Ο χρήστης Maria Dimitriou κοινοποίησε μια δημοσίευση.
Στα
"ψηλά βουνά", έργο που έμεινε χαραγμένο στην αναγνωστική μνήμη χιλιάδων
Ελλήνων, ο Παπαντωνίου μέσα από την απλή αφήγηση, με ζωντανή γλώσσα,
χωρίς δασκαλίστικο ύφος, αφηγείται την
ιστορία μιας ομάδας 26 παιδιών που περνούν μόνα τους -με την άδεια των
γονιών τους- τις καλοκαιρινές διακοπές στα βουνά της Ευρυτανίας. Εκεί,
μέσα στις ομορφιές της ελληνικής φύσης, μαθαίνουν να λειτουργούν σαν
ομάδα, να αλληλοβοηθιούνται, να σέβονται το ένα το άλλο, αλλά και να
αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας.
Τα "ψηλά βουνά", έργο που θεωρείται έως σήμερα, φαινόμενο μοναδικό και
αξεπέραστο για τα ελληνικά παιδαγωγικά δεδομένα, εκδόθηκαν για πρώτη
φορά ως αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου, την περίοδο
1917-18 και αποτέλεσε το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα,
στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που καθιέρωσε ο Ελευθέριος
Βενιζέλος.
homouniversalisgr.blogspot.com
Στα "ψηλά βουνά" , έργο που έμεινε χαραγμένο στην αναγνωστική…
Γράψτε ένα σχόλιο...
ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ " ΤΑ ΨΗΛΑ ΒΟΥΝΑ "
Στα "ψηλά βουνά", έργο που έμεινε χαραγμένο στην αναγνωστική μνήμη χιλιάδων Ελλήνων, ο Παπαντωνίου μέσα
από την απλή αφήγηση, με ζωντανή γλώσσα, χωρίς δασκαλίστικο ύφος,
αφηγείται την ιστορία μιας ομάδας 26 παιδιών που περνούν μόνα τους -με
την άδεια των γονιών τους- τις καλοκαιρινές διακοπές στα βουνά της
Ευρυτανίας. Εκεί, μέσα στις ομορφιές της ελληνικής φύσης, μαθαίνουν να
λειτουργούν σαν ομάδα, να αλληλοβοηθιούνται, να σέβονται το ένα το άλλο,
αλλά και να αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες της καθημερινότητας.
Τα
"ψηλά βουνά", έργο που θεωρείται έως σήμερα, φαινόμενο μοναδικό και
αξεπέραστο για τα ελληνικά παιδαγωγικά δεδομένα, εκδόθηκαν για πρώτη
φορά ως αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου, την περίοδο
1917-18 και αποτέλεσε το πρώτο σχολικό αναγνωστικό στη δημοτική γλώσσα,
στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που καθιέρωσε ο Ελευθέριος
Βενιζέλος. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) http://www.politeianet.gr/
Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου αφηγείται
την ιστορία μιας ομάδας 26 παιδιών που όταν τελειώνουν την τελευταία
τάξη του ελληνικού σχολείου αποφασίζουν (με την άδεια των γονιών τους)
να κάνουν μόνα τους διακοπές για περίπου δύο μήνες στα βουνά της
Ευρυτανίας. Εκεί, μέσα στις ομορφιές της φύσης, μαθαίνοντας τις ιστορίες
των ανθρώπων που συναντούν, φτιάχνουν μια κοινότητα που εξυμνεί το
ομαδικό πνεύμα, την αλληλεγγύη και τον αλληλοσεβασμό, μαθαίνουν να
ξεπερνούν στις δυσκολίες της ζωής μέσω της συνεργασίας και της εκτίμησης
απέναντι στον άλλο, πάντα με χιούμορ και χωρίς βαρύγδουπες διδαχές.
Το 1917 πέθανε ο πατέρας του συγγραφέα (πρόκειται για τον Λάμπρο Παπαντωνίου που
στο βιβλίο είναι ουσιαστικά το ομώνυμο μικρό τσοπανόπουλο το οποίο
μαθαίνει τα πρώτα του γράμματα απ' τα παιδιά) και το 1919 έχουμε την
πρώτη έκδοση του βιβλίου από το Εθνικό Τυπογραφείο. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου έγραψε «Τα ψηλά βουνά» σε συνεργασία με τουςΔημ. Ανδρεάδη, Αλεξ. Δελμούζο, Π. Νιρβάνα και Μ. Τριανταφυλλίδη με εικονογράφηση τουΠ. Ρούμπου. Το βιβλίο, που είχε και σχέδια του ίδιου του συγγραφέα, προορίστηκε για αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου.
