Ο χρήστης Maria Dimitriou κοινοποίησε ένα σύνδεσμο.
stereanews.gr
Τα
γεγονότα περνούν στην ιστορία, όταν δεν ζει κάποιος από αυτήν την
περίοδο να μας τα διηγηθεί. Έτσι γίνεται και με την περίοδο της κατοχής.
Έφυγε από τη ζωή η εμβλη....
Έφυγε από τη ζωή η θρυλική μορφή της Αντίστασης
0
Χαλκίδας. Το Stereanews είχε ξεκινήσει να φτιάχνει το πορτραίτο της, ενώ περιμέναμε να επικοινωνήσουμε μαζί της για συνέντευξη, μαθαίνοντας την κρισιμότητα της κατάστασης της. Όμως δεν προλάβαμε να συνομιλήσουμε, με αυτήν την θρυλική μορφή. Για τον λόγο αυτό, μεταφράσαμε συνέντευξή της που είχε δώσει σε τηλεοπτικό κανάλι στο Ισραήλ, ώστε να μάθουμε πως ένιωθε και τι έκανε στην Αντίσταση.
ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ
Γεννημένη στην Χαλκίδα το 1927, η Σάρα (ή Σαρίκα) Γεοσούα ανήκει στις εμβληματικές φυσιογνωμίες της Αντίστασης. Ο πόλεμος τη βρήκε μαθήτρια στη Δημόσια Εμπορική Σχολή Χαλκίδας. Μετά τον πρόωρο θάνατο του πατέρα της (1927), ζούσε με την μητέρα της Ζαφείρα και τη μεγαλύτερη αδελφή της Γιάφφα στην οδό Κώτσου, κεντρικού δρόμου της εβραϊκής γειτονιάς. Η μητέρα της ήταν αδελφή του συνταγματάρχη Μαρδοχαίου Φριζή, γεγονός που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη διαμόρφωση της πατριωτικής της συνείδησης. Πριν κλείσει τα 14, η Σάρα περιέθαλπε τραυματίες στο στρατιωτικό νοσοκομείο της πόλης, ως εθελόντρια νοσοκόμα. Η δραστήρια εβραιοπούλα προμηθεύτηκε για την ίδια και την μητέρα της ψεύτικες ταυτότητες. Με την έναρξη της γερμανικής κατοχής (Οκτώβριος 1943), η Σάρα συνεννοήθηκε με το ΕΑΜ, πήρε τη μητέρα της και εγκατέλειψαν την Χαλκίδα για τη Στενή, όπου ζούσε η αδελφή της με τον άντρα της.
Για να προφυλάξει από τις επιδρομές των Γερμανών τους τρομοκρατημένους Εβραίους που είχαν καταφύγει στα βουνά, η Αντίσταση τους σκόρπισε σε διάφορα χωριά (Πάλιουρας, Θεολόγος, Στρόπωνες, Βασιλικό) και αργότερα οργάνωσε δίκτυο διαφυγής με καΐκια για την Τουρκία, από την παραλία των Τσακαίων. Η νεαρή Σάρα έγινε δασκάλα στο απομονωμένο χωριό Κουρκουλοί δουλεύοντας δραστήρια στην ΕΠΟΝ.
Μια μέρα κάποιος από το χωριό που ήταν δωσίλογος κατέδωσε την “δασκάλα του χωριού” θέλοντας να καταδώσει την Σαρίκα. Οι Γερμανοί είχαν μαζί τους συνεργάτες των ταγμάτων ασφαλείας με επικεφαλής τους Έλληνες αξιωματικούς Γενεράλη και Λέρτα. Η Γερμανική δύναμη είχε το Γερμανό ταγματάρχη Μπέρνερ ή Μπάγερ. Ο Γερμανός ταγματάρχης αντί για την Σαρίκα βρήκε την Μέντη Μόσκοβιτς που ήταν 18 χρονών και επίσης δασκάλα, την υπέβαλε σε αφάνταστα μαρτύρια και βασανισμούς ολόκληρη την νύχτα. Ύστερα από άγριο ξυλοδαρμό, την γύμνωσε, την βίασε και της έμπηξε ένα ξύλο στα γεννητικά της όργανα και από τον εξώστη του σπιτιού την πέταξε γυμνή στην πλατεία πεθαμένη πλέον.
Όταν η Σαρίκα έμαθε τα συμβάντα της τραγωδίας ζήτησε από τον διοικητή της την άδεια να πάρει εκδίκηση. Οι αντάρτες έμαθαν την ταυτότητα του καταδότη και η Σαρίκα πήγε στο χωριό. Στον δρόμο συνάντησε τον καταδότη και τον ρώτησε για την ξαδέλφη της. Εκείνος απάντησε, «επιτέλους την ξεφορτωθήκαμε την Εβραία δασκάλα». Η Σαρίκα έβγαλε το πιστόλι της και τον σκότωσε. Αυτή η πράξη ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τον θρύλο γύρω από το πρόσωπό της.
