Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

http://argolikivivliothiki.gr

Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

 από Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού

Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

---

  

Εκτός από την ησιόδεια Θεογονία (212 κ.ε.), που θέλει τα όνειρα τέκνα της ερεβώδους Νύκτας, υπάρχει και η παράδοση που αναφέρει ο Ευριπίδης (Εκάβη, 7 κ.ε.), σύμφωνα με την οποία τα όνειρα είναι φύτρα της Γης. Όχι της Γης η οποία είναι «πάντων έδος ασφαλές αιεί» (Ησιόδου Θεογονία, 117) αλλά της τρομερής Χθονός, που κλείνει στον κόρφο της όλους τους νεκρούς. Η εκδοχή ετούτη δεν αντιτίθεται στη νυκτερινή καταγωγή της φυλής των ονείρων. Και οι δυο αναπαρα­στάσεις σηματοδοτούν ένα όριο πέραν του οποίου είναι η ανυπαρξία, το σκοτάδι.

Η χθόνια προέλευση των ονείρων είναι το μυθικό αίτιο της εγκοίμησης. Την εγκοίμηση γνώριζαν οι Ασσυριοβαβυλώνιοι και οι Αιγύπτιοι· στον ελλαδικό χώρο συναντά­ται ήδη από την εποχή των Ομηρικών Επών. Είναι η τελετουργική κατάκλιση κατά γης σε έναν καθορισμένο ιερό χώρο, εν αναμονή ονει­ρικής συνάντησης και επικοινωνίας με προγόνους, ηρωποιημένους νεκρούς και γενικά με χθόνιες θεότητες. Αποσκοπεί στη γνώση του μέλλοντος ή ενέχει ιατρομαντικό αίτημα. Διότι η γη είναι πρωτεύουσας σημασίας και στο πε­δίο της ιατρικής. Βλασταίνει τα θεραπευτικά βότανα· από τα σπλάχνα της βγαίνουν τα μέταλλα και τα πετρώματα που εκπέμπουν ζωτι­κές δυνάμεις.

Έτσι, ίσως, συνδέονται εν μέρει τα όνειρα με την ιατρική. Όσο για τη συγγένεια μεταξύ ιατρικής και μαντικής, τα ιπποκρατικά κείμενα επισημαίνουν ότι είναι ομοαίματες αδελφές, κόρες και οι δυο του Απόλλωνα. Ο Απόλλωνας όμως κινείται στον ευρύτερο χώρο των επιδημιών, αφήνοντας κάθε κλινική παρέμ­βαση στον χθόνιο γιο του, τον Ασκληπιό, ο οποίος «τους λύτρωνε όλους κι απ’ το κακό τους γιάτρευε· ή με ξόρκια ή ξαρρωστικό τους έδινε να πιούνε· άλλους με αλοιφές τους τύλιγε τα μέλη ή τους αναστήλωνε με το νυστέρι» (Πινδάρου Πυθιονίκων  III, 47 κ.ε).

Ασκληπιός, Αρχαιολογικό Μουσείο Επιδαύρου.

Υπέρτατος ιατρός, ο Ασκληπιός είναι κι αυ­τός γνωστός από τα ομηρικά χρόνια, όταν τόσο οι αρρώστιες όσο και η ίασή τους είχαν αυτόνο­μη υπόσταση, όταν το θεϊκό στοιχείο εμφανιζόταν μοιραία επί σκηνής. Από τον 5ο π.Χ. αιώνα κι ύστερα, δανείζει το όνομά του στα θεραπευτικά ιερά. Λίγο αργότερα θα αρχίσει να αναπτύσσε­ται η ορθολογική ιατρική, που δεν αναζητά τις αιτίες των δυσλειτουργιών του σώματος στη σφαίρα του υπερφυσικού. «Όλες (οι αρρώστιες) είναι θεϊκές και όλες τους είναι ανθρώπινες. Η κάθε αρρώστια έχει τη δική της φύση και τη δική της δύναμη και απέναντι σε καμία δεν μένουμε αμήχανοι και ανίκανοι να βρούμε μια διέξοδο» (Ιπποκρ. Περί ιερής νούσου, 21).

Αρέσκονται όμως οι ιπποκρατικοί να τους απο­καλούν ασκληπιάδες, και τονίζουν ότι « έργο της ιατρικής είναι: να διώχνει τελείως από τους αρ­ρώστους ό,τι τους κάνει να υποφέρουν, να αμβλύνει τη σφοδρότητα των ασθενειών τους και, ακόμη, με πλήρη συνείδηση πως η ιατρική δεν έχει τη δύναμη να κάνει το παν, να μην επεμβαί­νει στις περιπτώσεις που οι άρρωστοι έχουν πια τελείως νικηθεί από την αρρώστια τους» (Ιπποκρ. Περί τέχνης, 3). Τότε η κοσμική ιατρι­κή διεκδικούσε σαφώς τη γνώση ως διάγνωση, αλλά δεν αξίωνε να έχει το μονοπώλιο της θερα­πείας. Ένας ολόκληρος χώρος έμενε ελεύθε­ρος, όπου λειτουργούσε, οριοθετημένη, η ιατρι­κή των ναών.

Από την κλασική έως τη μεταχριστιανική αρ­χαιότητα άνθισαν πάνω από τριακόσια θεραπευτικά ιερά, αφιερωμένα στον Ασκληπιό ή σε δευ­τερεύουσες χθόνιες θεότητες. Εκεί προσέτρεχαν ασθενείς ανεξαρτήτως κοινωνικής υπόστα­σης. Άλλοι άρρωστοι, εγκαταλελειμμένοι από τους κοσμικούς γιατρούς, εναπέθεταν την ύστατη ελπίδα τους, έστω και με κάποια αδιό­ρατη επιφύλαξη, στο θαύμα. Οι περισσότεροι προσδοκούσαν τη θεϊκή παρέμβαση με φλογε­ρή και ακράδαντη πίστη. Η σχέση με τη θερα­πευτική θεότητα ήταν στενά προσωπική. Η ίαση είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας θρησκευτικής εμπειρίας. Όμως τα κατά τόπους ευρήματα (ια­τρικά εργαλεία, σκεύη κ.ά.) και το επιγραφικό υλικό ωθούν στην υπόθεση ότι το ιερατικό προ­σωπικό δεν ήταν άμοιρο ιατρικών και φαρμακο­λογικών γνώσεων. Πρέπει μάλιστα να γίνονταν και κάποιες, απλές ίσως, χειρουργικές επεμβά­σεις.

Το πλαίσιο της όποιας δραστηριότητας όμως παρέμενε πάντα το τελετουργικό της εγκοίμησης ώσπου, με την πάροδο των αιώνων, τα σεπτά θεραπευτήρια εξελίχθηκαν βαθμιαία σε ιαματικά θέρετρα, σε τόπους συνάντησης φι­λάσθενων λογίων και ρητόρων, χωρίς όμως να αποβάλουν εντελώς την αλλοτινή θρησκευτική τους ατμόσφαιρα.

Ανάγλυφο αφιέρωμα του Αρχίνου στον Αμφιάραο. Ο άρρωστος κοιμάται, ενώ ένα φίδι τον γλείφει. Στο πρώτο πλάνο ο Αμφιάραος του γιατρεύει τον ώμο. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Οι ιεροί χώροι του αρχαίου κόσμου έκλεισαν οριστικά το 426 μ.Χ., με το διά­ταγμα του Θεοδοσίου Β’. Οι θεραπευτικές όμως ιδιότητες του Ασκληπιού ενσωματώθηκαν στη νέα θρησκεία σε πρόσωπα Αγίων. Μεταξύ των ασκληπιείων, η Επίδαυρος έχαιρε ξεχωριστής αίγλης. Προφανώς λόγω του πανελλήνιου χαρακτήρα του ιερού και της κο­σμοσυρροής, οι προκαταρκτικές πράξεις (θυ­σίες, προσφορές, καθαρμοί) που απαιτούσε η εγκοίμηση ήταν απλουστευμένες.

Η στοά του Αβάτου αναστηλωμένη (άποψη από τα ανατολικά). Φωτογραφία, Υπουργείο Πολιτισμού.