Η επαναστατική κυβέρνηση του Βενιζέλου εξέφρασε
τότε στην πράξη τις νέες εκπαιδευτικές, αισθητικές και γλωσσικές
αντιλήψεις της με την καθιέρωση της δημοτικής στις τέσσερις πρώτες
τάξεις του δημοτικού. Το βιβλίο επαινέθηκε απ' τον Παλαμά και τον Ξενόπουλο για
την παιδαγωγική και λογοτεχνική του αξία, τη ζωντανή δημοτική γλώσσα
και την τυπογραφική του καλαισθησία. «Τα ψηλά βουνά», παρά τον
πρωτοποριακό τους χαρακτήρα προκάλεσαν λυσσαλέες αντιδράσεις και κάηκαν
δημοσίως από τις κυβερνήσεις μετά το 1920.
Το
βιβλίο, που αποτελεί κομβικό σταθμό στην ιστορία της νεοελληνικής
σχολικής και παιδικής λογοτεχνίας, επέστρεψε στα σχολεία με τη νέα
εκπαιδευτική μεταρρύθμιση της κυβέρνησης Βενιζέλου το 1929 και το 1933.
Το 1974 «Τα ψηλά βουνά» ξανατυπώθηκαν για τα δημοτικά σχολεία της
Μεταπολίτευσης για ένα σύντομο διάστημα έως ότου αντικαταστήθηκαν από το
βιβλίο της Αγγελικής Βαρελλά.
Ο Στέλιος Σπεράντζας είπε για «Τα ψηλά βουνά» πως «είναι από τα βιβλία που ξυπνούν τους λαούς και τους κάνουν μεγάλους». Σήμερα, μας υπενθυμίζουν, πέραν όλων των άλλων, πόσο σημαντικό είναι ο καθένας από μας ν' αναδέχεται τις ευθύνες του. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου απευθύνεται στα παιδιά όλων των εποχών. «Όταν βρίσκονται γενναία παιδιά σαν εσάς, ένα δάσος γίνεται αιώνιο. Κι οι άνθρωποι ζουν καλύτερα τη ζωή τους».http://www.tovima.gr/
ΑΠΟΨΕΙΣ
Εις
τα "Ψηλά Βουνά" έχομεν μίαν δημοκρατίαν χωρίς ελέω Θεού βασιλείς, χωρίς
ελέω πουγγιού δυνάστας, τραπεζίτας, τοκογλύφους, χρηματιστάς. Το κοινό
συμφέρον ο στυλοβάτης. […] Τα "Ψηλά Βουνά" αποτελούν την μεγάλην
εκπαιδευτικήν μας επανάστασιν. Δεν είναι μόνο παιδαγωγικόν βιβλίον αλλά
και λογογραφικόν αριστούργημα.
Β. Γαβριηλίδης
Β. Γαβριηλίδης
Με
τα "Ψηλά Βουνά" εισέρχεται εις το δημοτικόν σχολείον η Ελλάς […] με τον
κόσμο των πλασμάτων της και με τον κόσμο των πνευμάτων της. Πόση ζωή,
πόση ποίησις, πόση χάρη κατοικεί εκεί μέσα! Δεν ηξεύρω τι περισσότερον
και τι ωραιότερον θα ημπορούσε να επιθυμούσε κανείς ως αναγνωστικόν
βιβλίον.
Π. Νιρβάνας
Π. Νιρβάνας
Τα
“Ψηλά Βουνά” του Ζαχαρία Παπαντωνίου βρίσκονται μακριά από κάθε ψευτιά·
η μόνη τους πρόθεση είναι να φέρουν στις αίθουσες διδασκαλίας και στις
ψυχές των εννιάχρονων αναγνωστών τους το θρόισμα των πεύκων και των
ελατιών, το τραγούδι του νερού και τη χαρά μιας αλλιώτικης ζωής. Και όλα
αυτά με μια γραφή απόλυτα θελκτική και απροσποίητη, δίχως ίχνος
ακαμψίας και διδακτισμού που δεν καταπίνεται.