Μετά τη δολοφονία της Μέντη, προσκολλήθηκε στα αντάρτικα τμήματα. Αμέσως καθιερώθηκε ως ομιλήτρια που κήρυττε με πάθος τον ένοπλο αγώνα, ιδιαίτερα στις νεαρές γυναίκες. Σύντομα σχημάτισε ανεξάρτητη γυναικεία ομάδα που πολεμούσε, μάζευε πληροφορίες και οργάνωνε θεατρικές παραστάσεις στα χωριά. Ένας Αμερικανός δημοσιογράφος, που βρέθηκε στην κατεχόμενη Εύβοια, της αφιέρωσε ξεχωριστό απόσπασμα στην ανταπόκρισή του για τους Έλληνες αντάρτες: «Είναι ένα κοντό, δεμένο κορίτσι με μαύρα μαλλιά και γαλάζια μάτια. Τρέχει σαν άντρας και μπορεί να χτυπήσει ένα καρύδι από απόσταση 200 γυάρδες. Είτε φωνάζει παραγγέλματα, είτε δίνει σήμα με τα χέρια της στο Λόχο, είτε τραγουδάει στα ορεινά μονοπάτια, το κάνει με πάθος και περηφάνεια».
Κάποτε ήρθε η πληροφορία ότι οι Γερμανοί σχεδίαζαν μπλόκο στα περίχωρα της Χαλκίδας. Η Σαρίκα στάλθηκε να προειδοποιήσει τους κατοίκους. Σκαρφάλωσε σε μια στέγη και με ένα μεγάφωνο κάλεσε τους χωρικούς να διαφύγουν προς τους αντάρτες. Η νεανική της φωνή βρήκε απήχηση και οι νεαροί μπήκαν στην Αντίσταση.
Όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Ελλάδα, η Σαρίκα γύρισε στη Χαλκίδα όπου συνέχισε να δουλεύει με τους νέους. Καθώς οι πρώην αντάρτες δεν έχαιραν της εκτίμησης των νέων ηγετών της Ελλάδας, η Σάρα σύντομα συνελήφθη, αλλά την έσωσε η φήμη της. Ο ανακριτής την συμβούλευσε να σπεύσει στον τοπικό Ραββίνο και να του ζητήσει να την στείλει στην Αθήνα, απ’ όπου μπόρεσε να εγκαταλείψει την Ελλάδα.
Σε ερώτηση σχετικά με τις εμπειρίες της από την Αντίσταση, η Σαρίκα είχε απαντήσει:
«Υπήρχε μια ομάδα 13 κοριτσιών όπου ήταν στο χέρι μου να τις διδάξω. Οι Παρτιζάνοι μου έλεγαν τι χρειάζονται και εγώ θα το μάθαινα στα κορίτσια. Αρχικά η δουλειά μας ήταν να τις εκπαιδεύσουμε. Στη συνέχεια ήταν να μάθουν πώς να είναι κορίτσια δίπλα στους άνδρες. Ήταν δύσκολο να τους διδάσκεις πως να συμπεριφέρονται ισότιμα μεταξύ τους.
Χωρίς τους Παρτιζάνους πολλοί Εβραίοι θα είχαν πεθάνει ή είχαν την ίδια τύχη των Εβραίων της Θεσσαλονίκης στο Άουσβιτς. Και δεν ήταν οι μόνοι, πολλοί εθνικοί και πολλοί Έλληνες. Πήραν τους Έλληνες μαζί με τους Εβραίους, εκείνους που βοήθησαν τους Εβραίους, εκείνους που αντιστάθηκαν, ήταν ένα πολύ σοβαρό θέμα.
Οι παρτιζάνοι στην Εύβοια ήταν πολύ καλά οργανωμένοι. Οι άνθρωποι δεν το έκαναν μόνο όπως τους άρεσε. Κάθε Παρτιζάνος λογοδοτούσε στον διοικητή του και ο διοικητής λογοδοτούσε στον διοικητή της Αθήνας. Δεν ήταν κατάσταση αναρχίας. Όλα ήταν τόσο καλά οργανωμένα που ήταν αδύνατον να φανταστούμε μονάδες όπως αυτές κατά την διάρκεια ενός του πολέμου. Όλοι ήταν τόσο εξυπηρετικοί. Ήταν ένας για όλους και όλοι για έναν. Ήταν υπέροχα. Η Εύβοια ήταν πολύ πρωτότυπη στην κατοχή διμοιρίας κοριτσιών. Δεν μπορούσε κανείς να καταλάβει πώς τα κορίτσια που προέρχονται από τέτοια απομακρυσμένα χωριά θα μπορούσαν να είναι Παρτιζάνες. Δεν μπορούσαν να το πιστέψουν.
Ήμουν η “Καπετάνισσα Σαρίκα”. Αν κάποιος χρειαζόταν κάτι, έλεγε “ Πείτε το στην Καπετάνισσα Σαρίκα και θα το φροντίσει”. Πες μου και θα το κάνω. Αν ξεχνούσαν το όνομα μου έλεγαν … εδώ η Καπετάνισσα των Συντρόφων. Τα υπόλοιπα κορίτσια τα φώναζαν με τα ονόματα τους.
