bookbar.gr
Μια σύγχρονη Σάγκα για την Ιστορία πίσω από τον Μύθο /
Από τις ακτές της Αμερικής στο Βυζάντιο και στις πεδιάδες της Ρωσίας/
ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/
Οι Βίκινγκς
“αυτοί οι υπέροχοι γνώστες των υδάτινων δρόμων”, οι ατρόμητοι
θαλασσοπόροι, οι ακατάβλητοι εξερευνητές, οι σκληροτράχηλοι πολεμιστές,
άφησαν ανεξίτηλη τη φήμη, το θρύλο και το όνομά τους στο δυτικό κόσμο
μέχρι σήμερα. Ωστόσο είναι πολύ λίγα εκείνα που γνωρίζουμε γι αυτούς και
τα περισσότερα βασίζονται σε φήμες, δοξασίες ή στα στερεότυπα και τις
υπερβολές των κινηματογραφικών υπερπαραγωγών, που συνήθως απέχουν πολύ
από την πραγματικότητα, αλλά δεν παύουν να μας γοητεύουν.
Γράφει η Ελπίδα Πασαμιχάλη
Διότι ο θρύλος των Βίκινγκς και τα κατορθώματα τους εξάπτουν τη φαντασία όχι μόνο των μικρών αλλά και των μεγάλων παιδιών, που κρύβουμε όλοι μέσα μας! Η Ελένη Σαραντίτη
μια από τις πιο σημαντικές Ελληνίδες συγγραφείς στο χώρο του παιδικού
και νεανικού βιβλίου, με το νέο της συγγραφικό πόνημα με τίτλο Οι άνθρωποι του Βορρά: Βίκινγκς και υπότιτλο Η Ιστορία τους
από τις εκδόσεις Πατάκη αγγίζει και εξάπτει τη δική μας ενήλικη
“παιδική φαντασία” και την τροφοδοτεί με πλούσιο, τεκμηριωμένο και
ταυτοχρόνως γλαφυρό και συναρπαστικό ιστορικό υλικό, φωτίζοντας την
πραγματικότητα πίσω από τον μακραίωνο μύθο.
Βασισμένο
σε εκτεταμένη μελέτη και εντυπωσιακή έρευνα που παρουσιάζεται στη
σχετική Βιβλιογραφία στις τελευταίες σελίδες, το βιβλίο Οι άνθρωποι του Βορρά: Βίκινγκς
δεν είναι μια στεγνή ιστορική αφήγηση που θα κούραζε τον αναγνώστη,
ούτε όμως και μυθοπλασία. Είναι τεκμηριωμένη Ιστορία που η συγγραφέας
αφηγείται με λογοτεχνικό τρόπο, με τη γλαφυρή τεχνική ενός παραμυθιού για μεγάλους.
Την ίδια στιγμή συνθέτει με πραγματική δεξιοτεχνία έναν τεράστιου όγκου
πληροφοριών, αποδεικνύοντας πόσο καλά και σε βάθος γνωρίζει το υλικό
της, αλλά και την προσωπική της ευρυμάθεια. . .(Διαβάστε επίσης: Χάνς Κρίστιαν Άντερσεν – Στο σπίτι του μεγαλύτερου παραμυθά)
Ενώ λοιπόν όλοι γνωρίζουμε για τις επιδρομές των Βίκινγκς,
ελάχιστοι γνωρίζουμε τις ακριβείς διαδρομές, το εύρος των ταξιδιών
τους, τη συμβολή τους στις ανακαλύψεις νέων ηπείρων αλλά κι τη βαθύτατη
επίδραση τους στην εξέλιξη των χωρών της Ευρώπης, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα.