Ν. Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
«Συγχαίρω το κράτος διότι μας έδωκεν έν μικρόν (μικρόν τάχα;) αριστούργημα».
Κωστής Παλαμάς
https://anthologio.wordpress.com/
Κωστής Παλαμάς
https://anthologio.wordpress.com/
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
Οι τρεις φωτιές Το γράμμα του Αντρέα
Το ξεκίνημα
Οι μικροί ταξιδιώτες ανεβαίνουν το βουνό
Το τραγούδι του μπαρμπα-Φώτη
Τα παιδιά κοιτάζουν το νερό της Ρούμελης
Καταστροφή στα κουλούρια του Φουντούλη
Τα μουλάρια ξέρουν πού θα φάνε οι ταξιδιώτες
Η βρύση
Η πρώτη βραδιά στο δάσος
Άστρα, γρύλοι και κουδούνια
Τα παιδιά σχηματίζουν κοινότητα
Πόλεμος μ' ένα μαντρόσκυλο
Ένα βλαχόπουλο που δε λέει πολλά λόγια
Η βλαχοπούλα μιλεί στα παιδιά
Το πρώτο συσσίτιο
Οι επιγραφές του Καλογιάννη
Συγκοινωνία με κατοικημένους τόπους
Προμηθεύονται εργαλεία για τους δρόμους
Τα παιδιά φτιάνουν δρόμους
Έρχεται η αλεπού
Τα εφτά μικρά στο κυνήγι της κότας
Οι νοικοκυραίοι παίρνουνε είδηση
Οι Ζαβοπαναγήδες
Η γρια-Χάρμαινα
Ο Λάμπρος οδηγεί το κοπάδι
Ένα σχολείο εκεί που δεν το περίμενε κανένας
Τι είδε ο Λάμπρος όταν τελείωσε το μάθημα
Ένας δάσκαλος στην κοινότητα
Στους ίσκιους των δέντρων
Ο γερο-Θανάσης
Ένας εθελοντής χωροφύλακας για την αλεπού
Ένα ξαφνικό επεισόδιο
Ο άνθρωπος που τρώει το δάσος
Τα παιδιά ειδοποιούν τους χωροφύλακες
Τα πληγωμένα πεύκα
Τα παιδιά γίνονται δασοφύλακες
Δασοφύλακες, γρηγορείτε!
Οι δεντροκόποι δεν πέρασαν καλά
Το μαύρο τραγάκι
Το τραγούδι της Αφρόδως
Η ιστορία του Γιάννη από το Πουρνάρι
Η κατάρα του πεύκου
Στη Ρούμελη
Ο μεθυσμένος μυλωνάς
Στον έλατο
Για τον ήλιο που βασιλεύει
Ο Φάνης ολομόναχος
Μεγάλη ανησυχία στις καλύβες
Περπατούν για τον Φάνη
Τα δώρα της ημέρας
Ο Αραπόβραχος
Καλή νύχτα, γερο-Αράπη!
Ακόμη κι ο Γκέκας είναι γελαστός
Ο Θύμιος ο κουδουνάς από τα Σάλωνα
Ο Φουντούλης άρρωστος
Ο Κωστάκης μ' ένα παπούτσι
Ο λύκος
Μια μικρή τελετή στο δάσος
Ο χείμαρρος
Από πού έρχεται το νερό
Και τα δέντρα πονούν
Τ' όνειρο του χωριάτη
Τα πεθαμένα δέντρα
Στο νεροπρίονο
Το τραγούδι στο νέο καράβι
Ο Σπύρος βρίσκει κάτι χρήσιμο
Η θύελλα
Η θύελλα στις καλύβες των παιδιών
Ένα μήνυμα
Στο μοναστήρι
Ο Εσπερινός
Το Απόδειπνο
Η Λειτουργία
Ο γάμος της Αφρόδως
Ο Γκέκας έκανε ό,τι έπρεπε
Ο γερο-Θανάσης φοβάται μη δακρύσει
Ο γυρισμός
Έπειτα από χρόνια
ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ
1- ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΦΩΤΙΕΣ
Βραδιάζει. Τι λαμπρή φωτιά είναι αυτή που φά-
νηκε στο βουνό!
