Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά

Η Maria Dimitriou κοινοποίησε τη φωτογραφία του χρήστη ΤΑ ΡΑΝΤΙΣΜΕΝΑ(Ομάδα καλλιτεχνικών, λογοτεχνικών, αναζητήσεων).

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά

ΤΑ ΡΑΝΤΙΣΜΕΝΑ(Ομάδα καλλιτεχνικών, λογοτεχνικών, αναζητήσεων)

Αρχιμηνιά κι Αρχιχρονιά
ψηλή μου δεντρολιβανιά
κι αρχή καλός μας χρόνος
εκκλησιά με τ' άγιο θρόνος.

Αρχή που βγήκε ο Χριστός
άγιος και Πνευματικός,
στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει.

Αγιος Βασίλης έρχεται,
άρχοντες το κατέχετε (ή "και δε μας καταδέχεται"),
από την Καισαρεία,
συ' σαι αρχόντισσα κυρία.

Βαστά εικόνα και χαρτί,
Ζαχαροκάντιο ζυμωτή
χαρτί, χαρτί και καλαμάρι
δες και, δες και με το παλικάρι.

Το καλαμάρι έγραφε,
την μοίρα του την έλεγε
και το, και το χαρτί ωμίλει
Αγιε μου καλέ Βασίλη.

Κάλαντα Πρωτοχρονιάς της Μακεδονίας

ΉΡΘΕ ΠΆΛΙ ΝΈΟ ΈΤΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΠΡΏΤΗ ΤΟΥ ΜΗΝΌΣ
ήρθα να σας χαιρετίσω δούλος σας ο ταπεινός.
Ο Βασίλειος ο Μέγας, ιεράρχης θαυμαστός
εις την οικογένειά σας να ‘ναι πάντα βοηθός.
Τα παιδιά εις το σχολείο να πηγαίνουνε συχνά
να μαθαίνουνε το βίο, της πατρίδας τα ιερά.
Και για τους ξενιτεμένους έχω να σας πω πολλά
σας αφήνω καληνύχτα και του χρόνου με υγειά.

Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα Προσοτσάνης Δράμας

Άγιους Βασίλης έρχιτι από την Γκαισαρεία
σέρνει μουλάρια δώδικα καμίλια δικαπέντι.
Η μούλα η κανακαριά που σκώνει τουν αφέντη
σηκώνει τουν κι θέτει ντον σι πράσινα λιβάδια
λιβάδια κι δρουσουπηγές κι αυλές μαρμαρουμένις
κι βάλι του χιράκι σου στην αργυρή σου τσέπη
και δώς στα παλικάρια σου πεντ' έξ ουχτώ δουκάτα
για να τα φάν, για να τα πιούν και να τα τραγουδήσουν
για να τα φάν, για να τα πιούν να πούνι κι του χρόνου.
(Από την ιστοσελίδα του Θρακομικρασιατικού Πολιτιστικού Συλλόγου του Δήμου Προσοτσάνης)

Κερκυραϊκά κάλαντα Πρωτοχρονιάς

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά πρώτη του Γεναρίου
αύριο ξημερώνεται τα’ Αγίου Βασιλείου.
Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία,
βαστά εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι.
Το καλαμάρι έγραφε και το χαρτί μιλούσε.
Βασίλη πόθεν έρχεσαι και πόθεν κατεβαίνεις;
Από τη μάνα μ’ έρχομαι και στο σχολειό πηγαίνω,
να μάθω τα’ άγια γράμματα και τα’ άγιο ευαγγέλιο.
Σ’ αυτήν την πόρτα που ‘ρθαμε πέτρα να μη ραγίσει
και ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει.
Να ζήσει χρόνους εκατό και να τους απεράσει
και στων παιδιών του τις χαρές κουφέτα να μοιράσει.
Κυρά χρυσή, κυρά αργυρή, κυρά μαλαματένια,
που σε χτενίζουν άγγελοι με τα χρυσά τους χτένια,
άνοιξε το κουτάκι σου το μαργαριταρένιο
και δώσε με ένα τάλιρο, ας είναι κι ασημένιο.
Και τώρα καληνύχτα σας, καλό ξημέρωμά σας
κι ο Άγιος Βασίλειος να ‘ναι βοήθειά σας.
(Από το CD «Να τα πούμε; Χριστουγεννιάτικα – Πρωτοχρονιάτικα τραγούδια και κάλαντα» των εκδόσεων Καψάσκη)

Κεφαλλονίτικα κάλαντα Πρωτοχρονιάς (1)

Καλήν εσπέραν άρχοντες καλήν να σας ειπούμε
ότι και αύριον εστί ανάγκη να χαρούμε
και να πανηγυρίσομεν Περιτομήν Κυρίου
και εορτήν του μάκαρος Μεγάλου Βασιλείου.
Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει
ο μήνας που μας έρχεται το χρόνο φανερώνει.
Εκοίταξα τον ουρανό και είδα δυο στεφάνια
και με το καληνύχτισμα καλά σας Θεοφάνια.
Σ’ αυτό το σπίτι που ήρθαμε πέτρα να μη ραγίσει
και ο νοικοκύρης του σπιτιού χρόνια πολλά να ζήσει.
Δώστε κι εμάς τον κόπο μας ό,τι είναι ορισμός σας
και ο Άγιος Βασίλειος να είναι βοηθός σας.
(Από το CD της UNICEF «Χριστουγεννιάτικα κάλαντα και τραγούδια για τα παιδιά του κόσμου»)

Κεφαλλονίτικα κάλαντα Πρωτοχρονιάς (2)

ΆΓΙΟΣ ΒΑΣΊΛΗΣ ΈΡΧΕΤΑΙ, ΓΕΝΆΡΗΣ ΞΗΜΕΡΏΝΕΙ
ο μήνας που μας έρχεται τον χρόνο φανερώνει.
Την άδεια γυρεύουμε στο σπίτι σας να μπούμε
τον Άγιο με όργανα και με φωνές να πούμε.