Στο Άβατο, το στωικό οικοδόμημα που μια από τις πλευρές του άνοιγε στο τέμενος του Ασκληπιού, μπο­ρούσαν να κατακλιθούν περισσότεροι από ογδόντα πάσχοντες. Το διώροφο Καταγώγειο αριθμούσε εκατόν εξήντα δωμάτια, όπου έβρι­σκαν κατάλυμα πανηγυριστές ή άλλοι ικέτες, οι οποίοι περίμεναν τη σειρά τους να κοιμηθούν στην ονειρογόνο γειτνίαση του ναού. Στον ιερό περίβολο έβλεπε κανείς κάθε λογής αναθήματα, δηλαδή γλυπτά, σμιλεμένα ανάγλυφα και πινά­κια. Από αυτά πολλά ήταν ενεπίγραφα και απει­κόνιζαν την πάθηση που είχε οδηγήσει τους ασθενείς στην Αργολίδα˙ τα αφιέρωναν στο θεό, αποχωρώντας θεραπευμένοι και ευγνωμονούντες. Ήταν τα λεγόμενα τυπία, παρόμοια με τα σημερινά, τάματα που αφήνουν οι προσκυνη­τές στην Παναγία της Τήνου, σε αναγνώριση κά­ποιου θαύματός της. Μπορούσαν να προμηθευτούν τα τυπία στα μικρομάγαζα που υπήρχαν για το σκοπό αυτό γύρω από το ιερό.

Οι ανασκαφές στην Επίδαυρο άρχισαν τη δεκαετία του 1880 και γρήγορα έφεραν στο φως, πίσω από το ιερό φρέαρ του Ασκληπιού, τοποθε­τημένες στον τοίχο προς την ανατολική πλευρά της στοάς, λίθινες πλάκες στις οποίες αναγρά­φονταν περιστατικά εγκοίμησης. Ο Παυσανίας είδε έξι τέτοιες πλάκες στημένες στο ύπαιθρο, κοντά στο Άβατο. Σήμερα σώζονται τέσσερις, εκ των οποίων οι δυο είναι ακέραιες, ενώ οι άλλες δυο σώζονται σε θραύσματα και δεν μπορούν να διαβαστούν διακρίνονται μόνο κάποια ονόματα ασθενών και παθήσεων.

Ο Αμυνος και μια κνήμη με κιρσό. Αναθηματικό ανάγλυφο (αρχές του 4ου αιώνα π.χ.) του Λυσιμαχίδη. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Οι δυο λίθινες πλάκες βρίσκονται σήμερα στο τοπικό μουσείο. Χρονο­λογούνται στο δεύτερο μισό του 4ου π.Χ. αιώνα και αναφέρουν είκοσι και είκοσι τρία ιάματα αντί­στοιχα. Η γραφή είναι αρχαϊκή και η διάλεκτος δωρική κοινή. Το ύφος είναι λακωνικό: «Ο τάδε ήλθε με την τάδε πάθηση, κοιμήθηκε στο Άβατο, είδε το εξής όνειρο, κατέβαλε τα ίατρα και απήλ­θε υγιής».

Κατά την εκτίμηση των αρχαιολόγων, η επιλογή των ιαμάτων γινόταν από τους ιερείς. Συχνά η επιλογή αυτή είχε ως κριτήριο την ψυχι­κή και πνευματική ανάταση των εγκοιμωμένων, τη γενικότερη υποβλητική ατμόσφαιρα, ή ακόμη και την προπαγάνδα του ιερού. Παρόμοια εντύπωση αφήνει η ανάγνωση των αρχείων που κρα­τούνται στο καθολικό ιερό της Λούρδης, και τα οποία καταγράφουν τα περιστατικά που η Εκκλησία και η ιατρική επιστήμη αναγνωρίζουν επίσημα ως θαύματα. Στην πλειονότητά τους, τα ιάματα μνημο­νεύουν το όνομα του ασθενούς. Είναι πιθανό ότι το ιερατικό προσωπικό αντλούσε υλικό από τις ευχαριστήριες επιγραφές των πινακίων που αφιέρωναν οι ικέτες φεύγοντας. Σε μια περίπτωση αναφέρεται αυτολεξεί η επιγραφή που συνόδευε το ανάθημα: «Δεν είναι θαυμαστό το μέγεθος της πινακίδας, αλλά ο θεός επειδή η Κλειώ κουβαλούσε το βάρος στην κοιλιά της πέντε χρόνια, ώσπου κοιμήθηκε στο ναό και ο θεός της έδωσε την υγεία της» (μ. 87,1).

Όσον αφορά στα ανώνυμα ιάματα, μπορεί να προέρχονται από την προφορική παράδοση, δηλαδή να πρόκειται για παλαιότερες ιστορίες που διαδίδονταν από στόμα σε στόμα. Στις λίθινες πλάκες διαβάζουμε και ένα επώνυμο περι­στατικό, που πρέπει να ανάγεται στους περσικούς πολέμους:

«Η Αρισταγόρη από την Τροιζήνα. Αυτή είχε σκουλήκι στην κοιλιά της, και κοιμήθηκε στο ναό του Ασκληπιού στην Τροιζήνα και είδε ένα όνειρο. Της φάνηκε ότι οι γιοι του θεού, ενώ ο ίδιος δεν ήταν παρών, αλλά βρισκόταν στην Επίδαυρο, της έκοψαν το κεφά­λι, αλλά, επειδή δεν μπορούσαν να το ξαναβά­λουν στη θέση του, έστειλαν κάποιον στον Ασκληπιό για να τον καλέσει να έλθει. Στο μετα­ξύ ξημέρωσε και ο ιερέας είδε καθαρά το κεφά­λι της κομμένο απ’ το σώμα. Όταν ήλθε η νύχτα, η Αρισταγόρη είδε ένα όραμα. Της φάνηκε ότι ο θεός ήλθε από την Επίδαυρο και στερέωσε το κεφάλι της στον τράχηλο της. Ύστερα άνοιξε την κοιλιά της, έβγαλε το σκουλήκι και την ξανάραψε. Έπειτα από αυτό η γυναίκα έγινε καλά». (μ. 87, 23).

Το περιστατικό αυτό το αναφέρει σχεδόν αυτούσιο ο Ίππων από το Ρήγιο, τον οποίο μνημονεύει ο Αιλιανός στο τέλος του 2ου μ.Χ. αιώ­να. Εκ πρώτης όψεως, η καταγραφή δεν μοιά­ζει να υπακούει σε κάποιο σύστημα. Ίσως συ­γκεντρώνονται στην πρώτη λίθινη πλάκα τα πιο εντυπωσιακά ιάματα πρώτα – ενώ η ίδια η πά­θηση εντυπωσιάζει, σαν να προήλθε από θαύμα. Στη συνέχεια όμως η ακολουθία των περιστατι­κών ποικίλλει, πιθανώς για να αποφευχθεί η μο­νοτονία. Οι λίθινες πλάκες αποτελούν πολύτιμη μαρ­τυρία για τους μελετητές. Δίνουν τοπογραφικές, αρχιτεκτονικές, δημογραφικές, νοσογραφικές και ιατροφαρμακολογικές πληροφορίες, λεπτο­μέρειες για το καθαυτό δρώμενο και για τη λει­τουργία των ονείρων κατά την εγκοίμηση.

Η πε­ριοχή του Άβατου ήταν δενδροφυτεμένη (μ. 87, II), ενώ ήταν χαμηλόσκεπη η είσοδος στους ιε­ρούς χώρους της εγκοίμησης. Ο ικέτης μπορού­σε να κοιμηθεί και αλλού, όχι αποκλειστικά στο Άβατο (μ. 87, 17), και να ονειρευτεί ο ίδιος ή δι’ αντιπροσώπου (μ. 87, 7’21’ ’24). Από τα σαράντα τρία ιάματα, είκοσι οκτώ αφορούν άνδρες, ένδε­κα γυναίκες, τρία παιδιά. Να υποθέσουμε ότι η υγεία των γυναικών ήταν άνευ σημασίας; Οι γυ­ναίκες απευθύνονταν στον Ασκληπιό κυρίως για ανωμαλίες κατά την κύηση ή για προβλήματα στειρότητας. Και σαν από σύμπτωση, όλες εκτός από μια (μ. 87, 2) γεννούν αγόρι, το κατ’ εξοχήν παιδί. Εκτός από μερικές εξαιρέσεις, οι ικέτες του θεού δεν φαίνονται να πάσχουν από οξείας μορφής ασθένειες.

Παρουσιάζουν λει­τουργικές παθήσεις, ψυχοσωματικές όπως θα λέγαμε σήμερα: στομαχικές διαταραχές, δερμα­τικά νοσήματα, ρευματικούς πόνους, πονοκεφά­λους, αϋπνίες, αλαλίες, ψυχοκινητικά προβλήμα­τα. Για να θεραπευθούν από αυτές έρχονται να ονειρευτούν τον Ασκληπιό. Τα όνειρά τους σκια­γραφούν με γλαφυρό τρόπο την προσωπικότητά του, τις μεταπτώσεις του χαρακτήρα του. Οικείος, χαριεντίζεται, συνήθως είναι ήπιος, αλ­λά του συμβαίνει και να θυμώνει, μπορεί να συγ­χωρεί τους απίστους, ξέρει να διεκδικεί την αμοιβή του, τον αφοπλίζει ο αυθορμητισμός των παιδιών, ώστε δεν τους ζητάει ίατρα. Και, κυ­ρίως, τους θεραπεύει την ώρα που κοιμούνται και ονειρεύονται στο Άβατο.

