Τρίτη 5 Ιουνίου 2012

Αναζητώντας την Ατλαντίδα

http://www.nea-acropoli-ioannina.gr/arxaiwn-politismwn/anazhtwntas-thn-atlantida-stous-xartes-twn-wkeanwn-kai-ths-psuxhs.html

Αναδημοσίευση άρθρου από την νέα Ακρόπολη

Αναζητώντας την Ατλαντίδα στους χάρτες των ωκεανών και της ψυχής

Αναζητώντας την Ατλαντίδα στους χάρτες των ωκεανών και της ψυχής
'…δεν υπάρχει σε κανέναν χάρτη, τα αληθινά μέρη δεν βρίσκονται ποτέ στους χάρτες…'
Melville H. ('Mobby Dick')
Του Γιώργου Ιωαννίδη, Ψυχολόγου


Η Ατλαντίδα αποτελεί τον υπέρτατο ίσως μυστικό κόσμο όπου σαν μια πανάκεια γίνεται πλέον η αναφορά της σε κάθε τομέα του "παράδοξου" από το σύγχρονο φαινόμενο των εξωγήινων μέχρι και το διαχρονικό στοιχείο της μαγείας στον πολιτισμό. Όπως, όμως κάθε ιστορία που ο χρόνος έχει περάσει πολλά στρώματα από πάνω της, έτσι και η Ατλαντίδα έχει δεχτεί με την πορεία του γνωστού πολιτισμένου κόσμου, μια συνεχή επέμβαση διαμορφώνοντας έτσι μια πολύπλοκη εικόνα για την οποία η πλήρης της περιγραφή θα ήταν αληθινά δύσκολο να πραγματοποιηθεί μέσα στα πλαίσια ενός άρθρου.
Αυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξετάσουμε συνοπτικά τις 4 παραμέτρους που έχουν σχηματίσει αυτό που σήμερα γνωρίζουμε για την Ατλαντίδα. Έτσι αναγνωρίζουμε αρχικά τις πρώτες πηγές (Ι) οι οποίες 'αγνές' ακόμη, ήταν πιο κοντά στην εποχή της ανόδου και της πτώσης του μυθικού βασιλείου. Φυσικά ακόμη και αυτές οι πρώτες πηγές δεν παύουν να έχουν στοιχεία μυθοποιίας (ένα στοιχείο που μάλλον ποτέ δεν παύει να κάνει την παρουσία του) διαφέρουν όμως σημαντικά από την μετέπειτα επεξεργασία του όλου θέματος από μια σειρά μυστικιστών (ΙΙ) που άλλοτε έμμεσα και άλλοτε ξεκάθαρα πρόσφεραν μια σειρά από επιπλέον στοιχεία στην τελική μορφή του παζλ Ατλαντίδα. Φυσικά στην σύγχρονη εποχή μπορούμε να αναγνωρίσουμε και δυο ακόμη στοιχεία που προσδίδουν στο όλο θέμα μια χροιά 'επιστημονικότητας' αφού σύγχρονοι ερευνητές, μέσα ο καθένας από τις δικές του μελέτες, οδηγούν την προσοχή του κόσμου σε διάφορα σημεία στον πλανήτη (ΙΙΙ) ως την πιθανή περιοχή που αρμόζει να βαπτιστεί με το θρυλικό όνομα. Ενώ κάπου εδώ ο θρύλος συναντά την ψυχολογία (ΙV) και ο λόγος είναι εμφανής: μια ιστορία που ακολουθεί το ανθρώπινο πνεύμα θα πρέπει να μεταφέρει ιδιαίτερα μηνύματα που ξυπνούν στον καθένα συναισθήματα, συλλογισμούς, αλλά και γιατί όχι αρχετυπικές λειτουργίεςΑυτό όμως που μπορούμε να κάνουμε είναι να εξετάσουμε συνοπτικά τις 4 παραμέτρους που έχουν σχηματίσει αυτό που σήμερα γνωρίζουμε για την Ατλαντίδα. Έτσι αναγνωρίζουμε αρχικά τις πρώτες πηγές (Ι) οι οποίες 'αγνές' ακόμη, ήταν πιο κοντά στην εποχή της ανόδου και της πτώσης του μυθικού βασιλείου. Φυσικά ακόμη και αυτές οι πρώτες πηγές δεν παύουν να έχουν στοιχεία μυθοποιίας (ένα στοιχείο που μάλλον ποτέ δεν παύει να κάνει την παρουσία του) διαφέρουν όμως σημαντικά από την μετέπειτα επεξεργασία του όλου θέματος από μια σειρά μυστικιστών (ΙΙ) που άλλοτε έμμεσα και άλλοτε ξεκάθαρα πρόσφεραν μια σειρά από επιπλέον στοιχεία στην τελική μορφή του παζλ Ατλαντίδα. Φυσικά στην σύγχρονη εποχή μπορούμε να αναγνωρίσουμε και δυο ακόμη στοιχεία που προσδίδουν στο όλο θέμα μια χροιά 'επιστημονικότητας' αφού σύγχρονοι ερευνητές, μέσα ο καθένας από τις δικές του μελέτες, οδηγούν την προσοχή του κόσμου σε διάφορα σημεία στον πλανήτη (ΙΙΙ) ως την πιθανή περιοχή που αρμόζει να βαπτιστεί με το θρυλικό όνομα. Ενώ κάπου εδώ ο θρύλος συναντά την ψυχολογία (ΙV) και ο λόγος είναι εμφανής: μια ιστορία που ακολουθεί το ανθρώπινο πνεύμα θα πρέπει να μεταφέρει ιδιαίτερα μηνύματα που ξυπνούν στον καθένα συναισθήματα, συλλογισμούς, αλλά και γιατί όχι αρχετυπικές λειτουργίες.

Ας προσπαθήσουμε λοιπόν να ρίξουμε μια ματιά στο διαχρονικό παζλ της Ατλαντίδας.
Ι) Η Ατλαντίδα στην αγνή της μορφή
Ίσως ποτέ δεν θα μιλούσαμε σήμερα για τον τόπο αυτό αν δεν υπήρχε ο Πλάτωνας (428-348 π.X.) για να μας μεταφέρει μια γοητευτική ιστορία. Στους δυο Σωκρατικούς του διάλογους (Κριτίας και Τίμαιος), ο Πλάτωνας κάνει αναφορά στα ταξίδια του νομοθέτη Σόλωνα στην Σάιδα της Αιγύπτου, εκεί όπου οι ιερείς του ναού της Νεάθ του διηγήθηκαν τα ιστορικά γεγονότα τα οποία διαδραματίστηκαν άλλοτε στην μεσόγειο, στα οποία οι Έλληνες αν και παίξανε ρόλο σημαντικό, μοιάζει να είχαν ξεχάσει.
Πέρα λοιπόν στα δυτικά, μετά της Ηράκλειες Στήλες - που σήμερα είναι γνωστές ως Στενά του Γιβραλτάρ - υπήρχε ο εκλεκτός τόπος του Ποσειδώνα, η Ατλαντίδα ("…υπήρχε νήσος, η νήσος δε αυτή ήτο μεγαλύτερη από την Λιβύην και την Ασίαν μαζί, απ'αυτήν δε ήτον δυνατόν εις τους τότε ταξιδιώτας να διαβούν εις τα άλλους νήσους εις όλην την απέναντι ήπειρο…" Τίμαιος κεφ. 3, 25Ά). Το μέρος αυτό δόθηκε στον θεό όταν οι αρχαίοι θεοί μοιράσανε όλη την ύπαρξη. Εκεί κατοικούσαν τρία αδέρφια, ανάμεσα τους και η Κλειτώ που ο Ποσειδώνας κοιμήθηκε μαζί τις για να φέρει στην ζωή 10 παιδιά που αργότερα θα αποτελέσουν τους βασιλείς του τόπου εκείνου (ενώ το νησί θα βαπτιστεί από τον μεγαλύτερο γιο του θεό, τον Άτλα).

Ο Πλάτωνας συνεχίζει την περιγραφή του για το νησί αναφέροντας πως στον κεντρικό λόφο ο θεός είχε χτίσει το παλάτι του και γύρω, γύρω τοίχοι προστατευτικοί σχημάτιζαν μια σειρά από ομόκεντρους κύκλους και αυλάκια όπου έρεαν κρύο και ζεστό νερό. Οι άτλαντες είχαν κάθε φυσική εύνοια και σχημάτισαν έναν ζηλευτό πολιτισμό καθώς και ένα δυνατό στρατό που επιθυμούσε την επέκταση της επιρροής του νησιού ξεκινώντας έτσι ένα πόλεμο με τις φυλές της μεσογείου, δεχόμενοι όμως τελικά την ήττα από τα Ελληνικά στρατεύματα. Δυστυχώς ο Πλάτωνας δεν δίνει λεπτομέρειες για τις μάχες αλλά ούτε και περισσότερα στοιχεία αφού συνεχίζει με την μετέπειτα καταστροφή του νησιού (πριν 9560 χρόνια από την εποχή του) μέσα σε μια μέρα, μια καταστροφή που πιθανόν έγινε δια μέσου κάποιου κατακλυσμού. Ένα τέλος που δόθηκε σαν τιμωρία από τους θεούς για την πλεονεξία και την φιλοδοξία των κατοίκων τους.

Κάπως έτσι αναφέρει ο μεγάλος φιλόσοφος τον τόπο εκείνο που κάποτε δέσποζε στα δυτικά. Μια ιστορία αληθινά γοητευτική που όμως δεν είχε προκαλέσει το επίκεντρο του ενδιαφέροντος στον αρχαίο κόσμο και αυτό ίσως γιατί δεν ήταν και η πρώτη φορά που γινόταν λόγος για ένα νησί στα δυτικά, ή για ένα τόπο θαυμαστό, γενικότερα. Η ιστορία λοιπόν της Ατλαντίδας, όπως τουλάχιστον μας την χαρίζει ο Πλάτωνας, δεν περιέχει εκείνα τα στοιχεία των τεχνολογικών θαυμάτων, των εξωγήινων βάσεων, τους πάνσοφους μάγους και όλες εκείνες τις ρομαντικές πινελιές που προστέθηκαν με τον χρόνο από διάφορους ερευνητές και συγγραφής. Και μόνο με αυτή την απλή μορφή της όμως η παρουσία ενός άγνωστου τόπου προκαλεί απόλυτα την περιέργεια του ερευνητή που ανακαλύπτει πως ο Πλάτωνας δεν ήταν ο μόνος που είχε μιλήσει για έναν - χαμένο πλέον - πολιτισμένο τόπο.
Παραδόσεις από το Τσιλάμ Μπάλαμ του Γιουκατάν, αναφέρουν πως την πατρίδα των Μάγια την κατάπιε η θάλασσα ανάμεσα σε σεισμούς και εκρήξεις ηφαιστείων. Στην Βενεζουέλα κατοικούν λευκοί ιθαγενείς όπου στις παραδόσεις τους αναφέρουν πως κατάγονται από ένα μεγάλο νησί που το κατάπιε ο ωκεανός. Λευκός ήταν και ο θεός εκπολιτιστής Κετζακοάτλ που ήρθε από τα δυτικά, από τον τόπο με την κόκκινη και μαύρη γη (οι Άτλαντες αναφέρεται πως έχτιζαν τα σπίτια τους με τρία χρώματα: λευκό, κόκκινο και μαύρο). Οι κάτοικοι των Κανάριων νησιών, ισχυρίζονται πως είναι και αυτοί απόγονοι μιας χαμένης ηπείρου. Συγκεκριμένα, στην Αδέρα και στις Αζόρες η φυλή των Γκουάνς υποστηρίζουν πως είναι απόγονοι του πρώτου βασιλιά της Ατλαντίδας. Το αξιόλογο είναι πως είναι η φυλή αυτή είναι άμεση απόγονοι των Μάγιας που όμως, εντελώς παραδόξως, βρέθηκαν να κατοικούν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Ξαναγυρνώντας στην Αμερική, βρίσκουμε τις περιγραφές που μας άφησαν οι Αζτέκοι για την μητρική τους ανατολική χώρα την Αζτλάν όπου την κατάπιε και αυτήν ο ωκεανός. Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα πολλών φυλών που κατοικούν όλοι στα παράλια γύρω από τον Ατλαντικό ωκεανό, η ύπαρξη παραδόσεων για ένα τόπο κάπου δυτικά ή ανατολικά (ανάλογα με την τοποθεσία του καθένα), όπου η ονομασία του περιέχει τα γράμματα Α, Τ, Λ, Ν. Αυτό από μόνο του μοιάζει να αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο, πιθανή ένδειξη μιας κοινής πηγής, μιας κοινής έμπνευσης.

