Μύρινας. Παλαιότερα ανήκε στον νομό Λέσβου.
Βρίσκεται 3,5 χιλιόμετρα έξω από την πρωτεύουσα του νησιού, τη Μύρινα στο Δήμο της οποίας ανήκει. Έχει 673 κατοίκους (απογραφή του 2001) και είναι χτισμένο πάνω σε ένα λόφο, κοντά στη θάλασσα.
Το χωριό ονομάστηκε έτσι από το ευρύ στόμιο του όρμου και του λιμανιού που βρίσκονται στους πρόποδες του λόφου που είναι χτισμένο σήμερα. Στα κοινοτικά έγγραφα του 19ου αιώνα σημειώνεται σε γένος αρσενικό: ο Πλατύς. Όμως, από το 1918 που ιδρύθηκε η κοινότητα Πλατέος καταχωρήθηκε ως ουδέτερο: το Πλατύ. Ως οικισμός αναφέρεται για πρώτη φορά σε χρυσόβουλο του 1355, με το οποίο ο Πλατύς -όπως σημειώνεται- δωρίθηκε από τον αυτοκράτορα στη μονή Φιλοθέου του Αγίου Όρους.
Αρχικά, το χωριό ήταν κτισμένο νοτιότερα προς την ακτή, κοντά στο εξωκλήσι Άγιος Κήρυκος, και δεν είχε περισσότερα από 15 σπίτια. Με το όνομα Άγιος Κήρυκος αναφέρεται ως ένα από τα εικοσιπέντε χωριά του νησιού, τα οποία αποτελούσαν πατριαρχική εξαρχία γύρω στα 1320. Για λόγους ασφαλείας μεταφέρθηκε στη θέση "Κόνταρη" ή "Κοντάρη" πίσω από το λόφο "Πασά Βουνάρ". Η θέση αυτή μάλλον ταυτίζεται με τον οικισμό "του Κονυδάρη", ο οποίος αναφέρεται στα 1415. Δυτικά του χωριού, στη θέση Αγία Κυριακή, υπάρχουν ογκώδεις πελεκημένες πέτρες, αρχαίας μάλλον προέλευσης. — στην τοποθεσία Lemnos.

Η γενετική φωτίζει την προέλευση του αρχαίου πληθυσμού.

 

ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΩΝ ΜΙΝΩΪΤΩΝ ΟΙ ΣΗΜΕΡΙΝΟΙ ΚΡΉΤΕΣ

(άρθρο στο σημ. ΒΗΜΑ, της Ιωάννας Σουφλέρη, Μοριακής Βιολόγου Phd, βραβευμένης με μετάλλιο Palm από την Γαλλική Ακαδημία Επιστημών).

Η γενετική φωτίζει την προέλευση του αρχαίου πληθυσμού.
Λονδίνο
Όταν ο Σερ Άρθουρ Έβανς ανακάλυψε στις αρχές του εικοστού αιώνα τα απομεινάρια του πολιτισμού που ο ίδιος βάφτισε «Μινωικό» έμεινε έκθαμβος. Προσπαθώντας να δώσει μια εξήγηση ως προς την προέλευση ενός τόσο προηγμένου πολιτισμού θεώρησε ότι οι Μινωίτες ήταν απόγονοι των προηγμένων Αιγυπτίων. Η ιδέα του Εβανς παραμένει ακόμη και σήμερα σε ισχύ, αν και κατά καιρούς υπήρξαν και άλλες προτάσεις.

Η τελική απάντηση σε αυτό το αρχαιολογικό ζήτημα δίνεται σήμερα όχι από την αρχαιολογική σκαπάνη, αλλά από τη γενετική. Ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον καθηγητή Ιατρικής και Επιστημών Γονιδιώματος του Πανεπιστημιου Washington κύριο Γεώργιο Σταματογιαννόπουλο ανέλυσε δείγματα DNA από σκελετούς που βρέθηκαν σε σπηλιά στο οροπέδιο Λασιθίου στην Κρήτη τα οποία συνέκρινε με δείγματα από άλλους 135 σύγχρονους και αρχαίους ανθρώπινους πληθυσμούς.

Όπως αναφέρουν οι ερευνητές στο άρθρο τους που δημοσιεύεται στο σημερινό τεύχος της επιθεώρησης «Nature Communications», ο Μινωικός πολιτισμός αναπτύχθηκε κατά την Εποχή του Χαλκού από αυτόχθονες κατοίκους της Κρήτης, οι οποίοι ήταν απόγονοι των πρώτων ανθρώπων που αποίκισαν το νησί, 9.000 χρόνια περίπου πριν από σήμερα.

Το DNA αποκαλύπτει

Για τη μελέτη χρησιμοποιήθηκε το μιτοχονδριακό DNA, δηλαδή το DNA που υπάρχει στα κυτταρικά οργανίδια που ονομάζονται μιτοχόνδρια και τα οποία αποτελούν τα εργοστάσια παραγωγής ενέργειας του κυττάρου. Τα μιτοχόνδρια μεταβιβάζονται στους απογόνους μέσω της μητέρας. Διαπιστώθηκε ότι το μιτοχονδριακό DNA των Μινωιτών δεν έφερε ομοιότητες με αυτό των Αιγυπτίων ή των άλλων αφρικανικών πληθυσμών. Αντίθετα, εντοπίστηκαν μεγάλες γενετικές ομοιότητες με τους σύγχρονους και αρχαίους ευρωπαϊκούς πληθυσμούς. Τέλος, η ανάλυση έδειξε το υψηλότερο ποσοστό συγγένειας των Μινωιτών με τον σύγχρονο πληθυσμό της Κρήτης αλλά και σύγχρονων Ελλήνων από την υπόλοιπη χώρα.

Σύμφωνα με τον κ Σταματογιαννόπουλο το σενάριο της καταγωγής των Μινωιτών έχει ως εξής: «Πριν από περίπου 9.000 χρόνια, υπήρξε εκτεταμένη μετανάστευση ανθρώπων της Νεολιθικής Εποχής από περιοχές της Ανατολίας που αντιστοιχούν σήμερα σε μέρη της Τουρκίας και της Μέσης Ανατολής. Τότε έφτασαν στην Κρήτη και οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού. Η ανάλυση μιτοχονδριακού DNA που πραγματοποιήσαμε και η σύγκριση με άλλους πληθυσμούς, δείχνει ότι οι Μινωίτες έχουν την ισχυρότερη γενετική συσχέτιση με πληθυσμούς της Νεολιθικής Εποχής καθώς και με αρχαίους αλλά και σύγχρονους Ευρωπαίους και ιδιαίτερα με τον πληθυσμό της Κρήτης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματά μας, ο Μινωικός πληθυσμός αναπτύχθηκε πριν από 5.000 χρόνια στην Κρήτη από προγόνους που κατοικούσαν στο νησί ήδη και είχαν φτάσει εκεί 4.000 χρόνια νωρίτερα».

Ο έλληνας καθηγητής σημείωσε επίσης ότι «οι γενετικές αναλύσεις παίζουν έναν ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στην πρόβλεψη και στην προστασία της υγείας του ανθρώπου. Η μελέτη μας υπογραμμίζει το γεγονός ότι η ανάλυση του DNA μπορεί να μας βοηθήσει όχι μόνο να έχουμε ένα πιο υγιές μέλλον αλλά να κατανοήσουμε και την ιστορία μας. Παρόμοιες έρευνες θα μας βοηθήσουν να ανακαλύψουμε τις γενετικές σχέσεις μεταξύ Μινωιτών και Μυκηναίων και μεταξύ των ελληνικών φυλών της Κλασσικής Ελλάδας».

Καρπός συνεργασίας

Η εργασία είναι καρπός μιας πολυπληθούς ομάδας επιστημόνων διαφορετικών ειδικοτήτων. Υπεύθυνοι για τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων η οποία βασίστηκε σε εξαιρετικά προηγμένους αλγορίθμους είναι η κυρία Περιστέρα Πάσχου, επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, και ο κ. Πέτρος Δρινέας, καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Rensselaer στις ΗΠΑ.

Ο κ. Μανώλης Μιχαλοδημητράκης, καθηγητής Ιατροδικαστικής και Τοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης συντόνισε την αναγνώριση και συλλογή των αρχαίων οστών που χρησιμοποιήθηκαν για την εξαγωγή του DNA. Ο αρχαιολόγος δρ. Βασιλάκης και η ανθρωπολόγος δρ McGeorge παρείχαν τα οστά που αποτέλεσαν το αντικείμενο της έρευνας. Μεγάλη ήταν η συμβολή του εκλιπόντος αρχαιολόγου Νίκου Παπαδάκη, ο οποίος ως διευθυντής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας Αγίου Νικολάου υπήρξε θερμός υποστηρικτής της μελέτης, η οποία ξεκίνησε πριν από δέκα και πλέον χρόνια.

