Γιατί 'μετράει' και
σήμερα ο Παπαδιαμάντης;
Η μελετήτριά του Γεωργία Φαρίνου εξηγεί, λίγο πριν την πρεμιέρα της
όπερας «Φόνισσα» από την Εθνική Λυρική Σκηνή
ΣΧΟΛΙΑ (0)
1713
Επέμβαση στην εικονογράφηση του Φώτη Κόντογλου. Εικονογράφηση: Ατελιέ /
LifO
Επέμβαση στην εικονογράφηση του Φώτη Κόντογλου. Εικονογράφηση: Ατελιέ /
LifO
Από τον
ΧΡΗΣΤΟ
ΠΑΡΙΔΗ
Λίγο πριν την πρεμιέρα της όπερας «Φόνισσα» του Γιώργου Κουμεντάκη από
την Εθνική Λυρική Σκηνή μιλήσαμε με την καθηγήτρια της Φιλοσοφικής
Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Γεωργία Φαρίνου –
Μαλαματάρη για το βιβλίο της «Το σχοίνισμα της γραφής -
Παπαδιαμαντ(ολογ)ικές μελέτες» για τη σημασία του Αλέξανδρου
Παπαδιαμάντη και τις μελέτες της ετών που συγκέντρωσε σ' αυτήν την
έκδοση.
Ένα δοκιμιακό βιβλίο το οποίο συγκεντρώνει εργασίες για τον Παπαδιαμάντη
δεν αφορούν αποκλειστικά την ακαδημαϊκή κοινότητα ή θεωρείτε ότι
αποτελεί μια προσπάθεια εκλαϊκευμένης δοκιμιογραφίας για ένα ευρύτερο
κοινό;
Οι εργασίες πρωτοπαρουσιάστηκαν σε διάφορες εκδηλώσεις, μερικές
ακαδημαϊκές, άλλες σε ευρύτερα ακροατήρια όπως του Ιδρύματος Ωνάση και
στη Στοά Βιβλίου. Στη γραπτή, επεξεργασμένη τους μορφή απευθύνονται σε
συγκεκριμένο κοινό. Χωρίς να είναι εκλαϊκευτικές, πάντως, νομίζω πως
μπορούν άνετα να διαβαστούν από έναν στοιχειωδώς πεπαιδευμένο άνθρωπο.
Γεωργία Φαρίνου – Μαλαματάρη
Θα λέγατε ότι ο Παπαδιαμάντης έχει κατακτήσει την απόλυτη αναγνώριση
στην ελληνική γραμματεία ή υπάρχουν αχαρτογράφητες και αφώτιστες πλευρές
που ένα βιβλίο σαν το δικό σας βοηθάει στην πλήρη αποδοχή της σημασίας
του;
Η ερώτηση σας έχει δύο σκέλη. Το πρώτο είναι αν ο Παπαδιαμάντης είναι
αναγνωρισμένος συγγραφέας του Νεοελληνικού λογοτεχνικού κανόνα. Και η
απάντηση είναι αναμφίβολα ναι. Νομίζω μάλιστα ότι ένα μεγάλο μέρος του
βιβλίου που είναι αφιερωμένο στην πρόσληψη του Παπαδιαμάντη από την
εποχή του έως τις μέρες μας δείχνει αυτό το παράδοξο. Ότι ο άνθρωπος που
δεν είχε κατορθώσει να εκδώσει ένα βιβλίο όσο ζούσε, ήταν από την αρχή
αντικείμενο κριτικού ενδιαφέροντος και τιμών. Και ότι δεν σταμάτησε ποτέ
να διαβάζεται. Όσον αφορά το δεύτερο σκέλος θα έλεγα ότι μερικώς
αχαρτογράφητη περιοχή είναι ακόμη το μεταφραστικό του έργο στις
εφημερίδες καθώς και το ζήτημα της γενικότερης παρουσίας του στον τύπο. Ο
μεταφραστής Παπαδιαμάντης και γενικότερα ο Παπαδιαμάντης των
εφημερίδων, με όλες τις ιδιότητες, είναι ένα ενδιαφέρον ζητούμενο, στο
πλαίσιο μάλιστα του έντονου ερευνητικού ενδιαφέροντος για τις σχέσεις
λογοτεχνίας και τύπου που παρατηρείται στις μέρες μας διεθνώς.