Ο γνώστης του μυστήριου της Ατλαντίδας όμως μπορεί εύκολα να αναζητήσει και περισσότερες πηγές στον πρώτο αυτό στάδιο εξέλιξης του παζλ που μελετάμε και σε άλλους κλασσικούς. Η αλήθεια είναι όμως πως στα περισσότερα κείμενα (αν όχι όλα) η αντιγραφή από την περιγραφή του Πλάτωνα αποτελούσε και την μοναδική πηγή. Ο Ηρόδοτος για παράδειγμα αναφέρει πως στο βορειοδυτικό άκρο της Αφρικής βρισκόταν το βουνό Άτλας που αποτελούσε την 'κολόνα του ουρανού'. Ο Στράβωνας αναφέρει πως η ιστορία της Ατλαντίδας ίσως να μην είναι φανταστική (από τον ίδιο συγγραφέα μάλιστα γνωρίζουμε την σκεπτικιστική αντίθετη στάση του Αριστοτέλη στο θέμα αυτό) και πολύ αργότερα ο Πρόκλος (412-489 μ.Χ.) δεν αμφιβάλει καθόλου για την άλλοτε ύπαρξη της νήσου. Δεν είναι λοιπόν λίγοι οι αρχαίοι κλασικοί (Ποσειδώνιος, Πλίνιος, Διόδωρος Σικελός, Μαρκελίνος, Τιμαγένης, Κλάυδιος Αιλιανός κ.α.) που ενδιαφέρθηκαν ο καθένας με τον τρόπο του για την Ατλαντίδα, όμως δεν μοιάζει να μπορούν να προσφέρουν κάτι περισσότερο στο όλο παζλ. Εκτός φυσικά και αν αναζητήσουμε τα τελευταία χαμένα κεφάλαια των διαλόγων του Πλάτωνα, όπου φημολογείται πως βρίσκονται περισσότερα στοιχεία για την Ατλαντίδα.

Είναι λοιπόν όλα αυτά η διαβίωση μιας πολιτισμένης χώρας που βρήκε μια φρικιαστική καταστροφή ή μήπως αποτελούν την αλληγορική παρουσία της ιδανικής πολιτείας που είχε στο μυαλό του ο φιλόσοφος. Είναι δύσκολο να πούμε με σιγουριά, το βέβαιο όμως είναι πως γύρω από το θέμα η σιωπή μοιάζει να γεμίζει το κενό και για ένα διάστημα 10 αιώνων περίπου οι αναφορές περιορίζονται σημαντικά (εξαιρώντας τις μικρές αναφορές από τον Κοσμά Ινδικοπλεύστη, τον Μέγα Ονόριο και έναν Αιγύπτιο καλόγερο που στο βιβλίο του 'Χριστιανική τοπογραφία' στην προσπάθεια του να αποδείξει το επίπεδο σχήμα του κόσμου, αναφέρει για ένα τόπο στον Ατλαντικό που καταστράφηκε κατά τον Βιβλικό κατακλυσμό). Το αίτιο αυτής της σιωπής βρισκόταν στην λατρεία του δυτικού κόσμου για την Αριστοτέλεια προσέγγιση καθώς επίσης και στην αυθαίρετη καταμέτρηση της ιστορίας όπου σύμφωνα με τα Βιβλικά γεγονότα ο κόσμος δημιουργήθηκε το 5508 π.Χ.. Πως λοιπόν μπορεί να υπήρξε πολιτισμός σε μια εποχή που ο Θεός της Παλαιάς Διαθήκης δεν είχε σχηματίσει ακόμη το σύμπαν (!)


ΙΙ) Η Ατλαντίδα των μυστικιστών
Το θέμα της Ατλαντίδας όμως δεν περιορίστηκε στο έργο του Πλάτωνα, ούτε στις διάφορες σκόρπιες ιστορίες ανά τον κόσμο. Ακολουθώντας ίσως το πνεύμα του έλληνα φιλοσόφου - να μεταφέρουν δηλαδή θέματα φιλοσοφίας στην καθημερινότητα της πολιτείας - μια σειρά από παρόμοια κείμενα έκαναν την παρουσία τους με τον καιρό. Έτσι το 15ο αιώνα εμφανίζεται η αναφορά ενός φημολογούμενου αληθινού περιστατικού όπου το 734 μ.Χ, 7 επίσκοποι μαζί με τους πιστούς τους, ταξίδεψαν δυτικά, ανακαλύπτοντας ένα νησί και ιδρύοντας εκεί 7 πόλεις. Το νησί ονομάστηκε Antillia και σε χάρτη του 1455, το νησί αυτό ταυτίζεται με την Ατλαντίδα. Η ταύτιση της Ατλαντίδας με διάφορους κόσμους όμως συνεχίστηκε και από τον γνωστό αποκρυφιστή John Dee που σε ένα από τους χάρτες του (1580 μ.Χ.) αποκαλεί τον Νέο Κόσμο ως Ατλαντίδα.

Η επαφή του αποκρυφισμού με την Ατλαντίδα αρχίζει και παίρνει νέα μορφή όταν το 1602 εκδίδεται η ουτοπική αλχημιστική αλληγορία του Tommaso Campanella 'Η πόλη του Ήλιου' όπου ακολουθώντας τα βήματα του Πλάτωνα, γίνεται η εξιστόρηση μιας ιδανικής πολιτείας. Είναι σχεδόν βέβαιο πως το κείμενο αυτό επηρέασε μια σειρά ακόμη αλληγορικών ιστοριών όπως το γνωστό 'Νέα Ατλαντίδα' (1627 μ.Χ.) του Σερ Φράνσις Μπαίηκον. Ο ερμητισμός συναντά την 'Χριστιανούπολη' του Andrea σε μια πολιτεία που η ροδοσταυρική φιλοσοφία και ο χριστιανικός μυστικισμός ενώνονται κάτω από το βλέμμα του μύθου που πρωτοσχημάτισε ο Πλάτωνας.

Η ωρίμανση όμως της σχέσης αυτής έρχεται τον 19ο αιώνα όπου η συγγραφική δουλειά του Ιγνάτιου Ντονέλι (1831-1901) πρόσφερε πολλά από τις γνωστές σε εμάς πλέον μπαρόκ προσθήκες στο όλο παζλ. Έτσι, η Ατλαντίδα γίνεται η πηγή του πολιτισμού για όλη την ανθρωπότητα. Οι Θεοί των αρχαίων αποτελούσαν τους Άτλαντες βασιλείς. Η γλώσσα των Ατλάντων γέννησε όλες τις υπόλοιπες γλώσσες. Ο τόπος αυτός σχημάτισε αποικίες παντού με κυριότερη αυτή της Αιγύπτου. Αποτελούσε την κοιτίδα της Άρειας και Ινδοευρωπαϊκή φυλής και μια σειρά ακόμη από στολίσματα που απομακρύνονταν ιδιαίτερα από τις πληροφορίες που μας δίνει ο Πλάτωνας ή άλλοι λαοί. Η Ατλαντίδα όμως επανέρχεται στο προσκήνιο και έστω και με αυτή την μορφή κυριαρχεί στον κόσμο της διανόησης (ο Θεοδοσιάδης Ν. γράφει χαρακτηριστικά: "το βιβλίο του [Ντονέλι-'Ατλαντίδα: Ο προκατακλυσμιαίος κόσμος' 1882] έγινε η 'Καινή Διαθήκη' του Ατλαντισμού, ακριβώς όπως ο Τίμαιος και ο Κριτίας υπήρξαν η 'Παλαιά Διαθήκη' του."), σε μια εποχή που οι μυστικές εταιρείες ξεφύτρωναν σαν μανιτάρια και ο πνευματισμός ανανέωνε το ενδιαφέρον του δυτικού κόσμου για το παράδοξο.

'Άξιοι' συνεχιστές του Ντονέλι αποτελούν σίγουρα οι πρώτοι θεοσοφιστές (Blavatsky, Elliot και Steiner) που με την δική τους συγγραφική εργασία ενίσχυσαν τον μύθο της Ατλαντίδος ως πυρήνα και πηγή πολιτισμού και ιδιαίτερα της μαγείας. Συγκεκριμένα η μαντάμ Blavatsky πίστευε πως ο λαός της Ατλαντίδας αποτελούσε και αυτός απόγονος μια παλιότερης ηπείρου, γνωστής ως Μου ή Λεμούρια, και ουσιαστικά αποτελούσαν την Τέταρτη Αρχική φυλή της ανθρωπότητας. Οι πηγές της Blavatsky βρίσνονταν στο μυστηριώδες 'Βιβλίο των Ντζυάν' που η συγγραφέας θεώρησε πως αποτελούσε γνήσιο Ατλάντιο κείμενο το οποίο διεσώθη στο Θιβέτ.

Μια εξίσου παράδοξη πηγή είχε και ο Steiner ο οποίος διαμέσου των Ακασικών Αρχείων γνώρισε πως οι Άτλαντες ήταν όντως απόγονοι της Μου, κατείχαν θαυμαστή τεχνολογία, όμως αντίθετα με τους πρόγονους τους, δεν επικοινωνούσαν τηλεπαθητικά παρά διαμέσου της γραφής. Η απομάκρυνση από τις πρώτες περιγραφές συνεχίζεται αργότερα και από τις θεωρίες του Ραμώ ντε Σαιντ Σοβέρ ο οποίος συνδέει τον λαό της Ατλαντίδας με μύθους των ινδιάνων της Τιχουανάκο για να καταλήξει σε μια εξωγήινη προέλευση τους (!)