Γ ΡΙΤΣΟΣ «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ»

Γ ΡΙΤΣΟΣ «Ο ΤΟΠΟΣ ΜΑΣ»

Ανεβήκαμε πάνω στο λόφο να δούμε τον τόπο μας –
φτωχικά, μετρημένα χωράφια, πέτρες, λιόδεντρα.
Αμπέλια τραβάν κατά τη θάλασσα. Δίπλα στ’ αλέτρι
καπνίζει μια μικρή φωτιά. Του παππουλή τα ρούχα
τα σιάξαμε σκιάχτρο για τις κάργιες. Οι μέρες μας
παίρνουν το δρόμο τους για λίγο ψωμί και μεγάλες λιακάδες.
Κάτω απ’ τις λεύκες φέγγει ένα ψάθινο καπέλο.
Ο πετεινός στο φράχτη. Η αγελάδα στο κίτρινο.
Πώς έγινε και μ΄ ένα πέτρινο χέρι συγυρίσαμε
το σπίτι μας και τη ζωή μας; Πάνω στ΄ ανώφλια
είναι η καπνιά, χρόνο το χρόνο, απ’ τα κεριά του Πάσχα –
μικροί μικροί σταυροί που χάραξαν οι πεθαμένοι
γυρίζοντας απ’ την Ανάσταση. Πολύ αγαπιέται αυτός ο τόπος
με υπομονή και περηφάνεια. Κάθε νύχτα απ’ το ξερό πηγάδι
βγαίνουν τα’ αγάλματα προσεχτικά κι ανεβαίνουν στα δέντρα.

Πως να φτιάξετε τα δικά σας αποξηραμένα φρούτα

http://epistrofi-sti-fysi.blogspot.gr/2012/12/blog-post_1302.html

Πως να φτιάξετε τα δικά σας αποξηραμένα φρούτα

Τα αποξηραμένα φρούτα αποτελούν θρεπτικό γεύμα, εύκολο κολατσιό και υγιεινή λιχουδιά. Πως θα σας φαινότανε να τα παρασκευάσετε στο σπίτι γλυτώνοντας και από τα θειώδη άλατα που χρησιμοποιούνται συνήθως στις βιομηχανικές μονάδες για την αποξήρανσή τους; Σε λίγο καιρό θα προσφέρονται τα βερίκοκα, τα κεράσια και οι μπανάνες. Αργότερα θα ακολουθήσουν τα σύκα, τα σταφύλια και τα δαμάσκηνα.



Ποιες βιταμίνες μένουν, ποιες χάνονται

Η ξήρανση είναι ένας τρόπος για να συντηρήσετε λαχανικά και φρούτα, ώστε να μπορείτε να τα καταναλώνετε και μετά την εποχή τους. Όπως κάθε μέθοδος συντήρησης, επιφέρει απώλεια της βιταμίνης C (είναι η πιο ευπαθής), ενώ άλλες βιταμίνες (Α, Β ) και ιχνοστοιχεία (όπως ο σίδηρος) παραμένουν, υπό την προϋπόθεση η θερμοκρασία να μην είναι πολύ υψηλή. Επίσης η θερμιδική αξία και οι φυτικές ίνες παραμένουν αναλλοίωτες.

Τι θα χρειαστείτε

Στο σπίτι η ξήρανση γίνεται στον φούρνο της κουζίνας και η επιτυχία της εξαρτάται από τη σωστή θερμοκρασία και την καλή κυκλοφορία του αέρα. Απαιτείται να έχετε:
Έναν δίσκο ξήρανσης (από ανοξείδωτο ατσάλι – όχι αλουμινένιο), τρυπητό ή σε μορφή σχάρας, για την τοποθέτηση των φρούτων. Πρέπει να είναι λίγο μικρότερος από τις διαστάσεις του φούρνου, ώστε να κυκλοφορεί ο αέρας παντού.

Αντιμικροβιακό διάλυμα.

Σκουρόχρωμα γυάλινα δοχεία (αποστειρωμένα) για την αποθήκευση.
 

Επιλογή και ετοιμασία των φρούτων

Επιλέγετε φρέσκα και πλήρως ώριμα φρούτα, γιατί τα άγουρα υπολείπονται σε γεύση και χρώμα. Τα πλένετε πολύ καλά και αφαιρείτε αυτά που έχουν κηλίδες ή δείχνουν χτυπημένα, γιατί μπορούν να επηρεάσουν και τα υπόλοιπα. Στη συνέχεια τα εμβαπτίζετε για λίγα λεπτά σε όξινο αντιμικροβιακό διάλυμα, επιλέγοντας ένα από τα παρακάτω υλικά:
Ασκορβικό οξύ (βιταμίνη C): Γνωστό αντιοξειδωτικό σε μορφή μικρών κρυστάλλων, που δεν αφήνει τα φρούτα να μαυρίσουν, αλλά καταστρέφει τα βακτήρια. Ανακατεύετε 2 ½ κουταλιές σούπας ασκορβικού οξέως σε 1 λίτρο κρύο νερό.

Κιτρικό οξύ ή χυμό λεμονιού: Διατηρούν και αυτά το χρώμα των φρούτων και καταστρέφουν τα μικρόβια. Το διάλυμα του κιτρικού οξέος παρασκευάζεται ανακατεύοντας 1 κουταλάκι τσαγιού κιτρικό οξύ σε 1 λίτρο κρύο νερό. Για το διάλυμα λεμονιού, αναμιγνύετε ίσες ποσότητες από χυμό λεμονιού με κρύο νερό, π.χ. 1 κούπα χυμό λεμονιού με 1 κούπα κρύο νερό.

Η διαδικασία είναι η εξής: Για να μπορέσουν τα φρούτα να αφυδατωθούν (να εξατμιστεί η εσωτερική υγρασία τους), θα πρέπει πρώτα να ανοίξει η φλούδα τους. Αυτό ισχύει για τα σταφύλια, τα δαμάσκηνα, τα κεράσια και τα σύκα. Για να γίνει αυτό, τα βουτάμε για 30 δευτερόλεπτα έως ένα λεπτό (ανάλογα το φρούτο) σε βραστό νερό και κατόπιν πολύ γρήγορα σε κρύο νερό. Αν πρόκειται για φρούτα που ξεφλουδίζονται με το χέρι (μήλα, ροδάκινα), τα πλένετε καλά, τα ξεφλουδίζετε, τα κόβετε και τα ρίχνετε μέσα στο αντιμικροβιακό διάλυμα που έχετε επιλέξει. Τα αφήνετε να ποτίσουν για 10 λεπτά, τα βγάζετεμε ένα κουτάλι - σουρωτήρι, τα στραγγίζετε καλά και τα στεγνώνετε σε απορροφητική πετσέτα.
 

 

Στον φούρνο

Τοποθετείτε τα προετοιμασμένα φρούτα στον δίσκο ξήρανσης σε μια στρώση, με το κοίλο μέρος τους προς τα επάνω και τα βάζετε στον φούρνο (σε ύψος 8 εκατοστών από τη βάση του) στους 60 βαθμούς Κελσίου. Μάλιστα αφήνετε την πόρτα του ελαφρώς ανοικτή με τη βοήθεια κάποιου αντικειμένου, ώστε να φεύγουν οι υδρατμοί. Ο χρόνος που χρειάζεται για να αποξηρανθούν τα φρούτα εξαρτάται από το μέγεθος των κομματιών, την υγρασία και την ποσότητα του αέρα που κυκλοφορεί μέσα στον φούρνο. Καλό θα είναι να αναποδογυρίζετε τα φρούτα επάνω στη σχάρα κάθε 3-4 ώρες. Επειδή οι καρποί καψαλίζονται εύκολα προς το τέλος της διαδικασίας, είναι σκόπιμο, όταν τα φρούτα θα είναι σχεδόν έτοιμα, να σβήσετε τον φούρνο και να αφήσετε την πόρτα του ανοιχτή για μια επιπλέον ώρα, πριν τα βγάλετε έξω.

Πότε είναι έτοιμα;

Τα ξεραμένα φρούτα πρέπει να είναι σαν πετσί και ευλύγιστα. Για να δοκιμάσετε, ζουλήξτε 3-4 από τα μεγαλύτερα στη χούφτα σας: Αν δεν μένει υγρασία στο χέρι σας και τα κομμάτια σπάζουν, τότε έχουν ξεραθεί. Ενδέχεται κάποια κομμάτια να κρατούν ακόμα λίγη υγρασία, οπότε τοποθέτησέ τα στο δίσκο για επιπλέον ξήρανση, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα αλλοίωσής τους.

Αποθήκευση έως ένα χρόνο

Για να συντηρήσετε τα χειροποίητα αποξηραμένα φρούτα σας, θα τα βάλετε μέσα σε γυάλινα αποστειρωμένα δοχεία, κατά προτίμηση σκουρόχρωμα, χωρίς να τα γεμίσετε ασφυκτικά. Διατήρησέ τα σε δροσερό, ξηρό, σκοτεινό μέρος ή στο ψυγείο ή ακόμα και στον καταψύκτη, όπου μπορούν να μείνουν για 6-12 μήνες. Αν παρ’ όλα αυτά παρουσιάσουν άσχημη μυρωδιά ή σημάδια μούχλας, πέταξέ τα αμέσως.

