Ο Τάσος Λειβαδίτης έμεινε γνωστός ως ο ποιητής του έρωτα, της…
Τάσος Λειβαδίτης: Ο ποιητής του έρωτα και της μοναξιάς.
Σαν
σήμερα στις 20 Απριλίου 1922 γεννιέται ο ποιητής του έρωτα, της
μοναξιάς και της λησμονιάς, ο Τάσος Λειβαδίτης. Ένας ποιητής που έγινε
ευρύτερα γνωστός τόσο μέσω της ποίησής του όσο και μέσω των αποφθεγμάτων
του. Έγραψε για τη μοναξιά, τον έρωτα, τον άνθρωπο αλλά και τον πόλεμο
με τρόπο τόσο άμεσο, ανθρώπινο και οικείο με αποτέλεσμα ο καθένας να
ταυτίζεται με την ποίησή του και να νιώθει ότι απευθύνεται σε εκείνον
προσωπικά. Κατά περιόδους πέρασε δύσκολα, καθώς στα χρόνια που
κυριάρχησε η έντονη πολιτική αντιπαλότητα, ο ποιητής λόγω του έργου του
αλλά και της αριστερής ιδεολογίας που εκπροσωπούσε, συνελήφθη,
δικάστηκε, αλλά ευτυχώς δεν καταδικάστηκε ποτέ. Η ποίησή του ήταν λύση
και διέξοδος κι όχι αφορμή για σύγκρουση. Άφησε την τελευταία του πνοή
στις 30 Οκτωβρίου 1988 λόγω ανευρύσματος στην κοιλιακή αορτή αλλά η
παρακαταθήκη των πάμπολλων ποιημάτων του (πολλά εξ’αυτών μελοποιήθηκαν
από σπουδαίους συνθέτες) κι ενός πεζογραφήματος («Εκκρεμές») που
κληροδότησε θα είναι πάντα το εφαλτήριο για όλους όσοι θέλουν να
εκφραστούν και να εμπνεύσουν τους συνανθρώπους τους.
» Γιατί απλά κάποιοι άνθρωποι είναι τόσο πολύ ξεχωριστοί, που αξίζει να ζεις, μόνο και μόνο για να τους συναντήσεις, κάποτε…»
Η ζωή και οι σπουδές του Τ. Λειβαδίτη
Ο ποιητής σε μικρή ηλικία (καθιστός μπροστά) με τα αδέλφια του.
Ο
Τάσος Λειβαδίτης γεννιέται το βράδυ της Ανάστασης της 20ης Απριλίου
στην Αθήνα. Οι γονείς του ήταν ο Λύσανδρος και η Βασιλική, οι οποίοι
απέκτησαν συνολικά 4 παιδιά. Την Χρυσαφένια, τον ίδιο τον ποιητή, τον
Μίμη και τον Αλέκο, ο οποίος υπήρξε ηθοποιός. Ηθοποιός υπήρξε και ο
θείος του ποιητή, Θάνος Λειβαδίτης, προσδίδοντας έτσι λίγη καλλιτεχνική
φλέβα στην οικογένεια.
Ο Λειβαδίτης, αφού ολοκλήρωσε το σχολείο
κατάφερε να εξασφαλίσει την είσοδό του στη Νομική σχολή του
Πανεπιστημίου Αθηνών αλλά δεν αποφοίτησε ποτέ. Εξαρχής τον ενδιέφερε
-και τελικά τον κέρδισε- ολοκληρωτικά η ποίηση. Αισθανόμενος ιδιαίτερη
αγάπη για την πατρίδα του, θέτει εαυτόν στην Αντίσταση και εντάσσεται
στην ΕΠΟΝ. Λίγο αργότερα, ο πατέρας του Λύσανδρος θα φύγει από τη ζωή
(1943).
