Δεκαετίες
έρευνας αποδεικνύουν ότι πίσω από τη δημοφιλή πεποίθηση πως οι άνθρωποι
γίνονται κακοί όταν θέλουν να αισθανθούν καλύτερα για τον εαυτό τους,
κρύβεται μία μεγάλη αλήθεια.
Οι
άνθρωποι γενικότερα, είμαστε ιδιαιτέρως κοινωνικά όντα που έχουν ανάγκη
από θετικές σχέσεις. Επομένως, μπορούμε εύκολα να κατανοήσουμε τα
κίνητρα που…
Οι άνθρωποι γενικότερα, είμαστε ιδιαιτέρως κοινωνικά όντα που
έχουν ανάγκη από θετικές σχέσεις. Επομένως, μπορούμε εύκολα να
κατανοήσουμε τα κίνητρα που έχουμε για να τα πηγαίνουμε καλά με τους
άλλους ανθρώπους.
Στην πραγματικότητα, δεν θα υπήρχε καμία πιθανότητα ύπαρξης της
κοινωνίας μας, αν ιστορικά οι άνθρωποι δε συνεργάζονταν και δεν τα
πήγαιναν καλά μεταξύ τους σε ένα μεγάλο βαθμό.
Ωστόσο, πολύ
συχνά βλάπτουν εσκεμμένα ο ένας τον άλλον. Γιατί άραγε συμβαίνει αυτό;
Γιατί οι άνθρωποι θέλουν κάποιες φορές να πληγώσουν και να βλάψουν τους
άλλους;
Δεκαετίες έρευνας αποδεικνύουν ότι πίσω από τη δημοφιλή
πεποίθηση πως οι άνθρωποι γίνονται κακοί όταν θέλουν να αισθανθούν
καλύτερα για τον εαυτό τους, κρύβεται μία μεγάλη αλήθεια.
1. Η Θετική Ιδιαιτερότητα
Η θεωρία της
«κοινωνικής ταυτότητας», υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι έχουν μια βασική
ψυχολογική ανάγκη για «θετική ιδιαιτερότητα». Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι
έχουν μία θετικά προσδιορισμένη ανάγκη να αισθάνονται μοναδικοί σε
σχέση με τους γύρω τους.
Καθώς από τη φύση τους, έχουν την τάση να σχηματίζουν ομάδες, αυτή η
ανάγκη για θετική διάκριση, επεκτείνεται και στις ομάδες που ανήκουν.
Δηλαδή, τείνουν να βλέπουν πιο ευνοϊκά τις ομάδες που ανήκουν, παρά τις
ομάδες που δεν ανήκουν. Και ως εκ τούτου, έχουν την τάση να βλέπουν
λιγότερο θετικά τους ανθρώπους που δεν αποτελούν μέρος μίας ομάδας σε
σχέση με αυτούς που ανήκουν κάπου.
Επίσης, αυτό είναι ιδιαίτερα
πιθανό να συμβεί, όταν υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ των ομάδων ή όταν οι
άνθρωποι αισθάνονται ότι η ταυτότητα της ομάδας τους δοκιμάζεται η
αμφισβητείται. Μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί για τη εξέταση αυτής
της πεποίθησης, διαπιστώνουν ότι οι άνθρωποι γενικότερα εμφανίζουν
ενδείξεις ευνοιοκρατίας για την ομάδα τους, και επιπλέον, ενισχύεται
θετικά η αυτοεκτίμηση τους και το αίσθημα της θετικότητας προς την
ομάδας τους, όταν διαγράφονται άλλα μέλη από την ομάδα και θεωρούνται ως
«παρείσακτα».
2. Οι Μειονεκτικές Συγκρίσεις
Η θεωρία της
«κοινωνικής σύγκρισης», υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι από τη φύση τους
κάνουν συγκρίσεις με άλλους ανθρώπους και ότι αυτές οι συγκρίσεις
μπορούν συχνά να μας κάνουν να αισθανόμαστε χειρότερα ή καλύτερα για
τους εαυτούς μας.
Καθώς, σε γενικές γραμμές προτιμάμε να αισθανόμαστε καλά, είμαστε
επιρρεπείς στο να κάνουμε συγκρίσεις που θα μας επιτρέψουν να δούμε
μειονεκτικά άλλους ανθρώπους.
Επιπλέον, η έρευνα που βασίζεται
σε αυτή τη θεωρία, υποστηρίζει επίσης την ιδέα ότι οι άνθρωποι είναι πιο
αρνητικοί απέναντι στους άλλους όταν νιώθουν ότι τους έχουν προσβάλει ή
τους έχουν υποτιμήσει και ότι έτσι μπορούν να αισθάνονται καλύτερα για
τον εαυτό τους και να βοηθηθούν στην αποκατάσταση της αυτοεκτίμησης
τους.