Φυσικά από το ταξίδι μας δεν θα μπορούσε να λείψει και η τελευταία ίσως σημαντική φιγούρα των μυστικιστών που άλλαξαν ριζικά τον τρόπο που γνωρίζουμε σήμερα το παζλ της Ατλαντίδας. Ο Έντγκαρ Κέησυ άφησε πίσω του 30 χιλιάδες χειρόγραφες σημείωσεις από τις προβλέψεις που έκανε στην καριέρα του σαν medium, ανάμεσα στα υπόλοιπα όμως, ιδιαίτερα γνωστές έγιναν εκείνες που αφορούσαν την Ατλαντίδα. Οι Άτλαντες, σύμφωνα με την νέα απόδοση του μύθου, ήταν κάτοχοι μιας ισχυρής τεχνολογίας που αφορούσε ιπτάμενα οχήματα, υποβρύχια, και κρυστάλλους χάρη στους οποίους οι άρχοντες μπορούσαν να αναζωογονήσουν τους ιστούς αλλά και να ελέγχουν τις μάζες καθώς και άλλα θαυμαστά. Ήταν όμως η κακή χρήση αυτών των γνώσεων τους που έφερε το νησί στην καταστροφή του. Άτλαντες υπάρχουν και σήμερα, είτε μετενσαρκωμένοι είτε ζουν στις διάφορες αποικίες που είχαν σπείρει. Γνωστές είναι επίσης και οι προφητείες του για διάφορα οικοδομικά ευρήματα στο Μπίμινι που θα αποκάλυπταν την Ατλαντίδα, γεγονός που επιβεβαιώθηκε δίχως όμως να προσφέρει και περισσότερο φως στο όλο παζλ.

Φυσικά το θέμα της Ατλαντίδας δεν τελειώνει εδώ. Η ιστορία ξεκίνησε από τα γραπτά ενός φιλοσόφου, πέρασε στους αρχαίους γεωγράφους, αποτέλεσε περίεργες ιστορίες που διηγούνταν ιθαγενείς σε εξερευνητές, εμπλουτίστηκε με τις εσωτερικές ανησυχίες της Δυτικής Ευρώπης και σιγά, σιγά πήρε μια αμαγαλματική μορφή ενός μυστηρίου που όλως παράδοξως μπορούν να ταιριάξουν. Ο 20ος αιώνας γνώρισε μια μεγάλη βιβλιογραφία σχετικά με το θέμα της Ατλαντίδας που κάθε φορά ο εκάστοτε συγγραφέας προσθέτει και αφαιρεί στην εικόνα που δώσαμε μέχρι τώρα. Είναι όμως στην ψυχολογία του σύγχρονου ορθολογιστή ανθρώπου να αναζητήσει την αλήθεια πίσω από τον μύθο. Μια σειρά από προσπάθειες ερευνητών (άλλοτε σοβαρών και άλλοτε επιπόλαιων) έκαναν την παρουσία τους στην παραδοξολογία. Οι θεωρίες πολλές, ενώ μερικές φορές γίνονται και πιο παράξενες και από αυτές των μυστικιστών. Η ερώτηση όμως παραμένει: Που βρισκόταν η Ατλαντίδα;


ΙΙΙ) Αναζητώντας την Ατλαντίδα στους χάρτες της γης.
Όπως οι θάλασσες του κόσμου είναι πολλές, έτσι αμέτρητες είναι και οι γνώμες των ακαδημαϊκών. Δεν είναι όμως λίγοι εκείνοι που στην ιστορία του Πλάτωνα αναγνωρίζουν απλά ένα πολιτικό πρότυπο διακυβέρνησης με δομές και θεσμούς που θυμίζουν την Αθηναϊκή επικράτεια. Ο πόλεμος μεταξύ Αθήνας και Ατλάντων ίσως να αποτελούσαν προεκτάσεις παραδόσεων για μάχες μεταξύ της αρχαίας πόλης των Αθηνών με προϊστορικές αιγαιακές επικράτειες, ενώ η καταστροφή του δυτικού νησιού θυμίζει ιδιαίτερα την καταστροφή του Μινωικού πολιτισμού στις Κυκλάδες και στην Κρήτη με την έκρηξη της Θήρας το 1450 π.Χ. ακόμη και η συσχέτιση μεταξύ των χρονολογιών μοιάζει να ενισχύει αυτή την θεωρία αφού η έκρηξη του ηφαιστείου έγινε 900 χρόνια πριν τον Πλάτωνα όταν ο ίδιος αναφέρει τον καταποντισμό της Ατλαντίδας πριν 9000 χρόνια.

Παράλληλα, γεωλογικές μελέτες του νησιού της Σαντορίνης, δείχνουν μια ομοιομορφία της κυκλικότητας που περιγράφει ο Πλάτων για το εσωτερικό του νησιού. Οι αμφισβητήσεις όμως για την ταύτιση της Σαντορίνης και της Ατλαντίδας συνεχίζονται εφόσον ο Πλάτων την τοποθετεί έξω από την μεσόγειο. Ακόμη όμως και έξω από την θάλασσα που βρέχει τις Ελληνικές πόλεις το πρόβλημα παραμένει και αυτό διότι ο σημερινός Ατλαντικός Ωκεανός στους κλασικούς (Ηρόδοτος, Στράβων, Αριστοτέλη) παίρνει μια σειρά από διαφορετικές ονομασίες ('Κρόνιος Ωκεανός', 'Μεγάλη Θάλασσα' κ.α.). Έτσι σχηματίζεται η εντύπωση πως η θάλασσα πέρα από τις Στήλες του Ηρακλή περικλείουν όλο τον τότε γνωστό κόσμο έτσι ώστε να υπάρχει μια ταύτιση του Ινδικού και Ειρηνικού Ωκεανού με αυτό του Ατλαντικού. Υπό αυτή την οπτική, το εύρος των πιθανοτήτων μεγαλώνει σημαντικά και το κυνήγι αρχίζει.

Σύμφωνα με τον καθηγητή Arysio Nunes dos Santos, οι ομοιότητες μεταξύ της Πλατωνικής Ατλαντίδας (σε θέματα τεχνολογίας και περιβάλλοντος) και του Ινδικού και Ινδονησιακού κόσμου είναι μεγάλη. Το 1992 όμως, ο αρχαιολόγος Τσάγκερ ταυτίζει την Τροία με την Ατλαντίδα και αναγνωρίζει στην Ιλιάδα μια ακόμη αναφορά της μάχης Ελλήνων-Ατλάντων. Πολλές δεκαετίες πιο πριν μάλιστα (1912), η σχέση Τροίας και Ατλαντίδας είχε γίνει και πάλι γνωστή με δημοσίευμα του εγγονού του Heinrich Schliemann που μιλούσε για άγνωστες ανακαλύψεις (Ατλάντιας προέλευσης) του διάσημου αρχαιολόγου στα ερείπια της Τροίας. Αν και ποτέ δεν έγινε νύξη για την συσχέτιση των δυο αυτών πόλεων, οι υποσχόμενες αποκαλύψεις για την αλήθεια πίσω από την αληθινή τοποθεσία του Ατλαντικού νησιού ποτέ δεν πραγματοποιήθηκαν.

Το 1968, ο γεωλόγος Mason Valente επιβεβαιώνει τις προφητείες του Κέυση για την άνοδο της Ατλαντίδας με μια σειρά από μεγαλιθικά οικοδομήματα που βρέθηκαν βυθισμένα στο Μπίμινι της Καραϊβικής. Οι γνώμες διίστανται ακόμη για το αν όλοι οι σχηματισμοί που βρέθηκαν ήταν ανθρώπινα δημιουργήματα όμως το βέβαιο είναι πως δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν την σχέση των κτισμάτων με το νησί της Ατλαντίδας - πέρα των προφητειών του γνωστού medium - παρά την ύπαρξη μιας τοπικής πολιτείας (και όχι ενός νησιού ή μιας ηπείρου) που καταποντίστηκε, γεγονός που μοιάζει να έχει συμβεί επανειλημμένα σε διάφορες τοποθεσίες ανά τον κόσμο. Μπορεί βέβαια η ελπίδα για την Καραϊβική να απομακρύνεται, μερικοί όμως (όπως ο Rand Flem-Ath) εναποθέτουν την προσοχή του κόσμου αυτή την φορά στην ανταρκτική όπου με βάση μια σειρά αρχαίων χαρτών όπως αυτών του Piri Reis (1513) και του Kircher (1644), που με την σειρά τους βασίστηκαν σε παλιότερες πηγές, δείχνουν μια διαφορετική εικόνα του αρχαίου κόσμου όπου εξαιτίας διαφορετικών κλιματικών συνθηκών, τοποθεσίες που σήμερα θεωρούνται αδύναμες να συντηρήσουν πολιτισμό, κάποτε έσφυζαν από ζωή. Γεωλογικές μελέτες όμως δείχνουν την παρουσία πάγου στην ανταρκτική πολύ πιο πριν από 11600 χρόνια και έτσι οι χάρτες του κόσμου ξανά ανοίγουν για την εύρεση μιας νέας υποψηφιότητας.

Είναι εύλογο ο κάθε αναγνώστης να διερωτηθεί για το πιο εμφανές: εφόσον ο Πλάτωνας τοποθετεί την Ατλαντίδα μετά τις ηράκλειες στήλες και πριν μια ήπειρο (Αμερική;), γιατί να μην αναζητήσουμε τον θρυλικό αυτό τόπο στα μισά του Ατλαντικού ωκεανού. Σύμφωνοι με αυτή την θεωρία είναι μια σειρά από συγγραφείς όπως οι Elliot, Livraga (ιδρυτής της Νέας Ακρόπολης) κ.α. Δεν υπάρχουν όμως μελέτες που να αποδεικνύουν την παρουσία σημαντικής σε μέγεθος γης στα μισά του ωκεανού για μερικά τουλάχιστον εκατομμύρια χρόνια. Ακόμη και η πρόσφατη θεωρία του Ζακ Ζιράρ για την προ 12 χιλιάδων ετών γεωλογική ύπαρξη ενός μικρού νησιού ακριβώς έξω από τα στενά του Γιβραλτάρ, δεν προσφέρει σημαντικές λύσεις αφού το νησί ήταν μονάχα 14 χιλιόμετρα μήκος και πλάτος 5. Φυσικά οι επίδοξοι Indiana Jones δεν σταματήσανε τις έρευνες τους και συνεχώς εμφανίζονται νέες θεωρίες όπως αυτή του Koudriavtsef (1995) που τοποθετεί τον θρύλο στα παράλια της Ιρλανδίας, ή της Λέσχης Εξερευνητών Βρετανίας που μαζί με την Κοινότητα Επιστημονικών Εξερευνήσεων αναζητούσαν την Πλατωνική πολιτεία στις Βολιβιανές Άνδεις. Φυσικά δεν θα πρέπει να αγνοούμε και άλλες 50 περίπου υποψήφιες τοποθεσίες όπως είναι το Ισπανικό Καντίθ, η Βραζιλία, η Σουηδία, η Σιβηρία, η βόρεια Λιβύη κα.
Η αναζήτηση του θρύλου παραμένει αμείωτη ακόμη και στις μέρες μας. Μια τεράστια εμπορευματική βιομηχανία έχει στηθεί γύρω από το θέμα (όπως άλλωστε γίνεται και γενικότερα στο παράδοξο και στον εσωτερισμό σήμερα) από βιβλία, κασέτες, περιοδικά, ταινίες, παιχνίδια και ποικίλα άλλα εμπορεύματα που από την μια πλευρά ενισχύουν την διατήρηση του θρύλου όσο και ταυτόχρονα τον αποπροσανατολίζουν. Μπορεί όμως να κρατούσε το ενδιαφέρον των ανθρώπων τόσους αιώνες για ένα τόπο όπου ο μύθος αναμειγνύεται με την πραγματικότητα, τόσο ώστε να αναζητά παντού να βρει τα ίχνη του; Τι είναι αυτό που αναζητά ο άνθρωπος; Ένα νησί ή μια επιθυμία; Είναι το νησί του Ποσειδώνα η ανάμνηση ενός γεγονότος ή μήπως αποκτά και μια βαθύτερη πλευρά που αγγίζει τον κάθε άνθρωπο και την ψυχολογία του;