Λάβαμε εντολή μια φορά να κάψουμε ένα σπίτι. Ήταν το μοναδικό σπίτι στο χωριό. Ήμασταν υπεύθυνες για να το κάψουμε. Μας έδωσαν οδηγίες και πήγαμε ντυμένες όχι σαν Παρτιζάνες αλλά σαν κάτοικοι του χωριού. Ένα κορίτσι πήρε την αριστερή πλευρά και ένα τη δεξιά. Ρίξαμε ότι χρειαζόταν για να καεί το σπίτι και τους έδωσα την τοποθεσία που θα συναντιόμασταν μετά. Κανείς δεν φανταζόταν ότι τα κορίτσια είναι υπεύθυνα για αυτό. Την επόμενη μέρα κατηγορήθηκαν οι Σύντροφοι και σε συνομιλίες έλεγαν “ Οι παρτιζάνοι ήρθαν εδώ τη νύχτα και έκαψαν το σπίτι, ευτυχώς ο Φασίστας δεν ήταν μέσα” Ήμουν πολύ ικανοποιημένη και τα κορίτσια επίσης που μπορούσαμε να βοηθήσουμε, να είμαστε ανάμεσα στους Αντάρτες. Είμαι πολύ περήφανη».
ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΜΟΡΔΟΧΑΙΟΣ ΦΡΙΖΗΣ
Σχετικά με τον θείο της, αδελφό της μητέρας της και ήρωα δύο πολέμων, που σκοτώθηκε στον ελληνοϊταλικό πόλεμο, Μορδοχαίο Φριζή, που καταγόταν από τη Χαλκίδα, πρέπει ν’ αναφέρουμε ότι γεννήθηκε το 1893 στη Χαλκίδα. Ο Φριζής πολέμησε στο Μακεδονικό Μέτωπο κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και διακρίθηκε στα πεδία των μαχών, με αποτέλεσμα να μονιμοποιηθεί με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού.
Τον Ιανουάριο του 1919 συμμετείχε στο εκστρατευτικό σώμα που πολέμησε τους Μπολσεβίκους στην Ουκρανία κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου. Διοικητής της μονάδας του ήταν ο συνταγματάρχης Νικόλαος Πλαστήρας. Τον Αύγουστο του 1919 η μονάδα του μεταφέρθηκε στη Σμύρνη και έλαβε ενεργό μέρος στη Μικρασιατική Εκστρατεία. Ο Φριζής προήχθη σε υπολοχαγό, προτού συλληφθεί αιχμάλωτος από τους Τούρκους τον Αύγουστο του 1922. Άλλοι Εβραίοι πληροφορήθηκαν το γεγονός, και συγκέντρωσαν χρήματα για να τον απελευθερώσουν, εκείνος όμως αρνήθηκε λέγοντας «Ό,τι είναι να γίνει θα γίνει για όλους». Ένα χρόνο αργότερα αφέθηκε ελεύθερος μαζί με τους υπόλοιπους Έλληνες αξιωματικούς.
Με την επάνοδό του στην Ελλάδα προήχθη σε λοχαγό και εστάλη στο Παρίσι, όπου παρακολούθησε τη Σχολή Πολέμου της Γαλλίας. Στα τέλη της δεκαετίας του ’30 προήχθη στο βαθμό του αντισυνταγματάρχη και την άνοιξη του 1940 τοποθετήθηκε στο επιτελείο της VIII Μεραρχίας στα Γιάννινα. Μόλις ξέσπασε ο ελληνοϊταλικός πόλεμος τις πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου 1940 υπηρετούσε ως διοικητής αποσπάσματος στον τομέα Καλαμά – Νεγράδων και στη συνέχεια ως διοικητής του αποσπάσματος Αώου της VIII Μεραρχίας. Στις 11:20 το πρωί της 5ης Δεκεμβρίου μία βόμβα εχθρικού αεροπλάνου τον χτύπησε στο στομάχι κι ενώ ήταν έφιππος, προσπαθώντας να εμψυχώσει και να καθοδηγήσει τους στρατιώτες του, καθώς ανέμεναν ιταλική αντεπίθεση. Λίγη ώρα αργότερα, οι άνδρες του τον βρήκαν να κείτεται νεκρός. Ο Μαρδοχαίος Φριζής διαβάστηκε από ορθόδοξο ιερέα, ελλείψει ραβίνου, και τάφηκε στην Πρεμετή.
Με το άγγελμα του θανάτου, ο δικτάτορας Ιωάννης Μεταξάς έστειλε στη χήρα και τα τρία παιδιά του συλλυπητήριο τηλεγράφημα και ανακήρυξε τον Φριζή «Ήρωα της Ελλάδας». Ο Φριζής προήχθη σε συνταγματάρχη επ’ ανδραγαθία στις 15 Απριλίου 1941, αναδρομικά από την ημέρα του θανάτου του.