Εκοίταξα στον ουρανό και είδα δυο λαμπάδες
και με το καλωσόρισμα καλές σας εορτάδες
και πάλι ξανακοίταξα και είδα δυο στεφάνια
και με το καληνύχτισμα καλά σας θεοφάνια.
(Από το CD «Να τα πούμε; Χριστουγεννιάτικα – Πρωτοχρονιάτικα τραγούδια και κάλαντα» των εκδόσεων Καψάσκη)

Ζακυνθινά κάλαντα Πρωτοχρονιάς

Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά κι αρχή καλός μας χρόνος
υγεία, αγάπη και χαρά να φέρει ο νέος χρόνος.
Να ζήσει ο κύρης ο καλός, να ζήσει κι η κυρά του
όλα του κόσμου τα αγαθά να έχει η φαμελιά του.
Να ζήσει τα’ αρχοντόπουλο που ‘χει καρδιά μεγάλη
σε μας και στην παρέα μας ένα φλουρί να βάλει.
(Από το CD «Να τα πούμε; Χριστουγεννιάτικα – Πρωτοχρονιάτικα τραγούδια και κάλαντα» των εκδόσεων Καψάσκη)
ΠΗΓΗ http://dim-rizou.pel.sch.gr/

ΠΙΝΑΚΑΣ Augustus Edward Mulready-Carols

Τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς στην Κρήτη

Τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς στην Κρήτη Η κρητική Πρωτοχρονιά ήταν πάντα ημέρα καλωσορίσματος της νέας χρονιάς, ημέρα φόβου αλλά και αισιοδοξίας, την οποία φρόντιζαν να ενισχύσουν με την πιστή τήρηση εθιμικών ενεργειών που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ευνοϊκό κλίμα, καθοριστικό για τη συνέχεια μιας μακράς περιόδου. Σήμερα το καλωσόρισμα του νέου χρόνου γίνεται με μεγάλες συγκεντρώσεις στις πλατείες των μεγάλων αστικών κέντρων, με το στολισμένο πανύψηλο χριστουγεννιάτικο δέντρο, με τα χιλιάδες χρωματιστά λαμπιόνια, με ορχήστρες σε εξέδρες να διασκεδάζουν το πλήθος και το δήμαρχο της πόλης να καλωσορίζει με ευχές το νέο έτος, δίδοντας το σύνθημα για ξέφρενη διασκέδαση, μέσα σε μια ομοβροντία πολύχρωμων και φανταχτερών βεγγαλικών που για λίγα λεπτά διασπούν την ηρεμία και τη γαλήνη των πρώτων λεπτών του νέου χρόνου. Η μουσική που ακούγεται παντού δεν έχει καμία σχέση με τα παραδοσιακά ακούσματα, αφού κυριαρχούν τα γνωστά επείσακτα εορταστικά τραγούδια και σύγχρονη ξένη μουσική. Το αστικό μοντέλο μεταφέρθηκε μέσω συλλόγων στα χωριά, οι οποίοι φροντίζουν μέσω χορηγιών και εράνων να πληρώσουν σημαντικά ποσά που απαιτούνται για την αγορά πυροτεχνημάτων και φωτιστικών για να στολίσουν κάθε κεντρικό σημείο του χωριού ώστε να δώσουν τον πανηγυρικό χαρακτήρα. Ο νέος αιώνας πρόσθεσε μια καινούργια απρόσμενη αλλαγή στην ανταλλαγή των ευχών. Ο σύγχρονος τρόπος επικοινωνίας με την κυριαρχία της κινητής τηλεφωνίας και του ίντερνετ αναπτύχθηκε, και επικράτησε ένας νέος τρόπος ανταλλαγής ευχών με ηλεκτρονικά μηνύματα. Πάντως η έκφραση των Κρητικών με μαντινιάδες δεν έπαψε να υπάρχει, μιας και η νέα τεχνολογία ευνόησε τη διάδοση της ευχετήριας μαντινιάδας ανάμεσα σε συγγενείς και φίλους σε όλα τα μέρη του κόσμου. Μετά τη δεκαετία του '60 το τοπίο της αγροτικής Κρήτης έχει διαφοροποιηθεί λόγω των σαρωτικών αλλαγών που διαμόρφωσαν οι νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες. Η παγκοσμιοποίηση άλλαξε το τοπίο, άλλαξε τις συνήθειες, άλλαξε τα δεδομένα. Η αστικοποίηση ανέδειξε έθιμα που έχουν οικονομικό ενδιαφέρον (π.χ. κάλαντα) ή παρουσιάζουν κάποιο βαθμό εμπορευματοποίησης (π.χ. οι υπαίθριοι πωλητές ασκελετούρας, που τυλίγουν τις ρίζες τους σε αλουμινόχαρτο). Παράλληλα ήρθαν στην επιφάνεια και αναδείχθηκαν νεοφανή ή παλιότερα έθιμα του αστικού χώρου, όπως το πρωτοχρονιάτικο ρεβεγιόν και τα αγιοβασιλιάτικα δώρα, με την πλήρη κυριαρχία του παχουλού και καλοθρεμμένου γέροντα βορειοδυτικού τύπου με ένα σακί γεμάτο πλούσια δώρα που τον ονομάζουν Άγιο Βασίλη. Η ΚΑΛΗ ΧΕΡΑ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑΠαραδοκάκκουλο αντί πορτοφολιού Δηλαδή χρήματα αντί για δώρα. Παλιότερα μάλιστα, που έκαναν καλή χέρα στα παιδιά όχι μόνο οι στενοί συγγενείς, αλλά