Πρώτος ο Φάνης την είδε. Πρώτος αυτός βλέπει
τις ομορφιές της γης και τ’ ουρανού και τις δείχνει στ’
άλλα παιδιά: τον ήλιο που βασιλεύει, τα σύννεφα που
τρέχουν στον ουρανό, το άστρο που καθρεφτίζεται
στο ρυάκι.
«Κοιτάτε», είπε, «μια φωτιά εκεί απάνω!» κι έδειξε
τη φωτιά στα δυο παιδιά που ήταν μαζί του, στο Μα-
θιό και στον Κωστάκη.
Κάθονταν κι οι τρεις αυτή την ώρα στο πεζούλι
της εκκλησίας. Ήταν κουρασμένοι από το πολύ παι-
χνίδι. Είχαν διακοπές.
«Ναι, αλήθεια, μια φωτιά!» είπαν οι άλλοι δυο.
«Πώς λάμπει!» είπε ο Φάνης. «Σαν το χρυσάφι».
Τα παιδιά την κοίταζαν και ρωτούσαν το ένα το άλλο: ποιος τάχα την άναψε; Μήπως οι τσοπάνηδες
που βόσκουν τα κοπάδια; Μήπως οι λοτόμοι που κό-
βουν τα δέντρα με τα τσεκούρια; Ή μήπως κανένας
που πήγε να προσκυνήσει στον Αϊ-Λια; Κάπου εκεί
κοντά είναι αυτό το μοναστήρι.
«Μπορεί να μην την άναψαν άνθρωποι», είπε ο
Κωστάκης.
«Τότε ποιος;»
«Μπορεί να την άναψε ο Αράπης».
«Και τι είναι αυτός ο Αράπης;» ρώτησαν οι άλλοι
δυο.
«Είναι ένας μεγάλος αράπης που έχει τη σπηλιά
του εκεί απάνω σ’ ένα βράχο. Στη μέση στο βουνό
λένε πως είναι αυτός ο βράχος».
«Σώπα, καημένε Κωστάκη», λέει ο Μαθιός. «Το
πιστεύεις εσύ; Εγώ δεν το πιστεύω. Ποιος το είδε;»
«Το έλεγε η γιαγιά μου».
«Και πού τον ξέρει αυτή;»
«Είναι πολύ γριά η γιαγιά μου».
Όσο νύχτωνε, τόσο έλαμπε αυτή η φωτιά· κι όσο
έλαμπε, τόσο ο Κωστάκης πίστευε τη γιαγιά του.
Ο Μαθιός δεν πίστευε τίποτα. Ήταν βέβαιος πως
τη φωτιά την είχε ανάψει ο τσοπάνης.
Ο Φάνης δε μιλούσε. «Φάνη! Φάνη! Τρεις φωτιές, τρεις φωτιές!»
Έτσι ακούστηκαν να φωνάζουν δυο παιδιά που έτρε-
χαν κατά το μέρος εκείνο για να βρούνε το Φάνη.
Ο Φάνης τις είχε ιδεί εκείνη τη στιγμή. Στη μια
φωτιά κοντά είχαν ανάψει κι άλλες δυο. Τρεις χρυσές
φωτιές έλαμπαν αραδιασμένες στο βουνό, που δε φαί-
νεται πια παρά σα θεόρατος γαλανός ίσκιος απάνω
στον ουρανό.
Ο Φάνης τις κοίταζε με θαυμασμό.
«Ποιος τις άναψε;» ρωτά και πάλι ο Μαθιός. «Τι
λες εσύ, Φάνη;»
Ο Φάνης απάντησε:
«Να ήμαστε εκεί απάνω!»
2- ΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ
Στον κυρ στέφανο το χρωστούν πως ξεκίνησαν.
Αυτός ο καλός άνθρωπος, όταν γύρισε από το δά-
σος, έδωσε το λόγο του στους γονείς τους πως θα πάει
μαζί με τα παιδιά. Είπε πως θα τα προσέχει εκεί που
βρίσκονται, πως θα τους κάνει όσες ευκολίες μπορεί,
και θα τους φέρνει νέα τους συχνά που θα κατεβαίνει
στην πόλη.