Πώς λειτουργούν τα όνειρα που διηγούνται οι λίθινες πλάκες της Επιδαύρου; Κατ’ αρχήν, είναι όνειρα επιθυμίας. Κάθε πιστός θέλει να ονειρευτεί το θεό του αυτοπροσώπως. Και είναι πολύ φυσικό να τον ονειρεύεται. Το ότι ο πά­σχων πιστός θέλει να τον γιατρέψει ο θεός είναι επίσης φυσικό το να γιατρεύεται όμως πράγ­ματι καθ’ ύπνον είναι υπερφυσικό, αποκτά υφή «θαύματος», δηλαδή αφήνει τους πάντες κατά­πληκτους, θα μπορούσαμε να τα ονομάσουμε και μεταβιβαστικά (με την ψυχαναλυτική έννοια του όρου) όνειρα. Ο Ασκληπιός γίνεται έτσι θε­ραπευτικό αντικείμενο μεταβίβασης, και το ίδιο το όνειρο δρα ως θεραπευτικό αντικείμενο, αφού η ίαση τελείται στο χωροχρόνο του.

Αναθηματικό ανάγλυφο. Ο Ασκληπιός και η Υγεία επισκέπτονται μια πάσχουσα γυναίκα(4ος αιώνας π.χ.). Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά.

Τα επιδαύρια όνειρα, κατ’ εντολήν του δη­μιουργού τους, είναι προμελετημένα. Τον 19ο αιώνα, ο Hervey De Saint Denys περιέγραφε τους ποικίλους τρόπους για να παραγάγει κα­νείς ένα όνειρο, έως και να προκαλέσει επακρι­βώς το περιεχόμενό του. Πέραν της πίστης των ασθενών και της άκρατης επιθυμίας τους να γιατρευτούν, μέσα υποβολής για να δουν τα συγκεκριμένα όνειρα ήταν βεβαίως οι προπα­ρασκευαστικές τελετές, η θέα των αναθημά­των, αλλά και η «ψυχική μόλυνση», φαινόμενο γνωστό στη συλλογική ψυχολογία.

Τα επιδαύ­ρια όνειρα είναι σωματικά όνειρα. Σχηματίζονται από ένα άκρως συνειδητό ημερήσιο κατά­λοιπο: την αισθητηριακή αντίληψη της πάθη­σης. Εν προκειμένω, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι η θεωρία των αρχαίων, σύμφωνα με την οποία τα όνειρα διαμορφώνονται από σωματικά ερεθίσματα, επικράτησε επί αιώνες, έως το 1900 που ο Φρόυντ εισήγαγε την τομή.

Τηρουμένων των αναλογιών, ως σωματικά όνει­ρα, μοιάζουν με τα τραυματικά όνειρα, για τα οποία η ψυχαναλυτική θεωρία λέει ότι επαναλαμβάνουν την οδυνηρή πραγματικότητα του ψυχικού τραύματος, με τελικό σκοπό να την αποκαταστήσουν, να την αλλάξουν μέσω της μεθύστερης επεξεργασίας τους κατά τη διάρ­κεια της ψυχαναλυτικής αγωγής. Έτσι και τα επιδαύρια όνειρα, επαναφέροντας αυτούσια τη συνθήκη της πάθησης, στοχεύουν στην ανάρρωση, την αποκατάσταση της προηγούμενης υγιούς κατάστασης του ικέτη, μέσω της θεϊκής παρέμβασης, στο πλαίσιο του τελετουργικού της εγκοίμησης.

Τα επιδαύρια όνειρα είναι εναργή ενύπνια, καθαρά. Δεν χρήζουν ερμηνείας. Δεν φαίνεται άλλωστε να υπήρχαν ονειροκρίτες στο ιερό. Χρέη ερμηνείας τελεί καθαυτή η όψη τους. Είναι όνειρα-εικόνες. Στην αφύπνιση πιστοποι­είται αμέσως η απόβαση του ονείρου και, ακα­ριαία, η σωματική μεταλλαγή: «Ο Αλκέτας ο Αλικός. Αυτός ήταν τυφλός και είδε ένα όνειρο. Του φάνηκε πως ο θεός τον πλησίασε και με τα δάχτυλα του άνοιξε τα μάτια και το πρώτο που είδε ήταν τα δένδρα στο ιερό. Σαν ξημέρωσε έφυγε υγιής» (μ. 87, 18). Συχνά, όπως εδώ, είναι βουβά όνειρα. Ο θεός εκτελεί χωρίς λόγια.

Άλλοτε πάλι γίνεται απ’ ευθείας διάλογος με τον Ασκληπιό: «Η Ιθμονίκη από την Πελλήνη πήγε στο ιερό για να γεννήσει παιδί. Της φάνηκε ότι ζητούσε από το θεό να μείνει έγκυος με κό­ρη και πώς ο Ασκληπιός είπε ότι ήταν έγκυος κι ότι αν ζητούσε κάτι άλλο θα της το έκανε κι αυ­τό. Εκείνη όμως απάντησε ότι δεν χρειαζόταν τίποτε άλλο. Όταν έμεινε έγκυος κυοφορούσε τρία χρόνια, ώσπου πήγε στο θεό ικέτις για να γεννήσει. Όταν κοιμήθηκε είδε ένα όραμα. Της φάνηκε ότι ο θεός τη ρώτησε αν δεν είχε λάβει όσα είχε ζητήσει κι αν δεν ήταν έγκυος για το­κετό δεν είχε πει τίποτα κι ας την είχε ρωτήσει αν χρειαζόταν τίποτε άλλο για να της το δώσει κι εκείνο. Αφού όμως τώρα είχε έλθει ως ικέτις σ’ αυτόν για τον τοκετό, θα της έκανε κι αυτή τη χάρη. Αμέσως μετά αυτή βγήκε από το Άβα­το και μόλις βρέθηκε έξω από ιερό γέννησε μια κόρη», (μ. 87, 2).

Ο Ασκληπιός εκτελεί αυστη­ρά, κατά γράμμα, την ονειρική επιθυμία στον ενεστώτα χρόνο της, στο παρόν. Απέχει από οποιαδήποτε προβολή στο μέλλον. Δεν ερμη­νεύει το αίτημα. Τα περισσότερα όνειρα είναι δίχως σύμβολα. Κάποιες φορές όμως, αντί του Ασκληπιού ή μαζί του, εμφανίζεται ένα ιερό του σύμβολο, το φίδι, ή ένα ωραίο παλικάρι και, σιωπηλά, επεμβαίνουν θεραπευτικά στη θέση του. Δεν είναι τυχαία αυτά τα όνειρα. Είναι όνει­ρα στείρων γυναικών (μ. 87, 31’ 39’ 42) και ενός άνδρα που έχει πρόβλημα στα γεννητικά του όργανα (μ. 87, 14) – βρισκόμαστε δηλαδή στο χώρο της σεξουαλικότητας: «Η Νικασιβούλη από τη Μεσσήνη για να αποκτήσει παιδιά. Εγκοιμώμενη είδε ένα όνειρο. Της φάνηκε ότι ο θεός πλησίασε με ένα φίδι που σερνόταν πίσω του και αυτή συνουσιάστηκε με εκείνο το φίδι. Μέσα σε ένα χρόνο απέκτησε δυο αγόρια» (μ. 87, 42). «Ένας άνδρας, με πέτρα στο γεννητικό του όργανο, είδε ένα όνειρο. Του φάνηκε ότι συνουσιαζόταν με ένα όμορφο παιδί, και έπαθε ονείρωξη, με αποτέλεσμα να βγάλει την πέτρα. Την πήρε και έφυγε, κρατώντας την στα χέρια του» (μ. 87, 14).