Εν
συνεχεία, γνωρίζει τη Μαρία Στούπα, δευτερότοκη κόρη του Γ. Στούπα και
της Αλ. Λογοθέτη, η οποία θα αποτελέσει τον στυλοβάτη του ποιητή σε
δύσκολες στιγμές αλλά και τη μούσα του. Το 1946 παντρεύονται και ο
Λειβαδίτης της αφιερώνει το έργο του «Αυτό το αστέρι είναι για όλους
μας». Tην ίδια χρονιά δημοσιεύει το ποίημα «Tο τραγούδι του
Xατζηδημήτρη» στο περιοδικό
Eλεύθερα Γράμματα του Δημήτρη
Φωτιάδη. Όμως, λόγω της γνωστής (πολιτικής και αντιστασιακής) δράσης
του συλλαμβάνεται και εξορίζεται στη Μακρόνησο (1948) και το 1951, είναι
η χρονιά που θα απελευθερωθεί αλλά παράλληλα και μια «μαύρη» χρονιά,
καθώς χάνει (και) τη μητέρα του.
» Γιατί οι άνθρωποι, σύντροφε, ζουν απ’ τη στιγμή που βρίσκουν μια θέση στη ζωή των άλλων.»
Το τέλος του Τ. Λειβαδίτη
Ο
Λειβαδίτης σε όλη την υπόλοιπη ζωή του ασχολήθηκε με την ποίηση. Δεν
έγραφε από υποχρέωση αλλά από ανάγκη να εκφραστεί και να αντιπροσωπεύσει
μεγάλη μερίδα του κόσμου. Πολλοί ταυτίστηκαν με την ποίησή του, είδαν
τον εαυτό τους σε στίχους του, συμπορεύθηκαν μαζί του.
Η ίδια η
ποίησή του όμως -που άγγιξε τις καρδιές του κόσμου- έμελλε να γίνει η
αφορμή για να συλληφθεί δις, να εξοριστεί, να δικαστεί αλλά στο τέλος,
με έναν συγκινητικό λόγο όπως αυτόν που έβγαλε στο Πενταμελές Εφετείο
Αθηνών το 1955 -όπου κατέληξε λόγω ενός ποίηματός του-κατάφερε να
συγκινήσει το κοινό και να πείσει τους δικαστές, οι οποίοι τον αθώωσαν
πανηγυρικά.
Στην
πορεία της ζωής του συνδέθηκε έντονα με την αριστερά, γνώρισε μεγάλες
προσωπικότητες από τον χώρο του πνεύματος, έγραψε πολλά ποιήματα, τα
οποία μεταφράστηκαν στα Αγγλικά, Ρωσικά, Σέρβικα, Ουγγρικά, Σουηδικά,
Ιταλικά, Γαλλικά, Αλβανικά, Βουλγάρικα και Κινέζικα. Μάλιστα, κάποια εξ’
αυτών μελοποιήθηκαν από μεγάλους συνθέτες. Υπήρξε σεναριογράφος,
συνυπογράφοντας με τον Κώστα Κοτζιά τα κινηματογραφικά έργα «Συνοικία το
όνειρο» και «Ο Θρίαμβος» σε σκηνοθεσία Αλέκου Αλεξανδράκη. Έζησε τη
Δικτατορία κατά τη διάρκεια της οποίας έμεινε σιωπηλός και άνεργος
επιλέγοντας να μην γράψει τίποτα.
Όμως, ουδείς αθάνατος! Τον Οκτώβρη του 1988 εισάγεται στο
Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο λόγω
ανευρύσματος στην κοιλιακή αορτή. Υποβάλλεται σε δύο 5ωρα χειρουργεία
(!) και τελικά χάνει τη μάχη για τη ζωή. Στις 30 του ίδιου μήνα αφήνει
στην Αθήνα την τελευταία του πνοή. Μετά θάνατον εκδίδεται το εξαιρετικό
έργο του «Χειρόγραφα του Φθινοπώρου» (1990).
Τι έχει σημασία για μένα; αναρωτιόμουν συχνά. Δεν ήξερα. Όμως ήξερα ότι απ’ τη στιγμή που θα το μάθαινα, δε θα ’χε πια καμιά σημασία. («Χειρόγραφα του Φθινοπώρου», 1990).
Η Αριστερά και η δικτατορία στη ζωή του Λειβαδίτη
Ο Λειβαδίτης κι ο Ρίτσος εξορία στη Μακρόνησο.
Ο
Λειβαδίτης ήταν δηλωμένος αριστερός και έντονα πολιτικοποιημένος.