Οι Βίκινγκς αποτελούσαν τμήμα των Βορείων Λαών της Ευρώπης , με κοιτίδα τη Σκανδιναβία, που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα ως εξερευνητές, πειρατές, έμποροι, μισθοφόροι ή και όλα μαζί και εξαπλώθηκαν σε ένα μεγάλο κομμάτι της Ευρώπης. Τέσσερα σημερινά έθνη έλκουν την καταγωγή τους από αυτούς, Νορβηγοί, Σουηδοί, Δανοί, Ισλανδοί. Όμως η εμφάνισή τους υπήρξε καταλυτική και για έξι ακόμη σημερινά κράτη: Μ. Βρετανία, Γαλλία, Φινλανδία, Ρωσία, Λευκορωσία, Ουκρανία.
Οι Βίκινγκς δεν αποτέλεσαν ενιαίο έθνος με τη μορφή που συνέβη αυτό κατά την ίδια περίοδο στην Νότια Ευρώπη, διέθεταν όμως πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Την γλώσσα, (αρχαία σκανδιναβική), μυθολογία και παραδόσεις, συναίσθηση της κοινής καταγωγής τους και πάνω από όλα τάση για εξερεύνηση και εποικισμό μακρινών εδαφών, οφειλόμενη κυρίως στην ανάγκη για εξεύρεση περιοχών πιο εύφορων από την παγωμένη Σκανδιναβία.
Κατάκτησαν σημαντικές και πλούσιες περιοχές. .’Όπως αναφέρει η Ελένη Σαραντίτη ”Για μεγάλη περίοδο η Βυζαντινή Αυτοκρατορία παρέμεινε ασφαλής και σε ειρήνη χάρη στους Βίκινγκς. Εκείνο όμως που έχει εντυπωσιάσει ιστορικούς και αρχαιολόγους είναι η εποίκηση ομάδων Βίκινγκς στην προκολομβιανή Αμερική ήδη από τα τέλη του 9ου αιώνα.”
Μια Ινδιάνα στην Ισλανδία και μια Βίκινγκ στην Αμερική
Υπάρχουν αρκετά ευρήματα που έχουν εξετασθεί από τους αρχαιολόγους και επιβεβαιώνουν την άποψη ότι από τις ακτές της Γροιλανδίας οι Βίκινγκς είχαν φτάσει στις ακτές του Καναδά γύρω στο 1000 μΧ και ήταν πιθανότατα οι ιδρυτές του οικισμού της νήσου Μπάφιν. Μια άλλη ομάδα Βίκινγκς γύρω στο 950 μ Χ. ξεκινώντας από την Ισλανδία έφτασε στις ακτές των σημερινών ΗΠΑ
Οι άποικοι φαίνεται πως ήλθαν σε επαφή με τους ντόπιους, αλλά η
σύγκρουση ανάμεσα τους ήταν αναπόφευκτη. Έτσι η συγκλονιστική αυτή
ανακάλυψη της νέας Ηπείρου δεν έγινε γνωστή και η Αμερική περίμενε περίπου δύο αιώνες για να ανακαλυφθεί επίσημα για δεύτερη φορά από τον Χριστόφορο Κολόμβο!
Ο θρύλος λέει ότι σε ένα από τα ταξίδια τους στις ακτές των ΗΠΑ οι Σκανδιναβοί θαλασσοπόροι απήγαγαν μια πανέμορφη νεαρή Ινδιάνα και την έφεραν στην Ισλανδία. “Η κοπέλα αυτή του Νέου Κόσμου πάτησε με κλάματα το πόδι της στην Ευρώπη 500 χρόνια προτού ο Κολόμβος πράξει το ανάποδο.” Στην αντίπερα όχθη η Γκρούντιντουρ, ηρωίδα των ισλανδικών σάγκα και μία από τις πιο διάσημες εξερευνήτριες έφτασε στη Βόρεια Αμερική με την αποστολή του Λέιφ ‘Ερικσον και πέρασε έναν ολόκληρο χρόνο στη θρυλική αποικία των Βίκινγκς, τη Βίνλαντ.