Ο Πάνδαρος, ξυπνώντας, κρατάει τον κε­φαλόδεσμο του ονείρου του με τα στίγματα που είχε στο πρόσωπο του πηγαίνοντας στο ιε­ρό (μ. 87,6). Ο Εύιππος βγαίνει από τον περίβο­λο με την αιχμή της λόγχης που έμενε έξι χρό­νια καρφωμένη στο σαγόνι του (μ. 87,12). Άλλος κρατάει στα χέρια του τις βδέλλες που έβγαλε ο θεός από το στέρνο του στο όνειρό του, ενώ κοιμόταν (μ. 87,13). Άλλος πάλι φεύγει υγιής, ενώ πίσω του το δάπεδο του Αβάτου εί­ναι γεμάτο αίματα από το απόστημα που του αφαίρεσε ο θεός (μ. 87, 27). Ο Γοργίας αποχωρεί με την αιχμή του βέλους που του είχε σφη­νωθεί στον πνεύμονα (μ. 87, 30). Και το πρωί, της Ερασίππης το φόρεμα ήταν γεμάτο εμετό με τα σκουλίκια που βάραιναν ως τότε το στο­μάχι της (μ. 87,41).

Το πρωί, αποχωρούν θερα­πευμένοι, με χειροπιαστές αποδείξεις, κραδαί­νοντας το σύμπτωμα στο χέρι τους. Τα επιδαύρια όνειρα υπερβαίνουν το όριο της νύκτας, «ξεχειλίζουν» στην ημέρα, της αφήνουν ένα νυ­κτερινό κατάλοιπο, κατά μια παράδοξη (εδώ έγκειται το θαύμα) αναλογία με τη δημιουργία τους, εφόσον, όπως κάθε όνειρο, προκαθορίζο­νται από τα κατάλοιπα της ημέρας. Τα όνειρα των επιγραφών «βγαίνουν», θα πει τον 2ο μ.Χ. αιώνα ο Αρτεμίδωρος. Αυτό πιστεύει ανέκαθεν και η λαϊκή σοφία, ενώ η ψυχαναλυτική θεώρη­ση θα επεξεργαστεί την έξοδο του ονείρου ως εκπλήρωση μιας ασυνείδητης επιθυμίας.

Το επιδαύριο ιερό γίνεται τόπος συνάντη­σης, κυριολεκτικά τόπος σύμπτωσης. Οι ικέτες έφθαναν εγκυμονώντας κάποιο σύμπτωμα στο σώμα τους. Και χάρη σε ένα άλλο σύμπτωμα, το όνειρο, απέβαλλαν, έβγαζαν την παρείσακτη πάθηση από μέσα τους. Είναι φυσικά η οντολο­γική σύλληψη της ασθένειας: η ασθένεια ως άλ­λος, ως παράσιτο ον, απόβλητο, που πρέπει να βγει, από το οποίο πρέπει να απαλλαγεί ο πά­σχων.

Η εγκοίμηση λειτουργεί στο μήκος της «καθαρτικής» ιατρικής. Το ίδιο το όνειρο γίνεται καθάρσιο. Ένα ολόκληρο παιχνίδι εντός/εκτός προσδιορίζει έτσι επί αιώνες την ιατρική, αλλά και την ερμηνεία των ονείρων. Το όνειρο στους Ιπποκρατικούς χάνει το μυ­στηριακό χαρακτήρα της συνάντησης με τη θε­ότητα. Δεν είναι πια φορέας ίασης. Στο τέταρ­το βιβλίο του Περί Διαίτης, αναδεικνύεται επί­λεκτο μέσο διάγνωσης, μια χρήση που βασίζεται σε μια πραγματική θεωρία των σχέσεων σώμα­τος και ψυχής. Η προσέγγιση της ονειρικής πα­ραγωγής είναι ορθολογική. Δεν υπεισέρχονται στοιχεία ξένα προς το όνειρο, όπως, λόγου χά­ρη, η θεϊκή παρέμβαση, πρωταρχικό κίνητρο των επιδαύριων ονείρων. Εδώ το όνειρο νοείται ως σύμπτωμα, του οποίου η παρατήρηση οδη­γεί στη διάγνωση και, περαιτέρω, στη θεραπευτική αγωγή.

Κλινικό στοιχείο διάγνωσης λοι­πόν, αλλά σε τελείως ανύποπτο χρόνο: το όνει­ρο έχει την ικανότητα να επισημαίνει μια διατα­ραχή πρώιμα, προτού καν αρχίσουν να φαίνο­νται τα ψυχικά ή σωματικά συμπτώματα, ή όταν αυτά είναι τόσο ανεπαίσθητα, που δεν υποπί­πτουν στην εν εγρηγόρσει συνείδηση. «Αν τα ουράνια σώματα πλανώνται άλλοτε προς τη μια κατεύθυνση κι άλλοτε προς την άλλη, χωρίς να τα αναγκάζει κάτι, σημαίνει κάποια διαταραχή της ψυχής από έγνοιες. Χρήσιμο είναι τότε να αναπαυτεί κανείς και να στραφεί η ψυχή προς τα θεάματα, και μάλιστα σε αυτά που προκα­λούν γέλιο διαφορετικά, σε ό,τι παρακολουθεί κανείς με τη μεγαλύτερη ευχαρίστηση, επί δυο ή τρεις ημέρες, και θα αποκατασταθεί. Αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να πέσει άρρωστος» (Περί Δι­αίτης, IV, 89).

Το ενδιαφέρον με τους Ιπποκρατικούς είναι ότι αναπτύσσουν μια ενδε­λεχή συμβολική αντιστοιχία μικρόκοσμου και μακρόκοσμου, του οργανισμού με τα ουράνια σώματα, τα στοιχεία της φύσης, τις γεωλογικές ιδιομορφίες. Η ιπποκρατική συμβολική ακολου­θεί την ονειροκριτική μέθοδο της αναλογίας, όπως αργότερα και ο Αρτεμίδωρος. Είτε όμως πρόκειται για τα επιδαύρια είτε για τα ιπποκρα­τικά όνειρα, είναι όνειρα μονοσήμαντα. Δεν έχουν την πολυσημία της αρτεμιδώρειας ερμη­νείας, όπου το καθετί σημαίνει αναλόγως με την κοινωνική θέση ή άλλα προσωπικά δεδομένα του κάθε ονειρευόμενου.

Τους λείπει η ρητορι­κή, τα τεχνάσματα της γλώσσας: «Κάποιος που ήταν άρρωστος στο στομάχι και ζητούσε (με όνειρο) συνταγή από τον Ασκληπιό, είδε ότι μπήκε στο ιερό του θεού και ότι ο θεός, αφού άπλωσε το δεξί του χέρι, του πρόσφερε τα δά­χτυλα του να τα φάει. Τρώγοντας πέντε χουρ­μάδες θεραπεύτηκε γιατί και οι καλής ποιότη­τας χουρμάδες λέγονται δάχτυλα» (Αρτεμι­δώρου Ονειροκριτικά, Ε, 89).

Τον 2ο μ.Χ. αιώνα, ο Ασκληπιός του Αρτεμίδωρου και του Αίλιου Αριστείδη δρα ονειρικά, όπως οι κοσμικοί γιατροί. Δεν γιατρεύει αυτοστιγμεί. Συμβουλεύει, δίνει συνταγές, προτρέπει σε μια τέχνη του ζην.

Και αλλάζει η δομή των θε­ραπευτικών ονείρων: το έκδηλο περιεχόμενό τους απομακρύνεται σιγά σιγά από το λανθά­νον, και ενδέχεται να απαιτούν ερμηνεία. Ονειροκρίτες, ιερείς ή νεωκόροι είναι στη διάθε­ση των ασθενών, τους βοηθούν να βρουν το νόημα των ονείρων τους και τα συστατικά των φαρμάκων που ορίζει ο θεός. Το ίδιο συμβαίνει και στην Επίδαυρο. Διατηρείται όμως ανέπαφο το τυπικό της εγκοίμησης. Όσο για τα όνειρα, αποτελούν ίσως αντικείμενο συζήτησης μεταξύ ασθενών, όπως συνήθιζε ο Αίλιος Αριστείδης να συζητάει για τα όνειρα με τους φίλους του στο ιερό του Ασκληπιού στην Πέργαμο. Κρατούν το δημόσιο χαρακτήρα τους. Ξετυλίγονται στη θέα όλου του κόσμου, λειτουργώντας πλέον και ως κοινωνικός δεσμός.