Ο άνθρωπος που δεν είχε κατορθώσει να εκδώσει ένα βιβλίο όσο ζούσε,
ήταν από την αρχή αντικείμενο κριτικού ενδιαφέροντος και τιμών. Έκτοτε,
δεν σταμάτησε ποτέ να διαβάζεται.
Οπότε η εκδοτική σας πρόταση μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία για
περισσότερη εμβάθυνση στο έργο του Παπαδιαμάντη και της εποχής του;
Για εμβάθυνση δεν ξέρω! Απλώς το Σχοίνισμα της γραφής δείχνει τη δική
μου εξελισσόμενη σχέση με τον Παπαδιαμάντη μετά την αφηγηματολογία.
Θίγονται ζητήματα πρόσληψης, ειδών, μεταφραστικά, πολισμικά,
δια-καλλιτεχνικά. Ίσως κάποια από αυτές τις προσεγγίσεις αποτελέσει
ερέθισμα για τον αναγνώστη να δει τον Παπαδιαμάντη από μια άλλη γωνία. Η
ερμηνεία άλλωστε είναι μια διαρκής διαδικασία.
Πόσο γνωστό είναι το έργο του στην ευρωπαϊκή βιβλιογραφία;
Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω με τη γενικότερη παρατήρηση ότι εκτός
ελάχιστων εξαιρέσεων που αναφέρονται κυρίως στην ποίηση, η νεοελληνική
λογοτεχνία δεν είναι γνωστή στο εξωτερικό. Και δεν εννοώ μόνον τις
λιγοστές μεταφράσεις της. Εννοώ ότι είναι άγνωστη η λογοτεχνική
δραστηριότητα, ιδίως παλαιοτέρων εποχών. Για να περιοριστώ σε ένα
ενδεικτικό παράδειγμα, στη βιβλιογραφία για τις μεταφράσεις του Τσβάιχ
στον κόσμο η Ελλάδα εκπροσωπείται με τρεις τίτλους -και αυτούς με λάθη-,
ενώ έχουμε περί τις 45 μεταφράσεις. Ίσως το διαδίκτυο βελτιώσει αυτή
την κατάσταση. Ο Παπαδιαμάντης έχει μεταφραστεί, μπορεί να δει κανείς
τον κατάλογο μεταφράσεων στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά που έχει
καταρτίσει ο Φ. Α. Δημητρακόπουλος. Στο Γ' Διεθνές Συνέδριο Παπαδιαμάντη
το 2011 ακούστηκαν αρκετά και για τις δυσκολίες στη μετάφρασή του σε
ξένες γλώσσες και για την προβληματική ποιότητα ορισμένων μεταφράσεων.
Ιδιαίτερα πρέπει να εξαρθεί η προσπάθεια της Denise Harvey που
εγκατεστημένη στη Λίμνη Ευβοίας έχει μέχρι στιγμής εκδώσει τη μετάφραση
της «Φόνισσας» και τον πρώτο τόμο μιας δίτομης Επιλογής διηγημάτων με
τον τίτλο «The Bounded Garden». Φέτος το καλοκαίρι εξάλλου κυκλοφόρησε
από τον ίδιο εκδοτικό οίκο και το «Ολόγυρα στη Λίμνη/Around the Lagoon»
σε μια προσεγμένη δίγλωσση έκδοση με εισαγωγή και μετάφραση Πήτερ
Μάκριτζ. Πηγή:
www.lifo.gr