Στις συνταγές

Αν θελήσετε να επαναφέρετε τα φρούτα στη φυσική τους κατάσταση για να τα χρησιμοποιήσετε σε συνταγές, τοποθετήστε τα σε ένα δοχείο και σκεπάστε τα με βραστό νερό. Άφησέ τα να μουλιάσουν αρκετή ώρα, μέχρι να ενυδατωθούν και να γίνουν τρυφερά. Δίνουν ωραιότατη γεύση σε δροσιστικά ποτά, ψωμιά, πίτες, πουτίγκες, φρουτοσαλάτες, χτυπημένο γάλα και μαγειρεμένα δημητριακά. Το νερό που θα περισσέψει από το μούλιασμα των φρούτων, εκτός του ότι περιέχει πολύτιμα συστατικά των καρπών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υλικό της συνταγής, για να δώσει περισσότερη γεύση και άρωμα.

Κάθε φρούτο θέλει τον τρόπο του

Βερίκοκα

Επιλέγετε εντελώς ώριμα βερίκοκα και τα πλένετε καλά. Μην τα ξεφλουδίσετε. Τα ανοίγετε στη μέση και αφαιρείτε το κουκούτσι τους. Τα εμβαπτίζετε σε διάλυμα ασκορβικού οξέος ή άλλο αντιμικροβιακό για 10 λεπτά και μετά τα στραγγίζετε καλά. Τα τοποθετείτε (σε μία στρώση) σε δίσκο ξήρανσης, με το κοίλο μέρος προς τα επάνω. Τα αφήνετε στον φούρνο μέχρι να γίνουν μαλακά και εύκαμπτα σαν δέρμα. Όταν τα κόψετε, δεν θα πρέπει να υπάρχει υγρασία στη μέση της τομής τους.

Χρόνος ξήρανσης: 24-36 ώρες.

Μπανάνες

Επιλέγετε γινομένες μπανάνες. Τις ξεφλουδίζετε, τις κόβετε σε ροδέλες και ακολουθείτε την προηγούμενη διαδικασία εμβάπτισης και ξήρανσης.

Χρόνος ξήρανσης: 6-10 ώρες.

Κεράσια

Επιλέγετε ώριμα φρούτα και τα πλένετε καλά. Αφαιρείτε τα κοτσάνια και τα κουκούτσια. Βυθίζετε τα κεράσια για 30 δευτερόλεπτα σε βραστό νερό και μετά αμέσως σε κρύο, για να ανοίξει εύκολα η φλούδα τους. Τα εμβαπτίζετε σε διάλυμα ασκορβικού οξέος ή άλλο αντιμικροβιακό διάλυμα για 10 λεπτά και τα στραγγίζετε καλά. Τα τοποθετείτε (σε μία στρώση) σε δίσκο ξήρανσης και τα βάζετε στον φούρνο μέχρι να γίνουν σκληρά σαν δέρμα και ελαφρώς κολλώδη.

Χρόνος ξήρανσης: 24-36 ώρες.

ΠΗΓΗ :http://www.fytokomia.gr

Τα ποτάμια της αρχαίας Αθήνας

http://arxaia-ellinika.blogspot.gr/2013/05/ta-potamia-ths-arxaias-athhnas.html

Τα ποτάμια της αρχαίας Αθήνας

Τοπογραφικό σχέδιο Αθηνών-Πειραιώς. Με γαλάζιο χρώμα διακρίνονται οι τρεις κύριοι ποταμοί της αρχαίας πόλης, Κηφισός, Ιλισσός και Ηριδανός.
Τρεις ήταν οι βασικοί ποταμοί που διέρρεαν την πεδιάδα της Αττικής κατά την αρχαιότητα, οι δύο εκ των οποίων απλώνονταν πέραν των ορίων της πόλεως. Το δυτικό και μεγαλύτερο τμήμα της πεδιάδας έβρεχε ο Κηφισός, που είχε τις πηγές του στους πρόποδες της Πάρνηθος στα βόρεια και συνέχιζε την πορεία του για 27 χλμ., έως ότου εκχυνόταν στον Φαληρικό Kόλπο.
Το ανατολικό τμήμα διέσχιζε ο Ιλισσός, ο οποίος εκκινούσε από τις υπώρειες του Υμηττού κατευθυνόμενος προς δυσμάς, παρέρρεε τον Αρδηττό και, μέσω της κοιλάδος που σχηματιζόταν ανάμεσα στους λόφους των Μουσών (Φιλοπάππου) και της Σικελίας (δεξιά της σύγχρονης λεωφόρου Συγγρού), δεχόταν στην κοίτη του τα νερά του Ηριδανού και εν συνεχεία συναντούσε τον Κηφισό στα νοτιοανατολικά.
Μικρότερος των δύο προηγούμενων ήταν ο Ηριδανός, που ανέτελλε στις νότιες πλαγιές του Λυκαβηττού, έναντι των Διοχάρους πυλών, όπου βρισκόταν και η Πάνοπος κρήνη κυλώντας βορείως της Ακροπόλεως, περνούσε μέσα από την Αγορά και, συνεχίζοντας τη ροή του βορειοδυτικά, κατά μήκος του βορείου κρασπέδου της Πνυκός, εξερχόταν του τείχους σε σημείο κοντά στην Ιερά Πύλη και, αφού χανόταν υπογείως για μερικές εκατοντάδες μέτρα, στρεφόταν προς νότον, όπου εξέβαλλε στον Ιλισσό.
Ήδη από τα χρόνια της επέκτασης της πόλης από τον Θεμιστοκλή περιελήφθη εντός των τειχών της, ενώ στους ρωμαϊκούς χρόνους φαίνεται ότι καταχώσθηκε (καλύφθηκε) και κατασκευάσθηκε μεγάλος υπόνομος εντός της κοίτης του. Εκτός των προαναφερθέντων, υπήρχαν δύο ακόμη, μικρότεροι ποταμοί, ο Σκίρος και ο Κυκλοβόρος, προς δυσμάς της πόλεως μεταξύ του Διπύλου και του Κηφισού και (μάλλον) προς βορράν της πόλεως αντιστοίχως.

ΠΗΓΗ

Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

http://argolikivivliothiki.gr

Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

 από Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού

Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

---

  

Εκτός από την ησιόδεια Θεογονία (212 κ.ε.), που θέλει τα όνειρα τέκνα της ερεβώδους Νύκτας, υπάρχει και η παράδοση που αναφέρει ο Ευριπίδης (Εκάβη, 7 κ.ε.), σύμφωνα με την οποία τα όνειρα είναι φύτρα της Γης. Όχι της Γης η οποία είναι «πάντων έδος ασφαλές αιεί» (Ησιόδου Θεογονία, 117) αλλά της τρομερής Χθονός, που κλείνει στον κόρφο της όλους τους νεκρούς. Η εκδοχή ετούτη δεν αντιτίθεται στη νυκτερινή καταγωγή της φυλής των ονείρων. Και οι δυο αναπαρα­στάσεις σηματοδοτούν ένα όριο πέραν του οποίου είναι η ανυπαρξία, το σκοτάδι.

Η χθόνια προέλευση των ονείρων είναι το μυθικό αίτιο της εγκοίμησης. Την εγκοίμηση γνώριζαν οι Ασσυριοβαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι· στον ελλαδικό χώρο συναντά­ται ήδη από την εποχή των Ομηρικών Επών. Είναι η τελετουργική κατάκλιση κατά γης σε έναν καθορισμένο ιερό χώρο, εν αναμονή ονει­ρικής συνάντησης και επικοινωνίας με προγόνους, ηρωποιημένους νεκρούς και γενικά με χθόνιες θεότητες. Αποσκοπεί στη γνώση του μέλλοντος ή ενέχει ιατρομαντικό αίτημα. Διότι η γη είναι πρωτεύουσας σημασίας και στο πε­δίο της ιατρικής. Βλασταίνει τα θεραπευτικά βότανα· από τα σπλάχνα της βγαίνουν τα μέταλλα και τα πετρώματα που εκπέμπουν ζωτι­κές δυνάμεις.

Έτσι, ίσως, συνδέονται εν μέρει τα όνειρα με την ιατρική. Όσο για τη συγγένεια μεταξύ ιατρικής και μαντικής, τα ιπποκρατικά κείμενα επισημαίνουν ότι είναι ομοαίματες αδελφές, κόρες και οι δυο του Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας όμως κινείται στον ευρύτερο χώρο των επιδημιών, αφήνοντας κάθε κλινική παρέμ­βαση στον χθόνιο γιο του, τον Ασκληπιό, ο οποίος «τους λύτρωνε όλους κι απ’ το κακό τους γιάτρευε· ή με ξόρκια ή ξαρρωστικό τους έδινε να πιούνε· άλλους με αλοιφές τους τύλιγε τα μέλη ή τους αναστήλωνε με το νυστέρι» (Πινδάρου Πυθιονίκων  III, 47 κ.ε).

Ασκληπιός, Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου.