Ελισάβετ Κούκη

Ψυχαναλύτρια

Βιβλιογραφία

---

• Αραβαντινός, Αρ., Ασκληπιός και Ασκληπιεία, εκδ. Λέων, Αθήνα 1975 (1907).
• Αρτεμιδώρου, Ονειροκριτικά Βιβλία Α’-Ε’, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 2000.
• Brelich, Α., “Le rôle des rêves dans la conception religieuse du monde en Grèce”, στο Le rêve et les sociétés humaines. Gallimard. Paris, σ.σ.  282 – 289.
• Edelstein. E. &L., «Ο Ασκληπιός και η ιατρική του ναού». Εισαγωγή στο, Ο Ασκληπιός και οι απαρχές της  ιατρικής, εκδ. Εξάντας, Αθήνα 1996 (1945). Στο  ίδιο και τα σαράντα τρία εττιδαύρια ιάματα (μ. 87,1-43).
• Ευριπίδου, Εκάβη.
• Hervey de Saint Denys, Les rêves et  les moyens de les dinger,  Editions d’ aujourd’ hui, Les introuvables, Var 1977 (1853).
• Ησίοδου, Θεογονία.
• Ιπποκρατική Συλλογή Περί ιερής νούσου. Περί τέχνης  (εισ., μτφ., σχολ: Δ. Λαπουρλή), Βικελαία Βιβλιοθήκη, Ηράκλειον 1991.
• Κούκη, Ε., «Τα όνειρα του Αίλιου Αριστείδη» στο, Τα  εσόμενα, Δ. Κυρτάτας (επιμ), εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα 1996, σ.σ 143-163.
• Παυσανίου, Ελλάδος Περιήγησις, (αποκατάσταση κειμένου, μτφ., σημειώσεις Ν. Παπαχατζή),  Εκδοτική Αθη­νών, Αθήνα 1974-1981.
• Πινδάρου, Πυθιόνικοι  (μτφ. θ. Σταύ­ρου),  Θεσσαλονίκη 1980.
• Freud, S., Η ερμηνεία των ονείρων,  Επίκουρος, Αθήνα 1993 (1900).

Πηγή

---

Περιοδικό, «Αρχαιολογία & Τέχνες»,τεύχος 78, Μάρτιος 2001.

Γ. ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ "ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ»

Γ. ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ "ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ»

Ἔφυγε ἡ ζωή μας ἢ ἔφυγαν πουλιὰ ἀπ᾿ τὴν παλάμη τοῦ Θεοῦ;

Τράβηξαν τουφεκιὲς νὰ τὰ σκοτώσουν

Ἡ ζωή μας ἔγινε ὡραιότερη
Τόσο ποὺ μοιάζει μὲ ἄστρο ὅταν τὴν κοιτάξω
Καὶ δὲν μπορῶ νὰ τὴν κατεβάσω στὸ γιαλὸ
καὶ νὰ τὴν κάμω πλοῖο

Ὢ περιστέρι τῆς ψυχῆς πήγαινε στὸ καλὸ
Πήγαινε τώρα μὲ τὸ μελτέμι
Καὶ φίλησέ μου ὅσα μαργαριτάρια συναντήσεις

Ἂν δὲν μὲ βλέπεις μὴ φοβᾶσαι θὰ γιορτάζω μαζί σου
Στὸ ταξίδι μας θὰ σηκώσουμε τὰ νερὰ τῆς θάλασσας
Νὰ εὐλογήσουν ὅ,τι ἀγαπήσαμε καὶ ὅ,τι δὲν ξεχνᾶμε πιὰ

Σὲ περιβόλι ἄραξε τὸ περιστέρι
Σὲ περιβόλι ἄραξε ἡ ψυχή μου
Λοιπὸν θυμᾶμαι τώρα τὸ καλοκαῖρι τῆς ζωῆς μου
Σὰν νὰ ἤσουνα ἐσὺ ἡ μόνη ἄνοιξη τῆς γῆς
Σὲ ἀντικρίζω ὢ ἡμέρα τῆς γέννησής μου.

[…]
Ὅποιος φέρνει τὴ θάλασσα στὴν ἀγκαλιά του
Εἶναι σὰ νὰ μὴν ὑποφέρει ἀπὸ βάρος
Εἶναι σὰ νὰ μὴ ντρέπεται ποὺ πηγαίνει μὲ τὸν ἀγέρα
Εἶναι σὰ νὰ κρατάει ὁλάκερη τὴ γῆ μέσα στὸ βλέμμα
Νὰ τραγουδάει μέσα στὴ νύχτα
Καὶ νὰ τοῦ γίνεται ἡ νύχτα μητέρα
Νὰ τραγουδάει μέσα στὸν ἥλιο
Καὶ ν᾿ ἀγαπάει μία γυναῖκα
Ποὺ τὴ νομίζει βρέφος
Νὰ τραγουδάει μέσα στὸν ἄνεμο
Κι ἔτσι νὰ χάνει καὶ νὰ κερδίζει τὴ φωνή του

Ποίημα : Το μέτρημα της Σοφίας Πιπέρου *

http://www.ideostato.gr/2013/05/blog-post_6028.html

Ποίημα : Το μέτρημα

της Σοφίας Πιπέρου *



Μπαλκόνι !
Οδός Αντιφίλου, αριθμός το δώδεκα 
και επάνου το φεγγάρι σε συμμετρία με μένα 
δεν έχει αριθμούς. 
Πόσο ελεύθερο να νιώθει
χωρίς τη μαθηματική παραπλάνηση ότι ανήκει κάπου
Χωρίς συνείδηση δε ξέρει
ότι μόνο αυτό ελπίζει να βρει παρηγοριά στο κενό που έχει γύρω του .
Δε ξέρει να μετρά ίσως παραπάνω από το ένα 
αλλά και αυτό φορές το αγνοεί 
ή το ξεχνά μπροστά στον κόπο 
να γεννήσει την ημέρα,
να φωτίσει το ένα μισό της γης 
και το άλλο να το φυλακίσει σε ένα ακατάστατο δωμάτιο 
με όλα τα θνητά αντικείμενα τριγύρω,
αυτά όλα που μας θέλουν ντυμένους.
Και συ με το ένδυμα φτηνό
γιατί τη πόρτα μου χτυπάς σε συγκεκριμένο δρόμο !
Αυτά δεν είναι του φεγγαριού καμώματα,
και γω πόσο θέλω να ξεχάσω το μέτρημα 
και να γεννήσω με κόπο την ημέρα.


* Η Σοφία Πιπέρου γεννήθηκε το 1991 στην Αθήνα. Τόπος καταγωγής της το Ναύπλιο όπου και μεγάλωσε. Σήμερα είναι 22 χρονών, ζει στην Αθήνα και σπουδάζει στο παιδαγωγικό τμημα δημοτικής εκπαίδευσης του ΕΚΠΑ. Από νωρίς εξέφρασε το ενδιαφέρον της για την ποίηση συμμετέχοντας σε πολλούς μαθητικούς διαγωνισμούς ποιήσης και λογοτεχνίας. Πολλά ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί σε ηλεκρονικά περιοδικά και σελίδες όπως στο περιοδικό "biblioteque", στον ιστότοπο "Ποίηση και λογοτεχνία", στο "Πόρτες κλειστές", καθώς διατηρεί προσωπικό προφίλ στο ηλεκτονικό περιοδικό "Αντί επιλόγου". Μερικά από τα δημοσιευμένα ποιήματά της είναι "Το σονέτο της πόρνης", "Το ποίημα", "Το ροζ τριαντάφυλλο", "Μαυροφόρες τύψεις (Η μοίρα του ποιητή)", "Ο πρίγκηπας της νύχτας", "Το χαμένο γαρύφαλλο" κ.α.

"ΤΑ ΣΚΟΠΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

http://www.agioritikovima.gr/arxeio/21711-ta-kopia-den-e

"ΤΑ ΣΚΟΠΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ - ΟΙ ΑΠΟΓΟΝΟΙ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ"

Άλλη μια ήττα υπέστησαν οι Σκοπιανοί στην προσπάθεια καταλήστευσης της ιστορίας μας, και συγκεκριμένα από ευρείας κυκλοφορίας καναδική εφημερίδα, όπου ξεκαθαρίζεται στο καναδικό κοινό που προφανώς δεν γνωρίζει τις λεπτομέρειες ότι οι Σκοπιανοί αυθαίρετα επιδιώκουν την οικειοποίηση της δόξας του αρχαίου μακεδονικού βασιλείου.

Πυρ και μανία οι Σκοπιανοί με την Καναδική εφημερίδα National Post. Σε χτεσινό της άρθρο σε στήλη για ταξιδιωτικούς προορισμούς, ο αρθρογράφος Bert Archer ασχολήθηκε με τα Σκόπια.

Ανάμεσα σε άλλα, ο Archer τονίζει τα αυτονόητα. Τα Σκόπια δεν είναι Μακεδονία και η Μακεδονία του Μ. Αλεξάνδρου είναι στην Ελλάδα.