ΙV) Για το ψυχολογικό νόημα της Ατλαντίδας
Το νησί της Ατλαντίδας δεν είναι το μοναδικό χαμένο κομμάτι γης που αποζητά ο άνθρωπος ως το λίκνο του πολιτισμού. Δίπλα στο όνομα της Ατλαντίδας στέκουν τοποθεσίες όπως η Λεμούρια (χαμένη κάπου στον Ειρηνικό Ωκεανό), οι Βουδιστικές Σαμπάλα και Άγκαρθα, η Θούλη των Αρείων, η Θιβετιανή Σάνκγρι-Λα, το Κέλτικο Άβαλον, η Σιντάντε Ενκάντα στον Αμαζόνιο και πολλές ακόμη. Όλες όμως οι τοποθεσίες μοιάζουν να έχουν ορισμένα βασικά πανομοιότυπα στοιχεία που ο προσεχτικός παρατήρησης θα τα επισήμανε. Όλοι οι τόποι αυτοί είναι κρυμμένοι και πάντα φέρουν ένα πολιτισμό φανερά πιο σημαντικό από τον υπάρχον γνωστό. Είναι όλα αυτά λοιπόν η ανάμνηση ενός αληθινού τόπου ή μήπως αποτελούνε την εκδήλωση μιας αρχετυπικής συμπεριφοράς, κοινή σε όλους τους ανθρώπους;

Μελετώντας τις παραδόσεις πολλών λαών, θα δούμε να υπάρχουν ιστορίες παρόμοιες με αυτή της Ατλαντίδας όπου σε παλαιοτέρους καιρούς, οι άνθρωποι ζούσανε κοντά στους θεούς μέσα σε ένα περιβάλλον θαυμάτων. Οι εποχές αυτές όμως περάσανε και όπως χαρακτηριστικά βλέπουμε στον μύθο της Εδέμ, οι πρωτόπλαστοι εκδιώκονται, ή καταποντίζονται όπως οι Ατλάντιοι. Η κοινή αυτή ιστορία δημιουργεί στο νου ενός ψυχολόγου μερικές ερμηνευτικές τάσεις που επιδιώκουν με την σειρά τους να αιτιολογήσουν τους λόγους του συνεχούς ενδιαφέροντος των λαών για τις σχετικές ιστορίες.
Τα αρχέτυπα είναι δυναμικά συμπεριφοράς που ενυπάρχουν μέσα στο συλλογικό ασυνείδητο του κάθε ανθρώπου και τα οποία ανάλογα με τις περιβαλλοντικές καταστάσεις μπορούν να κάνουν εμφανή την επίδραση τους στα ανώτερα στρώματα (συνειδητά ή προ-συνειδητά) του ψυχικού οργανισμού. Ένα τέτοιο λοιπόν αρχέτυπο που μπορεί να δώσει μια ξεχωριστή εικόνα στο μυστήριο της Ατλαντίδας, είναι και το αρχέτυπο της Χρυσής Εποχής. Μια εποχή όπου όλα ήταν σημαντικά ευνοϊκότερα για την τύχη του ανθρώπου, όπου το άτομο βρισκόταν πιο κοντά στην αληθινή του φύση, τόσο ως πλάσμα πνευματικό, όσο και σωματικά. Ποια όμως μπορεί να είναι η αιτιώδης φύση του αρχετύπου αυτού;
Όπως και κάθε άλλο αρχέτυπο, έτσι και αυτό μοιάζει να πηγάζει από την εμπειρία που βιώσαμε σαν είδος αιώνες τώρα, μια εμπειρία αληθινά κοινή και αναμφίβολα απόλυτα σημαντική για την μετέπειτα εξέλιξη μας. Η αιτία αυτή λοιπόν (που για τους μη-Jungians ίσως να γίνεται πιο εύκολα αποδεκτή) είναι αυτή της ανάμνησης (και κατά επέκταση της αναζήτησης) της βρεφικής μας κατάστασης.

Οι πρώτες μας αναμνήσεις από την ύπαρξη μας, για όλους τους ανθρώπους είναι παρόμοιες, και είναι μια κατάσταση όπου μας περιβάλει ένα προστατευτικό σώμα (όπως τον κεντρικό ναό της Ατλαντίδας τον περιέβαλε μια σειρά από 5 ομόκεντρους τοίχους), αυτό της μητέρας μας. Σε αυτή την κατάσταση λοιπόν όπου ο άνθρωπος διατηρεί μια παθητική στάση, γίνεται διαρκώς δέκτης δια 'μαγικού' τρόπου της τροφής και της φροντίδας από την μητέρα (όπως ίσως η αίσθηση πως οι Θεοί βάδιζαν ανάμεσα μας στην Χρυσή εκείνη Εποχή). Στην κατάσταση αυτή όμως έρχεται να δώσει τέλος ένα γεγονός ιδιαίτερα στρεσογόνο, αυτό της απομάκρυνσης από το προστατευτικό σώμα της μάνας και την εμφάνιση - δια μέσου ενός στενού σημείου - στον εξωτερικό κόσμο. Όπως λοιπόν μια καταστροφή εξαφανίζει την Ατλαντίδα, μια άλλη 'καταστροφή' μας απομακρύνει από το άλλοτε ιδανικό κόσμο μας. Αυτό που ακολουθεί βέβαια είναι μια παθητική στάση όπου μοιάζει να συνεχίζει την πρωταρχική μας παθητικότητα αλλά πλέον χάνει απόλυτα τον αρχικό της ρόλο αφού σταδιακά αναγνωρίζουμε και τις δικές μας ικανότητες.

Κάπως έτσι λοιπόν θα λέγαμε πως το μυστήριο της Ατλαντίδας αποτελεί μια ανάμνηση (αλλά και ταυτόχρονα την εκδήλωση μιας αρχετυπικής λειτουργίας) ενός γεγονότος που όλοι το έχουμε βιώσει. Είναι αυτό ίσως ο λόγος για τον οποίο η Ατλαντίδα μας συγκινεί όλους. Είναι ίσως η επιθυμία του κάθε ερευνητή να επιστρέψει στην μήτρα της μάνας του, η κινητήριος δύναμη για την αναζήτηση της θαυμαστής χώρας των ατλάντων! Είναι όμως αυτή η μόνη ψυχολογική ερμηνεία που μπορεί να δοθεί;

Η αρνητική απάντηση στο παραπάνω ερώτημα προέρχεται από δυο βασικά στοιχεία, αυτό του ότι δεν είναι όλες οι μυθικές χώρες καταστραμμένες (όπως η Σαμπάλα) ενώ επίσης, οι τόποι αυτοί έχουν κατά καιρούς διακοσμηθεί από μια σειρά θαυμαστών στοιχείων ηθικού πολιτισμού και υψηλής πνευματικότητας. Έτσι σε συνδυασμό με τα προαναφερθέντα, μπορούμε να διακρίνουμε ακόμη μερικούς ψυχολογικούς παράγοντες που μοιάζουν να δίνουν περισσότερο φως. Φυσικά ανάλογα με την ψυχολογική θεωρία που ακολουθείς, μπορείς να προσεγγίσεις και το θέμα διαφορετικά.

Μια φίλο-Freudian προσέγγιση λοιπόν θα περιελάμβανε φυσικά τη Οιδιπόδεια κατάσταση. Εδώ οι δρόμοι είναι ανοιχτοί. Η Ατλαντίδα (όπως μερικώς προαναφέρθηκε) μπορεί να πάρει την μορφή της μητέρας και έτσι η αναζήτηση της να μαρτυρά της παλινδρομική κατάσταση του ενήλικα σε μια σχέση εξάρτησης με την μητέρα του. Μια τέτοια συμπεριφορά φυσικά θα γινόταν σε άτομα ή σε κοινωνίες που περνάνε μια ισχυρή κρίση. Αν τώρα κάνουμε μια φίλο-Jungian προσέγγιση θα βρούμε το ίδιο το αρχέτυπο του Εαυτού (Self).

Ο Εαυτός αποτελεί το ενοποιημένο στοιχείο συνείδησης και ασυνειδήτου όπου είναι τόσο η πηγή κάθε αρχετυπικής δύναμης (όταν αυτό βρίσκεται σε άμορφη ακόμη κατάσταση και εκδηλώνεται διαμέσου της Διαδικασίας της Εξατομίκευσης) όσο και ο τελικός σκοπός της ψυχικής εξελικτικής πορείας του ανθρώπου. Η Ατλαντίδα λοιπόν αλλά και η κάθε άλλη μυστική χώρα, αποτελεί ένα σύμβολο αυτής της ένωσης, αυτής της τελειότητας. Μια mandala που η σημασία της προβάλλεται από τα εσώτερα του ψυχικού μας οργανισμού σε ένα εξωτερικό κόσμο που μοιάζει να τον διέπει το χάος, και η ανησυχία της επιβίωσης. Αποτελεί έτσι η αναζήτηση μας αυτού του ξεχωριστού τόπου, την αναζήτηση του αληθινού μας εαυτού, την αναζήτηση της ένωσης αυτών που είναι αντίθετα (συνειδητό-ασυνείδητο / θηλυκό-αρσενικό / παθητικό-ενεργητικό). Είναι ακριβώς αυτός ο λόγος όπου η Ατλαντίδα από μια πολιτισμένη χώρα της δύσης με ιμπεριαλιστικές τάσεις απέναντι στην ανατολή, μετά-εξελίχθηκε σε μια ουτοπία θεϊκών διαστάσεων. Είναι επειδή ο άνθρωπος αποζητά το θείο μέσα του, που προβάλει αυτή του την αναζήτηση σε σύμβολα του κόσμου. Όταν λοιπόν αυτά δεν υπάρχουν, τα δημιουργεί.

Κάπου εδώ θα πρέπει τέλος να τονίσουμε πως η ψυχολογική προσέγγιση δεν διαγράφει την πιθανότητα την ύπαρξης ενός τέτοιου νησιού (άλλοτε ή ακόμη και σήμερα). Έρχεται όμως να δείξει πως υπάρχουν βαθιά ψυχικά αίτια που διέπουν τους ερευνητές και την κοινωνία γενικότερα έτσι ώστε να αποζητά με ζήλο πλέον τόπους όπου ο μύθος μοιάζει σαν ομίχλη να αυξάνει γύρω τους. Η αναζήτηση της Ατλαντίδας είναι η αναζήτηση της ανθρώπινης καταγωγής αλλά και ανεύρεση της γαλήνης μέσα στους πολύπλοκους λαβυρίνθους της ψυχής μας. Είναι μια εξερεύνηση που αγγίζει τον κάθε άνθρωπο και μπορεί να μεταφέρει μηνύματα που ξεχωρίζουν σε κάθε εποχή. Είναι αυτό λοιπόν το πολυπρόσωπο στοιχείο στο μυστήριο της Ατλαντίδας που γοητεύει σαν Σειρήνα τον κάθε μελετητή. Μια επίγεια ουτοπία ή μια ψυχική θαλπωρή; Η απάντηση είναι θετική και στις δυο παραμέτρους.

