Σφουγγαράδες έμποροι έξω από το κατάστημα "Αφοι Λαμπρόπουλοι" αρχές δεκαετίας 1960.
Καλύμνιοι σφουγγαράδες. Οι ήρωες των βυθών !
Η Κάλυμνος έχει αποκτήσει παγκόσμια φήμη ως τόπος δυτών και
σφουγγαράδων. Για τους ντόπιους το κυνήγι των σφουγγαριών ήταν πηγή
βιοπορισμού∙ μια «επικίνδυνη αποστολή», που μόνο οι ικανοί και τολμηροί
μπορούσαν να βγάλουν εις πέρας.
Η μακραίωνη παράδοση της
σπογγαλιείας καθόρισε την ταυτότητα του νησιού και συνέβαλε σημαντικά
στην οικονομική ευημερία των κατοίκων της. Οι δραστήριοι Καλύμνιοι
έμποροι πουλούσαν την πολύτιμη σοδειά αρχίζοντας από τη Σύρο, το
Ναύπλιο, την Κωνσταντινούπολη για να φτάσουν μέχρι την Οδησσό, την
Πετρούπολη, τη Μόσχα, την Τεργέστη, τη Μέση Ανατολή.
Μέθοδοι κατάδυσης.
Από ιστορικές πηγές του 1800 πληροφορούμαστε για τα «ταξίδια ζωής ή
θανάτου» των τολμηρών σφουγγαράδων, που αρχές της άνοιξης, με λίγες
προμήθειες και μόνο εφόδιο την αντοχή της αναπνοής τους, ξεκινούσαν για
να ψαρέψουν σφουγγάρια. Ήταν οι θρυλικοί γυμνοί δύτες, που βουτούσαν σε
βάθος μέχρι και 30 μέτρων ζωσμένοι με μια βαριά σκανδαλόπετρα – ένα
κομμάτι μαρμάρου που τους βοηθούσε να καταδυθούν γρήγορα και βαθιά. Το
φθινόπωρο, όταν η κρύα θάλασσα δεν επέτρεπε την κατάδυση, επέστρεφαν στο
νησί που τους περίμενε με δάκρια συγκίνησης και χαράς.
Κατά τη
δεκαετία του 1860 εφαρμόστηκε μια νέα - επαναστατική για τα χρόνια
εκείνα - μέθοδος κατάδυσης, το σκάφανδρο ή φόρεμα. Με το σύστημα αυτό, ο
δύτης έφερε πλήρη ενδυμασία (στολή, περικεφαλαία σκάφανδρου, χάλκινο
θώρακα, παπούτσια, βαρίδια στο στήθος), που του επέτρεπε την παραμονή
στο βυθό για πολύ περισσότερη ώρα. Κατά τη διάρκεια της κατάδυσης, μια
χειροκίνητη αεραντλία με έμβολα έστελνε μέσω ενός σωλήνα, που ονομαζόταν
μαρκούτσι, φυσικό αέρα στην περικεφαλαία του δύτη. Όσο αποτελεσματική
ήταν η μέθοδος αυτή, άλλο τόσο αποδείχτηκε και επικίνδυνη καταγράφοντας
χιλιάδες θανάτους και παραλύσεις (νόσος των δυτών), λόγω της άγνοιας των
κανόνων κατάδυσης – κυρίως στο στάδιο της ανάδυσης – από τους δύτες.
Στα 1920 υιοθετήθηκε ένας νέος αναπνευστικός μηχανισμός, η μέθοδος
Φερνέζ, χάρη στην οποία ελαττώθηκαν τα ατυχήματα. Τα πλεονεκτήματα του
μηχανισμού ήταν: η χρήση μικρού αερόσακου φορεμένου στην πλάτη του δύτη
που του εξασφάλιζε ομαλή ροή αέρα, η κατάργηση της βαριάς στολής και ο
ελαφρύς σωλήνας τροφοδοσίας αέρα.
Τη δεκαετία του 1970 όλες οι
παλαιότερες μέθοδοι κατάδυσης αντικαταστάθηκαν από το σύγχρονο σύστημα
του ναργιλέ, όπου ο δύτης φορά στολή βατραχανθρώπου και ένας
αεροσυμπιεστής του παρέχει αέρα από το σκάφος. Παράλληλα, οι δύτες
εκπαιδεύονται στην Κρατική Σχολή Δυτών της Καλύμνου – μοναδική στο είδος
της στην Ελλάδα – που τους παρέχει κρατικό επαγγελματικό δίπλωμα δύτη.
Βίρα τις άγκυρες.
Η μέρα της αναχώρησης ήταν δύσκολη και φορτισμένη από έντονα
συναισθήματα. Μανάδες, γυναικόπαιδα, ηλικιωμένοι σφουγγαράδες μαζεύονταν
στο λιμάνι για να αποχαιρετήσουν τους δικούς τους ανθρώπους. Τα καΐκια
σαλπάρανε και ο ορίζοντας γέμιζε από άσπρα μαντήλια του αποχαιρετισμού
και ευχές για καλό ταξίδι.
Ο στόλος των σκαφών ήταν προσαρμοσμένος
στις εκάστοτε ανάγκες των εφαρμοζόμενων σπογγαλιευτικών μεθόδων. Τις
σκάφες, τα καΐκια δηλαδή που χρησιμοποιούσαν οι «γυμνοί δύτες»
διαδέχτηκαν οι αχταρμάδες ή μηχανοκάικα, η γυαλάδικη βάρκα, η καγκάβα,
το ντεπόζιτο, το μπακέτο.
Ο «βούτος» για σφουγγάρια γνώρισε τεράστια
άνθηση στα μέσα του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Αξιόλογος
αλιευτικός στόλος αναπτύχθηκε σε όλα τα Δωδεκάνησα (πρωτίστως, όμως, στη
Σύμη και την Κάλυμνο), αλλά και στην Αίγινα, την Ύδρα, την Πάρο, τη
Χαλκίδα, το νησί Κούταλη της θάλασσας του Μαρμαρά… Κόντρα στα μανιασμένα
κύματα, τους αέρηδες, τις ξέρες και τις κακοτοπιές των ακτών, οι
σφουγγαράδες «κουρσεύουν» τα βαθιά αιγαιοπελαγίτικα νερά, τα αλιευτικά
πεδία της Μεσογείου και της Βόρειας Αφρικής.
Πηγή : visitgreece.gr.
