Ο Ερμής ομιλεί για τον πνευματικό άνθρωπο. Ο όρος μπορεί να
έχει Γνωστικές συνδηλώσεις (οι λεγόμενοι πνευματικοί
ήταν η ανώτερη κάστα σε ορισμένες Γνωστικές ομάδες, σε αντίθεση προς τους κατώτερους
χοϊκούς και τους ψυχικούς), αλλά είναι φανερό ότι εδώ πρόκειται κυρίως για τον
άνθρωπο που έχει γνωρίσει τον εαυτό του και είναι σε θέση να ενωθεί με τον θεό.
Ο θεός αναφέρεται ως Τριάδα, αλλά εδώ ασφαλώς δεν πρόκειται για την
χριστιανική. Πιθανότατα πρέπει να έχουμε κάποια σύνδεση με την τριαδική
θεολογία των Χαλδαϊκών χρησμών (απ.
2, 23, 26-29, 31 des Places), όπου η Τριάδα τελικά εξουσιάζεται από τη Μονάδα. Ο Υιός
του θεού που αναφέρεται στο κείμενο είναι ο Λόγος, γιος του Νου, σύμφωνα με την
ερμητική θεολογία.
Ο
πνευματικός άνθρωπος δεν πρέπει να εξασκεί τη μαγεία, ακόμη και για να επιτύχει
κάτι καλό, επειδή έτσι παραβιάζει την Ειμαρμένη (Ανάγκη) και την πορεία της.
Επιπλέον δεν πρέπει να ασκεί τη μαγεία, γιατί ό,τι τυχόν επιτύχει μ’ αυτήν θα
σχετίζεται με τον υλικό κόσμο και θα του αποσπάσει την προσοχή από τον
πραγματικό του σκοπό: την γνώση του εαυτού και την ένωση με τον θεό. Ο άνθρωπος
που ζει αφοσιωμένος στην γνώση του άυλου κόσμου, μακριά από τον κόσμο του πηλού
και τη ύλης, μια μέρα θα δει τον ίδιο τον Υιό σαν σε όραμα με τα πνευματικά του
μάτια. Ο Υιός γίνεται τα πάντα, αφού είναι Λόγος που διαπερνά τα πάντα. Μεταμορφώνεται
σε κάθε τι και υφίσταται όλες τις μεταμορφώσεις, ακόμη και τα υλικά πάθη (βλ. άνθρωπος παθητός), με ένα στόχο που του
ανέθεσε ο Πατέρας: να φωτίσει την κάθε ψυχή, να την αποσπάσει από τον υλικό
κόσμο και να την ανεβάσει στον άυλο, από όπου ούτως ή άλλως εξέπεσε κάποτε.
Ζώσιμος, Περί οργάνων και καμίνων γνήσια υπομνήματα περί του ω στοιχείου, 7
Ο Ερμής στο Περί αϋλίας καταδικάζει και την μαγεία, λέγοντας ότι «ο
πνευματικός άνθρωπος που γνωρίζει τον εαυτό του δεν πρέπει να προσπαθεί να
επιτύχει κάτι με τη μαγεία, ακόμη και εάν αυτό θεωρείται καλό, ούτε πρέπει να
προσπαθεί να παραβιάσει την Ανάγκη, αλλά να την αφήνει ως έχει κατά την φύση
και την κρίση της. Πρέπει να πορεύεται αναζητώντας τον εαυτό του και με τη
γνώση του θεού να κατακτήσει την άφατη Τριάδα, αφήνοντας την Ειμαρμένη να κάνει
ό,τι θέλει με τον πηλό της, τουτέστι το σώμα. Και (ο Ερμής) λέει ότι αν (ο
πνευματικός άνθρωπος) σκέφτεται και ζει μ’ αυτό τον τρόπο θα δει τον Υιό του
θεού να γίνεται τα πάντα για χάρη των οσίων ψυχών και για να μπορέσει να αποσπάσει
την ψυχή από τον κόσμο της Ειμαρμένης προς τον ασώματο κόσμο. Κοίτα πώς ο Υιός γίνεται
τα πάντα: θεός, άγγελος, άνθρωπος παθητός. Αφού μπορεί τα πάντα, γίνεται όλα
όσα θέλει και υπακούει στον Πατέρα περνώντας από όλα τα σώματα. Φωτίζει τον νου
του καθενός και τον υψώνει ορμητικά προς τον κόσμο της ευδαιμονίας, όπου ο νους
βρισκόταν πριν γίνει σωματικός. Κι ο νους τον ακολουθεί παρασυρμένος και οδηγημένος
(από τον Υιό) προς το φως».