Νational post macedonia National Post: Τα Σκόπια δεν είναι Μακεδονία. H Μακεδονία του Αλεξανδρου είναι στην Ελλάδα

“Η Μακεδονία που οι περισσότεροι από εμάς μεγαλώσαμε με ασαφή πληροφόρηση, αυτή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, του ανθρώπου που δημιούργησε μιά από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες στον κόσμο, αυτή που κυρίεψε την Περσική αυτοκρατορία, αυτή η Μακεδονία είναι στην Ελλάδα, μερικά εκατοντάδες χιλιόμετρα νότια από τα σύνορα αυτής της χώρας που είναι τώρα επίσημα γνωστή ως FYROM και γιόρτασε την 20η επέτειο από την επίσημη της αναγνώριση στις 8 Απριλίου“, γράφει ο Καναδός αρθρογράφος.

Στην συνέχεια στηλιτεύει την προσπάθεια “αρχαιοποίησης” που εφαρμόζει η εθνικιστική κυβέρνηση Γκρούεφσκι. Την ονομάζει μια από τις πιο “ψυχαγωγικές πλευρές” των Σκοπίων, μάλιστα αναφέρει ότι μια επόμενη κυβέρνηση μπορεί να στρέψει τα Σκόπια σε άλλη πλευρά της ιστορίας όπως η Μητέρα Τερέζα, ή κομμάτια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αναγνωρίζοντας το γεγονός, ότι οι Σκοπιανοί προσπαθούν με κάθε τρόπο να συρράψουν κομμάτια από την ιστορία άλλων.

Ζουν με τις ζωές των άλλων, γιατί οι δικές τους, τους φαίνονται βαρετές και λίγες. Τα ταξιδιωτικά άρθρα είναι ευρείας ανάγνωσης και καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα προσεγγίσει μια χώρα ένας τουρίστας. Μην ξεχνάμε ότι τα αρχαία ελληνικά μνημεία, στην Τουρκία, οι Τούρκοι τα ονομάζουν "ρωμαϊκά", και πολλοί εκ των τουριστών που δεν είναι δυνατοί στην ιστορία αυτό το αποδέχονται ως αλήθεια. Το σίγουρο είναι πως οι αρχαίοι Μακεδόνες δεν ζούσαν εκεί, το αναγνωρίζει και ο αρθρογράφος.

Η συγκυρία με την Βουλγαρία που και αυτή έχει πέσει θύμα καταλήστεψης της ιστορίας της από τους Σκοπιανούς, δεν πρέπει να περάσει ανεκμετάλευτη, γιατί οι καιροί είναι πονηροί, και σύντομα θα μας "προσφερθεί" μια καινούρια "λύση" για την ονομασία, σε μια εποχή που το γεωπολιτικό μας βάρος τίθεται υπό αμφισβήτηση λόγω οικονομικής ισοπέδωσης.

Γοργώ - Η σύζυγος του Λεωνίδα

http://arxaia-ellinika.blogspot.gr/2013/05/gorgw-h-syzygos-tou-lewnida.html

Γοργώ - Η σύζυγος του Λεωνίδα

Η Γοργώ (γεννήθηκε περίπου το 510 π.Χ.) ήταν θρυλική βασίλισσα της Σπάρτης, κόρη του βασιλιά Κλεομένη Α' και σύζυγος του Λεωνίδα.
Από μικρή ηλικία παρακολουθούσε τα δημόσια θέματα και είναι μια σπάνια περίπτωση Ελληνίδας που εμφανίζεται να διαδραματίζει τον δικό της ρόλο στην Ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας.
Ο Λεωνίδας παντρεύτηκε την Γοργώ στα τέλη της δεκαετίας του 490 π.Χ, όταν εκείνη είχε φτάσει σε ηλικία γάμου που για τις γυναίκες της Σπάρτης ήταν στο τέλος της εφηβείας.
Η Γοργώ είναι εκείνη που είπε την διάσημη φράση "Ή ταν ή επί τας" στον Λεωνίδα, πριν εκείνος φύγει για τη μάχη των Θερμοπυλών, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο το εθνικό χρέος του άνδρα της και δείχνοντας το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι Αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τους άνδρες συγγενείς τους για την πατρίδα.
Επίσης η Γοργώ θεωρώντας αναπόφευκτο τον θάνατο του Λεωνίδα στη μάχη, τον ρώτησε τι έπρεπε να κάνει και εκείνος της απάντησε: "Να παντρευτείς έναν καλό άνδρα και να γεννήσεις καλά παιδιά". Το 500 π.Χ., όταν η Γοργώ ήταν περίπου 9 ετών, ο πατέρας της επέστρεψε στο σπίτι συνοδευόμενος από έναν ξένο, τον Αρισταγόρα από την Μίλητο. Ο Αρισταγόρας είχε πάει στην Σπάρτη για να προσπαθήσει να πείσει τον Κλεομένη να υποστηρίξει την σχεδιαζόμενη επανάσταση των ιωνικών και των άλλων Ελληνικών πόλεων τις Μικράς Ασίας εναντίον του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας, Δαρείου Α'.
Ο Κλεομένης όμως αρνήθηκε την πρότασή του, επειδή δεν ήθελε να στείλει τον σπαρτιατικό στρατό στην ενδοχώρα της Μικράς Ασίας μακριά από τα πάτρια εδάφη, λέγοντας στον Αρισταγόρα να εγκαταλείψει την Σπάρτη πριν από τη δύση του ήλιου.
Ο Μιλήσιος τότε, πρόσφερε στον βασιλιά δέκα τάλαντα. Τότε παρενέβη η μικρή Γοργώ λέγοντας: "Πατέρα, αυτός ο ξένος προσπαθεί να σε διαφθείρει".
Το περιστατικό αυτό το οποίο περιγράφει ο Ηρόδοτος, δείχνει ότι η Γοργώ ήταν, παρά το νεαρό της ηλικίας της, μια συνετή δύναμη πίσω από τον θρόνο.
Δεκαπέντε περίπου χρόνια μετά από το παραπάνω περιστατικό, όταν ο Κλεομένης είχε πια πεθάνει, η Γοργώ εμφανίζεται να παρεμβαίνει για δεύτερη φορά και με πολύ πιο καθοριστικό τρόπο στην ιστορία της Σπάρτης και της Ελλάδας. Η Γοργώ είχε παντρευτεί τον Λεωνίδα και είχε γιο τον Πλείσταρχο, μελλοντικό βασιλιά.
Τότε ένας αγγελιοφόρος έφτασε στην Σπάρτη μεταφέροντας δύο φαινομενικά άγραφες ξύλινες πινακίδες που ήταν καλυμμένες με κερί και δίπλωναν η μία πάνω στην άλλη. Κανείς από όσους τις είδαν δεν μπόρεσε να μαντέψει το μήνυμα που έκρυβαν οι πινακίδες εκτός από την Γοργώ, η οποία είπε ότι αν έξυναν το κερί, θα έβρισκαν ένα μήνυμα γραμμένο πάνω στο ξύλο.
Πράγματι η Γοργώ είχε δίκιο και το μήνυμα των πινακίδων ήταν ιδιαίτερα σημαντικό αφού το είχε στείλει ο εξόριστος πρώην βασιλιάς Δημάρατος, για να προειδοποιήσει τους Σπαρτιάτες για την απόφαση του Ξέρξη να εκστρατεύσει εναντίον της Ελλάδας. Το γεγονός αυτό δείχνει ότι η Γοργώ ήταν μια ευφυής και οξυδερκής προσωπικότητα, που είχε την δυνατότητα να παρεμβαίνει στον δημόσιο βίο.
Ο Πλούταρχος, στο έργο του "Λακαινών Αποφθέγματα", αποδίδει στη Γοργώ κάποια αποφθέγματα που αποκαλύπτουν τη δυναμική προσωπικότητά της. Ένα από αυτά αναφέρεται στο υποτιθέμενο πρόβλημα αλκοολισμού που είχε ο πατέρας της, τον οποίο η Γοργώ προειδοποιεί ότι όσο περισσότερο κρασί πίνουν οι άνθρωποι, τόσο περισσότερο άσωτοι και εξαχρειωμένοι γίνονται.
Ένα άλλο, αφορά στην περίπτωση όπου όταν ένας ξένος της πρόσφερε μια στολή με πολλά στολίδια, εκείνη των απώθησε και του είπε: "Φύγε από δω! Δεν είσαι άξιος να κάνεις ούτε ό,τι κάνουν οι γυναίκες".
Τέλος, όταν κάποια γυναίκα της Αττικής την ρώτησε: "Γιατί μόνο εσείς, οι Λάκαινες, έχετε εξουσία πάνω στους άνδρες;", η Γοργώ απάντησε: "Επειδή είμαστε και οι μόνες που γεννάμε άντρες".
Η απάντησή της δείχνει τον σημαντικό ρόλο που έπαιζαν οι Σπαρτιάτισσες ως μητέρες και ως σύζυγοι.