Μόνο έτσι κατόρθωσαν να πάρουν την άδεια. Πέ-
ρασαν δυο-τρεις μέρες ώσπου να ετοιμαστούν, και
τέλος ένα πρωί το μεγάλο και ζωηρό καραβάνι ξεκί-
νησε.
Πάνε στα ψηλά βουνά. Είναι είκοσι πέντε παιδιά.
Τα δεκαπέντε πήγαιναν πεζή. Τα δέκα καβάλα στα
φορτωμένα μουλάρια που τα οδηγούν τρεις αγωγιά-
τες. Ακολουθούσε ο κυρ Στέφανος, καβάλα στην κόκ-
κινη φοράδα του.
Και τα είκοσι πέντε παιδιά έγιναν αγνώριστα. Κρατούν από ένα ραβδί. Σακούλια και παγούρια τούς
κρέμονται στην πλάτη. Φορούν μεγάλες ψάθες και
χοντρά παπούτσια.
Είναι ντυμένα για να ζήσουν σε βουνό. Το ίδιο ρούχο
θα φορεθεί βράδυ και πρωί, θα παλέψει με αγκάθια
και με πέτρες, θα σκίζεται και θα μπαλώνεται. Τί-
ποτα καινούργιο δε φορούν.
Τι απλά παιδιά που έγιναν!
Με τα βαριά σακούλια τους μοιάζουν τους μαστό-
ρους και τους πραματευτάδες που έρχονται κάτω στην
πόλη.
Όλους τους θυμούνται αυτή τη στιγμή, όλους τους
παρασταίνουν έναν-ένα όπως είναι, όπως περπατούν,
όπως φωνάζουν.
Ο Δημητράκης κάνει το γανωματή και φωνάζει:
«Χαλκώματα να γανώωω...»
Ο Κωστάκης τον μπαλωματή: «Παπούτσια να
μπαλώωω...»
ΟΓιώργος πάλι παρασταίνει τον τροχιστή: «Μα-
χαίρια, ψαλίδια, σουγιάδες, γι’ ακόοο... νισμα».
Ο Φάνης θυμήθηκε έναν πραματευτή που τον εί-
χαν ξεχάσει. Πουλεί τα βοτάνια, τη ρίγανη και τα
χορταρικά· τον λένε Κορφολόγο και φωνάζει: «Κάπ-
παρη, καλή κάπ...!» Μέσα σ’ αυτά τα γέλια ο Καλογιάννης θυμήθηκε
το «Τσιριτρό» κι άρχισε να το τραγουδεί. Όλη η συ-
νοδεία πήρε το γελαστό τραγούδι και το έλεγε χτυ-
πώντας τα ραβδιά στη γη:
Σε μια ρόγα από σταφύλι
έπεσαν οχτώ σπουργίτες
και τρωγόπιναν οι φίλοι...
τσίρι-τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί,
τσιριτρό.
Εχτυπούσανε τις μύτες
και κουνούσαν τις ουρές,
κι είχαν γέλια και χαρές,
τσίρι-τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί,
τσιριτρό.
Πώπω πώπω σε μια ρόγα
φαγοπότι και φωνή!
την αφήκαν αδειανή...
τσίρι-τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί,
τσιριτρό. Και μεθύσαν κι όλη μέρα
πάνε δώθε, πάνε πέρα
τραγουδώντας στον αέρα
τσίρι-τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί,
τσιριτρό.
Μονάχα ο Φουντούλης δε μιλεί· έμεινε τελευταίος.
Είναι παχύς και στρογγυλός ο καημένος ο μικρός Φου-
ντούλης! Το μουλάρι του είναι πολύ οκνό· δεν ακούει
από φωνή κι από χτύπημα. Γιατί τον εφόρτωσαν σ’
αυτό το ζώο; Για να μην κυλήσει;
Ο Φουντούλης αγωνίζεται να το φέρει μπροστά,
μα κείνο μένει τελευταίο. Στο τέλος ο Φουντούλης
αρχίζει να φοβάται πως το ζώο του δεν είναι μουλάρι.
Το κοιτάζει καλά στ’ αυτιά. «Μήπως κατά λάθος»,
συλλογίζεται, «μου έδωσαν κανένα γάιδαρο;»
Μα κι οι άλλοι δεν τον αφήνουν ήσυχο και στο τέ-
λος θα τον κάμουν να το πιστέψει.
