Αγροσελίδα: Κλάδεμα ελιάς: Το κλάδεμα των ελαιόδενδρων είναι μια σημαντικήεργασία που αποσκοπεί στην προσαρμογή τηςανάπτυξη της καρποφορίας των δένδρων...
Το κλάδεμα των ελαιόδενδρων είναι μια σημαντικήεργασία που αποσκοπεί στην προσαρμογή τηςανάπτυξη της καρποφορίας των δένδρων στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής και στις καλλιεργητικές μας επιδιώξεις, ιδιαίτερα στη διευκόλυνση της συγκομιδής, η οποία αποτελεί και το σπουδαιότερο πρόβλημα της ελαιοκαλλιέργειας σήμερα.
Το κλάδεμα των ελαιόδενδρων είναι μια σημαντικήεργασία που αποσκοπεί στην προσαρμογή τηςανάπτυξη της καρποφορίας των δένδρων στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής και στις καλλιεργητικές μας επιδιώξεις, ιδιαίτερα στη διευκόλυνση της συγκομιδής, η οποία αποτελεί και το σπουδαιότερο πρόβλημα της ελαιοκαλλιέργειας σήμερα.
Οι στόχοι του κλαδέματος είναι:
- Το ισοζύγιο μεταξύ βλάστησης και καρποφορίας.
- Η ελαχιστοποίηση της μη παραγωγικής περιόδου.
- Η παράταση της περιόδου σταθερής απόδοσης του φυτού.
- Η αποφυγή της πρόωρης παρακμής ή γηρασμού του δένδρου.
- Η επίτευξη οικονομικών ωφελειών.
- Η εξοικονόμηση υγρασίας, που είναι περιοριστικός παράγοντας σε ξηρικούς ελαιώνες.
Στα ελαιόδενδρα εφαρμόζονται τρεις τύποι κλαδέματος ανάλογα με τον κύριο στόχο μας:
- Κλάδεμα διαμόρφωσης στα νεαρά δένδρα
Σκοπός του κλαδέματος είναι η δημιουργία ενός ανθεκτικού σκελετού του
δένδρου και ενός σχήματος που θα ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις μας
(ελαιοσυλλογή).
- Κλάδεμα καρποφορίας στα παραγωγικά δένδρα
Σκοπός του κλαδέματος είναι η εξασφάλιση όσο το δυνατό σταθερής
απόδοσης των δένδρων και καλής ποιότητας καρπού (ειδικά όσον αφορά τις
επιτραπέζιες ποικιλίες).
Κλάδεμα ανανέωσης στα ηλικιωμένα δένδρα
Σκοπός του κλαδέματος είναι η αποφυγή της εξάντλησης με τα χρόνια και η επαναφορά των δένδρων σε επιθυμητά σχήματα και μεγέθη.
Κλάδεμα Διαμόρφωσης
Περιλαμβάνει τις απαραίτητες επεμβάσεις ώστε τα δένδρα μετά τα πρώτα
χρόνια της ανάπτυξής τους να πάρουν σχήμα που να διευκολύνει τις
καλλιεργητικές εργασίες, τους ψεκασμούς και ιδιαίτερα τη συγκομιδή.
Κατά τη φάση αυτή, θα πρέπει να αποφεύγονται τα αυστηρά κλαδέματα που
καθυστερούν την είσοδο των δένδρων σε καρποφορία. Ένα συνηθισμένο σχήμα
είναι το “ελεύθερο κύπελο”.
Ελεύθερο κύπελο
Για τη διαμόρφωση στο σχήμα αυτό, τα δενδρύλλια κόβονται σε ύψος 60-80
εκ από το έδαφος κατά τη μεταφύτευση. Την πρώτη χρονιά, επιδιώκεται η δημιουργία πλάγιων βλαστών σε κανονικές αποστάσεις γύρω από τον κεντρικό βλαστό και σε ύψος 30-60 εκ από το έδαφος.
Στα επόμενα χρόνια γίνεται ελάχιστο κλάδεμα, μόνο για αφαίρεση σπασμένων
κλαδιών, καθώς επίσης και κλαδιών που διασταυρώνονται μεταξύ τους. Αφού
το δένδρο αναπτυχθεί καλά, επιλέγονται 3-5 βασικοί βραχίονες σε
απόσταση 20-30 εκ. μεταξύ τους γύρω από τον κεντρικό βλαστό, ο οποίος
στη συνέχεια αφαιρείται.
Μετά την είσοδο του δένδρου στην καρποφορία, εφόσον δεν γίνονται
αυστηρά κλαδέματα, το δέντρο παίρνει σταδιακά ένα ελεύθερο σφαιρικό
σχήμα.
Για εντατικά συστήματα καλλιέργειας, στα οποία γίνονται πυκνές
φυτεύσεις, επιδιώκονται χαμηλά σχήματα διαμόρφωσης. Τα σπουδαιότερα
είναι το χαμηλό κύπελλο και το θαμνώδες σχήμα.