όλοι οι μεγάλοι, τα παιδιά φρόντιζαν, πολλές μέρες πριν από την Πρωτοχρονιά, να τους ράψει η μάνα τους το παραδοκάκκουλο - πορτοφόλια δεν υπήρχαν τότε - για να βάλουν τις... εισπράξεις από την καλή χέρα. Εκείνες τις μέρες, που τα παιδιά είχαν χαρτζιλίκι, δεν έλειπε και ο τσούκος, παιδικό παιχνίδι που παιζόταν με λεφτά, συνήθως δεκάρες και κοσάρες. ΚΑΠΕΤΑΝΙΑΝΑΟ αγιασμός των κουδουνιών Στα Καπετανιανά την Αρχιχρονιά δένουν τα κουδούνια του κοπαδιού σε καθαρά μαντίλια και τα πάνε στην εκκλησία. Τα αφήνουν εκεί και τα παίρνουν μετά τον αγιασμό για να τα κρεμάσουν στα ζώα. ΠΑΝΩ ΧΩΡΙΟ ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣΒότσαλο ή πέτρα Η προμήθεια από την προηγούμενη ημέρα ενός μεγάλου βότσαλου (χοχλάκα) από τη θάλασσα, μιας πέτρας ή ενός κομματιού σίδερου ήταν το πρωτοχρονιάτικο ποδαρικό. Η Λίτσα Μιχελάρου από το Επάνω Χωριό Ιεράπετρας θυμάται: «Πρωί-πρωί της Πρωτοχρονιάς η μητέρα μου πήγαινε και έφερνε μια πέτρα την οποία τοποθετούσε στην είσοδο του σπιτιού». ΕΧΥΝΑΝ ΝΕΡΟ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙΠρωτοχρονιά χωρίς ρόδι δε γινόταν Το σπάσιμο του ροδιού, που συμβολίζει την επάρκεια των αγαθών, τον πλούτο, την ενότητα των ανθρώπων, εξακολουθεί μέχρι και σήμερα ως έθιμο. Την παραμονή έξω από το σπίτι άφηναν μια κανάτα ή ένα ποτήρι γεμάτο νερό με ένα ρόδι σόγεμο. Το πρωί της Πρωτοχρονιάς το έβαζαν μέσα στο σπίτι, έχυναν στο δάπεδο το νερό λέγοντας «ως τρέχει η βρύση το νερό, ετσά να τρέξουν τα καλά στο σπίτι μας», σπάζοντας και το ρόδι. Η ΑΣΚΕΛΕΤΟΥΡΑΈξω απ' την πόρτα Η ασκελετούρα την Πρωτοχρονιά διαδραματίζει ένα σημαντικό ρόλο. Στην Κρήτη πιστεύουν ότι το φυτό αυτό είναι αθάνατο και μπορεί να βλαστήσει και έξω από το χώμα για αυτό είναι και αναπόσπαστο κομμάτι των πρωτοχρονιάτικων εθίμων. Σε πολλές περιοχές του νησιού τις ξεριζώνουν και την κρεμούν στην κεντρική είσοδο του σπιτιού ή την άφηναν έξω από την πόρτα. ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣΠοδαρικό των εικονισμάτων Τον εσπερινό της Πρωτοχρονιάς ή ακόμα από το σπερνό των Χριστουγέννων οι γυναίκες πηγαίνουν στην εκκλησία ένα εικόνισμα από το εικονοστάσι του σπιτιού. Το παραδίδουν στον παπά για να το τοποθετήσει στο ιερό της Εκκλησίας. Ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας παραλαμβάνουν μαζί με το αντίδωρο την εικόνα και τη μεταφέρουν στο σπιτικό τους. Όταν μπαίνουν μέσα στο σπίτι με την εικόνα κάνουν το σταυρό τους, βάνουν πρώτα το δεξί πόδι, περιφέρουν την εικόνα σ' όλα τα δωμάτια, τη θυμιάζουν με λιβάνι και την κρεμούν πάλι στο εικονοστάσι. Το έθιμο αυτό συναντάται σε όλη την Κρήτη, αλλά όχι σε όλους τους οικισμούς. Ο αείμνηστος εκπαιδευτικός Γεώργιος Δημητριανάκης καταγράφοντας το έθιμο στο Μύρτο Ιεράπετρας αναφέρει: «Μόλις περάσουν τα μεσάνυχτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς όλες οι γυναίκες του χωριού σηκώνονται και πηγαίνουν στην Εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, για να πάρουν ένα εικόνισμα και να το φέρουν στο σπίτι. Όταν μπαίνουν μέσα στο σπίτι με το εικόνισμα, κάνουν το σταυρό τους, βάνουν πρώτο το δεξί πόδι, περιφέρουν το εικόνισμα, το θυμιάζουν με λιβάνι και ύστερα το επιστρέφουν στην εκκλησία για να το πάρει κι άλλος, επειδή τα εικονίσματα είναι λίγα». Στις Ασίτες το εικόνισμα το πάνε σαράντα μέρες πριν την Πρωτοχρονιά. Στα χωριά των Χανίων συνήθιζαν να πλάθουν μικρούς σταυρούς με ζυμάρι και να τους βάζουν στις πόρτες των σπιτιών, στις αποθήκες, ακόμη και στους στάβλους και στα πιθάρια. ΑΓΡΟΤΙΚΟΙ ΟΙΚΙΣΜΟΙ Κεράσματα της βρύσης Η βρύση ή το πηγάδι από το οποίο υδρεύονταν οι αγροτοκτηνοτροφικοί οικισμοί της κρητικής υπαίθρου αποτελούσαν χώρους σεβαστούς και τόπους συναντήσεων