Μάλιστα λόγω της στάσης του αυτής βίωσε για πέντε χρόνια την εξορία
(1946-1951).
Με τη λήξη των «Δεκεμβριανών» συνελήφθη, εξορίστηκε και με τη
Συμφωνία της Βάρκιζας αφέθηκε ελεύθερος.
Εξορίστηκε
εκ νέου (1948) και βρέθηκε κατά σειρά στη Μακρόνησο, στον Αϊ Στράτη και
στις φυλακές Χατζηκώστα στην Αθήνα. Δεν υπέγραψε ποτέ δήλωση μετανοίας
αλλά το 1951 αφέθηκε ελεύθερος.
Το 1955 εξαιτίας του έργου του
«Φυσάει στα σταυροδρόμια του κόσμου», το οποίο χαρακτηρίστηκε «κήρυγμα
αποτρεπτικό» και κατασχέθηκε, θα βρεθεί στο 5μελές Εφετείο Αθηνών. Θα
του συμπαρασταθεί πλήθος κόσμου και μεγάλες προσωπικότητες της
λογοτεχνίας. Ο λόγος του Λειβαδίτη μετατρέπεται σε μια εκ βαθέων
εξομολόγηση, πείθει κοινό και δικαστές και αθωώνεται πανηγυρικά. Για το
εν λόγω έργο τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο ποίησης στο
Παγκόσμιο Φεστιβάλ Νεολαίας στη Βαρσοβία (1953).
Με
το ξέσπασμα της δικτατορίας αποφάσισε να τηρήσει σιγή ιχθύος. Σιώπησε
και έμεινε άνεργος. Έκανε την εμφάνιση ελάχιστες φορές στο
φιλολαϊκό-νεανικό περιοδικό
Φαντάζιο μαζί με τους Γιάννη
Μπακογιαννόπουλο , Ανδρέα Φράγκο («Λοιμός»), Αλέξη Κοτζιά και άλλους
περιθωριοποιημένους αριστερούς. Επίσης, εξέδωσε με το ψευδώνυμο «Ρόκκος»
δύο μεγάλα έργα που κυκλοφορούν ακόμα στο εμπόριο: οι
Μεγάλες Μορφές της Λογοτεχνίας (βιογραφίες προσώπων) και οι
Μεγάλοι Ρώσοι Συγγραφείς (βιογραφίες των Ντοστογιέφσκι, Τολστόι και Παστερνάκ).
Κι αν νικηθήκαμε δεν ήταν απ’ την τύχη ή τις αντιξοότητες, αλλά απ’ αυτό το πάθος για κάτι πιο μακρινό. («Βιολέτες για μια εποχή»)
Το έργο του Λειβαδίτη και η Δραπετσώνα
Ο
Λειβαδίτης υπήρξε πολυγραφότατος ποιητής με το έργο του να χωρίζεται σε
τρεις περιόδους: Την «επαναστατική», την «συμβολική-αλληγορική» και την
«υπαρξιακή».
Πολλά από τα ποιήματά του μελοποιήθηκαν από τον Μίκη
Θεοδωράκη στο δίσκο «Πολιτεία» (1961), «Της εξορίας» (1976), «Πολιτεία
Γ’ – Οκτώβρης ’78» (1976) κ.ά., τον Μάνο Λοΐζο στο δίσκο «Για μια μέρα
ζωής» (1980), τον Γιώργο Τσαγκάρη στο δίσκο «Φυσάει» (1993) με
ερμηνευτή το Βασίλη Παπακωνσταντίνου και τη συμμετοχή του ηθοποιού
Γιώργου Μιχαλακόπουλου, τον Μιχάλη Γρηγορίου στο δίσκο «Σκοτεινή πράξη,
ένα Ορατόριο (1997) και από το γνωστό συγκρότημα
Όναρ στο δίσκο «Αλαντίν, τελειώσαν οι ευχές σου» (2003).