Ένα παράδειγμα αυτού, μπορεί να δοθεί σε μια μελέτη, κατά
την οποία όταν είπαν στους συμμετέχοντες ότι δεν ήταν ελκυστικοί,
χρησιμοποιώντας πλαστή ανατροφοδότηση, βαθμολόγησαν τους άλλους, όχι
μόνο ως λιγότερο ελκυστικούς, αλλά και ως λιγότερο έξυπνους και
ευγενικούς σε σύγκριση με την ανατροφοδότηση ότι ήταν ελκυστικοί.
Συνοψίζοντας, όταν οι συμμετέχοντες ένιωθαν προσβεβλημένοι, ήταν πιθανότερο να υποβιβάσουν τους άλλους.
3. Η Κλασική Προβολή
Ο Freud υποστήριξε
δεκαετίες πριν, ότι οι άνθρωποι ένιωθαν καλά με τον εαυτό τους και τα
ελαττώματά τους, όταν πίστευαν ότι και άλλα άτομα είχαν τα ίδια αρνητικά
χαρακτηριστικά με αυτούς. Βασικά, αν υποθέσουμε ότι αισθάνεστε
ανέντιμοι, τότε είναι πιο πιθανό να βλέπετε τους άλλους ανθρώπους ως
επίσης ανέντιμους και αυτό σας κάνει κατά μία έννοια, να αισθάνεστε πιο
έντιμοι από αυτούς.
Υπάρχουν διάφορες μελέτες που υποστηρίζουν
αυτή την ιδέα. Σε μια μελέτη, όταν είπαν σε κάποιους συμμετέχοντες ότι
είχαν υψηλά επίπεδα εσωτερικού θυμού, πίστευαν ότι και τα άλλα άτομα
εξέφραζαν θυμό και με αυτό τον τρόπο, ένιωθαν ότι δεν είχαν ιδιαίτερο
θυμό μέσα τους.
4. Η Απειλή του «Εγώ»
Οι
ψυχολόγοι έχουν ανακαλύψει ότι όταν απειλείται η αυτοεκτίμησή μας,
εκδηλώνουμε αρκετή επιθετικότητα. Με άλλα λόγια, σε γενικές γραμμές, δεν
έχει ιδιαίτερη σημασία αν οι άνθρωποι αισθάνονται καλά ή άσχημα για τον
εαυτό τους. Αυτό που έχει σημασία, είναι ότι εκείνη τη στιγμή που
επιτίθενται, αισθάνονται χειρότερα για τον εαυτό τους από ό,τι συνήθως.
Αυτό
το πεδίο έρευνας, έχει διαπιστώσει ότι η απειλούμενη αυτοεκτίμηση
συνδέεται με ένα ευρύ φάσμα αυξημένων επιθετικών συμπεριφορών. Για
παράδειγμα, όταν οι άνθρωποι νιώσουν προσβεβλημένοι, σε αντίθεση με το
να λαμβάνουν εκτίμηση, είναι αρκετά πιθανό να κάνουν προσβλητικά σχόλια
σε κάποιο άλλο άτομο.
Συμπέρασμα
Είτε
αφορά στην προώθηση των ομάδων μας είτε των εαυτών μας, έχουμε την τάση
να είμαστε πιο επιθετικοί, όταν η αυτοεκτίμηση μας αμφισβητείται και
όταν δεν νιώθουμε ιδιαίτερα θετικά συναισθήματα για τους εαυτούς μας.
Όταν
απειλείται η αυτοεκτίμησή μας, τότε είναι πιθανό να συγκρίνουμε τους
εαυτούς μας με ανθρώπους που νομίζουμε ότι είναι σε χειρότερη θέση από
εμάς, ώστε να βλέπουμε ότι έχουν περισσότερα αρνητικά χαρακτηριστικά από
εμάς, προκειμένου να υποβαθμίσουμε τα άτομα που δεν είναι μέλη των
ομάδων μας, καθώς και για να εκφράσουμε πιο άμεση επιθετικότητα προς
τους ανθρώπους γενικότερα.
Η προσβολή, η υποτίμηση ή η επίκριση
άλλων ανθρώπων μπορεί να δείξει πολλά περισσότερα για το πώς αισθάνεστε
εσείς για τον εαυτό σας, παρά για το χαρακτήρα του άλλου προσώπου. Η
ανασφάλεια για τους ίδιους μας τους εαυτούς μας, ευθύνεται σε ένα μεγάλο
βαθμό για την αποτύπωση της σκληρότητας που υπάρχει σήμερα στην
κοινωνία.
Πηγή : psychologynow.gr
Thessaloniki Arts and Culture, http://www.thessalonikiartsandculture.gr