εξυπηρετώντας την ανάγκη των κοινωνικών συναναστροφών με κάποια σχετική ελευθερία, που ξέφευγε από τα αυστηρά ήθη των παραδοσιακών κοινωνιών. Το κέρασμα της βρύσης το πρωί της Πρωτοχρονιάς έχει παρατηρηθεί σε πολλούς αγροτικούς οικισμούς, διάσπαρτους στην Κρήτη. Στην Ανατολή Ιεράπετρας «οι κοπελιές κερνούσαν τη βρύση κάθε πρωί Πρωτοχρονιάς με κουλουράκια». Κάθε γυναίκα που πήγαινε το πρωί στη βρύση του χωριού για να γεμίσει τη στάμνα της κρατούσε κι από ένα πιάτο με ξεροτήγανα, κουλουράκια, ανεβατά λουκούμια και άλλα. Τα άφηνε πάνω σε μια πέτρα για να τα βρει η επόμενη που θα πήγαινε για να γεμίσει το σταμνί της. Εκείνη τα έπαιρνε και άφηνε τα δικά της για την επόμενη. Έτσι λειτουργούσε όλη την ημέρα ένα σύστημα ανταλλαγής δώρων. Δεν είναι δυνατόν να διερευνηθεί σήμερα η έκταση του εθίμου πριν τον 20ο αιώνα. Πιθανότατα το έθιμο αυτό να ήταν διαδεδομένο σε όλο ή, έστω, σε ένα πολύ μεγάλο τμήμα του νησιού και επιβίωσε μόνο σε μερικές μικρές εστίες. ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΤο αμίλητο νερό Ο Βαϊνιώτης Γιάννης Νικ. Ζουγλάκης στο βιβλίο του «Βαϊνιά νοσταλγική διαδρομή στο χρόνο» αναφέρει: «Το αμίλητο νερό ήταν έθιμο που με την πάροδο του χρόνου υποχωρούσε. Σύμφωνα με το έθιμο αυτό, συνήθως ένα κορίτσι της οικογένειας πήγαινε αποδιαφώτιστα (το χάραμα) με ένα δοχείο (λαήνι) στο υδραγωγείο και το γέμιζε νερό. Στη διαδρομή δεν αντάλλασσε κουβέντα με κανέναν ούτε χαιρετισμό, μέχρι να φέρει το νερό στο σπίτι. Εάν την έπαιρναν χαμπάρι, άρχιζαν τα πειράγματα και μερικές φορές το εγχείρημα αποτύγχανε. Προφανώς και το έθιμο αυτό είχε τη σημασία του ποδαρικού και η προσπάθεια να παραμείνει αμίλητο ίσως είχε το συμβολισμό ότι ήθελαν να μπει στο σπίτι με την πηγαία καθαρότητά του, την αγνότητα και την προστασία του από κάθε επίδραση άλλων παραγόντων για το καλό του χρόνου». ΚΟΙΤΑΖΑΝ ΑΝΑΤΟΛΗΤο παρατήρημα της πρώτης μέρας Το παρατήρημα ήταν ένα στοιχείο των ανθρώπων. Αλίμονό σου αν στο ξεκίνημα της ημέρας συναντούσες και έπρεπε να καλημερίσεις ένα γρουσούζη. Η πρώτη μέρα του χρόνου σαν αρχή μιας μακράς περιόδου ήταν καθοριστική και μια πράξη που μπορεί να γίνει εκείνη την ημέρα μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες επανάληψης. Η στεναχώρια της πρώτης μέρας του χρόνου μπορούσε να διατηρηθεί επαναλαμβανόμενη για όλο το υπόλοιπο διάστημα. Για αυτό και παρατηρούσαν ποιον θα έβλεπαν οι άνθρωποι το ξημέρωμα. Μόλις ξυπνούσαν την Πρωτοχρονιά φρόντιζαν να κοιτάξουν στην ανατολή, στο βουνό και όχι τη θάλασσα. ΗΡΑΚΛΕΙΟ Το έθιμο της μπουγάτσας Από την περίοδο της τουρκοκρατίας η μπουγάτσα στο Ηράκλειο είχε την τιμητική της κατά το Μπαϊράμι. Για τους χριστιανούς συνδεόταν με την αλλαγή του χρόνου, την Αρχιχρονιά και τα Θεοφάνεια. Οι Ηρακλειώτες καταναλώνουν ανήμερα της Πρωτοχρονιάς μεγάλες ποσότητες μπουγάτσας, θέλοντας να είναι γλυκιά η πρώτη τους γεύση. Μάλιστα σε όλους τους δρόμους του Ηρακλείου την παραμονή της Πρωτοχρονιάς έχουν στηθεί υπαίθριοι πάγκοι για τη διανομή μπουγάτσας. Ε, Γενάρη καλαντάρη...Τα όνειρα που βγαίνουν... Η Αγγελική Κουδουμογιαννάκη από το Καβούσι Ιεράπετρας, ογδόντα ετών σήμερα, θυμάται: «Την παραμονή της Αρχιχρονιάς οι κοπελιές προσπαθούσαν να δουν στον ύπνο τους τον άνδρα που θα παντρευτούν, οι έγκυες το φύλο των παιδιών που πρόκειται να γεννηθούν και γενικότερα το πώς θα είναι η καινούργια χρονιά. Θυμιάζοντας το σπίτι όταν έπαιζε η καμπάνα του εσπερινού, λέγανε: Ε, Γενάρη καλαντάρη και χρυσέ και διαμαντάρη, απ' την έρημο περνάς και τσι μοίρες χαιρετάς. Εκειά 'ν' κι εμένα η Μοίρα μου, λούζεται, χτενίζεται και χρυσοβαγγελίζεται. Πες της να 'ρθει να τηνε δω απού την επιθυμώ. Ή καλή 'ναι ή κακή 'ναι στ' όνειρό μου να τη δω».