Για τη θέση της γυναίκας στη κοινότητα των Βίκνγκς η Ελένη Σαραντίτη επισημαίνει: “Οι γυναίκες των Βίκινγκς
είχαν απόλυτη ανεξαρτησία. Όταν οι άντρες απουσίαζαν αυτές φρόντιζαν τα
παιδιά, όπως συμβαίνει με όλους τους ναυτικούς ή πολεμικούς λαούς. Οι
όμορφες γυναίκες των Βίκινγκς δεν ανέχονταν τη χειροδικία, την
κακομεταχείριση και -προπαντός- τη μοιχεία. Εγκατέλειπαν με την έγκριση
των αρχών τον άξεστο και άπιστο σύζυγο.”
Αναφέρεται επίσης στη γενναιότητα αλλά και στη διαβόητη σκληρότητα των πολεμιστών Βίκινγκς και την αμφισβητεί τηρουμένων των αναλογιών της εποχής. “Πολλοί ισχυρίζονται ότι οι Βίκινγκς
ήταν εξαιρετικά σκληροί και αιμοχαρείς. Α, ναι. Αρκετές φορές και
υπερβολικά βίαιοι. Όχι όμως περισσότερο από τους υπόλοιπους λαούς της
Ευρώπης της εποχής εκείνης – ο στρατός του Καρλομάγνου (742/47 –
814) , ο οποίος είχε στόχο να μην αφήσει κανέναν “εθνικό” ζωντανό,
αφάνισε ολόκληρες φυλές.” Μιλά επίσης για την ανεξάρτητη ψυχή τους και
την ατομική τους γενναιότητα. Θρυλείται πως όταν ο στόλος των Βίκινγκς με έναν από τους επικεφαλής τον πολέμαρχο Ρόλλο, πολιόρκησε το Παρίσι (885 μ.Χ.) ο βασιλιάς της Γαλλίας έστειλε κάποιον ‘έμπιστο να βρει τον αρχηγό τους για να συνθηκολογήσει Τότε έλαβε την απάντηση ότι “Οι Βίκινγκς δεν έχουν αρχηγό διότι κάθε στρατιώτης είναι αρχηγός του εαυτού του.”
Η Σάγκα και οι ρούνοι
Η κοινή καταγωγή των Βίκινγκς πέρα από τη γλώσσα επιβεβαιώνεται και από τις παραδόσεις και βέβαια τη διάσημη σήμερα σκανδιναβική μυθολογία. Στις πολιτιστικές τους παραδόσεις πρωταγωνιστική θέση έχουν οι υπέροχες σάγκα,
μαγευτικές αφηγήσεις για τα κατορθώματά τους, τα έπη των λαών που
καθόρισαν τη σύγχρονη δυτική λογοτεχνική παράδοση. Είναι επίσης οι έδδα, “συλλογές
έμμετρων ποιημάτων, ανώνυμων μα και επώνυμων δημιουργών, οι οποίες
αφηγούνται κατορθώματα θεών και ηρώων, και θεωρούνται κείμενα μεγάλης
αξίας από τους λαούς της Σκανδιναβίας.” Φυσικά ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο αλφάβητο τους. “Oι ρούνοι ή ρούνες είναι, κατά κάποιον τρόπο, το μυστικιστικό αλφάβητο των βόρειων λαών, των τευτονικών λαών και οπωσδήποτε των Βίκινγκς. Η ίδια η λέξη ρούνος προέρχεται από το «run» που σημαίνει «μυστικό» ή «ψίθυρος», η δε παράδοση των συμβόλων της μεταδιδόταν από ιερέα σε ιερέα της εποχής. Τα σύμβολα αυτά κρατούσαν ζωντανή και τη σοφία των φωτισμένων πνευμάτων.”
