Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του μακριά από
την πατρίδα του, δημιουργώντας το κύριο σώμα του έργου του στην Ιταλία
και στην Ισπανία. Εκπαιδεύτηκε αρχικά ως αγιογράφος στην Κρήτη, που
αποτελούσε τότε τμήμα της ενετικής επικράτειας, και αργότερα ταξίδεψε
στη Βενετία.
Στην Ιταλία επηρεάστηκε από τους μεγαλύτερους δασκάλους της
ιταλικής τέχνης, όπως τον Τιντορέττο και τον Τιτσιάνο, του οποίου
υπήρξε μαθητής, υιοθετώντας στοιχεία από τον μανιερισμό.
Το 1577
εγκαταστάθηκε στο Τολέδο, όπου έζησε μέχρι το τέλος της ζωής του και
ολοκλήρωσε ορισμένα από τα πιο γνωστά έργα του.
Υφολογικά,
η τεχνοτροπία του Ελ Γκρέκο θεωρείται έκφραση της Βενετικής Σχολής και
του μανιερισμού όπως αυτός διαμορφώθηκε στο δεύτερο μισό του 16ου
αιώνα. Παράλληλα χαρακτηρίζεται από προσωπικά στοιχεία, προϊόντα της
τάσης του για πρωτοτυπία, τα οποία όμως δεν βρήκαν μιμητές στην εποχή
του, γεγονός που δεν ευνόησε και τη συνέχειά τους. Η μπαρόκ τεχνοτροπία
που εκτόπισε τον μανιερισμό, αλλά και τα αμέσως μεταγενέστερα
καλλιτεχνικά ρεύματα που δεν αντιμετώπισαν ευμενώς το ύφος του, είχαν ως
αποτέλεσμα να αγνοηθεί το έργο του Γκρέκο τους επόμενους αιώνες. Στη
διάρκεια του 20ού αιώνα, αναγνωρίστηκε ως πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης
που αξιοποίησε στοιχεία της Ανατολικής και Δυτικής παράδοσης, και το
έργο του επανεκτιμήθηκε, διατηρώντας μέχρι σήμερα δεσπόζουσα θέση
ανάμεσα στους μείζονες ζωγράφους όλων των εποχών
 |
| Πεντηκοστή |
Ο
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε πιθανότατα το 1541 στον Χάνδακα, το
σημερινό Ηράκλειο της Κρήτης, την εποχή της Βενετοκρατίας. Η ημερομηνία
γέννησης του προκύπτει όχι από κάποιο επίσημο έγγραφο της εποχής αλλά με
βάση μία ιδιόχειρη σημείωση του, σύμφωνα με την οποία το 1606 ήταν 65
ετών. Ο πατέρας του, Γεώργιος Θεοτοκόπουλος, ήταν φοροσυλλέκτης και
έμπορος. Για τη μητέρα του δεν διαθέτουμε πληροφορίες, ενώ άγνωστη
παραμένει και η ταυτότητα μίας ενδεχόμενης πρώτης, Ελληνίδας συζύγου
του. Είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Μανούσο Θεοτοκόπουλο (1531-1604), ο
οποίος ακολούθησε το επάγγελμα του πατέρα τους .
Ο
Θεοτοκόπουλος εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος, γεγονός που πιστοποιείται από
ένα δημόσιο έγγραφο του 1563, ενώ θα πρέπει να μελέτησε από νεαρή
ηλικία την αρχαία ελληνική και κλασική γραμματεία, κρίνοντας από την
πλούσια βιβλιοθήκη που κληροδότησε μετά το θάνατό του, ο υιός του. To
όνομα του πρώτου δασκάλου του δεν είναι γνωστό, αν και το όνομα του
Ιωάννη Γριπιώτη (1516-1569) έχει προταθεί. Στην Κρήτη, που από το 1211
αποτελούσε μέρος της ενετικής επικράτειας, οι ζωγράφοι και οι αγιογράφοι
συνδύαζαν το βυζαντινό ιδίωμα με τις Δυτικές επιρροές, φιλοτεχνώντας
φορητές κυρίως εικόνες και διαμορφώνοντας τη λεγόμενη Κρητική Σχολή. Στο
Χάνδακα εργάζονταν κατά το 16ο αιώνα περίπου διακόσιοι ζωγράφοι,
οργανωμένοι σε συντεχνίες σύμφωνα με τα ιταλικά πρότυπα. Ο Θεοτοκόπουλος
εξοικειώθηκε από νωρίς με έργα καλλιτεχνών της Αναγέννησης που
κυκλοφορούσαν στη βενετοκρατούμενη Κρήτη και από το 1563 εξασκούσε
επίσημα το επάγγελμα του ζωγράφου. Η πληροφορία αυτή εκμαιεύεται από μία
αναφορά στο όνομά του σε επίσημο έγγραφο της εποχής, στην οποία
περιγράφεται ως δάσκαλος (maestro Domenigo).Μία από τις πρώτες
πληροφορίες που διαθέτουμε για κάποιο έργο του προέρχεται επίσης από
άλλο έγγραφο του 1566, σύμφωνα με το οποίο δόθηκε στον Θεοτοκόπουλο
άδεια για να πουλήσει με λαχνό μία εικόνα που εκτιμήθηκε στα 70 δουκάτα,
ποσό ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή και ειδικότερα για έναν νέο
καλλιτέχνη.
Με
δεδομένο πως στην εποχή του συνυπήρχαν στην Κρήτη Ορθόδοξοι και
Καθολικοί, παραμένει αμφιλεγόμενο σε ποιο από τα δόγματα αυτά ανήκε η
οικογένειά του. Θεωρείται πιθανότερο πως ήταν ορθόδοξη, εκδοχή που
στηρίζεται σε μελέτες αρχειακών και νομικών εγγράφων, σύμφωνα με τις
οποίες ένας θείος του ήταν ορθόδοξος ιερέας, ενώ το όνομα τού Δομήνικου
Θεοτοκόπουλου δεν καταγράφεται στα αρχεία των βαφτίσεων της Καθολικής
Εκκλησίας στην Κρήτη.Διαφορετικές πηγές κάνουν επίσης λόγο για πιθανή
καταγωγή του από καθολική οικογένεια. Ορισμένοι μελετητές εκτιμούν πως ο
Θεοτοκόπουλος ασπάστηκε αργότερα το καθολικό δόγμα, λαμβάνοντας υπόψη
τη διαθήκη του, στην οποία ανέφερε πως υπήρξε «πιστός Καθολικός». Η
διαθήκη αυτή έχει αμφισβητηθεί, συνυπολογίζοντας την υποχρέωση του να τη
συντάξει σύμφωνα με τις επιταγές της Ιεράς Εξέτασης
Christ carrying the cross
συνέχεια