Μέγας Βασίλειος ή Άγιος Βασίλειος

http://el.wikipedia.org

Βασίλειος Καισαρείας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Μετάβαση σε: πλοήγηση, αναζήτηση

     Για την μυθική μορφή που ονομάζεται Άγιος Βασίλης, δείτε: Άγιος Βασίλης.

Ο Μέγας Βασίλειος σε μικρογραφίατου 15ου αιώνα(Μονή Διονυσίου,Άγιο Όρος)

Χριστιανισμός σειρά λημμάτων

[εμφάνιση]Θεμελιώδη

[εμφάνιση]Αγία Γραφή

[εμφάνιση]Χριστιανική θεολογία

[εμφάνιση]Ιστορία και παραδόσεις

[εμφάνιση]Σημαντικές μορφές Πρότυπο: π • σ • ε

 

Ο Βασίλειος Καισαρείας, γνωστότερος ως Μέγας Βασίλειος ή Άγιος Βασίλειος (μεταξύ 329 και 333 - 379), υπήρξε Πατέρας της Εκκλησίας, επίσκοπος Καισαρείας, κορυφαίοςθεολόγος του 4ου αιώνα και ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, που θεωρούνται προστάτες της παιδείας.

Πίνακας περιεχομένων 1 Η ζωή του 2 To Έργο του Μεγάλου Βασιλείου 3 Συγγραφικό έργο 4 Παραπομπές 5 Πηγές 6 Βιβλιγραφία 7 Εκδόσεις έργων του Μεγάλου Βασιλείου σε νεοελληνική απόδοση 8 Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Η ζωή του

Γεννήθηκε από Άγιους γονείς το 330 στη Νεοκαισάρεια του Πόντου και όχι της Καππαδοκίας, όπως αναφέρεται πολλές φορές λανθασμένα, αφού η Νεοκαισάρεια είναι πόλη της Μητρόπολης Νεοκαισάρειας που είναι κυρίως τμήμα των ορίων που ονομάζουμε Πόντο. Ο πατέρας του Άγιος Βασίλειος ασκούσε το επάγγελμα του καθηγητή ρητορικής στη Νεοκαισάρεια και η μητέρα του Αγία Εμμέλεια ήταν απόγονος οικογένειας Ρωμαίων αξιωματούχων (ο πατέρας της είχε πεθάνει ως Χριστιανός μάρτυρας). Στην οικογένεια εκτός από το Βασίλειο υπήρχαν άλλα οκτώ ή εννέα παιδιά. Μεταξύ αυτών, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο Ναυκράτιος που έγινε ασκητής και θαυματουργός Άγιος, η Μακρίνα (Οσία Μακρίνα) και ο Πέτρος, Επίσκοπος Σεβαστείας, ενώ κάποιο φαίνεται να πέθανε σε βρεφική ηλικία.

Ο Βασίλειος μεταφέρθηκε από τη γιαγιά του Μακρίνα στο κτήμα των Αννήσων κοντά στον ποταμό Ίρι, όπου ανατράφηκε από αυτήν μέχρι το θάνατό της και μετέπειτα από την πρωτότοκη αδερφή του Μακρίνα η οποία επηρέασε καθοριστικά τον μικρό Βασίλειο να στραφεί στην Χριστιανική πίστη. Την εγκύκλια παιδεία έλαβε από τον πατέρα του ενώ μετά την εκδημία του (γύρω στα 345) μετέβη στην Καισάρεια. Κατόπιν η ανάγκη του για περαιτέρω μόρφωση τον έφερε στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε κοντά στο γνωστό δάσκαλο της εποχήςΛιβάνιο και επακόλουθα στην Αθήνα (352).