Υπέρτατος ιατρός, ο Ασκληπιός είναι κι αυ­τός γνωστός από τα ομηρικά χρόνια, όταν τόσο οι αρρώστιες όσο και η ίασή τους είχαν αυτόνο­μη υπόσταση, όταν το θεϊκό στοιχείο εμφανιζόταν μοιραία επί σκηνής. Από τον 5ο π.Χ. αιώνα κι ύστερα, δανείζει το όνομά του στα θεραπευτικά ιερά. Λίγο αργότερα θα αρχίσει να αναπτύσσε­ται η ορθολογική ιατρική, που δεν αναζητά τις αιτίες των δυσλειτουργιών του σώματος στη σφαίρα του υπερφυσικού. «Όλες (οι αρρώστιες) είναι θεϊκές και όλες τους είναι ανθρώπινες. Η κάθε αρρώστια έχει τη δική της φύση και τη δική της δύναμη και απέναντι σε καμία δεν μένουμε αμήχανοι και ανίκανοι να βρούμε μια διέξοδο» (Ιπποκρ. Περί ιερής νούσου, 21).

Αρέσκονται όμως οι ιπποκρατικοί να τους απο­καλούν ασκληπιάδες, και τονίζουν ότι « έργο της ιατρικής είναι: να διώχνει τελείως από τους αρ­ρώστους ό,τι τους κάνει να υποφέρουν, να αμβλύνει τη σφοδρότητα των ασθενειών τους και, ακόμη, με πλήρη συνείδηση πως η ιατρική δεν έχει τη δύναμη να κάνει το παν, να μην επεμβαί­νει στις περιπτώσεις που οι άρρωστοι έχουν πια τελείως νικηθεί από την αρρώστια τους» (Ιπποκρ. Περί τέχνης, 3). Τότε η κοσμική ιατρι­κή διεκδικούσε σαφώς τη γνώση ως διάγνωση, αλλά δεν αξίωνε να έχει το μονοπώλιο της θερα­πείας. Ένας ολόκληρος χώρος έμενε ελεύθε­ρος, όπου λειτουργούσε, οριοθετημένη, η ιατρι­κή των ναών.

Από την κλασική έως τη μεταχριστιανική αρ­χαιότητα άνθισαν πάνω από τριακόσια θεραπευτικά ιερά, αφιερωμένα στον Ασκληπιό ή σε δευ­τερεύουσες χθόνιες θεότητες. Εκεί προσέτρεχαν ασθενείς ανεξαρτήτως κοινωνικής υπόστα­σης. Άλλοι άρρωστοι, εγκαταλελειμμένοι από τους κοσμικούς γιατρούς, εναπέθεταν την ύστατη ελπίδα τους, έστω και με κάποια αδιό­ρατη επιφύλαξη, στο θαύμα. Οι περισσότεροι προσδοκούσαν τη θεϊκή παρέμβαση με φλογε­ρή και ακράδαντη πίστη. Η σχέση με τη θερα­πευτική θεότητα ήταν στενά προσωπική. Η ίαση είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας θρησκευτικής εμπειρίας. Όμως τα κατά τόπους ευρήματα (ια­τρικά εργαλεία, σκεύη κ.ά.) και το επιγραφικό υλικό ωθούν στην υπόθεση ότι το ιερατικό προ­σωπικό δεν ήταν άμοιρο ιατρικών και φαρμακο­λογικών γνώσεων. Πρέπει μάλιστα να γίνονταν και κάποιες, απλές ίσως, χειρουργικές επεμβά­σεις.

Το πλαίσιο της όποιας δραστηριότητας όμως παρέμενε πάντα το τελετουργικό της εγκοίμησης ώσπου, με την πάροδο των αιώνων, τα σεπτά θεραπευτήρια εξελίχθηκαν βαθμιαία σε ιαματικά θέρετρα, σε τόπους συνάντησης φι­λάσθενων λογίων και ρητόρων, χωρίς όμως να αποβάλουν εντελώς την αλλοτινή θρησκευτική τους ατμόσφαιρα.

Ανάγλυφο αφιέρωμα του Αρχίνου στον Αμφιάραο. Ο άρρωστος κοιμάται, ενώ ένα φίδι τον γλείφει. Στο πρώτο πλάνο ο Αμφιάραος του γιατρεύει τον ώμο. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Οι ιεροί χώροι του αρχαίου κόσμου έκλεισαν οριστικά το 426 μ.Χ., με το διά­ταγμα του Θεοδοσίου Β’. Οι θεραπευτικές όμως ιδιότητες του Ασκληπιού ενσωματώθηκαν στη νέα θρησκεία σε πρόσωπα Αγίων. Μεταξύ των ασκληπιείων, η Επίδαυρος έχαιρε ξεχωριστής αίγλης. Προφανώς λόγω του πανελλήνιου χαρακτήρα του ιερού και της κο­σμοσυρροής, οι προκαταρκτικές πράξεις (θυ­σίες, προσφορές, καθαρμοί) που απαιτούσε η εγκοίμηση ήταν απλουστευμένες.

Η στοά του Αβάτου αναστηλωμένη (άποψη από τα ανατολικά). Φωτογραφία, Υπουργείο Πολιτισμού.

Στο Άβατο, το στωικό οικοδόμημα που μια από τις πλευρές του άνοιγε στο τέμενος του Ασκληπιού, μπο­ρούσαν να κατακλιθούν περισσότεροι από ογδόντα πάσχοντες. Το διώροφο Καταγώγειο αριθμούσε εκατόν εξήντα δωμάτια, όπου έβρι­σκαν κατάλυμα πανηγυριστές ή άλλοι ικέτες, οι οποίοι περίμεναν τη σειρά τους να κοιμηθούν στην ονειρογόνο γειτνίαση του ναού. Στον ιερό περίβολο έβλεπε κανείς κάθε λογής αναθήματα, δηλαδή γλυπτά, σμιλεμένα ανάγλυφα και πινά­κια. Από αυτά πολλά ήταν ενεπίγραφα και απει­κόνιζαν την πάθηση που είχε οδηγήσει τους ασθενείς στην Αργολίδα˙ τα αφιέρωναν στο θεό, αποχωρώντας θεραπευμένοι και ευγνωμονούντες. Ήταν τα λεγόμενα τυπία, παρόμοια με τα σημερινά, τάματα που αφήνουν οι προσκυνη­τές στην Παναγία της Τήνου, σε αναγνώριση κά­ποιου θαύματός της. Μπορούσαν να προμηθευτούν τα τυπία στα μικρομάγαζα που υπήρχαν για το σκοπό αυτό γύρω από το ιερό.

Οι ανασκαφές στην Επίδαυρο άρχισαν τη δεκαετία του 1880 και γρήγορα έφεραν στο φως, πίσω από το ιερό φρέαρ του Ασκληπιού, τοποθε­τημένες στον τοίχο προς την ανατολική πλευρά της στοάς, λίθινες πλάκες στις οποίες αναγρά­φονταν περιστατικά εγκοίμησης. Ο Παυσανίας είδε έξι τέτοιες πλάκες στημένες στο ύπαιθρο, κοντά στο Άβατο. Σήμερα σώζονται τέσσερις, εκ των οποίων οι δυο είναι ακέραιες, ενώ οι άλλες δυο σώζονται σε θραύσματα και δεν μπορούν να διαβαστούν διακρίνονται μόνο κάποια ονόματα ασθενών και παθήσεων.

Ο Αμυνος και μια κνήμη με κιρσό. Αναθηματικό ανάγλυφο (αρχές του 4ου αιώνα π.χ.) του Λυσιμαχίδη. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Οι δυο λίθινες πλάκες βρίσκονται σήμερα στο τοπικό μουσείο. Χρονο­λογούνται στο δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα και αναφέρουν είκοσι και είκοσι τρία ιάματα αντί­στοιχα. Η γραφή είναι αρχαϊκή και η διάλεκτος δωρική κοινή. Το ύφος είναι λακωνικό: «Ο τάδε ήλθε με την τάδε πάθηση, κοιμήθηκε στο Άβατο, είδε το εξής όνειρο, κατέβαλε τα ίατρα και απήλ­θε υγιής».

Κατά την εκτίμηση των αρχαιολόγων, η επιλογή των ιαμάτων γινόταν από τους ιερείς. Συχνά η επιλογή αυτή είχε ως κριτήριο την ψυχι­κή και πνευματική ανάταση των εγκοιμωμένων, τη γενικότερη υποβλητική ατμόσφαιρα, ή ακόμη και την προπαγάνδα του ιερού. Παρόμοια εντύπωση αφήνει η ανάγνωση των αρχείων που κρα­τούνται στο καθολικό ιερό της Λούρδης, και τα οποία καταγράφουν τα περιστατικά που η Εκκλησία και η ιατρική επιστήμη αναγνωρίζουν επίσημα ως θαύματα. Στην πλειονότητά τους, τα ιάματα μνημο­νεύουν το όνομα του ασθενούς. Είναι πιθανό ότι το ιερατικό προσωπικό αντλούσε υλικό από τις ευχαριστήριες επιγραφές των πινακίων που αφιέρωναν οι ικέτες φεύγοντας. Σε μια περίπτωση αναφέρεται αυτολεξεί η επιγραφή που συνόδευε το ανάθημα: «Δεν είναι θαυμαστό το μέγεθος της πινακίδας, αλλά ο θεός επειδή η Κλειώ κουβαλούσε το βάρος στην κοιλιά της πέντε χρόνια, ώσπου κοιμήθηκε στο ναό και ο θεός της έδωσε την υγεία της» (μ. 87,1).