ΠΗΓΗ

ΒΗΛΑΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ «Φιλόπονο μελίσσι»

ΤΑ ΡΑΝΤΙΣΜΕΝΑ(Ομάδα καλλιτεχνικών, λογοτεχνικών, αναζητήσεων)

ΒΗΛΑΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ «Φιλόπονο μελίσσι»

Φιλόπονο μελίσσι.
Που σ' έκαμεν η φύση
Το μέλι να τρυγάς,
Το μέλι, που γυρεύεις,
Μη κόπους εξοδεύεις
Να πας ν' ανθολογάς.
Στα πορφυρένια χείλη
Το έχει πλούσιο η Φύλλη,
Κι' ασύγκριτα γλυκύ
Μόν' τολμηρό αν ορμήσεις, Το μέλι να ρουφήσης,
Σα στ' άνθια, κι' αποκεί,
Μάθε κι' η λιγερένια Χείλη τα κοραλλένια
Παράχει τρυφερά.
Και πρόσεχε, μαζί σου Μη πάρης το κεντρί σου,
Και βλάψεις τρομερά.

Επικίνδυνα φυτοφάρμακα στο πιάτο μας

http://www.apocalypsejohn.com/2013/05/epikindyna-fytofarmaka-sto-piato-mas.html

 

 

Επικίνδυνα φυτοφάρμακα στο πιάτο μας

ΣΟΚ ΠΡΟΚΑΛΟΥΝ ΤΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΤΗΣ GREENPEACE

Τα ευρήματα μεγάλης έρευνας του Ελληνικού γραφείου της Greenpeace που αποκαλύπτει την ύπαρξη επικίνδυνων φυτοφαρμάκων σε μήλα, μπανάνες, αχλάδια, πατάτες, καρότα και κολοκύθια τα οποία πωλούνται στη χώρα μας προκαλούν σοκ.
Συνολικά βρέθηκαν 27 διαφορετικές χημικές δραστικές ουσίες (πολλές από αυτές απαγορευμένες εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης), των οποίων οι επίσημες εγκρίσεις αναγράφουν πως είναι ύποπτες καρκινογενέσεων, έχουν εξαιρετική τοξικότητα και πολλά άλλα.
Αυτές οι ουσίες πλήττουν ανεπανόρθωτα την υγεία των αγροτών, θέτουν σε κίνδυνο την κτηνοτροφία και τον υδάτινο ορίζοντα, για να καταλήξουν στο δικό μας πιάτο χωρίς να το ξέρουμε.
Η Greenpeace καλεί το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων να αναλάβει επειγόντως δράση για το θέμα της χρήσης φυτοφαρμάκων και να προχωρήσει αμέσως στο δρόμο της βιώσιμης γεωργίας χωρίς χημικά και μεταλλαγμένα, με σεβασμό στην υγεία και το περιβάλλον.
Στη συντριπτική πλειοψηφία των δειγμάτων εντοπίστηκαν υπολείμματα φυτοφαρμάκων. Πολλά από αυτά τα φυτοφάρμακα αναφέρονται ως 'τοξικά', 'εξαιρετικά τοξικά' και 'επικίνδυνα για το υδάτινο περιβάλλον' και είναι ύποπτα για σοβαρότατες βλάβες στην υγεία.
Συγκεκριμένα, στην άδεια έγκρισης των ουσιών αναγράφονται επιπτώσεις όπως:
-Ύποπτο καρκινογένεσης (δραστική ουσία Thiacloprid, εντοπίστηκε σε μήλα και αχλάδια)
-Μπορεί να βλάψει το έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης(δραστική ουσία Linuron, εντοπίστηκε σε δείγμα καρότων)
-Πιθανός κίνδυνος για εξασθένηση της γονιμότητας(δραστική ουσία Linuron, εντοπίστηκε σε δείγμα καρότων)
-Πολύ τοξικό για τους υδρόβιους οργανισμούς ή/και Μπορεί να προκαλέσει μακροχρόνιες δυσμενείς επιπτώσεις στο υδάτινο περιβάλλον (δραστικές ουσίες Azoxystrobin, Chlorpyrifos, Deltamethrin, Indoxacarb, Imazalil, Linuron, Pyridaben, Captan εντοπίστηκαν μόνες ή σε συνδυασμό σε κολοκύθια, καρότα, μήλα, αχλάδια, μπανάνες)
-Πολύ τοξικό για τις μέλισσες ή Επικίνδυνο για τις μέλισσες(δραστικές ουσίες Chlorpyrifos, Etofenprox, Flonicamid, Indoxacarb, εντοπίστηκαν σε μήλα, καρότα, κολοκύθια)
Κυρίως στα δείγματα μήλων εντοπίστηκαν χημικά κοκτέιλ με 3 - 9 διαφορετικές δραστικές ουσίες ανά δείγμα και στα δείγματα αχλαδιών έως και 6 διαφορετικές δραστικές ουσίες. Τα κοκτέιλ αυτά εντοπίστηκαν ακόμα και σε προϊόντα περσινής σοδειάς. Επιπλέον, βρέθηκαν απαγορευμένες ουσίες που χρησιμοποιούνται πλέον για άλλες χρήσεις. Για παράδειγμα, βρέθηκε σε δείγμα μήλου μια ουσία η οποία τώρα πια έχει άδεια χρήσης ως συντηρητικό ξύλων!
Ακόμα και σήμερα δεν υπάρχει νομοθετικό πλαίσιο το οποίο να προστατεύει τον καταναλωτή από τα χημικά κοκτέιλ. Αυτό που φαίνεται να εφαρμόζεται με επιτυχία στη χώρα μας, είναι τα "παραθυράκια" της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, όπου μια άκρως επικίνδυνη, εξού και απαγορευμένη, ουσία μπορεί να παίρνει προσωρινές άδειες χρήσης για 120 μέρες κάθε φορά, δηλαδή μία παράνομη ουσία "νομιμοποιείται" προσωρινά.
Διαβάστε εδώ τις ουσίες που βρέθηκαν σε φρούτα και λαχανικά - Διαβάστε τη μεγάλη έρευνα του news.gr για τα φυτοφάρμακα αλλά και τη συσκευή που ετοιμάζει ο Δημόκριτος για τον εντοπισμό τους σε τρόφιμα.
Συμβουλές για μείωση του κινδύνου από τα φυτοφάρμακα
Για να μετριάσουμε τον κίνδυνο από τα φυτοφάρμακα, μπορούμε να ακολουθήσουμε ορισμένες απλές συμβουλές:
Προτιμάμε προϊόντα στην εποχή τους: ένα εποχικό φυτό έχει συνήθως λιγότερες ανάγκες για προστασία, αφού είναι ήδη προσαρμοσμένο στις συνθήκες. Τα είδη εκτός εποχής, έχουν αναγκαστεί να μεγαλώσουν κάτω από αφύσικες συνθήκες με πιθανό αποτέλεσμα την ακόμα μεγαλύτερη χρήση χημικών.
Προτιμάμε να αγοράζουμε προϊόντα από παραγωγούς: μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με τον παραγωγό ο οποίος καλλιέργησε την τροφή μας και να κάνουμε ερωτήσεις για τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργήθηκε το εκάστοτε προϊόν.
Δεν απαιτούμε όμοια και 'αψεγάδιαστα' προϊόντα: οι φυσικές ντόπιες ποικιλίες δεν μπορούν να παράξουν ομοιόμορφους καρπούς. Η παρουσία τέτοιων προϊόντων υποδηλώνει πως προέρχονται από υβρίδια. Σπόρους, δηλαδή, όπως και τα φυτοφάρμακα που είναι εμπορεύματα των αγροχημικών εταιρειών.
Προτιμάμε τοπικά είδη: Σε συνδυασμό με την προτίμηση σε εποχικά προϊόντα, διαλέγοντας τοπικά είδη μπορούμε να αποφύγουμε τα τοξικά που προστίθενται μετά τη συγκομιδή με σκοπό τη συντήρηση αλλά και τη μεταφορά ευαίσθητων ειδών από την άλλη άκρη του πλανήτη.
Προσθέτουμε ποικιλία: Αναζητώντας ντόπια είδη στην εποχή τους και ποικιλίες βοηθάμε στη μείωση των φυτοφαρμάκων. Προτιμάμε να καταναλώσουμε πολλά προϊόντα και ψάχνουμε για τις ποικιλίες τους.
Βιολογικά προϊόντα, ολοκληρωμένη διαχείριση: Όταν και όσο μπορούμε, επιλέγουμε βιολογικά προϊόντα. Ταυτόχρονα, ρωτώντας τους ίδιους τους παραγωγούς, αναζητούμε προϊόντα ολοκληρωμένης διαχείρισης διότι τουλάχιστον σε αυτά χρησιμοποιούνται νόμιμα χημικά σκευάσματα και στις συνιστώμενες δόσεις.
Τι γίνεται με το πλύσιμο φρούτων και λαχανικών: Ίσως να αποφύγουμε ορισμένες χημικές ουσίες αλλά δεν μπορούμε να γλυτώσουμε από όσα χημικά εισέρχονται στους εσωτερικούς ιστούς των φυτών. Το πλύσιμο μπορεί να βοηθήσει αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε σε αυτή την πρακτική για να λυθεί το πρόβλημα.