Στο χαμηλό κύπελλο, η διακλάδωση των βραχιόνων γίνεται από πολύ χαμηλά, στα 30-40 εκ. από το έδαφος.
Στο θαμνώδες σχήμα, δεν
γίνεται καμία επέμβαση κλαδέματος στα πρώτα 5-6 χρόνια και μετά
αφαιρούνται μόνο οι καχεκτικοί βλαστοί και οι κορυφές που υπερβαίνουν σε
ύψος τα 3 μέτρα. Το θαμνώδες σχήμα έχει ορισμένα σημαντικά
πλεονεκτήματα για εντατική καλλιέργεια:
- Τα δένδρα μπαίνουν γρηγορότερα στην καρποφορία.
- Δίνουν μεγαλύτερη μέση στρεμματική απόδοση σε σύγκριση με άλλα σχήματα.
- Κάνουν δυνατή τη συγκομιδή χωρίς σκάλες, μειώνοντας έτσι το κόστος.
Ελεύθερο κύπελο (1), χαμηλό κύπελο (2) και θαμνώδες σχήμα (3)
Τόσο το θαμνώδες όσο και το χαμηλό κύπελλο έχουν το μειονέκτημα ότι
δυσχεραίνουν τη μηχανική καλλιέργεια του εδάφους και επίσης κάνουν
σχεδόν αδύνατη τη συλλογή του ελαιοκάρπου από το έδαφος.
Ένα βελτιωμένο χαμηλό σχήμα, χωρίς τα μειονεκτήματα αυτά, είναι το χαμηλό κυλινδρικό με μονό κορμό και χαμηλή διακλάδωση κόμης.
Τα κύρια συστήματα κλαδέματος που εφαρμόζονται στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου είναι τα ακόλουθα:
1. Το σχήμα με δύο βραχίονες, που είναι κοινό στην Ανδαλουσία, κυρίως για επιτραπέζιες ποικιλίες.
2. Το σχήμα κηροπηγίου στην Τυνησία.
3. Το σχήμα διπλού ή τριπλού κορμού στη Σεβίλλη.
4. Το πολυ-κωνικό σχήμα, στο οποίο κάθε βραχίονας έχει το σχήμα ενός κώνου, που απαντάται σε ορισμένες περιοχές της Ιταλίας.
5. Το ελεύθερο κύπελλο στη Γαλλία, Ιταλία και Ελλάδα.
6. Το σφαιρικό σχήμα, το οποίο δεν είναι τόσο διαδεδομένο γιατί δεν επιτρέπει τον πλήρη φωτισμό του δένδρου.
7. Το χαμηλό κυλινδρικό σχήμα.
8. Το σχήμα χωρίς κορμό στην Τυνησία.
Η ελεύθερη παλμέτα. Το σχήμα αυτό παρουσιάζει ορισμένες δυσκολίες και δεν είναι διαδεδομένο στις ελαιοπαραγωγές χώρες.
Διαφορετικά συστήματα κλαδέματος όπως αναφέρθηκαν παραπάνω.
Κλάδεμα καρποφορίας
Η ελιά καρποφορεί σε βλαστούς του προηγούμενου έτους. Οι πολύ ζωηροί
βλαστοί δεν είναι καρποφόροι (έχουν μόνο βλαστοφόρους οφθαλμούς), ενώ οι
αδύνατοι βλαστοί δίνουν ελάχιστους καρπούς (έχουν λίγους καρποφόρους
οφθαλμούς). Για το λόγο αυτό, σκοπός του κλαδέματος καρποφορίας είναι η δημιουργία βλαστών μέτριου μήκους και η διατήρηση της καρποφόρας ζώνης σε καλή ζωηρότητα και με καλό φωτισμό.
Οι παραπάνω στόχοι είναι δύσκολο να επιτευχθούν σε πυκνά φυτεμένα δένδρα που σκιάζονται το ένα από τοάλλο.
Στην περίπτωση αυτή, η καρποφόρα ζώνη περιορίζεται στις κορυφές των
δένδρων και σε κάποια σημεία προς τη νότια πλευρά τους που τα βλέπει ο
ήλιος.
Στα δένδρα αυτά, όταν κόβονται οι κορυφές για χαμήλωμα των δένδρων,
μειώνεται πολύ η απόδοσή τους γιατί αφαιρείται σημαντικό μέρος της
καρποφόρας επιφάνειας.
Στα κανονικά παραγωγικά δένδρα, συνιστάται να γίνεται κάθε χρόνο ένα
μέτριο (όχι αυστηρό) κλάδεμα καρποφορίας, με αφαίρεση των πυκνών και
νεκρών κλαδίσκων από την καρποφόρο ζώνη, επειδή με την πάροδο του χρόνου η ζώνη αυτή έχει την τάση να πυκνώνει και να γεμίζει με μικρούς βλαστούς.