Όσον αφορά στα ανώνυμα ιάματα, μπορεί να προέρχονται από την προφορική παράδοση, δηλαδή να πρόκειται για παλαιότερες ιστορίες που διαδίδονταν από στόμα σε στόμα. Στις λίθινες πλάκες διαβάζουμε και ένα επώνυμο περι­στατικό, που πρέπει να ανάγεται στους περσικούς πολέμους:

«Η Αρισταγόρη από την Τροιζήνα. Αυτή είχε σκουλήκι στην κοιλιά της, και κοιμήθηκε στο ναό του Ασκληπιού στην Τροιζήνα και είδε ένα όνειρο. Της φάνηκε ότι οι γιοι του θεού, ενώ ο ίδιος δεν ήταν παρών, αλλά βρισκόταν στην Επίδαυρο, της έκοψαν το κεφά­λι, αλλά, επειδή δεν μπορούσαν να το ξαναβά­λουν στη θέση του, έστειλαν κάποιον στον Ασκληπιό για να τον καλέσει να έλθει. Στο μετα­ξύ ξημέρωσε και ο ιερέας είδε καθαρά το κεφά­λι της κομμένο απ’ το σώμα. Όταν ήλθε η νύχτα, η Αρισταγόρη είδε ένα όραμα. Της φάνηκε ότι ο θεός ήλθε από την Επίδαυρο και στερέωσε το κεφάλι της στον τράχηλο της. Ύστερα άνοιξε την κοιλιά της, έβγαλε το σκουλήκι και την ξανάραψε. Έπειτα από αυτό η γυναίκα έγινε καλά». (μ. 87, 23).

Το περιστατικό αυτό το αναφέρει σχεδόν αυτούσιο ο Ίππων από το Ρήγιο, τον οποίο μνημονεύει ο Αιλιανός στο τέλος του 2ου μ.Χ. αιώ­να. Εκ πρώτης όψεως, η καταγραφή δεν μοιά­ζει να υπακούει σε κάποιο σύστημα. Ίσως συ­γκεντρώνονται στην πρώτη λίθινη πλάκα τα πιο εντυπωσιακά ιάματα πρώτα – ενώ η ίδια η πά­θηση εντυπωσιάζει, σαν να προήλθε από θαύμα. Στη συνέχεια όμως η ακολουθία των περιστατι­κών ποικίλλει, πιθανώς για να αποφευχθεί η μο­νοτονία. Οι λίθινες πλάκες αποτελούν πολύτιμη μαρ­τυρία για τους μελετητές. Δίνουν τοπογραφικές, αρχιτεκτονικές, δημογραφικές, νοσογραφικές και ιατροφαρμακολογικές πληροφορίες, λεπτο­μέρειες για το καθαυτό δρώμενο και για τη λει­τουργία των ονείρων κατά την εγκοίμηση.

Η πε­ριοχή του Άβατου ήταν δενδροφυτεμένη (μ. 87, II), ενώ ήταν χαμηλόσκεπη η είσοδος στους ιε­ρούς χώρους της εγκοίμησης. Ο ικέτης μπορού­σε να κοιμηθεί και αλλού, όχι αποκλειστικά στο Άβατο (μ. 87, 17), και να ονειρευτεί ο ίδιος ή δι’ αντιπροσώπου (μ. 87, 7’21’ ’24). Από τα σαράντα τρία ιάματα, είκοσι οκτώ αφορούν άνδρες, ένδε­κα γυναίκες, τρία παιδιά. Να υποθέσουμε ότι η υγεία των γυναικών ήταν άνευ σημασίας; Οι γυ­ναίκες απευθύνονταν στον Ασκληπιό κυρίως για ανωμαλίες κατά την κύηση ή για προβλήματα στειρότητας. Και σαν από σύμπτωση, όλες εκτός από μια (μ. 87, 2) γεννούν αγόρι, το κατ’ εξοχήν παιδί. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, οι ικέτες του θεού δεν φαίνονται να πάσχουν από οξείας μορφής ασθένειες.

Παρουσιάζουν λει­τουργικές παθήσεις, ψυχοσωματικές όπως θα λέγαμε σήμερα: στομαχικές διαταραχές, δερμα­τικά νοσήματα, ρευματικούς πόνους, πονοκεφά­λους, αϋπνίες, αλαλίες, ψυχοκινητικά προβλήμα­τα. Για να θεραπευθούν από αυτές έρχονται να ονειρευτούν τον Ασκληπιό. Τα όνειρά τους σκια­γραφούν με γλαφυρό τρόπο την προσωπικότητά του, τις μεταπτώσεις του χαρακτήρα του. Οικείος, χαριεντίζεται, συνήθως είναι ήπιος, αλ­λά του συμβαίνει και να θυμώνει, μπορεί να συγ­χωρεί τους απίστους, ξέρει να διεκδικεί την αμοιβή του, τον αφοπλίζει ο αυθορμητισμός των παιδιών, ώστε δεν τους ζητάει ίατρα. Και, κυ­ρίως, τους θεραπεύει την ώρα που κοιμούνται και ονειρεύονται στο Άβατο.

Πώς λειτουργούν τα όνειρα που διηγούνται οι λίθινες πλάκες της Επιδαύρου; Κατ’ αρχήν, είναι όνειρα επιθυμίας. Κάθε πιστός θέλει να ονειρευτεί το θεό του αυτοπροσώπως. Και είναι πολύ φυσικό να τον ονειρεύεται. Το ότι ο πά­σχων πιστός θέλει να τον γιατρέψει ο θεός είναι επίσης φυσικό το να γιατρεύεται όμως πράγ­ματι καθ’ ύπνον είναι υπερφυσικό, αποκτά υφή «θαύματος», δηλαδή αφήνει τους πάντες κατά­πληκτους, θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε και μεταβιβαστικά (με την ψυχαναλυτική έννοια του όρου) όνειρα. Ο Ασκληπιός γίνεται έτσι θε­ραπευτικό αντικείμενο μεταβίβασης, και το ίδιο το όνειρο δρα ως θεραπευτικό αντικείμενο, αφού η ίαση τελείται στο χωροχρόνο του.

Αναθηματικό ανάγλυφο. Ο Ασκληπιός και η Υγεία επισκέπτονται μια πάσχουσα γυναίκα(4ος αιώνας π.χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.

Τα επιδαύρια όνειρα, κατ’ εντολήν του δη­μιουργού τους, είναι προμελετημένα. Τον 19ο αιώνα, ο Hervey De Saint Denys περιέγραφε τους ποικίλους τρόπους για να παραγάγει κα­νείς ένα όνειρο, έως και να προκαλέσει επακρι­βώς το περιεχόμενό του. Πέραν της πίστης των ασθενών και της άκρατης επιθυμίας τους να γιατρευτούν, μέσα υποβολής για να δουν τα συγκεκριμένα όνειρα ήταν βεβαίως οι προπα­ρασκευαστικές τελετές, η θέα των αναθημά­των, αλλά και η «ψυχική μόλυνση», φαινόμενο γνωστό στη συλλογική ψυχολογία.

Τα επιδαύ­ρια όνειρα είναι σωματικά όνειρα. Σχηματίζονται από ένα άκρως συνειδητό ημερήσιο κατά­λοιπο: την αισθητηριακή αντίληψη της πάθη­σης. Εν προκειμένω, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η θεωρία των αρχαίων, σύμφωνα με την οποία τα όνειρα διαμορφώνονται από σωματικά ερεθίσματα, επικράτησε επί αιώνες, έως το 1900 που ο Φρόυντ εισήγαγε την τομή.

Τηρουμένων των αναλογιών, ως σωματικά όνει­ρα, μοιάζουν με τα τραυματικά όνειρα, για τα οποία η ψυχαναλυτική θεωρία λέει ότι επαναλαμβάνουν την οδυνηρή πραγματικότητα του ψυχικού τραύματος, με τελικό σκοπό να την αποκαταστήσουν, να την αλλάξουν μέσω της μεθύστερης επεξεργασίας τους κατά τη διάρ­κεια της ψυχαναλυτικής αγωγής. Έτσι και τα επιδαύρια όνειρα, επαναφέροντας αυτούσια τη συνθήκη της πάθησης, στοχεύουν στην ανάρρωση, την αποκατάσταση της προηγούμενης υγιούς κατάστασης του ικέτη, μέσω της θεϊκής παρέμβασης, στο πλαίσιο του τελετουργικού της εγκοίμησης.

Τα επιδαύρια όνειρα είναι εναργή ενύπνια, καθαρά. Δεν χρήζουν ερμηνείας. Δεν φαίνεται άλλωστε να υπήρχαν ονειροκρίτες στο ιερό. Χρέη ερμηνείας τελεί καθαυτή η όψη τους. Είναι όνειρα-εικόνες. Στην αφύπνιση πιστοποι­είται αμέσως η απόβαση του ονείρου και, ακα­ριαία, η σωματική μεταλλαγή: «Ο Αλκέτας ο Αλικός. Αυτός ήταν τυφλός και είδε ένα όνειρο. Του φάνηκε πως ο θεός τον πλησίασε και με τα δάχτυλα του άνοιξε τα μάτια και το πρώτο που είδε ήταν τα δένδρα στο ιερό. Σαν ξημέρωσε έφυγε υγιής» (μ. 87, 18). Συχνά, όπως εδώ, είναι βουβά όνειρα. Ο θεός εκτελεί χωρίς λόγια.