“Το ρουνικό αλφάβητο χρησιμοποιήθηκε και κατά την εποχή των Βίκινγκς ως το βασικό εκφραστικό μέσον τους. Αρχαιολογικά ευρήματα απέδειξαν, ωστόσο, ότι η ρουνική γραφή χρησιμοποιήθηκε από πολλές εθνότητες. Οι περισσότεροι ρουνικοί λίθοι με χριστιανικό περιεχόμενο έχουν βρεθεί στη Σουηδία, αν και η κατασκευή τους ξεκίνησε με τον λίθο της Γιουτλάνδης της Δανίας, τον οποίο αφιέρωσε ο βασιλιάς Χάραλντ ο Κυανόδους όταν βαπτίστηκε χριστιανός, περίπου το 960 μ.Χ”
Ένα κλασσικό και σύνηθες δείγμα αφιέρωσης σμιλεμένης σε ρουνικό λίθο αναφέρει: “.Η Άστριντ έστησε αυτό τον λίθο στη μνήμη του συζύγου της Γιουστάιν, ο οποίος επιτέθηκε στην Ιερουσαλήμ και πέθανε στην Ελλάδα .”
Με τη διάδοση του χριστιανισμού, που παρά τις αντιδράσεις εξαπλώθηκε ραγδαία, σε διάφορες περιοχές οι ρούνοι θεωρήθηκαν κατάλοιπα της θρησκείας των ειδωλολατρών και απαγορεύτηκε παντελώς η χρήση ους. Ωστόσο σε απομονωμένες εκτάσεις η ρουνική γραφή χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα. “Μετά τον εκχριστιανισμό των Σκανδιναβών ορισμένοι μοναχοί παρέλαβαν τη ρουνική γραφή μετατρέποντας την σε αλφάβητο, απαλείφοντας όμως τα αρχαία και μυστικά νοήματά τους Έτσι έγιναν γνωστά και θαυμάστηκαν τα πεζά κείμενα, τα μεστά γεμάτα φαντασία και εκφραστικά ποιήματα που εκφράζουν μεν την αλληλουχία της ζωής των βόρειων λαών, αλλά όχι και τον συμβολισμό και την ουσία της.”
Στην αυλή Βυζαντινών αυτοκρατόρων
Οι Σκανδιναβοί είχαν ιδιαίτερη σχέση με το Βυζάντιο το οποίο αποκαλούσαν Ελλάδα. Μεταξύ των ΄άλλων αναφέρεται πως όταν ο βασιλιάς Σιγκιούρντ Μάγνουσον (1090 – 1130) γνωστός και ως Σιγκιούρντ ο Σταυροφόρος , μετά την Ιερουσαλήμ έφτασε στην Κωνσταντινούπολη έγινε δεκτός με τιμές από τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ τον Κομνηνό, πατέρα της Άννας της Κομνηνής συγγραφέως της περίφημης Αλεξιάδας. Προς τιμήν του ο Αλέξιος διέταξε να ανοιχτεί η Χρυσή Πύλη, από όπου πέρασε έφιππος ο Σιγκιούρντ περιστοιχισμένος από τους Βίκινγκς πολεμιστές.” Άλλωστε “πριν αναχωρήσει από την Βασιλεύουσα ο Σταυροφόρος, δώρισε όλα του τα πλοία και πολλούς από τους θησαυρούς του στον Αλέξιο.” .
Οι Βίκινγκς Νορμανδοί πολεμιστές παρέμειναν στο Βυζάντιο προσφέροντας τις υπηρεσίας τους εξακριβωμένα μέχρι το 1286. Έζησαν άνετη ζωή ως στρατιώτες στη Βασιλεύουσα, αμείβονταν καλά σε χρυσά νομίσματα, έκαναν οικογένειες, παντρεύτηκαν με Βυζαντινές γυναίκες και ανέθρεψαν τα παιδιά τους σύμφωνα με τους κανόνες, τη θρησκεία και την παιδεία του Βυζαντίου.”