Οποιαδήποτε κριτική, γίνεται δεκτή στο e-mail: arpokratis@yahoo.com
Βιβλιογραφία
Jacobi J. Βασικές αρχές της ψυχολογίας του C. G. Jung. Αθήνα εκδ. Ιάμβλιχος, 1995.
Παγκόσμια μυθολογία. Αθήνα εκδ. Εκδοτική Αθηνών, 1989.
Shuker K. The unexplained. An illustrated guide to the world's natural and paranormal mysteries. Dubai. Carlton, 1997.
Συλλογικό Μυστικοί κόσμοι. Θεσσαλονίκη εκδ. Ανιχνευτές, 1998.
Guiley R. E. Εγκυκλοπαίδεια μυστικιστικών και παραφυσικών εμπειριών. Αθήνα εκδ. Anubis, 1994.
Άβατον. Σε αναζήτηση νοήματος στον σύγχρονο κόσμο: τ. 1, 19.
Ανιχνεύσεις. Το περιοδικό της σύγχρονης αναζήτησης: τ. 25.
2001. Φάκελος Χ: τ. 5.
Τρίτο Μάτι. Στη μαγεία της αναζήτησης: τ. 98.
Οι κάτοικοι της Αθήνας, μπορούν επίσης να επισκεφτούν το ιδιωτικό Μουσείο της Ατλαντίδος του ερευνητή Βασίλη Πάσχου που λειτουργεί από το 1981 στο Νέο Ηράκλειο Αττικής. Οι ενδιαφέροντες για την άγνωστη γεωγραφία των χαμένων νησιών του μύθου και της ιστορίας, μπορούν να ανατρέξουν για περισσότερα στα περιοδικά 'Strange' (τ.7) και 'Ανιχνεύσεις' (τ.23). Επισκεφτείτε επίσης την πολύ πλούσια θεματολογικά ιστοσελίδα: www.atlan .org


Ο κυνηγός των θαλασσών

http://users.uoa.gr/~nektar/science/environment/shark.htm

Καρχαρίας - Ο κυνηγός των θαλασσών


Καρχαρίας (Ζωολ.). Ένα από τα μεγαλύτερα ψάρια της θάλασσας, που ανήκει στην υπόταξη των καρχαροειδών και στην τάξη των σκουαλίμορφων. 1. Περιγραφή: Τα ψάρια αυτά, που λέγονται επίσης και «σκυλόψαρα», «σκύλοι» και «σμπρίλοι», ανήκουν σε διάφορες οικογένειες (καρχαριίδες, λαμνίδες, γαλεΐδες και ρινίδες) και είναι γενικά μεγαλόσωμα. Το μήκος τους φτάνει τα 12 μ. και το βάρος τους τους 6-7 τόνους. Είναι αρπακτικά και βρίσκονται σ΄όλες τις θάλασσες του κόσμου. Μερικά είδη καρχαριών βρίσκονται και στα δικά μας νερά και λέγονται «σκυλόψαρα», «σαλάχια» κ.λ.π. Όλα σχεδόν τα είδη έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά: πελώριο κεφάλι, που έχει μακρουλό ρύγχος και μεγάλο στόμα στο κάτω μέρος του ρύγχους, με 2-3 σειρές δόντια σε κάθε σαγόνι, τριγωνικά και πολύ γερά. Για να αρπάξει τη λεία του, χρειάζεται να γυρίσει ανάσκελα. Στη ράχη έχει ένα μεγάλο πτερύγιο, που αυλακώνει σαν τορπίλη τη θάλασσα. Έχει και άλλα πτερύγια, ένα ζευγάρι δεξιά και αριστερά στη βάση του κεφαλιού, άλλο ένα πτερύγιο στην κοιλιά και ένα στην ουρά. Το σώμα του σκεπάζεται από σκληρό δέρμα, με χρώμα συνήθως καστανό στη ράχη και καστανόλευκο στην κοιλιά. Έχει πολύ αναπτυγμένη όσφρηση και είναι δεινός κολυμβητής. Είναι ψάρια τολμηρά και δε φοβούνται κανένα κίνδυνο. Πλησιάζουν τα μεγάλα και μικρά σκάφη και τα παρακολουθούν έτοιμα να αρπάξουν καθετί που ρίχνεται απ' αυτά. Είναι πολύ λαίμαργοι. Από σχετικά πειράματα πού έγιναν σε αιχμαλωτισμένους καρχαρίες, παρατηρήθηκε ότι κάθε 24 ώρες ο κ. τρώει τόσα ψάρια όσα και το βάρος του σώματός του. Καταπίνει ακόμα και ό,τι πετούν από τα πλοία: ξύλα, κουτιά από κονσέρβες και πολλά άλλα, χωρίς να τον βλάπτουν, γιατί ό,τι δεν μπορεί να χωνέψει το αποβάλλει προκαλώντας εμετό. Ο κ. είναι ζωοτόκο ψάρι. Τα μικρά του μόλις γεννηθούν μπορούν να κολυμπήσουν και να φροντίζουν μόνα για την τροφή τους. 2. Είδη: Υπάρχουν πολλά είδη καρχαριών. Στα κυριότερα απ'αυτά ανήκει ο «φαλαινοκαρχαρίας», με μήκος 10-12 μ. Ο κ. αυτός δεν επιτίθεται στον άνθρωπο, καταδιώκεται όμως απ' αυτόν για το πλούσιο σε βιταμίνες συκώτι του. Σημαντικές διαστάσεις έχει και ο «καρχαρίας ο γίγας», κοινότατος στις βρετανικές ακτές, του οποίου το βάρος μπορεί να φτάσει τους 6,5 τόνους. Επικίνδυνος για τον άνθρωπο είναι ο «ίσσυρος», καρχαρίας με μήκος 4 μ., που ζει στη Μεσόγειο και στον Ατλαντικό, και έχει εύγευστο κρέας. Ο κ. ο «γλαυκός» ή «κυανούς», με γαλάζιο δέρμα στη ράχη και μήκος 7 μ., είναι πολύ επικίνδυνο είδος, γιατί πλησιάζει τις ακρογιαλιές και επιτίθεται στους λουόμενους. Ο κ. «αλεπού», με ουρά μακριά, φτάνει τα 5 μ. και έχει χρώμα γκρίζο με πράσινες και γαλάζιες αποχρώσεις· επιτίθεται κατά κοπάδια στις ακτές προκαλώντας μεγάλες ζημιές στα παραγάδια και στα δίχτυα των ψαράδων. Η «λάμια», με τριγωνικό και μυτερό ρύγχος, επιτίθεται επίσης στον άνθρωπο. Ο κ. της Γροιλανδίας, ζει στις ψυχρές θάλασσες του βόρειου ημισφαίριου και φτάνει τα 5 μ. μήκος. 3. Σημασία για τον άνθρωπο: Το κρέας του κ. συνήθως είναι κατάληλο μόνο για ψαράλευρο, για ψαρόλαδο και λίπασμα. Το τρυφερότερο μέρος είναι εκείνο που βρίσκεται γύρω από την κοιλιά. Από το δέρμα του κατασκευάζονται ωραία δερμάτινα είδη. Από τα δόντια του κατασκευάζουν περιδέραια και από το λίπος του βγάζουν εξαιρετικό λάδι, που χρησιμοποιείται στη βυρσοδεψία.

Σωτηρία του πλανήτη


Συμβουλές για την προστασία του περιβάλλοντος



50 απλές συμβουλές για τη σωτηρία του πλανήτη

Χρησιμοποιήστε επαναφορτιζόμενες μπαταρίες.
Αποφεύγετε τις συσκευασίες μιας χρήσης.
Αποφύγετε όλα τα προϊόντα αμιάντου.
Αντικαταστήστε τους κοινούς λαμπτήρες πυρακτώσεως με νέους λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης.
Προτιμήστε ανεμιστήρες οροφής αντί των ενεργοβόρων κλιματιστικών.
Χρησιμοποιήστε στα ψώνια σας μια πάνινη τσάντα αντί για πλαστική.
Αντικαταστήστε το συμβατικό σας ντους με ένα μοντέλο μικρότερης ροής νερού.
Ανακυκλώστε το λάδι μηχανής του αυτοκινήτου σας. Δώστε το στο συνεργείο και μην το ρίχνετε στην αποχέτευση.
Προτιμάτε να αγοράζετε αναψυκτικά σε γυάλινα μπουκάλια.
Σκεφθείτε εναλλακτικές λύσεις στα τροπικά είδη ξυλείας.
Χρησιμοποιήστε απορρυπαντικά που δεν περιέχουν φωσφορικά άλατα.
Τοποθετήστε ένα πλαστικό μπουκάλι στο καζανάκι της τουαλέτας σας, το οποίο μειώνει την ποσότητα νερού που κατακρατάται στο καζανάκι.
Βάλτε ηλιακό θερμοσίφωνα.
Προσπαθήστε να χρησιμοποιείτε εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης: λεωφορεία, τρένα, ποδήλατα ή περπάτημα.
Υποστηρίξτε τις τοπικές αγορές αγροτικών προϊόντων.
Χρησιμοποιήστε μη λευκασμένα φίλτρα καφέ.
Πειραματιστείτε με χορτοφαγικά γεύματα.
Μειώστε τα απορρίμματα προτού ακόμη αγοράσετε τα προϊόντα.
Προτιμήστε τα οικονομικά «πράσινα» ψυγεία. Σώστε το όζον και το κλίμα της γης.
Εάν σχεδιάζετε ένα καινούργιο σπίτι, συμπεριλάβετε στα κατασκευαστικά σχέδια και παθητικά ηλιακά συστήματα.
Αναζητήστε το λογότυπο της ανακύκλωσης.
Αποφύγετε τα χλωριωμένα πλαστικά PVC.
Μαζέψτε το νερό της βροχής σε κουβάδες και χρησιμοποιήστε το για το πότισμα των φυτών σας. Έτσι, εξοικονομείτε νερό είτε από το δημοτικό δίκτυο είτε από πηγάδια.
Υποστηρίξτε τα καταστήματα που προωθούν την ανακύκλωση.
Μην αγοράζετε προϊόντα από ζώα ή φυτά που κινδυνεύουν με εξαφάνιση.
Τα βράδια του χειμώνα, κλείνετε τα παντζούρια και τις κουρτίνες για να κρατήσετε τη ζέστη στο χώρο σας.
Χρησιμοποιήστε επαναχρησιμοποιούμενα δοχεία για την αποθήκευση τροφών στο ψυγείο σας αντί να τις καλύπτετε με αλουμινόχαρτο.
Η ποδηλασία βοηθάει στη διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης, μειώνει την όξινη βροχή και επιβραδύνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου
Φυτέψτε ένα δέντρο.
Ανακυκλώστε τις εφημερίδες και τα περιοδικά.
Όταν τρώτε σε εστιατόρια γρήγορου φαγητού (fast food), να ζητάτε πάντα χάρτινα πιάτα και ποτήρια.
Χρησιμοποιήστε λεβάντα για το σκώρο. Αποφύγετε τα τοξικά εντομοκτόνα.
Επιλέξτε, όπου είναι δυνατόν, υδροχρώματα και όχι λαδομπογιές.
Μειώστε, επαναχρησιμοποιήστε, ανακυκλώστε.
Μην αγοράζετε εντομοκτόνα σε σπρέυ. Υπάρχουν ασφαλέστερες λύσεις.
Μην ξεχνάτε να σβήνετε όσα φώτα δε σάς χρειάζονται.
Αντί για κλιματιστικές συσκευές, αξιοποιήστε τις δυνατότητες φυσικού δροσισμού.
Προτιμάτε χαρτιά που δεν έχουν προηγουμένως υποστεί λεύκανση με χλώριο.
Προτιμάτε να αγοράζετε βιολογικά προϊόντα.
Μην αφήνετε άσκοπα τις εστίες της ηλεκτρικής κουζίνας ανοιχτές.
Μην αφήνετε την τηλεόραση, το στερεοφωνικό ή άλλες ηλεκτρικές συσκευές σε κατάσταση αναμονής (stand-by). Θα εκπλαγείτε εάν μάθετε πόση ενέργεια καταναλώνουν σε αυτή την κατάσταση.
Μην αγοράζετε ψάρια πολύ μικρού μεγέθους. Δώστε μια ευκαιρία στη φύση να αναπαραχθεί.
Φροντίστε για τη συντήρηση του λέβητα – καυστήρα στο σπίτι σας δυο φορές το χρόνο. Εξοικονομήστε ενέργεια και χρήματα.
Μειώστε, όσο αυτό είναι δυνατό, την κατανάλωση χαρτιού και υλικών συσκευασίας.
Προτιμήστε το ντους από το μπάνιο στη μπανιέρα.
Αποφύγετε τους πυροσβεστήρες με halon.
Αν ασχολείστε με την καλλιέργεια της γης, αποφύγετε τη χρήση του βρωμιούχου μεθυλίου.
Αποφύγετε όλα τα προϊόντα που περιέχουν χλώριο ή παράγωγά του.
Διαμαρτυρηθείτε και μποϋκοτάρετε τις εταιρίες που προβάλλουν οικολογικό προσωπείο, συχνά διαφημίζοντας δήθεν «πράσινα» προϊόντα, ενώ η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική.
Υποστηρίξτε το οικολογικό κίνημα