Άλλοτε πάλι γίνεται απ’ ευθείας διάλογος με τον Ασκληπιό: «Η Ιθμονίκη από την Πελλήνη πήγε στο ιερό για να γεννήσει παιδί. Της φάνηκε ότι ζητούσε από το θεό να μείνει έγκυος με κό­ρη και πώς ο Ασκληπιός είπε ότι ήταν έγκυος κι ότι αν ζητούσε κάτι άλλο θα της το έκανε κι αυ­τό. Εκείνη όμως απάντησε ότι δεν χρειαζόταν τίποτε άλλο. Όταν έμεινε έγκυος κυοφορούσε τρία χρόνια, ώσπου πήγε στο θεό ικέτις για να γεννήσει. Όταν κοιμήθηκε είδε ένα όραμα. Της φάνηκε ότι ο θεός τη ρώτησε αν δεν είχε λάβει όσα είχε ζητήσει κι αν δεν ήταν έγκυος για το­κετό δεν είχε πει τίποτα κι ας την είχε ρωτήσει αν χρειαζόταν τίποτε άλλο για να της το δώσει κι εκείνο. Αφού όμως τώρα είχε έλθει ως ικέτις σ’ αυτόν για τον τοκετό, θα της έκανε κι αυτή τη χάρη. Αμέσως μετά αυτή βγήκε από το Άβα­το και μόλις βρέθηκε έξω από ιερό γέννησε μια κόρη», (μ. 87, 2).

Ο Ασκληπιός εκτελεί αυστη­ρά, κατά γράμμα, την ονειρική επιθυμία στον ενεστώτα χρόνο της, στο παρόν. Απέχει από οποιαδήποτε προβολή στο μέλλον. Δεν ερμη­νεύει το αίτημα. Τα περισσότερα όνειρα είναι δίχως σύμβολα. Κάποιες φορές όμως, αντί του Ασκληπιού ή μαζί του, εμφανίζεται ένα ιερό του σύμβολο, το φίδι, ή ένα ωραίο παλικάρι και, σιωπηλά, επεμβαίνουν θεραπευτικά στη θέση του. Δεν είναι τυχαία αυτά τα όνειρα. Είναι όνει­ρα στείρων γυναικών (μ. 87, 31’ 39’ 42) και ενός άνδρα που έχει πρόβλημα στα γεννητικά του όργανα (μ. 87, 14) – βρισκόμαστε δηλαδή στο χώρο της σεξουαλικότητας: «Η Νικασιβούλη από τη Μεσσήνη για να αποκτήσει παιδιά. Εγκοιμώμενη είδε ένα όνειρο. Της φάνηκε ότι ο θεός πλησίασε με ένα φίδι που σερνόταν πίσω του και αυτή συνουσιάστηκε με εκείνο το φίδι. Μέσα σε ένα χρόνο απέκτησε δυο αγόρια» (μ. 87, 42). «Ένας άνδρας, με πέτρα στο γεννητικό του όργανο, είδε ένα όνειρο. Του φάνηκε ότι συνουσιαζόταν με ένα όμορφο παιδί, και έπαθε ονείρωξη, με αποτέλεσμα να βγάλει την πέτρα. Την πήρε και έφυγε, κρατώντας την στα χέρια του» (μ. 87, 14).

Ο Πάνδαρος, ξυπνώντας, κρατάει τον κε­φαλόδεσμο του ονείρου του με τα στίγματα που είχε στο πρόσωπο του πηγαίνοντας στο ιε­ρό (μ. 87,6). Ο Εύιππος βγαίνει από τον περίβο­λο με την αιχμή της λόγχης που έμενε έξι χρό­νια καρφωμένη στο σαγόνι του (μ. 87,12). Άλλος κρατάει στα χέρια του τις βδέλλες που έβγαλε ο θεός από το στέρνο του στο όνειρό του, ενώ κοιμόταν (μ. 87,13). Άλλος πάλι φεύγει υγιής, ενώ πίσω του το δάπεδο του Αβάτου εί­ναι γεμάτο αίματα από το απόστημα που του αφαίρεσε ο θεός (μ. 87, 27). Ο Γοργίας αποχωρεί με την αιχμή του βέλους που του είχε σφη­νωθεί στον πνεύμονα (μ. 87, 30). Και το πρωί, της Ερασίππης το φόρεμα ήταν γεμάτο εμετό με τα σκουλίκια που βάραιναν ως τότε το στο­μάχι της (μ. 87,41).

Το πρωί, αποχωρούν θερα­πευμένοι, με χειροπιαστές αποδείξεις, κραδαί­νοντας το σύμπτωμα στο χέρι τους. Τα επιδαύρια όνειρα υπερβαίνουν το όριο της νύκτας, «ξεχειλίζουν» στην ημέρα, της αφήνουν ένα νυ­κτερινό κατάλοιπο, κατά μια παράδοξη (εδώ έγκειται το θαύμα) αναλογία με τη δημιουργία τους, εφόσον, όπως κάθε όνειρο, προκαθορίζο­νται από τα κατάλοιπα της ημέρας. Τα όνειρα των επιγραφών «βγαίνουν», θα πει τον 2ο μ.Χ. αιώνα ο Αρτεμίδωρος. Αυτό πιστεύει ανέκαθεν και η λαϊκή σοφία, ενώ η ψυχαναλυτική θεώρη­ση θα επεξεργαστεί την έξοδο του ονείρου ως εκπλήρωση μιας ασυνείδητης επιθυμίας.

Το επιδαύριο ιερό γίνεται τόπος συνάντη­σης, κυριολεκτικά τόπος σύμπτωσης. Οι ικέτες έφθαναν εγκυμονώντας κάποιο σύμπτωμα στο σώμα τους. Και χάρη σε ένα άλλο σύμπτωμα, το όνειρο, απέβαλλαν, έβγαζαν την παρείσακτη πάθηση από μέσα τους. Είναι φυσικά η οντολο­γική σύλληψη της ασθένειας: η ασθένεια ως άλ­λος, ως παράσιτο ον, απόβλητο, που πρέπει να βγει, από το οποίο πρέπει να απαλλαγεί ο πά­σχων.

Η εγκοίμηση λειτουργεί στο μήκος της «καθαρτικής» ιατρικής. Το ίδιο το όνειρο γίνεται καθάρσιο. Ένα ολόκληρο παιχνίδι εντός/εκτός προσδιορίζει έτσι επί αιώνες την ιατρική, αλλά και την ερμηνεία των ονείρων. Το όνειρο στους Ιπποκρατικούς χάνει το μυ­στηριακό χαρακτήρα της συνάντησης με τη θε­ότητα. Δεν είναι πια φορέας ίασης. Στο τέταρ­το βιβλίο του Περί Διαίτης, αναδεικνύεται επί­λεκτο μέσο διάγνωσης, μια χρήση που βασίζεται σε μια πραγματική θεωρία των σχέσεων σώμα­τος και ψυχής. Η προσέγγιση της ονειρικής πα­ραγωγής είναι ορθολογική. Δεν υπεισέρχονται στοιχεία ξένα προς το όνειρο, όπως, λόγου χά­ρη, η θεϊκή παρέμβαση, πρωταρχικό κίνητρο των επιδαύριων ονείρων. Εδώ το όνειρο νοείται ως σύμπτωμα, του οποίου η παρατήρηση οδη­γεί στη διάγνωση και, περαιτέρω, στη θεραπευτική αγωγή.

Κλινικό στοιχείο διάγνωσης λοι­πόν, αλλά σε τελείως ανύποπτο χρόνο: το όνει­ρο έχει την ικανότητα να επισημαίνει μια διατα­ραχή πρώιμα, προτού καν αρχίσουν να φαίνο­νται τα ψυχικά ή σωματικά συμπτώματα, ή όταν αυτά είναι τόσο ανεπαίσθητα, που δεν υποπί­πτουν στην εν εγρηγόρσει συνείδηση. «Αν τα ουράνια σώματα πλανώνται άλλοτε προς τη μια κατεύθυνση κι άλλοτε προς την άλλη, χωρίς να τα αναγκάζει κάτι, σημαίνει κάποια διαταραχή της ψυχής από έγνοιες. Χρήσιμο είναι τότε να αναπαυτεί κανείς και να στραφεί η ψυχή προς τα θεάματα, και μάλιστα σε αυτά που προκα­λούν γέλιο διαφορετικά, σε ό,τι παρακολουθεί κανείς με τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση, επί δυο ή τρεις ημέρες, και θα αποκατασταθεί. Αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να πέσει άρρωστος» (Περί Δι­αίτης, IV, 89).

Το ενδιαφέρον με τους Ιπποκρατικούς είναι ότι αναπτύσσουν μια ενδε­λεχή συμβολική αντιστοιχία μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, του οργανισμού με τα ουράνια σώματα, τα στοιχεία της φύσης, τις γεωλογικές ιδιομορφίες. Η ιπποκρατική συμβολική ακολου­θεί την ονειροκριτική μέθοδο της αναλογίας, όπως αργότερα και ο Αρτεμίδωρος. Είτε όμως πρόκειται για τα επιδαύρια είτε για τα ιπποκρα­τικά όνειρα, είναι όνειρα μονοσήμαντα. Δεν έχουν την πολυσημία της αρτεμιδώρειας ερμη­νείας, όπου το καθετί σημαίνει αναλόγως με την κοινωνική θέση ή άλλα προσωπικά δεδομένα του κάθε ονειρευόμενου.