Κάνοντας το παραπάνω κλάδεμα, βελτιώνεται το μήκος των βλαστών και
εξασφαλίζεται καλός φωτισμός στην καρποφόρα ζώνη. Το κλάδεμα αυτό πρέπει
να είναι αυστηρότερο σε δένδρα που αναπτύσσονται σε άγονα και ξηρά
εδάφη, ώστε να περιορίζεται η φυλλική επιφάνεια και να εξοικονομούνται
θρεπτικά στοιχεία και νερό για τη νέα καρποφόρα βλάστηση. Αντίθετα, σε δένδρα
που αναπτύσσονται σε γόνιμα εδάφη, ή που λιπαίνονται και αρδεύονται, το
κλάδεμα δεν πρέπει να είναι αυστηρό, επειδή υπάρχει επάρκεια θρεπτικών
στοιχείων και νερού τόσο για την υπάρχουσα καρποφορία,
όσο και για τη δημιουργία της νέας καρποφόρας βλάστησης. Στην τελευταία
αυτή περίπτωση, το αυστηρότερο κλάδεμα δίνει λαίμαργους βλαστούς που αργούν να μπουν σε καρποφορία.
Το κλάδεμα καρποφορίας στις επιτραπέζιες ποικιλίες, αν γίνει σωστά,
μπορεί να βελτιώσει το μέγεθος των καρπών. Για το σκοπό αυτό συνιστάται
καλύτερα να γίνεται στις χρονιές υπερβολικής καρποφορίας αραίωση
καρποφόρων κλαδίσκων λίγο μετά την καρπόδεση.
Το κατάλληλο κλάδεμα μπορεί επίσης να μειώσει την παρενιαυτοφορία. Για
το σκοπό αυτό, συνιστάται αυστηρό κλάδεμα (με αφαίρεση βλαστών μέτριας
ζωηρότητας που πιθανότατα θα εξελιχθούν σε καρποφόρους) το χειμώνα που
προηγείται του έτους μεγάλης καρποφορίας.
Κλάδεμα ανανέωσης
Η ελιά έχει την ικανότητα να αναβλαστάνει από οποιοδήποτε σημείο του
ξύλου της μετά από κοπή και αυτό το χαρακτηριστικό είναι που της δίνει
τη γνωστή μακροζωία της. Για το λόγο αυτό, είναι δυνατή η ανανέωση
γηρασμένων δένδρων, καθώς επίσης και η αποκατάσταση δένδρων που
ζημιώθηκαν από παγετό.
Γηρασμένα, χαμηλής παραγωγικότητας δένδρα, ανανεώνονται με κόψιμο του κορμού χαμηλά ή στο σημείο διακλάδωσης (σταυρός).
Για μερική ανανέωση ή περιορισμό της κόμης σε πυκνοφυτεμένα δένδρα που
σκιάζονται, το κόψιμο γίνεται στους βραχίονες ή στις πρώτες
διακλαδώσεις τους
σε ανάλογο ύψος. Στα σημεία κοπής αναπτύσσονται νέοι ζωηροί βλαστοί από
τους οποίους επιλέγονται οι καταλληλότεροι για το σχηματισμό του νέου
σκελετού του δένδρου. Το δένδρο μπαίνει πάλι σε καρποφορία μετά από 3-5
χρόνια. Για την αποκατάσταση δένδρων που επλήγησαν από παγετό, τα
δένδρα αφήνονται για ένα χρόνο, ώστε να εκδηλωθεί η πραγματική έκταση
της ζημιάς. Από τους νέους βλαστούς που στο μεταξύ εκπτύσσονται, θα
σχηματιστούν οι νέοι κλάδοι του δένδρου, ενώ αφαιρούνται όλα τα
κατεστραμμένα μέρη.
Πότε και με ποια ένταση γίνονται τα κλαδέματα;
Προκειμένου να απαντηθούν τα παραπάνω ερωτήματα λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα:
- Ο όγκος των βροχοπτώσεων κατά την περίοδο του φθινοπώρου και του χειμώνα.
- Ο όγκος της εσοδείας του έτους που πέρασε.
- Η βλαστική κατάσταση του δένδρου τη στιγμή που θα επέμβει ο κλαδευτής.
- Ο προορισμός του φορτίου (επιτραπέζια κατανάλωση ή ελαιοποίηση).
- Η πυκνότητα φύτευσης και ο τύπος του κλαδέματος που πρόκειται να γίνει.
Εποχή Κλαδέματος
Το κλάδεμα του ελαιόδενδρου μπορεί να αρχίσει αμέσως μετά την συγκομιδή
του καρπού. Έτσι, στις ποικιλίες της επιτραπέζιας ελιάς μπορεί να
αρχίσει το Νοέμβριο–Δεκέμβριο, αν οι ελιές μαζεύτηκαν πράσινες ή αργότερα, Φεβρουάριο–Μάρτιο, αν μαζεύτηκαν μαύρες.
Γενικά το κλάδεμα μπορεί να γίνει σε όλη την περίοδο από το φθινόπωρο ως τους πρώτους μήνες της άνοιξης. Όμως δεν θα πρέπει να γίνεται πριν και κατά την περίοδο του χειμώνα σε περιοχές που πλήττονται συχνά από παγετούς.