Λιγότερα σκουπίδια – Καλύτερη ζωή

Μήπως πετάμε λεφτά στα σκουπίδια; Πράγματι, αυτό ακριβώς κάνουμε. Επιλέγοντας προϊόντα για τη φανταχτερή αλλά συνήθως περιττή συσκευασία τους, αγοράζοντας περισσότερα τρόφιμα από όσα πραγματικά χρειαζόμαστε, γεμίζοντας το σκουπιδοντενεκέ μας με κουτιά, μπουκάλια και δοχεία μιας χρήσης, τα οποία έχουμε προηγουμένως ακριβοπληρώσει, δεν κάνουμε τίποτα περισσότερο από το να ξοδεύουμε χρήματα και παράλληλα να «βομβαρδίζουμε» τον πλανήτη μας με απορρίμματα.

Παρόλα αυτά, κάνοντας μερικώς ανώδυνες αλλαγές στις καταναλωτικές μας συνήθειες, μπορούμε να διαφοροποιήσουμε τη στάση μας και να συμβάλουμε στη σωτηρία του πλανήτη. Παραθέτουμε μερικές απλές και ανέξοδες ενέργειες που μπορούμε όλοι μας να κάνουμε, εάν θέλουμε να μειωθεί ο όγκος των σκουπιδιών:

● Μην αγοράζετε περισσότερα τρόφιμα από αυτά που έχετε απολύτως ανάγκη. Έχει αποδειχθεί ότι ένα 10-20% των ειδών που αγοράζονται από τα σούπερ-μάρκετ, πηγαίνουν κατευθείαν στα σκουπίδια πριν ακόμη καταναλωθούν.

● Προτιμήστε μια πάνινη τσάντα ή ένα δίχτυ για τα ψώνια σας. Έτσι μπορείτε να αποφύγετε τις πλαστικές ή ακόμη και τις χάρτινες σακούλες μιας χρήσης. Σκεφθείτε πως οι σακούλες αυτές γεμίζουν τις χωματερές με χιλιάδες τόνους πλαστικού κάθε χρόνο.

● Αποφύγετε τα εμφιαλωμένα νερά, ιδίως όταν βρίσκεστε στην εξοχή. Εξάλλου, το εμφιαλωμένο νερό δεν είναι απαραίτητα καλύτερης ποιότητας από το νερό του δικτύου, το υλικό της συσκευασίας πολλών από αυτά είναι επιβλαβές για το περιβάλλον, και το πιθανότερο είναι πως, αφού τα πετάξουμε, θα τα βρούμε και πάλι μπροστά μας, συνήθως σε κάποια παραλία. Αντίθετα, χρησιμοποιήστε γυάλινο μπουκάλι, θερμός ή το κλασικό παγούρι.

● Προτιμήστε τις συσκευασίες που μπορούν να επιστραφούν και να επαναχρησιμοποιηθούν. Αν δε σας παρέχεται αυτή η επιλογή, απαιτήστε την από τα καταστήματα. Αν η συσκευασία ενός προϊόντος δεν επαναχρησιμοποιείται, φροντίστε τουλάχιστον να πάει για ανακύκλωση. Προτιμήστε ανακυκλωμένες ή ανακυκλώσιμες συσκευασίες, όπου αυτές προσφέρονται. Προτιμήστε, τέλος, χάρτινες ή γυάλινες συσκευασίες από τις πλαστικές ή τις μικτές.

● Επιλέξτε προϊόντα που έχουν λιγότερη συσκευασία από τα άλλα, ενώ κάνουν την ίδια δουλειά. Πολλά από τα χαρτονένια κουτιά που περιέχουν τυποποιημένα προϊόντα δε χρησιμεύουν σε τίποτα, αφού συνήθως στο εσωτερικό τους υπάρχει και δεύτερη συσκευασία. Προϊόντα σε απλό σελοφάν, οδοντόκρεμες χωρίς κουτί, είναι μερικά παραδείγματα.

● Ζητήστε προϊόντα συμπυκνωμένα που διαρκούν περισσότερο. Με την ίδια συσκευασία αγοράζετε μεγαλύτερη ποσότητα και συνήθως φθηνότερα. Αρκετές εταιρίες απορρυπαντικών, παραδείγματος χάριν, διαθέτουν τέτοια προϊόντα. Για τα απορρυπαντικά σε σκόνη προτιμήστε τη χάρτινη συσκευασία, ιδιαίτερα αν είναι ανακυκλωμένη, αντί της πλαστικής. Για τα απορρυπαντικά σε πλαστική συσκευασία προτιμήστε εκείνα με το λιγότερο πλαστικό, που είναι πιο εύκαμπτα και που περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα.

● Προτιμήστε προϊόντα και συσκευές με μεγάλη διάρκεια ζωής και με δυνατότητα εύκολης επιδιόρθωσης. Τα πλαστικά ρολά παραθύρων, λόγου χάρη, χαλούν γρήγορα, δεν επισκευάζονται και δεν ανακυκλώνονται. Διαλέξτε ρολά από ξύλο. Αν και ακριβότερα, τελικά συμφέρουν από πολλές απόψεις.


Εξοικονόμηση ενέργειας

Κάθε φορά που ανοίγουμε το διακόπτη του ηλεκτρικού, κάθε φορά που μαγειρεύουμε, που ανοίγουμε το ψυγείο ή την τηλεόραση καταναλώνουμε ενέργεια. Ενέργεια που έχει παραχθεί σε κάποιο σταθμό ηλεκτροπαραγωγής ρυπαίνοντας το περιβάλλον. Για κάθε κιλοβατώρα που καταναλώνουμε, πάνω από ένα κιλό διοξειδίου του άνθρακα εκλύεται στην ατμόσφαιρα. Εξοικονομώντας λοιπόν ενέργεια, όχι απλώς κερδίζουμε χρήματα, αλλά συμβάλλουμε και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Οι δυνατότητες για εξοικονόμηση ενέργειας είναι σχεδόν απεριόριστες. Σε παλιές κατοικίες μπορούμε να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας μέχρι και 60%, ενώ σε νέες κατοικίες η κατανάλωση μπορεί να μειωθεί ακόμα και σε ποσοστό 90% με σωστό σχεδιασμό. Πολλά από τα μέτρα αυτά κοστίζουν ελάχιστα και αποδίδουν αμέσως. Στη συνέχεια, ας δούμε κάποιες απλές συμβουλές που μπορούμε να εφαρμόσουμε όλοι μας όσον αφορά στο φωτισμό, το δροσισμό, τη θέρμανση, την ενέργεια από τον ήλιο, τη θερμομόνωση και τις ηλεκτρικές συσκευές:

Φωτισμός

● Το φυσικό φως είναι αναντικατάστατο. Μην το εμποδίζετε να μπαίνει στο εσωτερικό του κτιρίου σας.

● Μην ξεχνάτε να σβήνετε όσα φώτα δε σας χρειάζονται.

● Αλλάξτε τους κοινούς λαμπτήρες πυρακτώσεως με νέους συμπαγείς λαμπτήρες φθορισμού χαμηλής κατανάλωσης. Οι νέοι οικονομικοί λαμπτήρες καταναλώνουν 4-5 φορές λιγότερη ενέργεια και διαρκούν 8-10 φορές περισσότερο. Ακόμα και με τις σημερινές – σχετικά υψηλές – τιμές τους, συμφέρουν τελικά λόγω της οικονομίας σε ηλεκτρικό ρεύμα.

● Οι ανοιχτόχρωμοι τοίχοι φωτίζουν τους χώρους και κάνουν τον τεχνητό φωτισμό λιγότερο απαραίτητο.

● Τοποθετήστε τους πάγκους εργασίας ή τα γραφεία δίπλα στα παράθυρα, ώστε να μειώνεται ο χρόνος τεχνητού φωτισμού.

Δροσισμός

● Το καλοκαίρι προσπαθήστε να κρατήσετε τον ήλιο έξω από τα κτίρια, τοποθετώντας σκίαστρα κάθε τύπου.

● Αντί για κλιματιστικά μηχανήματα, αξιοποιήστε τις δυνατότητες του φυσικού δροσισμού. Αν παρόλα αυτά διαθέτετε ήδη κλιματιστικό, φροντίστε να τοποθετήσετε ένα σύστημα αυτοματισμού που μπορεί να μειώσει την ενεργειακή κατανάλωσή σας κατά 20% περίπου.

● Προτιμήστε ανεμιστήρες οροφής, που μπορούν να ρίξουν εύκολα τη θερμοκρασία στο χώρο σας κατά 3 βαθμούς χωρίς να καταναλώνουν τόσο πολλή ενέργεια όσο τα κλιματιστικά.

● Επιδιώκετε να αφήνετε ανοιχτά τα παράθυρα το βράδυ για να μπαίνει στο χώρο σας η νυχτερινή δροσιά.

● Φυτέψτε φυλλοβόλα δέντρα σε αυλές, κήπους, πεζοδρόμια, ακάλυπτους χώρους. Αφήστε αναρριχώμενα φυτά να αγκαλιάσουν πέργκολες και τοίχους. Θα έχετε σίγουρα περισσότερη δροσιά το καλοκαίρι.