Τιμήθηκε
με το πρώτο βραβείο ποίησης του Δήμου Αθηναίων (1957 για τη συλλογή του
«Συμφωνία αρ. Ι»), με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1976 για τη
συλλογή «Βιολί για μονόχειρα»), με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης (1979
για το «Εγχειρίδιο ευθανασίας») ενώ υπήρξε και ιδρυτικό μέλος της
Εταιρείας Συγγραφέων. Έγραψε επίσης κι ένα μικρό τόμο με τίτλο: «Έλληνες ποιητές».
Η Δραπετσώνα
Όμως, ιδιαίτερη σημασία έχει το ποίημά του με τίτλο
«Δραπετσώνα» που παραπέμπει στη γνωστή συνοικία του Πειραιά.
Ο
Λειβαδίτης με αφορμή αφενός την απόφαση της κυβέρνησης το 1961 να
γκρεμίσει τα προσφυγικά σπίτια όπως άλλωστε και κάθε φτωχόσπιτο με σκοπό
την ανέγερση πολυκατοικιών λόγω της έντονης αστυφιλίας και αφετέρου τις
μαζικές κινητοποιήσεις των πολιτών πήρε την απόφαση να γράψει
την «Δραπετσώνα». Ο ποιητής μίλησε στη συνέχεια με τον Μίκη Θεοδωράκη, ο
οποίος μελοποίησε -όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων- ένα από τα πιο
ιστορικά και διαχρονικά
ζεϊμπέκικα στην ελληνική μουσική,
και αποφασίστηκε από κοινού να κυκλοφορήσει σε ένα 45άρι δισκάκι με την
φωνή της Μαίρης Λίντα ενώ στην μπροστινή πλευρά του δίσκου υπήρχε
γραμμένο το τραγούδι«Μάνα μου και Παναγιά», επίσης σε στίχους του
Λειβαδίτη, ερμηνευμένο και αυτό από τη Μαίρη Λίντα. Αμφότερα τα
τραγούδια συμπεριλήφθηκαν στο δίσκο του Μ. Θεοδωράκη «Πολιτεία».
» Εμείς θα ζήσουμε και ας είμαστε φτωχοί..Στη Δραπετσώνα δεν έχουμε πια ζωή.»
Επίλογος
Ο
Λειβαδίτης με την ποίησή του κατάφερε να τέρψει, να συγκινήσει και να
εκφράσει κάθε αναγνώστη του. Όπως είπε ο καλός του φίλος Τίτος
Πατρίκιος, ο Λειβαδίτης τα ποιήματά του «τα διάβαζε όλα ως το κόκαλο και
όσο μεγαλύτερη αξία τους έβρισκε, τόσο την αναγνώριζε και τη
διακήρυσσε». Και παρακάτω: «άσκησε την κριτική με διεισδυτική
ευαισθησία, με στοχασμό που δεν κατέληγε σε κάποια κανονιστικότητα, με
άνοιγμα σε όλους τους τρόπους της ποίησης και αγάπη για όλους τους
ποιητές, χωρίς εύνοιες και πατερναλισμούς». Έτσι, θα παραθέσουμε κι
εμείς πιο κάτω αρχικά κάποιους στίχους από ένα ποίημά του και στη
συνέχεια ένα βίντεο στο οποίο ο ίδιος ο ποιητής απαγγέλλει το πιο
ερωτικό του ποίημα.
Τελικά τούς έκλεισα την πόρτα «τι να την κάνω την πραγματικότητα, τους
λέω ‒εγώ έχω τ’ όνειρο» ίσως γι’ αυτό αγαπώ τα νεκροταφεία, γιατί
βάζουν τέλος στις λεπτομέρειες. Ένα τραγούδι
λυπημένο τη νύχτα είναι πάντα ένας αποχαιρετισμός.
(
Όνειρα, «Χειρόγραφα του φθινοπώρου»).
https://www.youtube.com/watch?v=YjOX3vqcycw
Πηγή βίντεο
Πηγές
1,
2,
3,
4,
5
Χάρης Αβραμίδης για την ομάδα του
filologika.gr
Για περισσότερη ενημέρωση για θέματα που αφορούν την εκπαίδευση ακολουθήστε μας στην
επίσημη σελίδα μας στο
Facebook, και διαβάστε
παρόμοια προτεινόμενα θέματα της επικαιρότητας ακριβώς από κάτω.