Στην Αθήνα γνωρίστηκε με το Γρηγόριο από την Καππαδοκία, αναπτύσσοντας μία μεγάλη φιλία, εγγράφηκε στη σχολή του Χριστιανού φιλοσόφου Προαιρεσίου και παρακολούθησε τη διδασκαλία του καθώς και τη διδασκαλία άλλων φιλοσόφων όπως ο Ιμέριος.

Η Λειτουργία του Αγίου Βασιλείου (Subleyras Pierre, 1743, Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη)

Επέστρεψε στην πατρίδα του το καλοκαίρι του 356, εγκαταστάθηκε στην Καισάρεια και, συνεχίζοντας την παράδοση του πατέρα του, έγινε καθηγητής της ρητορικής. Το 358, επηρεασμένος από το θάνατο του αδερφού του μοναχού Ναυκρατίου, βαπτίζεται Χριστιανός, πιθανόν από τον επίσκοπο Διάνιο, και αποφασίζει να αφιερώσει τον εαυτό του στην ασκητική πολιτεία. Το φθινόπωρο του ίδιου έτους ξεκινά ένα οδοιπορικό σε γνωστά κέντρα ασκητισμού της Ανατολής, επιθυμώντας την ανεύρεση κατάλληλου τόπου διαμονής. Επέστρεψε το359 στον Πόντο και για μικρό χρονικό διάστημα διέμεινε στην Αριανζό, κοντά στο φίλο του Γρηγόριο.

Τον Ιανουάριο του 360 φαίνεται να συμμετείχε, ως παρατηρητής εντεταλμένος από τον επίσκοπο Διάνιο, στην αρειανική Σύνοδο, που συνήλθε στην Κωνσταντινούπολη, για την έριδα μεταξύ Ομοουσιανών και Ομοιανών. Μετά την υπογραφή, από μέρους του Διανίου, του συμβόλου των Ομοιανών, ο Βασίλειος απογοητευμένος αποσύρθηκε στο ησυχαστήριο της αδερφής του εγκαινιάζοντας τη μνημειώδη αλληλογραφία του με το Γρηγόριο.

Το καλοκαίρι του 364 ο Ευσέβιος Καισαρείας τον χειροτόνησε πρεσβύτερο. Η μεγάλη δραστηριότητα και η μόρφωση του Βασιλείου προκάλεσαν τα ζηλόφθονα αισθήματα του Ευσεβίου γεγονός που οδήγησε τον πρώτο, για ακόμα μία φορά, να επιστρέψει στην πατρίδα του. Η μεσολάβηση, όμως, του Γρηγορίου επιφέρει εξομάλυνση των σχέσεων και την επιστροφή του Βασιλείου στην Καισάρεια. Μετά το θάνατο του Ευσεβίου, με τη συνδρομή του Ευσεβίου επισκόπου Σαμοσάτων και του Γρηγορίου επισκόπου Ναζιανζού, εκλέγεται διάδοχός του στην επισκοπική έδρα της Καισάρειας και αναλαμβάνει συν τω χρόνω, λόγω του κύρους της προσωπικότητάς του, την εξαρχία της Αρχιεπισκοπής του Πόντου.

Στον εκκλησιαστικό τομέα, ως επίσκοπος πλέον, ο Βασίλειος αντιμετώπισε την προσπάθεια του ΑυτοκράτοραΟυάλη να επιβάλει τον Ομοιανισμό (ρεύμα του Αρειανισμού), όντας σε επιστολική επικοινωνία με το Μέγα Αθανάσιο, Πατριάρχη Αλεξανδρείας και τον Πάπα Ρώμης Δάμασο. Στην περιφέρεια της ποιμαντικής του ευθύνης είχε να αντιμετωπίσει την έντονη παρουσία του αρειανικού στοιχείου και άλλων χριστιανικών, μη ορθόδοξων, ομολογιών. Σε αυτό τον τομέα έδρασε και ως επίσκοπος, δηλαδή οργανωτικά, αλλά και με την αντιρρητική του γραμματεία. Μέσα από τις επιστολές του φαίνονται οι προσπάθειες που κατέβαλε για την ανάδειξη άξιων κληρικών στο ιερατείο, την καταπολέμηση της σιμωνίας των επισκόπων, την πιστή εφαρμογή των ιερών κανόνων από τους πιστούς καθώς και η ποιμαντική μέριμνα, που επέδειξε έναντι των αποκομμένων και περιθωριοποιημένων μελών της Εκκλησίας. Η όλη του δραστηριότητα επιφέρει τη βαθμιαία αναγνώρισή του ως κοινού έξαρχου ολόκληρου του ασιατικού θέματος της Αυτοκρατορίας.