«Το άτι σου, Φουντούλη, έχει μεγάλα αυτιά!»
«Περίμενε, Φουντούλη, και θ’ ακούσεις και τη
φωνή του!»
Μα ο Φουντούλης, που δε θυμώνει ποτέ, βάζει τα
γέλια μαζί με τους άλλους. Το καραβάνι ανέβαινε τα Τρίκορφα, ξυπνώντας τις
λαγκαδιές με τα γέλια του, τις φωνές του και με την
περπατησιά του στους πετρωτούς δρόμους.
3- ΟΙ ΜΙΚΡΟΙ ΤΑΞΙΔΙΩΤΕΣ
ΑΝΕΒΑΙΝΟΥΝ ΤΟ ΒΟΥΝΟ
Σανέφτασανσε μια ράχη, τους καλωσόρισε ο κρύος αέρας. Αυτός ο αέρας είχε περάσει από κάθε κορφή και κάθε λαγκαδιά. Τον πήραν με βαθιά αναπνοή. Πουλάκια με άσπρη τραχηλιά κουνούσαν την ουρά τους στους θάμνους κι ύστερα έφευγαν με γοργό λα- ρυγγισμό. Ένα κατσίκι κατάμαυρο έστεκε στην κόψη του βράχου. Οι βράχοι σχημάτιζαν σα θεόρατα σπίτια, που δεν ξέρεις ποιος τα κατοικεί. Οι γκρεμοί ήταν φυ- τεμένοι με πουρνάρια και κουμαριές. Αλλού κατέ- βαιναν γυμνοί και απότομοι, σα να τους είχες κόψει με σπαθί. Ο βράχος απάνω στο βράχο, ο λόφος απάνω στο λόφο σχημάτιζαν το βουνό. Πελώρια ήταν όλα.
Και σ’ αυτό το ύψος ανέβαινε με στροφές, όλο ανέ- βαινε ο δρόμος. Ευτυχισμένοι σε τούτο το θέαμα οι μικροί ταξι- διώτες, κοίταξαν προς τις κορφές. Ένας τους φώναξε: «Γεια σας, ψηλά βουνά!»
Σανέφτασανσε μια ράχη, τους καλωσόρισε ο κρύος αέρας. Αυτός ο αέρας είχε περάσει από κάθε κορφή και κάθε λαγκαδιά. Τον πήραν με βαθιά αναπνοή. Πουλάκια με άσπρη τραχηλιά κουνούσαν την ουρά τους στους θάμνους κι ύστερα έφευγαν με γοργό λα- ρυγγισμό. Ένα κατσίκι κατάμαυρο έστεκε στην κόψη του βράχου. Οι βράχοι σχημάτιζαν σα θεόρατα σπίτια, που δεν ξέρεις ποιος τα κατοικεί. Οι γκρεμοί ήταν φυ- τεμένοι με πουρνάρια και κουμαριές. Αλλού κατέ- βαιναν γυμνοί και απότομοι, σα να τους είχες κόψει με σπαθί. Ο βράχος απάνω στο βράχο, ο λόφος απάνω στο λόφο σχημάτιζαν το βουνό. Πελώρια ήταν όλα.
Και σ’ αυτό το ύψος ανέβαινε με στροφές, όλο ανέ- βαινε ο δρόμος. Ευτυχισμένοι σε τούτο το θέαμα οι μικροί ταξι- διώτες, κοίταξαν προς τις κορφές. Ένας τους φώναξε: «Γεια σας, ψηλά βουνά!»
4-ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΜΠΑΡΜΠΑ-ΦΩΤΗ
«Ε μπαρμπα-φώτη!» ρώτησε ο κυρ Στέφανος,
«δε θα μας πεις κανένα τραγούδι;»
Ο μπαρμπα-Φώτης χαμογέλασε.
«Κανένα που να λέει έτσι για ψηλά βουνά», ξανα-
είπε ο κυρ Στέφανος.
«Σαν ποιο να πω;» ρώτησε ο αγωγιάτης.
Πέρασε λίγη ώρα και δεν άρχιζε το τραγούδι
ακόμη. Συλλογιζόταν: «Να πω την αλαφίνα, να πω
τον Κατσαντώνη, να πω τη βλαχοπούλα, τι να πω;»
Τέλος αποφάσισε. «Εγώ γέρασα τώρα», λέει, «μα
για το χατίρι του κυρ Στέφανου θα το πω».