● Προτιμάτε ανοιχτόχρωμα χρώματα για το βάψιμο των εξωτερικών σας τοίχων, καθώς απομακρύνουν τη ζέστη.

Θέρμανση

● Μια θερμοκρασία γύρω στους 18-19 βαθμούς είναι αρκετή για να νιώθουμε άνετα στο χώρο μας. Η περιττή ζέστη, όχι μόνο αποτελεί σπατάλη, αλλά μπορεί να προκαλεί ακόμα και δυσφορία. Μειώνοντας τη θερμοκρασία του λέβητα κατά ένα μόλις βαθμό, εξοικονομούμε 7% των καυσίμων.

● Φροντίστε για τη συντήρηση του λέβητα – καυστήρα δύο φορές το χρόνο. Αν η απόδοσή του δεν ξεπερνά το 70%, τότε είναι καιρός να τον αλλάξετε. Σε δύο – τρία χρόνια θα έχετε κάνει απόσβεση των εξόδων αγοράς του από την οικονομία στα καύσιμα.

● Μη χρησιμοποιείτε άσκοπα ηλεκτρικά θερμαντικά σώματα και θερμοσυσσωρευτές. Καταναλώνουν διπλάσια ενέργεια. Τοποθετήστε κατάλληλους θερμοστατικούς διακόπτες σε κάθε σώμα. Ρυθμίστε τις θερμοκρασίες. Μη σκεπάζετε τα καλοριφέρ.

● Τα βράδια του χειμώνα, κλείνετε τα παντζούρια και τις κουρτίνες για να κρατήσετε τη ζέστη στο χώρο σας. Σε αντίθεση με το καλοκαίρι, το χειμώνα κρατάτε κλειστές τις εσωτερικές πόρτες.

Ηλιακή Ενέργεια

● Τοποθετήστε ηλιακό θερμοσίφωνα. Πετυχαίνετε μέχρι και 40% μείωση στο λογαριασμό του ηλεκτρικού ρεύματος και εξοικονομείτε μέχρι και 1.500 κιλοβατώρες το χρόνο. Κάθε φορά που κάνετε ένα ντους με ζεστό νερό από τον ήλιο, αποφεύγεται η έκλυση 3 κιλών διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.

● Σκεφθείτε σοβαρά να βάλετε ένα φωτοβολταϊκό σύστημα στο σπίτι σας. Τα φωτοβολταϊκά μετατρέπουν την ηλιακή ενέργεια απευθείας σε ηλεκτρική χωρίς να ρυπαίνουν. Ένα τέτοιο σύστημα των 2 κιλοβάτ (επιφάνειας 18 τ.μ. περίπου) αρκεί για να καλύψει όλες τις ανάγκες σε ηλεκτρισμό μιας τριμελούς οικογένειας.

Θερμομόνωση

● Προσθέστε θερμομόνωση. Ένα καλά μονωμένο σπίτι των 100 τ.μ. έχει κέρδος 1.700 λίτρα πετρελαίου το χρόνο.

● Βάλτε διπλά κουφώματα και τζάμια (ιδίως στους βορεινούς χώρους).

● Κλείστε τις χαραμάδες.

● Μονώστε το θερμοσίφωνά σας και τις σωληνώσεις, τυλίγοντάς τα με ένα στρώμα μονωτικού.

Ηλεκτρικές συσκευές

● Όταν αγοράζετε ηλεκτρικές συσκευές, προσέχετε την ενεργειακή τους κατανάλωση. Θα εκπλαγείτε με τις διαφορές που έχουν μεταξύ τους οι διάφορες μάρκες. Στα ψυγεία, λόγου χάρη, υπάρχει πλέον ειδική σήμανση για την απόδοσή τους, που επέβαλε η Ευρωπαϊκή Ένωση.

● Κάνετε συχνά απόψυξη του ψυγείου σας και μην ανοίγετε άσκοπα τις πόρτες του.

● Μην αφήνετε άσκοπα τις εστίες της ηλεκτρικής κουζίνας ανοιχτές. Προσέξτε τα σκεύη που χρησιμοποιείτε να έχουν την ίδια διάμετρο με τις εστίες.

● Οι 60 βαθμοί είναι αρκετοί για να καθαρίσουν τα ρούχα σας στο πλυντήριο. Η πρόπλυση δεν είναι πάντα αναγκαία. Ο κάδος του πλυντηρίου σας να είναι πάντα γεμάτος.

● Ζεστό νερό για τα πλυντήρια ρούχων και πιάτων μπορείτε να έχετε από τον ηλιακό θερμοσίφωνα. Συνδέστε τα αμέσως.

● Μην αφήνετε την τηλεόραση, το στερεοφωνικό ή άλλες ηλεκτρικές συσκευές σε κατάσταση αναμονής (stand-by). Θα εκπλαγείτε εάν μάθετε πόση ενέργεια καταναλώνουν σε αυτή την κατάσταση. Καλύτερα να τις κλείνετε από τον κεντρικό διακόπτη.

● Εάν πρόκειται να αντικαταστήσετε το παλιό σας ψυγείο, φροντίστε να αγοράσετε ένα μοντέλο πραγματικά φιλικό προς το περιβάλλον. Η Greenpeace έχει προωθήσει τα τελευταία χρόνια την τεχνολογία ψυγείων Greenfreeze, που δεν καταστρέφουν το όζον και δε συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Επιπλέον, τα «πράσινα» ψυγεία καταναλώνουν λιγότερη ενέργεια από τα ψυγεία παλιάς τεχνολογίας.


Οδηγός οικολογικών αγορών

Καθώς όλοι κατακλυζόμαστε από τη διαφήμιση, συχνά τα μοναδικά κριτήρια επιλογής ανάμεσα σε προϊόντα που μοιάζουν μεταξύ τους είναι η τιμή και η συχνότητα με την οποία το εμπορικό τους σήμα εμφανίζεται στην τηλεόραση. Κι όμως, ακόμα και σε προϊόντα με παρόμοια χαρακτηριστικά μπορεί κανείς να βρει διαφορές. Κάποιες από αυτές είναι ιδιαίτερα σημαντικές για το περιβάλλον.

Ας δούμε λοιπόν τι θα πρέπει να προσέχουμε στις επιλογές μας:

● Προτιμάτε τα τοπικά προϊόντα, εφόσον πληρούν όλα τα άλλα κριτήρια. Όχι μόνο γιατί έτσι ενισχύετε την τοπική οικονομία, αλλά και γιατί για να φθάσουν τα προϊόντα αυτά στο ράφι του καταστήματος απαιτήθηκαν λιγότερες μεταφορές και κατά συνέπεια καταναλώθηκε λιγότερη ενέργεια.

● Ελέγχετε πάντα την ετικέτα με τα περιεχόμενα. Αν και τις περισσότερες φορές οι πληροφορίες που αναγράφονται στην ετικέτα δε διαφωτίζουν και πολύ τον μέσο καταναλωτή, αποφύγετε προϊόντα που είτε δεν αναφέρουν τη σύστασή τους, είτε είναι τόσο γενικόλογα που δε δίνουν ουσιαστικά καμία πληροφορία.

● Αποφεύγετε όλα τα προϊόντα που περιέχουν χλώριο ή χλωριωμένες ενώσεις.

● Αποφεύγετε τα προϊόντα που βρίσκονται σε πλαστική συσκευασία. Όλα τα πλαστικά έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό ότι δεν είναι φυσικά προϊόντα και αποτελούν παράγωγα της πετροχημικής βιομηχανίας. Λόγω των ιδιοτήτων τους δεν αποδομούνται εύκολα και παραμένουν σχεδόν αναλλοίωτα για δεκαετίες ή και αιώνες.

● Αποφεύγετε προϊόντα που η συσκευασία τους περιέχει χλωριούχο πολυβινύλιο (PVC). To PVC θεωρείται το πιο επικίνδυνο πλαστικό για το περιβάλλον. Πώς μπορεί, όμως, ο καταναλωτής να ξεχωρίσει το PVC από τα άλλα πλαστικά; Στις συσκευασίες εμφιαλωμένου νερού η αναγνώριση είναι σχετικά εύκολη, καθώς τα μπουκάλια από PVC έχουν μια ελαφρά γαλάζια απόχρωση. Αντίθετα, τα πλαστικά μπουκάλια από ΡΕΤ (που ανταγωνίζεται ολοένα και πιο συχνά το PVC) είναι πιο διαφανή και διαυγή. Πάντως, η αναγνώριση του PVC είναι πολύ πιο δύσκολη σε άλλα προϊόντα, εκτός και αν τα προϊόντα αυτά φέρουν ειδικό σήμα.

● Αποφεύγετε όπου μπορείτε τις πλαστικές σακούλες. Αντί αυτών, χρησιμοποιήστε στα ψώνια σας πάνινες ή χάρτινες σακούλες. Αν παρόλα αυτά κάνετε χρήση πλαστικής σακούλας, προσπαθήστε τουλάχιστον να τη χρησιμοποιήσετε πολλές φορές πριν καταλήξει στα σκουπίδια.

● Προτιμήστε τις επιστρεφόμενες ή επαναχρησιμοποιούμενες συσκευασίες από αυτές της μίας χρήσης.

● Προτιμήστε ανακυκλωμένες συσκευασίες, όπου αυτές προσφέρονται.

● Προτιμήστε χάρτινες ή γυάλινες συσκευασίες από τις πλαστικές ή τις μικτές.

Χαρτί

Το χαρτί είναι ένα φυσικό προϊόν, βιοδιασπάται και προέρχεται από ανανεώσιμους φυσικούς πόρους. Φαίνεται, λοιπόν, ότι πληροί όλους τους περιβαλλοντικούς όρους για να αποτελεί ένα φιλικό προς το περιβάλλον προϊόν. Είναι όμως έτσι;

Η πραγματικότητα είναι, δυστυχώς, πως η χαρτοβιομηχανία ευθύνεται για τη ρύπανση υδάτινων οικοσυστημάτων, ενώ καταναλώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας και νερού. Επίσης, το ξύλο που χρησιμοποιείται για την παραγωγή χαρτιού προέρχεται συνήθως από μεγάλες μονοκαλλιέργειες δέντρων που συχνά εκτοπίζουν φυσικά οικοσυστήματα που υπήρχαν στην περιοχή. Ακόμη, η «κλασική» μέθοδος για τη λεύκανση του χαρτιού, που χρησιμοποιεί χλώριο ή παράγωγά του, μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή υποβάθμιση του περιβάλλοντος.

Το χαρτί, όμως, μπορεί να αποτελέσει ένα φιλικό προς το περιβάλλον υλικό, αρκεί να χρησιμοποιήσουμε τις κατάλληλες τεχνικές για την παραγωγή του. Επιπλέον, η ανακύκλωση του χαρτιού αποτελεί αναμφίβολα μια μεγάλη πρόκληση. Σε σχέση με το παρθένο χαρτί, η παραγωγή ενός τόνου ανακυκλωμένου χαρτιού συνεπάγεται 74% λιγότερη ατμοσφαιρική ρύπανση, 35% λιγότερη ρύπανση των νερών, λιγότερα στερεά απόβλητα, σωτηρία πολλών δέντρων και δημιουργία πολλαπλάσιων θέσεων εργασίας. Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι οι τεχνολογίες ανακύκλωσης δεν είναι πάντα φιλικές προς το περιβάλλον.