Στην οικουμενική Εκκλησία ο Βασίλειος αναλαμβάνει τα πνευματικά ηνία από το Μέγα Αθανάσιο, ο οποίος βαθμιαία αποσύρεται από την ενεργό δράση λόγω γήρατος. Εργάζεται για την επικράτηση των ορθόδοξων χριστιανικών αρχών και υπερασπίζεται το δογματικό προσανατολισμό της Οικουμενικής Συνόδου της Νίκαιας. Προσπαθεί να βρίσκεται σε αλληλενέργεια με τα ορθόδοξα πατριαρχεία και ουσιαστικά υποκαθιστά και αντικαθιστά την αρειανίζουσα ιεραρχία του πολιτικού κέντρου της Αυτοκρατορίας. Σε αυτή την προσπάθεια συναντά την αδιάφορη ή προκατειλημμένη στάση των άλλων πατριαρχείων, γεγονός, που παρά την απογοήτευση που του επιφέρει δεν τον καταβάλει στη συνέχιση του αγώνα του.

Έργο ζωής και σημαντικό σταθμό στην πορεία του, αποτελεί η ίδρυση και λειτουργία ενός κοινωνικού φιλανθρωπικού συστήματος, του Πτωχοκομείου ή Βασιλειάδας. Εκεί διοχετεύει όλη την ποιμαντική του ευαισθησία, καθιστώντας την πρότυπο κέντρου περίθαλψης και φροντίδας των ασθενέστερων κοινωνικά ατόμων. Ουσιαστικά η Βασιλειάδα υπήρξε ένας πρότυπος οίκος για τη φροντίδα των ξένων, την ιατρική περίθαλψη των φτωχών άρρωστων και την επαγγελματική κατάρτιση των ανειδίκευτων. Καθίσταται η μήτρα ομοειδών οργανισμών που δημιουργήθηκαν σε άλλες επισκοπές και στάθηκε η σταθερή υπενθύμιση στους πλουσίους του προνομίου τους να διαθέτουν τον πλούτο τους με έναν αληθινά χριστιανικό τρόπο.

Καταπονημένος από την ευρεία δράση που ανέπτυξε σε πολλούς τομείς της χριστιανικής μαρτυρίας καθώς και την ασκητική ζωή, την οποία ακολουθούσε, ο Βασίλειος πεθαίνει την 1 Ιανουαρίου του 379 σε ηλικία 50 ετών. Ο θάνατός του βυθίζει στο πένθος όχι μόνο το ποίμνιό του αλλά και όλο το χριστιανικό κόσμο της Ανατολής. Στην κηδεία του συμμετέχουν Ιουδαίοι, πιστοί της εθνικής θρησκείας και ένα πλήθος ανομοιογενούς θρησκευτικής και εθνικής απόχρωσης. Η παρακαταθήκη του υπήρξε το τεράστιο σε μέγεθος και σημασία θεολογικό – δογματικό του έργο μαζί με τη συμβολή του στη λειτουργική και την πρωτότυπη ανθρωπιστική του δράση.

Η μνήμη του τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία την 1η Ιανουαρίου ενώ από το 1081 ο Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώμης Ιωάννης Μαυρόπους (ο από Ευχαΐτων) θέσπισε έναν κοινό εορτασμό των Τριών Ιεραρχών, Βασιλείου του Μεγάλου, Ιωάννη Χρυσοστόμου και Γρηγορίου του Θεολόγου, στις 30 Ιανουαρίου ως προστατών των γραμμάτων και της παιδείας. Η Αγγλικανική και η Καθολική εκκλησία τιμούν την μνήμη του στις 2 Ιανουαρίου, ενώ η Λουθηρανική και η Επισκοπελιανή, στις 14 Ιουνίου.

Ο ΜΗΝΑΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

Ο ΜΗΝΑΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

Είναι ο πέμπτος μήνας του χριστιανικού έτους, του καλούμενου ενιαυτού, και άλλοτε ο ενδέκατος τουρωμαϊκού ημερολογίου, περιλαμβάνοντας 31 ημέρες (εικοσιτετράωρα) έχοντας κατά μέσον όρο χρόνο ημέρας 10 ώρες, και χρόνο νύκτας 14 ώρες.
Ο Ιανουάριος αντιστοιχεί κατά το πρώτο ήμισυ με τον Ποσειδεώνα και κατά το έτερο με τον Γαμηλιώνα του αρχαίου ελληνικού αττικού ημερολογίου, καθώς επίσης με τον Σαββάθ των Εβραίων και τον Τωβί των Αιγυπτίων.
Η πρώτη μέρα του μήνα και πρώτη ημέρα του χρόνου, είναι γνωστή ως Πρωτοχρονιά.

Ονομασίες

Ο Ιανουάριος πήρε το όνομά του από τον Ιανό, θεό κάθε αρχής στη ρωμαϊκή μυθολογία. Όπως αναφέρει σχετικά και ο Ηλίας Αναγνωστάκης:
`…ο Ιανός ήταν θεός δίμορφος, που παριστάνεται πότε με κλειδιά ή με τριακόσιες ψήφους στο δεξί του χέρι και εξήντα πέντε στο αριστερό, όσες οι μέρες του ενιαυτού. Εκκαλείτο δε και «Αιωνάριος» αντί Ιανουάριος, επειδή τον θεωρούσαν του αιώνος πατέρα. Είχαν μάλιστα οριστεί δώδεκα πρυτάνεις να τον υμνούν και υπήρχε δωδεκάβωμον στο ναό του, όσοι και οι μήνες του έτους.