Κι αφού σήκωσε την τσίτσα και τράβηξε δυο ρου-
φηξιές, άρχισε:
Καλότυχα είναι τα βουνά, ποτέ τους δε γερνάνε!
το καλοκαίρι πράσινα και το χειμώνα χιόνι... και καρτερούν την άνοιξη, τ’ όμορφο καλοκαίρι,
να μπουμπουκιάσουν τα κλαριά, ν’ ανοίξουνε τα
δέντρα,
να βγουν οι στάνες στα βουνά, να βγουν οι βλαχο
πούλες,
να βγουν και τα βλαχόπουλα, λαλώντας τις φλο
γέρες.
Δε γερνά το τραγούδι! Ο μπαρμπα-Φώτης γέρασε,
μα η φωνή του έμεινε λυγερή όπως στα νιάτα του. Πηγή
ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ (1877-1940)
Ο
Ζαχαρίας Παπαντωνίου γεννήθηκε στο Καρπενήσι, γιος του δασκάλου Λάμπρου
Παπαντωνίου και της Ελένης Ηλιόκαυτου από το Καρπενήσι. Είχε τρία
αδέλφια, το Χαρίλαο, το Θανάση και τη Σοφία. Στο Καρπενήσι έμαθε τα
πρώτα γράμματα και το 1890 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην
Αθήνα, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο, πήρε μαθήματα ζωγραφικής και γράφτηκε
στην Ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου, χωρίς να αποφοιτήσει. Στράφηκε από
τα φοιτητικά του χρόνια προς τη συγγραφή και τη δημοσιογραφία και σε
ηλικία δεκαέξι μόλις ετών ξεκίνησε να αρθρογραφεί στην Ακρόπολη του Βλ.
Γαβριηλίδη. Ως το 1898, οπότε κυκλοφόρησε η πρώτη ποιητική συλλογή του
με τίτλο Πολεμικά τραγούδια, συνέχισε να συνεργάζεται με περιοδικά και
εφημερίδες όπως η Εφημερίδα των συζητήσεων, ο Χρόνος και η Σκριπ, στην
οποία υπήρξε αρχισυντάκτης από το 1900 ως το 1905. Το 1904 γίνεται ένα
από τα πρώτα μέλη της εταιρίας Η Εθνική Γλώσσα, με στόχο την υπεράσπιση
της δημοτικής γλώσσας (μαζί με τους Μιλτιάδη Μαλακάση, Λάμπρο Πορφύρα,
Κωνσταντίνο Χατζόπουλο, Ανδρέα Καρκαβίτσα, Ιωάννη Κονδυλάκη και άλλους).
Για την Εθνική γλώσσα συνέταξε τον επόμενο χρόνο τη διακήρυξη Προς το
ελληνικό Έθνος, εκθέτοντας τους στόχους της. Από το 1908 και ως το 1911
βρέθηκε στο Παρίσι ως απεσταλμένος της εφημερίδας Εμπρός του Αριστείδη
Κυριακού. Παράλληλα αρθρογραφούσε σε γαλλικές εφημερίδες και γνώρισε νέα
καλλιτεχνικά ρεύματα. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα εγκατέλειψε τη
δημοσιογραφία (με μοναδική εξαίρεση τη συγγραφή χρονογραφημάτων στην
εφημερίδα Εμπρός ως το 1914) και διακρίθηκε σε μια έκθεση ζωγραφικής στο
Ζάππειο για σχεδιάσματα και γελοιογραφίες που είχε δημοσιεύσει κατά
καιρούς σε διάφορα περιοδικά. Από το 1912 και ως το 1916 διετέλεσε
νομάρχης στη Ζάκυνθο, τις Κυκλάδες, την Καλαμάτα και τη Σπάρτη. Από τη
θέση του Νομάρχη προώθησε την ιδέα οργάνωσης εργατικού σωματείου στη
Σύρο καθώς επίσης τη διοργάνωση του πρώτου Πανιονίου Συνεδρίου για τα
πενήντα χρόνια της Ένωσης της Επτανήσου και αντέδρασε μαζί με τον
εισαγγελέα Α.Ρέγκο στον αφορισμό του 1916 κατά του Βενιζέλου. Η