ΠΗΓΗ

Ελαφρύ γιουρτογλυκό ψυγείου

Το πιο εύκολο και οικονομικό γλυκό ψυγείου με γιαούρτι

Posted on 1 Ιουλίου 2012 by Vita in Αυτοσχεδιασμοί, Γιαούρτι, Γλυκά κουταλιού, Γλυκά κουταλιού/Μαρμελάδες, Γλυκά ψυγείου, Γλυκές, Γλυκές, Σύγχρονες, Φρούτα

Για να καλωσορίσουμε γλυκά τον Ιούλιο , ένα  πανεύκολο και οικονομικό γιαουρτογλυκό

 

Το γιαούρτι στην ζαχαροπλαστική δεν είναι καινούρια μόδα!
Στην Ελλάδα το συνηθίζαμε πάντα. Όσο για την Κρήτη, ακόμη και σκέτο με μέλι ,
κανέλα και καρυδάκι τριμμένο το σερβίρουμε.
Μη παραλείψετε αν περάσετε από τις Βρύσες Χανίων (αλλά και από άλλα χωριά κυρίως της δυτικής Κρήτης)  να δοκιμάσετε  γιαούρτι με μέλι που θα βρείτε ακόμη και σε καφενεδάκια. Η ποιότητα των δύο αυτών υλικών δίνει ένα επιδόρπιο που δεν μπορείτε να  απολαύσετε εύκολα αλλού.

Η φωτογραφία από δω: http://chaniatown.gr/photos/apokorwnou/1148-photo-vryses

 

Δεν ξέρω αν η ομορφιά του χωριού Βρύσες (που βρίσκεται περίπου στο μέσον της διαδρομής
Ρεθύμνου-Χανίων) κάνει αξεπέραστη και τη γεύση αυτού του απλούστατου επιδόρπιου, αλλά όπου αλλού κι αν το έχω δοκιμάσει δεν είναι ίδιο. Η αλήθεια είναι ότι όλοι έχουν να λένε τόσο για το γιαούρτι τους, όσο και για το μυρωδάτο μέλι τους.
Σταματήστε λοιπόν οπωσδήποτε στις Βρύσες όσοι πάτε προς τα Χανιά το φετινό καλοκαίρι για να απολαύσετε το καφεδάκι σας σε μια από τις πιο δροσερές πλατείες της Κρήτης. Συνοδέψτε το με σουρωτό γιαούρτι και μέλι. Κάνετε τον κόπο να δείτε περισσότερες φωτογραφίες του χωριού εδώ . Είμαι σίγουρη ότι θα σας αρέσουν και θα σας αφήσουν μια αίσθηση δροσιάς!

Τα τελευταία χρόνια το γιαούρτι ξανακατακτά τη ζαχαροπλαστική και φέτος λένε ότι κάνει πολύ δυναμική παρουσία ακόμη και σε δημιουργίες διάσημων σεφ.

 

 

Το δικό μου γλυκάκι σήμερα είναι ίσως το πιο απλό καλοκαιρινό γλυκάκι στο συνταγολόγιό μου. Ελάχιστα υλικά , ελάχιστα σκεύη, ελάχιστος κόπος, ελάχιστο κόστος.

Με τριμμένη σοκολάτα και γλυκό πορτοκάλι

Αποτέλεσμα, ένα δροσερό ελαφρύ γλυκάκι που μπορεί να καταναλωθεί και σαν επιδόρπιο χωρίς να μας βαρύνει καθόλου ακόμη κι αν έχουμε παραφάει. Μια πολύ ελαφριά κρέμα τύπου μους λεμονιού, που αρέσει σε όσους την έχουν δοκιμάσει.

Με τριμμένο αμυγδαλάκι και πράσινο νεραντζάκι γλυκό

Όσοι προσέχουν τις θερμίδες μπορούν να το ελαφρύνουν ακόμη περισσότερο χρησιμοποιώντας στραγγιστό γιαούρτι
2%.

 

Με τριμμένο αμυγδαλάκι και περγαμόντο γλασέ

 

Σήμερα έφτιαξα τη μισή δόση αλλά θα γράψω τα υλικά ολόκληρης. Με τη μισή δόση βγαίνουν πέντε κανονικές μερίδες γλυκού, σε μέτρια μπολάκια ή 6 σε ποτήρια.

Με τριμμένο αμυγδαλάκι και νεράντζι γλυκό

Υλικά:

1 κιλό γιαούρτι στραγγιστό 10%
1 κουτί ζαχαρούχο γάλα
Το ξύσμα και το χυμό 3 μεγαλούτσικων λεμονιών ή 4 μικρών
Μια κούπα τριμμένα κουλουράκια ή παξιμαδάκια, ή σπιτικά μπισκότα , ή

μπισκότα εμπορίου τύπου πτι μπερ ή digestive.

Για το γαρνίρισμα: τριμμένο καραμελωμένο αμυγδαλάκι  ή τριμμένη σοκολάτα , και γλυκά του κουταλιού (κατά
προτίμηση εσπεριδοειδή) ή μαρμελάδα ή …ό,τι νομίζουμε!

Επί το έργον:

Βάζουμε το γιαούρτι σε μπολ,

προσθέτουμε το ζαχαρούχο και το
ξύσμα λεμονιού και ανακατεύουμε απαλά με ένα κουτάλι, όχι με μίξερ, να
ενσωματωθούν.

Προσθέτουμε το χυμό λεμονιού λίγο λίγο ανακατεύοντας απαλά .

Αφήνουμε στο ψυγείο για μια ώρα. Τρίβουμε τα μπισκότα ή τα κουλουράκια και
συναρμολογούμε τα γλυκά μας σε μπολ ή σε ποτήρια κατάλληλου μεγέθους:

 

βάζουμε 1-2 κουταλιές κρέμα,
1-2 κουταλάκια μπισκότο να καλυφθεί και ξανά κρέμα.

Από πάνω πασπαλίζουμε με
καραμελωμένο τριμμένο αμύγδαλο , ή τριμμένη σοκολάτα και γαρνίρουμε με κομματάκια γλυκού.

Αφήνουμε
άλλη μια ώρα τουλάχιστον στο ψυγείο και σερβίρουμε.

Παρατηρήσεις:

1)    
Το λεμόνι σφίγγει τα γλυκά με γιαούρτι και
σταθεροποιεί την κρέμα. Δείτε πόσο σταθερή είναι:

Αν σας φαίνεται μεγάλη η ποσότητα, ελαττώστε τη αλλά ελάχιστα. Είναι ευχάριστα ξινό και του πάει η …ξινίλα, ιδιαίτερα αν το
σερβίρουμε σαν επιδόρπιο. Εξάλλου το μπισκότο απορροφά την όποια υγρασία του γιαουρτιού και είναι πολύ καλό (ίσως και καλύτερο) και την επόμενη μέρα. Μπορούμε να βάλουμε και παραπάνω μπισκότο αν μας αρέσει, ή περισσότερες στρώσεις μπισκότου.

 2)Σήμερα χρησιμοποίησα 5-6 μπισκοτάκια μελιού που είχαν ξεχαστεί και έδεσαν πολύ ωραία με το γλυκό μου. Επίσης το λεμόνι για τη μισή δόση που έφτιαξα ήταν περίπου μισό ποτήρι κρασιού και η γεύση της κρέμας ήταν όσο πρέπει ξινή για τα γούστα μας.

3)Για να μη καραμελώνω αμυγδαλάκια όταν βιάζομαι,
έχω σχεδόν πάντα στο ντουλάπι μου παστέλι αμυγδάλου που το αλέθω στο multi και
το χρησιμοποιώ για πασπαλίσματα!

4)Επιλέξτε φρέσκα ακέρωτα λεμόνια για να πάρετε το
ξύσμα. Αυτή την εποχή υπάρχουν οι λεγόμενες δίφορες λεμονιές για αυτές τις δουλειές…