Τους λείπει η ρητορι­κή, τα τεχνάσματα της γλώσσας: «Κάποιος που ήταν άρρωστος στο στομάχι και ζητούσε (με όνειρο) συνταγή από τον Ασκληπιό, είδε ότι μπήκε στο ιερό του θεού και ότι ο θεός, αφού άπλωσε το δεξί του χέρι, του πρόσφερε τα δά­χτυλα του να τα φάει. Τρώγοντας πέντε χουρ­μάδες θεραπεύτηκε γιατί και οι καλής ποιότη­τας χουρμάδες λέγονται δάχτυλα» (Αρτεμι­δώρου Ονειροκριτικά, Ε, 89).

Τον 2ο μ.Χ. αιώνα, ο Ασκληπιός του Αρτεμίδωρου και του Αίλιου Αριστείδη δρα ονειρικά, όπως οι κοσμικοί γιατροί. Δεν γιατρεύει αυτοστιγμεί. Συμβουλεύει, δίνει συνταγές, προτρέπει σε μια τέχνη του ζην.

Και αλλάζει η δομή των θε­ραπευτικών ονείρων: το έκδηλο περιεχόμενό τους απομακρύνεται σιγά σιγά από το λανθά­νον, και ενδέχεται να απαιτούν ερμηνεία. Ονειροκρίτες, ιερείς ή νεωκόροι είναι στη διάθε­ση των ασθενών, τους βοηθούν να βρουν το νόημα των ονείρων τους και τα συστατικά των φαρμάκων που ορίζει ο θεός. Το ίδιο συμβαίνει και στην Επίδαυρο. Διατηρείται όμως ανέπαφο το τυπικό της εγκοίμησης. Όσο για τα όνειρα, αποτελούν ίσως αντικείμενο συζήτησης μεταξύ ασθενών, όπως συνήθιζε ο Αίλιος Αριστείδης να συζητάει για τα όνειρα με τους φίλους του στο ιερό του Ασκληπιού στην Πέργαμο. Κρατούν το δημόσιο χαρακτήρα τους. Ξετυλίγονται στη θέα όλου του κόσμου, λειτουργώντας πλέον και ως κοινωνικός δεσμός.

Ελισάβετ Κούκη

Ψυχαναλύτρια

Βιβλιογραφία

---

• Αραβαντινός, Αρ., Ασκληπιός και Ασκληπιεία, εκδ. Λέων, Αθήνα 1975 (1907).
• Αρτεμιδώρου, Ονειροκριτικά Βιβλία Α’-Ε’, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 2000.
• Brelich, Α., “Le rôle des rêves dans la conception religieuse du monde en Grèce”, στο Le rêve et les sociétés humaines. Gallimard. Paris, σ.σ.  282 – 289.
• Edelstein. E. &L., «Ο Ασκληπιός και η ιατρική του ναού». Εισαγωγή στο, Ο Ασκληπιός και οι απαρχές της  ιατρικής, εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1996 (1945). Στο  ίδιο και τα σαράντα τρία εττιδαύρια ιάματα (μ. 87,1-43).
• Ευριπίδου, Εκάβη.
• Hervey de Saint Denys, Les rêves et  les moyens de les dinger,  Editions d’ aujourd’ hui, Les introuvables, Var 1977 (1853).
• Ησίοδου, Θεογονία.
• Ιπποκρατική Συλλογή Περί ιερής νούσου. Περί τέχνης  (εισ., μτφ., σχολ: Δ. Λαπουρλή), Βικελαία Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον 1991.
• Κούκη, Ε., «Τα όνειρα του Αίλιου Αριστείδη» στο, Τα  εσόμενα, Δ. Κυρτάτας (επιμ), εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1996, σ.σ 143-163.
• Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, (αποκατάσταση κειμένου, μτφ., σημειώσεις Ν. Παπαχατζή),  Εκδοτική Αθη­νών, Αθήνα 1974-1981.
• Πινδάρου, Πυθιόνικοι  (μτφ. θ. Σταύ­ρου),  Θεσσαλονίκη 1980.
• Freud, S., Η ερμηνεία των ονείρων,  Επίκουρος, Αθήνα 1993 (1900).

Πηγή

---

Περιοδικό, «Αρχαιολογία & Τέχνες»,τεύχος 78, Μάρτιος 2001.

Γ. ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ "ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ»

Γ. ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ "ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ»

Ἔφυγε ἡ ζωή μας ἢ ἔφυγαν πουλιὰ ἀπ᾿ τὴν παλάμη τοῦ Θεοῦ;

Τράβηξαν τουφεκιὲς νὰ τὰ σκοτώσουν

Ἡ ζωή μας ἔγινε ὡραιότερη
Τόσο ποὺ μοιάζει μὲ ἄστρο ὅταν τὴν κοιτάξω
Καὶ δὲν μπορῶ νὰ τὴν κατεβάσω στὸ γιαλὸ
καὶ νὰ τὴν κάμω πλοῖο

Ὢ περιστέρι τῆς ψυχῆς πήγαινε στὸ καλὸ
Πήγαινε τώρα μὲ τὸ μελτέμι
Καὶ φίλησέ μου ὅσα μαργαριτάρια συναντήσεις

Ἂν δὲν μὲ βλέπεις μὴ φοβᾶσαι θὰ γιορτάζω μαζί σου
Στὸ ταξίδι μας θὰ σηκώσουμε τὰ νερὰ τῆς θάλασσας
Νὰ εὐλογήσουν ὅ,τι ἀγαπήσαμε καὶ ὅ,τι δὲν ξεχνᾶμε πιὰ

Σὲ περιβόλι ἄραξε τὸ περιστέρι
Σὲ περιβόλι ἄραξε ἡ ψυχή μου
Λοιπὸν θυμᾶμαι τώρα τὸ καλοκαῖρι τῆς ζωῆς μου
Σὰν νὰ ἤσουνα ἐσὺ ἡ μόνη ἄνοιξη τῆς γῆς
Σὲ ἀντικρίζω ὢ ἡμέρα τῆς γέννησής μου.

[…]
Ὅποιος φέρνει τὴ θάλασσα στὴν ἀγκαλιά του
Εἶναι σὰ νὰ μὴν ὑποφέρει ἀπὸ βάρος
Εἶναι σὰ νὰ μὴ ντρέπεται ποὺ πηγαίνει μὲ τὸν ἀγέρα
Εἶναι σὰ νὰ κρατάει ὁλάκερη τὴ γῆ μέσα στὸ βλέμμα
Νὰ τραγουδάει μέσα στὴ νύχτα
Καὶ νὰ τοῦ γίνεται ἡ νύχτα μητέρα
Νὰ τραγουδάει μέσα στὸν ἥλιο
Καὶ ν᾿ ἀγαπάει μία γυναῖκα
Ποὺ τὴ νομίζει βρέφος
Νὰ τραγουδάει μέσα στὸν ἄνεμο
Κι ἔτσι νὰ χάνει καὶ νὰ κερδίζει τὴ φωνή του

Ποίημα : Το μέτρημα της Σοφίας Πιπέρου *

http://www.ideostato.gr/2013/05/blog-post_6028.html

Ποίημα : Το μέτρημα

της Σοφίας Πιπέρου *



Μπαλκόνι !
Οδός Αντιφίλου, αριθμός το δώδεκα 
και επάνου το φεγγάρι σε συμμετρία με μένα 
δεν έχει αριθμούς. 
Πόσο ελεύθερο να νιώθει
χωρίς τη μαθηματική παραπλάνηση ότι ανήκει κάπου
Χωρίς συνείδηση δε ξέρει
ότι μόνο αυτό ελπίζει να βρει παρηγοριά στο κενό που έχει γύρω του .
Δε ξέρει να μετρά ίσως παραπάνω από το ένα 
αλλά και αυτό φορές το αγνοεί 
ή το ξεχνά μπροστά στον κόπο 
να γεννήσει την ημέρα,
να φωτίσει το ένα μισό της γης 
και το άλλο να το φυλακίσει σε ένα ακατάστατο δωμάτιο 
με όλα τα θνητά αντικείμενα τριγύρω,
αυτά όλα που μας θέλουν ντυμένους.
Και συ με το ένδυμα φτηνό
γιατί τη πόρτα μου χτυπάς σε συγκεκριμένο δρόμο !
Αυτά δεν είναι του φεγγαριού καμώματα,
και γω πόσο θέλω να ξεχάσω το μέτρημα 
και να γεννήσω με κόπο την ημέρα.