τελευταία πρωτοβουλία του του στοίχισε τη θέση του και τον οδήγησε σε
δίκη, στην οποία όμως απαλλάχτηκε. Δεν έπαψε παράλληλα να ασχολείται με
την τέχνη και την κριτική, ενώ βραβεύτηκε μαζί με τον Στέλιο Σπεράντζα
και την Ελένη Μ. Νεγρεπόντη (κατόπιν Ελένη Ουράνη) στον επίσημο
διαγωνισμό Στρατιωτικών Ποιημάτων που προκήρυξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Το 1917 πέθανε ο πατέρας του και τον επόμενο χρόνο έγραψε (σε συνεργασία
με τους Δ.Ανδρεάδη, Αλ.Δελμούζο, Π.Νιρβάνα και Μ.Τριανταφυλλίδη και
εικονογράφηση του Π. Ρούμπου) τα Ψηλά Βουνά, έργο που προορίστηκε για
αναγνωστικό της τρίτης τάξης του δημοτικού σχολείου (είχε προηγηθεί
ανάθεση του έργου στον Παπαντωνίου από το Υπουργείο Παιδείας της
επαναστατικής κυβέρνησης Βενιζέλου). Την ίδια χρονιά ανέλαβε καθήκοντα
προέδρου της Εθνικής Πινακοθήκης, φροντίζοντας για τον εμπλουτισμό της
με έργα πολλών ελλήνων ζωγράφων και χαρακτών (Γύζης, Παρθένης, Μαλέας,
Λύτρας, Θεοτοκόπουλος). Τον επόμενο χρόνο αυτοκτόνησε σε ηλικία τριάντα
εννιά χρόνων ο αδελφός του Θανάσης, ο οποίος αντιμετώπιζε έντονες
ψυχικές διαταραχές από τα εικοσιδύο του. Το 1920 τύπωσε την παιδική
ποιητική συλλογή Τα χελιδόνια, αφιερωμένη στον αδελφό του, η οποία
επανεκδόθηκε το 1931 με τίτλο Παιδικά τραγούδια. Μετά την ανατροπή της
κυβέρνησης Βενιζέλου η νέα κυβέρνηση αποφάσισε να καούν δημοσίως τα
αναγνωστικά της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, ανάμεσα στα οποία και τα
Ψηλά Βουνά. Το 1923 ο Παπαντωνίου εξέδωσε την ποιητική συλλογή του Πεζοί
ρυθμοί και τους τρεις τόμους των Νεοελληνικών αναγνωσμάτων για τις
πρώτες τάξεις του δημοτικού, τιμήθηκε με το εθνικό Αριστείο Γραμμάτων
και Τεχνών και διορίστηκε καθηγητής στο Αμαλίειο ορφανοτροφείο και τη
Σχολή Καλών Τεχνών. Την ίδια χρονιά ταξίδεψε στην Ευρώπη, την
Κωνσταντινούπολη και το Άγιο Όρος στα πλαίσια των καθηκόντων του ως
διευθυντή της Εθνικής Πινακοθήκης. Τέσσερα χρόνια αργότερα τυπώθηκε η
συλλογή διηγημάτων του Διηγήματα, ενώ από το 1929 και ως το 1937
εκδόθηκαν το θεατρικό έργο Ο όρκος του πεθαμένου, διασκευή από το
δημοτικό τραγούδι Του νεκρού αδελφού, η ποιητική συλλογή Τα Θεία Δώρα,
το ιστορικό δοκίμιο Ο Όθων οι ταξιδιωτικές εντυπώσεις Άγιον Όρος και δυο
συλλογές διηγημάτων με τίτλους Βυζαντινός όρθρος και Η θυσία. Το 1938
αναγορεύτηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών στην έδρα της λογοτεχνίας, θέση
από την οποία υπέβαλε την πρώτη του εισηγητική έκθεση στη δημοτική,
γεγονός που προκάλεσε αντιδράσεις. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου πέθανε την
πρώτη μέρα του Φεβρουάρίου του 1940 από καρδιακή συγκοπή. Πολλά ανέκδοτα
κείμενά του εκδόθηκαν μετά το θάνατό του.http://www.ekebi.gr/ΠΗΓΕΣ
http://www.tovima.gr/