— Ηλίας Αναγνωστάκης

Ο Ιανουάριος, ωστόσο, δεν ήταν ανέκαθεν ο πρώτος μήνας του έτους για τους Ρωμαίους. Στα πρώτα χρόνια της ιστορίας τους, πρώτις μήνας ήταν ο Μάρτιος, από το όνομα του πολεμικού θεού τους Mars-Martis (δηλαδή του Άρη των Ελλήνων). Πρωτοχρονιά ήταν τότε η πρώτη Μαρτίου, η οποία εξακολούθησε να γιορτάζεται και στα κατοπινά χρόνια. Και επειδή θυμούνταν πως αυτή ήταν η αρχική τους πρωτοχρονιά, την έλεγαν πάτριον. Ο Ιανουάριος έγινε πρώτος μήνας αργότερα, όταν ο μυθικός βασιλιάς των Ρωμαίων Νούμας Πομπίλιος οργάνωσε το ημερολόγιο με βάση τον ήλιο.
Στον Ιανουάριο ο λαός μας έχει δώσει διάφορες ονομασίες, όπως το Γενάρης επειδή τότε γεννούν τα γιδοπρόβατα, και Μεσοχείμωνας επειδή είναι ο μεσαίος από τους μήνες του χειμώνα, όπως δηλώνει και η παροιμία «ως τα’ Αϊ-Γιαννιού, τρυγόνα, είναι η φούρια του χειμώνα». Είναι επίσης και ο μήνας με το λαμπρότερο φεγγάρι: «Του Γενάρη το φεγγάρι παρά ώρα μέρα μοιάζει». Ονομάζεται και Γατόμηνας επειδή στη διάρκειά του ζευγαρώνουν οι γάτες, και Μεγάλος μήνας ή Τρανός μήνας ή Μεγαλομηνάς γιατί είναι ο πρώτος μήνας του έτους και σε αντιδιαστολή με τον Φεβρουάριο, που είναι «κουτσός» (Κουτσοφλέβαρος). Οι αλκυονίδες ημέρες τού έχουν δώσει και την ονομασία «γελαστός», αλλά είναι επίσης γνωστός και ως «κλαδευτής»: «Γενάρη μήνα κλάδευε, φεγγάρι μη γυρεύεις». Άλλες ονομασίες: Γενολοήτης (επειδή αυτόν τον μήνα γεννοβολούν τα κοπάδια), Κρυαρίτης γιατί είναι ο πιο «κρυουλιάρης».ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ

ΠΙΝΑΚΑΣ - Γ. ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ

Το συγγραφικό έργο του Αγίου Βασιλείου του Μέγα

Η Maria Dimitriou κοινοποίησε τη φωτογραφία του χρήστη ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΑ.

ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑΚΑ

31 Δεκεμβρίου 2015 στις 6:59 μ.μ. ·

www.monastiriaka.gr
Το συγγραφικό έργο του Αγίου Βασιλείου του Μέγα.
Τα έργα του κατατάσσονται σε τέσσερεις κατηγορίες:
Δογματικά συγγράμματα.
α) «Ανατρεπτικός του Απολογητικού του δυσσεβούς Ευνομίου». Αποτελείται από τρία βιβλία και καταφέρεται ενάντια του αρχηγού των Ανομοίων Ευνομίου.
β) «Προς Αμφιλόχιον, περί του Αγίου Πνεύματος». Επιστολική πραγματεία προς τον επίσκοπο Ικονίου Αμφιλόχιο σχετικά με το Άγιο Πνεύμα.
Ασκητικά συγγράμματα.
α) «Τα Ηθικά». Συλλογή 80 ηθικών κανόνων.
β) «Όροι κατά πλάτος». Περιέχει 55 κεφάλαια με θέμα γενικές αρχές του μοναχισμού.
γ) «Όροι κατ’ επιτομήν». Περιέχει 313 κεφάλαια που αναφέρονται στην καθημερινή ζωή των μοναχών.
δ) «Περί πίστεως».
ε) «Περί κρίματος».
στ) «Περί της εν παρθενία αληθούς αφθορίας». Έργο σχετικό με την παρθενική ζωή.
Ομιλίες.
Ορισμένες από τις ομιλίες του είναι:
α) «Εις την Εξαήμερον». Συλλογή 9 ομιλιών με θέμα τη δημιουργία του κόσμου.
β) «Εις του Ψαλμούς». Συλλογή 18 ομιλιών με αφορμή το περιεχόμενο των Ψαλμών του Δαυίδ.
γ) «Περί του ουκ έστιν αίτιος του κακού ο Θεός».
δ) «Περί πίστεως».
ε) «Κατά Σαβελλιανών, Αρείου και Ανομοίων».
στ) «Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων». Το διασημότερο από τα κείμενα του Βασιλείου, στο οποίο πραγματοποιεί προσπάθεια γεφύρωσης μεταξύ χριστιανικής και κλασσικής παιδείας.
ζ) «Προτρεπτικός εις το άγιον βάπτισμα».
η) «Εις το πρόσεχε σεαυτώ».
θ) «Προς Πλουτούντας».
ι) «Εν λιμώ και αυχμώ».
ια) «Εις την μάρτυρα Ιουλίτταν και περί ευχαριστίας».
Επιστολές.
Σώζονται 365 επιστολές με το όνομα του Μεγάλου Βασιλείου, που καλύπτουν την εικοσαετία από την επιστροφή του στην Καισάρεια από την Αθήνα έως και το θάνατό του.http://www.saint.gr/1/saint.aspx