* Η Σοφία Πιπέρου γεννήθηκε το 1991 στην Αθήνα. Τόπος καταγωγής της το Ναύπλιο όπου και μεγάλωσε. Σήμερα είναι 22 χρονών, ζει στην Αθήνα και σπουδάζει στο παιδαγωγικό τμημα δημοτικής εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ. Από νωρίς εξέφρασε το ενδιαφέρον της για την ποίηση συμμετέχοντας σε πολλούς μαθητικούς διαγωνισμούς ποιήσης και λογοτεχνίας. Πολλά ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε ηλεκρονικά περιοδικά και σελίδες όπως στο περιοδικό "biblioteque", στον ιστότοπο "Ποίηση και λογοτεχνία", στο "Πόρτες κλειστές", καθώς διατηρεί προσωπικό προφίλ στο ηλεκτονικό περιοδικό "Αντί επιλόγου". Μερικά από τα δημοσιευμένα ποιήματά της είναι "Το σονέτο της πόρνης", "Το ποίημα", "Το ροζ τριαντάφυλλο", "Μαυροφόρες τύψεις (Η μοίρα του ποιητή)", "Ο πρίγκηπας της νύχτας", "Το χαμένο γαρύφαλλο" κ.α.

"ΤΑ ΣΚΟΠΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

http://www.agioritikovima.gr/arxeio/21711-ta-kopia-den-e

"ΤΑ ΣΚΟΠΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - ΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ"

Άλλη μια ήττα υπέστησαν οι Σκοπιανοί στην προσπάθεια καταλήστευσης της ιστορίας μας, και συγκεκριμένα από ευρείας κυκλοφορίας καναδική εφημερίδα, όπου ξεκαθαρίζεται στο καναδικό κοινό που προφανώς δεν γνωρίζει τις λεπτομέρειες ότι οι Σκοπιανοί αυθαίρετα επιδιώκουν την οικειοποίηση της δόξας του αρχαίου μακεδονικού βασιλείου.

Πυρ και μανία οι Σκοπιανοί με την Καναδική εφημερίδα National Post. Σε χτεσινό της άρθρο σε στήλη για ταξιδιωτικούς προορισμούς, ο αρθρογράφος Bert Archer ασχολήθηκε με τα Σκόπια.

Ανάμεσα σε άλλα, ο Archer τονίζει τα αυτονόητα. Τα Σκόπια δεν είναι Μακεδονία και η Μακεδονία του Μ. Αλεξάνδρου είναι στην Ελλάδα.

Νational post macedonia National Post: Τα Σκόπια δεν είναι Μακεδονία. H Μακεδονία του Αλεξανδρου είναι στην Ελλάδα

“Η Μακεδονία που οι περισσότεροι από εμάς μεγαλώσαμε με ασαφή πληροφόρηση, αυτή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του ανθρώπου που δημιούργησε μιά από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες στον κόσμο, αυτή που κυρίεψε την Περσική αυτοκρατορία, αυτή η Μακεδονία είναι στην Ελλάδα, μερικά εκατοντάδες χιλιόμετρα νότια από τα σύνορα αυτής της χώρας που είναι τώρα επίσημα γνωστή ως FYROM και γιόρτασε την 20η επέτειο από την επίσημη της αναγνώριση στις 8 Απριλίου“, γράφει ο Καναδός αρθρογράφος.

Στην συνέχεια στηλιτεύει την προσπάθεια “αρχαιοποίησης” που εφαρμόζει η εθνικιστική κυβέρνηση Γκρούεφσκι. Την ονομάζει μια από τις πιο “ψυχαγωγικές πλευρές” των Σκοπίων, μάλιστα αναφέρει ότι μια επόμενη κυβέρνηση μπορεί να στρέψει τα Σκόπια σε άλλη πλευρά της ιστορίας όπως η Μητέρα Τερέζα, ή κομμάτια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αναγνωρίζοντας το γεγονός, ότι οι Σκοπιανοί προσπαθούν με κάθε τρόπο να συρράψουν κομμάτια από την ιστορία άλλων.

Ζουν με τις ζωές των άλλων, γιατί οι δικές τους, τους φαίνονται βαρετές και λίγες. Τα ταξιδιωτικά άρθρα είναι ευρείας ανάγνωσης και καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα προσεγγίσει μια χώρα ένας τουρίστας. Μην ξεχνάμε ότι τα αρχαία ελληνικά μνημεία, στην Τουρκία, οι Τούρκοι τα ονομάζουν "ρωμαϊκά", και πολλοί εκ των τουριστών που δεν είναι δυνατοί στην ιστορία αυτό το αποδέχονται ως αλήθεια. Το σίγουρο είναι πως οι αρχαίοι Μακεδόνες δεν ζούσαν εκεί, το αναγνωρίζει και ο αρθρογράφος.

Η συγκυρία με την Βουλγαρία που και αυτή έχει πέσει θύμα καταλήστεψης της ιστορίας της από τους Σκοπιανούς, δεν πρέπει να περάσει ανεκμετάλευτη, γιατί οι καιροί είναι πονηροί, και σύντομα θα μας "προσφερθεί" μια καινούρια "λύση" για την ονομασία, σε μια εποχή που το γεωπολιτικό μας βάρος τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω οικονομικής ισοπέδωσης.

Γοργώ - Η σύζυγος του Λεωνίδα

http://arxaia-ellinika.blogspot.gr/2013/05/gorgw-h-syzygos-tou-lewnida.html

Γοργώ - Η σύζυγος του Λεωνίδα

Η Γοργώ (γεννήθηκε περίπου το 510 π.Χ.) ήταν θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης, κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α' και σύζυγος του Λεωνίδα.
Από μικρή ηλικία παρακολουθούσε τα δημόσια θέματα και είναι μια σπάνια περίπτωση Ελληνίδας που εμφανίζεται να διαδραματίζει τον δικό της ρόλο στην Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας.
Ο Λεωνίδας παντρεύτηκε την Γοργώ στα τέλη της δεκαετίας του 490 π.Χ, όταν εκείνη είχε φτάσει σε ηλικία γάμου που για τις γυναίκες της Σπάρτης ήταν στο τέλος της εφηβείας.
Η Γοργώ είναι εκείνη που είπε την διάσημη φράση "Ή ταν ή επί τας" στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος του άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι Αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για την πατρίδα.
Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά". Το 500 π.Χ., όταν η Γοργώ ήταν περίπου 9 ετών, ο πατέρας της επέστρεψε στο σπίτι συνοδευόμενος από έναν ξένο, τον Αρισταγόρα από την Μίλητο. Ο Αρισταγόρας είχε πάει στην Σπάρτη για να προσπαθήσει να πείσει τον Κλεομένη να υποστηρίξει την σχεδιαζόμενη επανάσταση των ιωνικών και των άλλων Ελληνικών πόλεων τις Μικράς Ασίας εναντίον του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας, Δαρείου Α'.
Ο Κλεομένης όμως αρνήθηκε την πρότασή του, επειδή δεν ήθελε να στείλει τον σπαρτιατικό στρατό στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας μακριά από τα πάτρια εδάφη, λέγοντας στον Αρισταγόρα να εγκαταλείψει την Σπάρτη πριν από τη δύση του ήλιου.
Ο Μιλήσιος τότε, πρόσφερε στον βασιλιά δέκα τάλαντα. Τότε παρενέβη η μικρή Γοργώ λέγοντας: "Πατέρα, αυτός ο ξένος προσπαθεί να σε διαφθείρει".
Το περιστατικό αυτό το οποίο περιγράφει ο Ηρόδοτος, δείχνει ότι η Γοργώ ήταν, παρά το νεαρό της ηλικίας της, μια συνετή δύναμη πίσω από τον θρόνο.
Δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά από το παραπάνω περιστατικό, όταν ο Κλεομένης είχε πια πεθάνει, η Γοργώ εμφανίζεται να παρεμβαίνει για δεύτερη φορά και με πολύ πιο καθοριστικό τρόπο στην ιστορία της Σπάρτης και της Ελλάδας. Η Γοργώ είχε παντρευτεί τον Λεωνίδα και είχε γιο τον Πλείσταρχο, μελλοντικό βασιλιά.
Τότε ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο.
Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η Γοργώ ήταν μια ευφυής και οξυδερκής προσωπικότητα, που είχε την δυνατότητα να παρεμβαίνει στον δημόσιο βίο.
Ο Πλούταρχος, στο έργο του "Λακαινών Αποφθέγματα", αποδίδει στη Γοργώ κάποια αποφθέγματα που αποκαλύπτουν τη δυναμική προσωπικότητά της. Ένα από αυτά αναφέρεται στο υποτιθέμενο πρόβλημα αλκοολισμού που είχε ο πατέρας της, τον οποίο η Γοργώ προειδοποιεί ότι όσο περισσότερο κρασί πίνουν οι άνθρωποι, τόσο περισσότερο άσωτοι και εξαχρειωμένοι γίνονται.
Ένα άλλο, αφορά στην περίπτωση όπου όταν ένας ξένος της πρόσφερε μια στολή με πολλά στολίδια, εκείνη των απώθησε και του είπε: "Φύγε από δω! Δεν είσαι άξιος να κάνεις ούτε ό,τι κάνουν οι γυναίκες".
Τέλος, όταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε: "Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;", η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".
Η απάντησή της δείχνει τον σημαντικό ρόλο που έπαιζαν οι Σπαρτιάτισσες ως μητέρες και ως σύζυγοι.

ΠΗΓΗ