Σήμερα ·
ΥΠΑΤΙΑ η Αλεξανδρινή (370 - 415 μ.Χ)
Η Αλεξάνδρεια του 4ου αιώνα μ.Χ. ήταν ο χώρος μιας μικρής επιστημονικής
αναγέννησης και αυτή φωτίστηκε από την πιο διάσημη ανάμεσα στις
γυναίκες επιστήμονες και φιλοσόφους. Για δεκαπέντε αιώνες η Υπατία
θεωρείται ότι ήταν η μόνη γυναίκα επιστήμονας στην ιστορία. Ακόμα και
σήμερα συχνά είναι η μόνη γυναίκα που αναφέρεται στην ιστορία των
μαθηματικών και της αστρονομίας. Αυτή η ευγενής γυναίκα ξεχωρίζει στις σελίδες της ιστορίας σαν η μεγαλύτερη από τους μάρτυρες Εθνικούς.
Η Ζωή της
Όταν γεννήθηκε η Υπατία το 370 μ.Χ., η διανοητική ζωή της Αλεξάνδρειας
βρισκόταν σε κατάσταση επικίνδυνης σύγχυσης. Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
γινόταν χριστιανική και όλο και πιο συχνά δεν ήταν μόνο ο χριστιανός
ζηλωτής που έβλεπε αιρέσεις και σατανισμό στα μαθηματικά και στην
επιστήμη: "οι μαθηματικοί έπρεπε να κατασπαραχθούν από θηρία ή να καούν
ζωντανοί" (McCabe). Μερικοί από τους χριστιανούς Πατέρες αναβίωσαν τις
θεωρίες της επίπεδης γης και του σύμπαντος ως στερέωμα. Στην Αλεξάνδρεια
ο Θεόφιλος, Πατριάρχης Αλεξάνδρειας, υποκινούσε βίαιες συγκρούσεις
μεταξύ Εθνικών (Ελλήνων), Εβραίων και Χριστιανών. Δεν ήταν μια και τόσο
ευμενής εποχή για να είναι κανείς επιστήμονας, ή φιλόσοφος.
Ο
πατέρας της Υπατίας, ο Θέων, ήταν μαθηματικός και αστρονόμος στο
Μουσείο. Επέβλεπε από κοντά κάθε πλευρά της εκπαίδευσης της κόρης του.
Σύμφωνα με το μύθο, ήταν αποφασισμένος να γίνει η κόρη του ένα 'τέλειο
ανθρώπινο ον' - ήταν η εποχή που οι γυναίκες θεωρούνταν κάτι παρακάτω
από άνθρωποι! Ήταν προσωπική μαθήτρια του Πλούταρχου και ανατράφηκε στις
θεμελιώδεις αρχές της Πλατωνικής Σχολής. Η Υπατία ήταν πραγματικά μια
ξεχωριστή νέα. Ταξίδεψε στην Αθήνα και την Ιταλία και εντυπωσίαζε όσους
συναντούσε με την εξυπνάδα και την ομορφιά της.
Σπούδασε στη
νεοπλατωνική σχολή του Πλούταρχου του Νεότερου και της κόρης του
Ασκληπιγένειας στην Αθήνα. Την εποχή εκείνη υπήρχε διάκριση μεταξύ των
νεοπλατωνικών σχολών της Αλεξάνδρειας και της Αθήνας. Η σχολή της Αθήνας
τόνιζε περισσότερο την απόκρυφη επιστήμη, αλλά για τους Χριστιανούς,
όλοι οι Πλατωνιστές ήταν επικίνδυνοι αιρετικοί.
Αν και τα
γραπτά της καταστράφηκαν στην πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας,
μπορούμε να σχηματίσουμε μια εικόνα του περιεχομένου τους από τα σχόλια
σύγχρονών συγγραφέων της . Η Υπατία έγραψε σχόλια για την Αριθμητική
του Διόφαντου, επίσης για τον Αστρονομικό Κανόνα του Πτολεμαίου και
ακόμα για τις Κωνικές Τομές του Απολλώνιου της Πέργα.
Εκτός από τη
φιλοσοφία και τα μαθηματικά, η Υπατία είχε ενδιαφέρον για τη μηχανική
και την πρακτική τεχνολογία. Τα γράμματα του Συνέσιου περιέχουν σχέδια
για αρκετά επιστημονικά όργανα περιλαμβάνοντας έναν αστρολάβο (Ο
αστρολάβος χρησιμοποιούταν για τη μέτρηση των θέσεων του άστρων,
πλανητών και του ήλιου και για τον υπολογισμό της ώρας και του
ανερχόμενου ζωδίου του ζωδιακού).
Η Υπατία ανέπτυξε ακόμα μια
συσκευή για τη διύλιση του νερού, ένα όργανο για τη μέτρηση της στάθμης
του νερού και ένα διαβαθμισμένο υδρόμετρο από μπρούτζο για τη μέτρηση
της ειδικής βαρύτητας (πυκνότητας) ενός υγρού.
Η Υπατία ήταν ο
τελευταίος Έλληνας Εθνικός επιστήμονας του δυτικού κόσμου και ο θάνατός
της συνέπεσε με τα τελευταία χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Και αφού
από τότε δεν υπήρξαν σημαντικές πρόοδοι στα μαθηματικά, την αστρονομία
και τη φυσική σε όλη τη Δύση για άλλα 1000 χρόνια, η Υπατία έγινε
σύμβολο του τέλους της αρχαίας επιστήμης. Μετά την Υπατία ήρθε το χάος
και ο βαρβαρισμός των Σκοτεινών Χρόνων.