Στις πεδιάδες της Ρωσίας και στην Κριμαία.
Η μεγάλη περιπέτεια των Βίκινγκς δεν εξαντλείται με την επέκταση τους στα δυτικά. Αντιθέτως κατευθύνεται και ανατολικά όταν οι Βαράγγοι (φύλο συγγενές με τους Σουηδούς) πραγματοποιούν εμπορική διείσδυση που φτάνει μέχρι την Κριμαία και την πλουσιότερη πόλης της εποχής την Κωνσταντινούπολη. Η βαραγγική φυλή των Ρως μετεξελίχθηκε στο Κράτος των Ρως ενώ οι Βαράγγοι που κατευθύνθηκαν στην Κωνσταντινούπολη στρατολογήθηκαν ως επίλεκτοι μισθοφόροι στον Βυζαντινό στρατό και συγκρότησαν τη Βαραγγική Φρουρά. Και από κάποια “ειρωνεία της τύχης” ήταν ο αρχηγός της Βαραγγικής Φρουράς, ο Νορβηγός Χάραλντ Γ’ ο μοιραίος ηγεμόνας που πέρασε στην ιστορία ως ο τελευταίος Βίκινγκ βασιλιάς. Ο Χάραλντ Σίγκουρντσον (Χάραλντ Γ’ της Νορβηγίας) συνέλαβε το μεγαλόπνοο σχέδιο κατάκτησης της Αγγλίας στην οποία εισέβαλε το 1066 μ.Χ. Η εκστρατεία απέτυχε παταγωδώς, ο ίδιος σκοτώθηκε, και έριξε την αυλαία στην Εποχή των Βίκινγκς.
“Εκ των υστέρων”
Στο επίμετρο του βιβλίο με τίτλο “Εκ των υστέρων” η Ελένη Σαραντίτη
αποτίει εύφημη μνεία σε εμβληματικές προσωπικότητες, ανήσυχες μορφές
των Γραμμάτων, των Επιστημών και των Τεχνών, που με το έργο τους φώτισαν
τα “σκοτεινά” χρόνια του Μεσαίωνα και παρέδωσαν στην Αναγέννηση τη σκυτάλη. Ρότζερ Μπέικον ο γνωστός “Doctor Mirabillis”, o Πέρσης ποιητής, μαθηματικός, φιλόσοφος και αστρονόμος Ομάρ Καγιάμ, ο Άγγλος Φραγκισκανός μοναχός Γουίλιαμ του Όκαμ που έθεσε τις βάσεις της μεθοδολογικής απαγωγής, Γαλλοφλαμανδός Ζισκέν ντε Πρε ο επονομαζόμενος και “Πρίγκιπας των Μουσικών” αλλά και η Γερμανίδα Χίλντεγκαρντ του Μπίνγκεν μια από τις πιο θαρραλέες και πρωτοπόρες γυναίκες της εποχής της, δοκιμιογράφος και ποιήτρια. Μιλά επίσης για τα πρώτα Πανεπιστήμια, που δημιουργήθηκαν αρχής γενομένης με το Βυζαντινόν Πανεπιστήμιον της Κωνσταντινουπόλεως το Πανδιδακτήριον.
Με σπάνια λογοτεχνική μαεστρία και ιστορική εμβάθυνση η Ελένη Σαραντίτη ξεδιπλώνει τη δική της Σάγκα για τους Βίκινγκς,
τους πολεμιστές του Βορρά. Τους ανήσυχους ταξιδευτές και ταξιδιώτες που
οι διαδρομές τους ύφαναν την πολυδαίδαλη και “αόρατη” ιστορία της σημερινής Ευρώπης στα ατελείωτα και εξορκισμένα χρόνια του Μεσαίωνα.
INFO
Οι άνθρωποι του Βορρά : Βίκινγκς
Η Ιστορία τους
Εκδόσεις Πατάκη
Σελ.324, Τιμή € 15,50