Αρκετοί συγγραφείς
μνημονεύουν τις διδασκαλίες της Υπατίας σαν Χριστιανικές στο πνεύμα.
Πραγματικά, η Υπατία αφαίρεσε το πέπλο μυστηρίου με το οποίο είχε
καλυφθεί αυτή η νέα θρησκεία, συζητώντας με τέτοια ευκρίνεια για τις πιο
πολύπλοκες αρχές της ώστε πολλοί νεοφώτιστοι στη Χριστιανική πίστη
εγκατέλειψαν το Χριστιανισμό για να γίνουν μαθητές της. Η Υπατία
αποδείκνυε λογικά την παγανιστική καταγωγή της Χριστιανικής πίστης, αλλά
και εξέθετε τα υποτιθέμενα θαύματα που οι Χριστιανοί πρόβαλαν σαν
σημάδια "θείας προτίμησης", αναλύοντας τους φυσικούς νόμους που διέπουν
τα φαινόμενα.
Ο Θάνατος της
Σαν γυναίκα και άνθρωπος, που
ασπάστηκε την ελληνική επιστημονική σκέψη και σαν πολιτικό πρόσωπο με
επιρροή, η Υπατία βρέθηκε σε πολύ επικίνδυνη θέση σε μια όλο και πιο
χριστιανική πόλη. Το 412 ο Κύριλλος, ένας φανατικός χριστιανός, έγινε
Πατριάρχης της Αλεξάνδρειας και μεγάλη εχθρότητα αναπτύχθηκε μεταξύ του
Κυρίλλου και του Ορέστη, του Ρωμαίου Κυβερνήτη της Αιγύπτου, ενός παλιού
μαθητή και καλού φίλου της Υπατίας. Αμέσως μόλις πήρε την εξουσία, ο
Κύριλλος άρχισε να διώκει τους εβραίους, διώχνοντας χιλιάδες από αυτούς
από την πόλη. Έπειτα, παρά τη σφοδρή αντίθεση του Ορέστη, έστρεψε την
προσοχή του στο να καθαρίσει την πόλη από του νεοπλατωνιστές. Αγνοώντας
τις εκκλήσεις του Ορέστη, η Υπατία αρνήθηκε να απαρνηθεί τις ιδέες της
και να ασπασθεί το Χριστιανισμό.
Ο φόνος της Υπατίας περιγράφεται στα γραπτά του χριστιανού ιστορικού του 5ου αιώνα Σωκράτη του Σχολαστικού:
"Όλοι οι άνθρωποι την σεβόταν και την θαύμαζαν για την απλή
ταπεινοφροσύνη του μυαλού της. Ωστόσο, πολλοί με πείσμα την ζήλευαν και
επειδή συχνά συναντούσε και είχε μεγάλη οικειότητα με τον Ορέστη, ο λαός
την κατηγόρησε ότι αυτή ήταν η αιτία που ο Επίσκοπος και ο Ορέστης δεν
γινόταν φίλοι. Με λίγα λόγια, ορισμένοι πεισματάρηδες και απερίσκεπτοι
κοκορόμυαλοι με υποκινητή και αρχηγό τους τον Πέτρο, έναν οπαδό αυτής
της Εκκλησίας, παρακολουθούσαν αυτή τη γυναίκα να επιστρέφει σπίτι της
γυρνώντας από κάπου. Την κατέβασαν με τη βία από την άμαξά της, την
μετέφεραν στην Εκκλησία που ονομαζόταν Caesarium, την γύμνωσαν εντελώς,
της έσκισαν το δέρμα και έκοψαν τις σάρκες του σώματός της με κοφτερά
κοχύλια μέχρι που ξεψύχησε, διαμέλισαν το σώμα της, έφεραν τα μέλη της
σε ένα μέρος που ονομαζόταν Κίναρον και τα έκαψαν."
Οι
δολοφόνοι της Υπατίας ήταν Παραβολικοί, φανατικοί μοναχοί της Εκκλησίας
τουΑγ. Κυρίλλου της Ιερουσαλήμ, πιθανώς υποβοηθούμενοι από Νιτριανούς
μοναχούς. Το αν ο Κύριλλος διέταξε ο ίδιος το φόνο παραμένει ανοικτό
ερώτημα. Πάντως, δημιούργησε το λιγότερο το πολιτικό κλίμα που επέτρεψε
μια τέτοια θηριωδία. Ο Κύριλλος αργότερα ονομάστηκε άγιος.
Έτσι χάθηκε το 415 η μεγαλύτερη γυναίκα μύστης του αρχαίου κόσμου και μαζί της έπεσε και η Νεοπλατωνική Σχολή της Αλεξάνδρειας.
Με την εξάπλωση του Χριστιανισμού, η έρευνα έδωσε τη θέση της στην
εμφάνιση πολλών θρησκευτικών λατρειών και μεγάλο θρησκευτικό χάος και
ενδιαφέρον για την αστρολογία και το μυστικισμό. Το 640 εισέβαλαν οι
Άραβες στην Αλεξάνδρεια και ό,τι είχε απομείνει από το Μουσείο
καταστράφηκε..