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για το χαρτί;

● Μειώστε, όσο είναι δυνατό, την κατανάλωση χαρτιού και άλλων υλικών συσκευασίας.

● Προτιμάτε χαρτιά τα οποία δεν έχουν υποστεί λεύκανση με χλώριο. Τέτοια χαρτιά παρέχονται και στην ελληνική αγορά για πολλές χρήσεις: φωτοαντιγραφικό χαρτί, εκτυπωτικό, χαρτί υγείας, για φακέλους κ.α..

● Ανακυκλώστε το χαρτί. Αν στην περιοχή σας δεν υπάρχουν κάδοι ανακύκλωσης, τηλεφωνήστε στο δήμο και ζητήστε τους να τοποθετήσουν. Χρησιμοποιείται ανακυκλωμένο χαρτί με το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό ανακυκλωμένων ινών.

Τοξικά στην κουζίνα

Το σύγχρονο νοικοκυριό δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από ένα εργαστήριο χημείας. Μετρήσατε ποτέ πόσα διαφορετικά χημικά προϊόντα χρησιμοποιείτε στο σπίτι σας, κυρίως για καθαρισμό και απολύμανση; Η απάντηση είναι δεκάδες. Χρειάζονται άραγε όλα αυτά τα διαφορετικά προϊόντα ή έχουμε πέσει όλοι θύματα της επιθετικής διαφήμισης; Επιπλέον, κατά πόσον όλα αυτά τα προϊόντα είναι ακίνδυνα για την υγεία μας και το περιβάλλον;

Τα απορρυπαντικά αποτελούν την κύρια «πηγή» χημικών προϊόντων μέσα σε κάθε νοικοκυριό. Κάθε Έλληνας χρησιμοποιεί κατά μέσο όρο 5 κιλά απορρυπαντικό σε ετήσια βάση. Ας σημειωθεί ότι η κατανάλωση απορρυπαντικών υπερδιπλασιάστηκε τα τελευταία δέκα χρόνια και από 19.000 τόνους το 1981 έφθασε τους 50.000 τόνους το 1992. Το πρόβλημα δεν είναι φυσικά μόνο ποσοτικό. Η κύρια βλάβη που προκαλούν τα απορρυπαντικά, όταν μαζί με τα άλλα απόβλητα καταλήξουν στη θάλασσα, είναι η εμφάνιση ευτροφισμού. Αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι τα νερά γίνονται πιο πλούσια σε ανόργανα άλατα αλλά πιο φτωχά σε οξυγόνο.

Τι μπορείτε λοιπόν να κάνετε για να βοηθήσετε το περιβάλλον;

● Αποφεύγετε τα απορρυπαντικά που περιέχουν φωσφορικά άλατα.

● Προτιμήστε τα απορρυπαντικά που έχουν όσο το δυνατό μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε σαπούνι, το οποίο παράγεται από φυσικά ή ζωικά έλαια. Το πλεονέκτημα του σαπουνιού είναι ότι αποδομείται σχετικά εύκολα στο περιβάλλον και δεν αφήνει κατάλοιπα.

● Προτιμήστε τα λευκαντικά που έχουν ως βάση οξυγονούχες ενώσεις.

● Αναζητάτε διαρκώς στα μαγαζιά που ψωνίζετε τα λεγόμενα «πράσινα» απορρυπαντικά, τα οποία βασίζονται σε φυτικές πρώτες ύλες (π.χ. πατάτες, στάρι, καλαμπόκι κ.α.) και διασπώνται ευκολότερα στο περιβάλλον. Αν και στην Ευρώπη τα «πράσινα» απορρυπαντικά έχουν ήδη κατακτήσει σημαντικό μερίδιο της αγοράς, στην Ελλάδα η προσφορά και ζήτηση τέτοιων προϊόντων είναι πολύ περιορισμένη.

● Αποφεύγετε όλα τα προϊόντα που περιέχουν χλώριο ή παράγωγά του (π.χ. χλωρίνη).

Καθαριστικά και εντομοκτόνα

Το παραδιχλωροβενζόλιο (ή αλλιώς PDCB) αποτελεί μία από τις πολλές χλωριωμένες ενώσεις που χρησιμοποιούνται σε προϊόντα οικιακής χρήσης. Χρησιμοποιείται κυρίως σε μπλοκ καθαρισμού τουαλέτας και ως σκωροκτόνο σε ντουλάπες.

Το προϊόν αυτό είναι άχρηστο και επικίνδυνο. Εξάλλου, υπάρχουν ευτυχώς επαρκείς εναλλακτικές λύσεις και μάλιστα με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα. Παραδείγματος χάριν, δεν υπάρχει τίποτα καλύτερο από τη φυσική και αρωματική λεβάντα για την προστασία των ρούχων από το σκώρο.

Για χρόνια, τα αεροζόλ υπήρξαν συνώνυμα της καταστροφής του όζοντος, λόγω των χλωροφθορανθράκων (φρέον) που περιείχαν. Με την επισήμανση των κινδύνων και τη συνειδητοποίηση των καταναλωτών η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά. Σχεδόν όλα τα σπρέυ που κυκλοφορούν σήμερα δεν καταστρέφουν το όζον. Εξαίρεση αποτελούν αρκετά είδη εντομοκτόνων – κατσαριδοκτόνων, τα οποία περιέχουν διχλωρομεθάνιο και αποτελούν σοβαρό λόγο ανησυχίας της κοινής γνώμης. Το διχλωρομεθάνιο είναι ύποπτο καρκινογένεσης, ιδιαίτερα τοξικό για το συκώτι και τα νεφρά, έχει ναρκωτικές ιδιότητες και καταστρέφει το όζον.

Πάντως, μπορείτε να απαλλαγείτε από ανεπιθύμητους επισκέπτες με ηπιότερους τρόπους από τη χρήση των – επικίνδυνων για την υγεία και το περιβάλλον – εντομοκτόνων. Ας δούμε μερικούς από αυτούς:

● Μην υπερβάλλετε. Δύο – τρία έντομα στο σπίτι δεν αποτελούν εισβολή.

● Μπορείτε να αποφύγετε την παρουσία εντόμων τηρώντας τους στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής και καθαριότητας: μην αφήνετε εκτεθειμένα τρόφιμα, κλείστε τις χαραμάδες, αερίζετε καλά τα ντουλάπια κ.α.

● Σε περίπτωση που εμφανιστούν έντομα, χρησιμοποιήστε γλάστρες με φυτά που τα απωθούν (όπως ο βασιλικός που απωθεί τις μύγες και τα κουνούπια).

● Πολύ καλά αποτελέσματα στην καταπολέμηση των εντόμων μπορείτε επίσης να έχετε από εκχυλίσματα φυτών όπως φτέρη, πολυκόμπι, στεκούλι, μελισσόχορτο, χαμομήλι κ.α. Όλα αυτά τα φυτά χρησιμοποιούνται με επιτυχία στις πρακτικές της οικολογικής γεωργίας.

Εξοικονόμηση νερού

Το νερό είναι ίσως το πολυτιμότερο αγαθό που μάς παρέχει η φύση. Αποτελεί αναμφισβήτητα σημαντικό παράγοντα για την ανάπτυξη, την υγιεινή διαβίωση, την ίδια τη ζωή. Αυτή η πηγή ζωής όμως αποτελεί πλέον είδος εν ανεπαρκεία. Επιπλέον, οι λιγοστές ποσότητες νερού που απομένουν, δε χαρακτηρίζονται πάντα από την καλύτερη ποιότητα.

Η Ελλάδα, όπως άλλωστε και ολόκληρος ο πλανήτης, βρίσκεται τα τελευταία χρόνια αντιμέτωπη με ένα μείζον οικολογικό πρόβλημα, αυτό της απειλούμενης λειψυδρίας. Το πρόβλημα αυτό οφείλεται σε μια σειρά από αίτια: παντελή έλλειψη σχεδιασμού, κακή διαχείριση των υδάτινων αποθεμάτων, καταστροφή των δασών, περιφρόνηση των φυσικών νόμων που διέπουν τον υδρολογικό κύκλο κ.α.

Αν και η ορθή διαχείριση του νερού απαιτεί παρεμβάσεις σε πολλά επίπεδα, με πρώτη την εξοικονόμηση νερού στην υδροβόρα γεωργία, ο καθένας μας μπορεί να συμβάλει με τον τρόπο του στο να περιοριστεί η σπατάλη που γίνεται σήμερα. Έτσι, ενώ ο καθένας μας καταναλώνει κατά μέσο όρο 100-200 λίτρα νερού ημερησίως για την ικανοποίηση των βασικών αναγκών του, εύκολα θα μπορούσαμε να καταναλώνουμε λιγότερο από 80 λίτρα την ημέρα. Αυτό μπορεί να γίνει με δύο κυρίως τρόπους: την αλλαγή κάποιων συνηθειών μας και τη χρήση απλών τεχνολογιών εξοικονόμησης.

Ας δούμε στη συνέχεια μερικούς απλούς τρόπους εξοικονόμησης νερού:

● Μην αμελείτε τις διαρροές στα υδραυλικά σας. Μια βρύση που στάζει μπορεί να σας κοστίσει μέχρι και 200 λίτρα επιπλέον κατανάλωση κάθε μήνα.

● Μην κρατάτε συνέχεια ανοιχτή τη βρύση όταν πλένεστε, ξυρίζεστε ή καθαρίζετε τα δόντια σας.

● Προτιμήστε το ντους από το μπάνιο στη μπανιέρα.

● Αν αλλάξετε καζανάκι, προτιμήστε τα νέας τεχνολογίας που καθορίζουν τη ροή ανάλογα με τη χρήση. Συστήματα που δίνουν ορμητική ροή νερού και άρα είναι πιο δραστικά, εξασφαλίζουν οικονομία γιατί αποφεύγεται η επαναλαμβανόμενη χρήση.

● Βάλτε ένα απλό «αεριστήρα» στις βρύσες σας. Ο αεριστήρας είναι μια συσκευή που επιτρέπει την ανάμιξη αέρα και νερού, έτσι ώστε να επιτυγχάνεται εξοικονόμηση νερού χωρίς να μειώνεται η πίεση της βρύσης.


Σώστε το όζον

Δεν υπάρχει πλέον καμιά αμφιβολία για το ότι η μείωση του όζοντος στη στρατόσφαιρα οφείλεται κυρίως στις ανθρωπογενείς εκπομπές συγκεκριμένων ουσιών. Οι πιο γνωστές από τις ουσίες αυτές είναι ασφαλώς οι χλωροφθοράνθρακες (CFCs και HCFCs), που χρησιμοποιούνται σε συστήματα ψύξης και κλιματισμού, ως προωθητικά σε σπρέυ, ως διογκωτικά σε πλαστικά και ως διαλύτες. Καταστροφικές αποδείχθηκαν και άλλες ουσίες, όπως τα halons που χρησιμοποιούνται σε πυροσβεστήρες και το βρωμιούχο μεθύλιο που χρησιμοποιείται στη γεωργία.

Τι μπορεί όμως να κάνει ο μέσος καταναλωτής για να μην επιδεινωθεί το φαινόμενο της μείωσης του όζοντος στη στρατόσφαιρα; Ας δούμε μερικές ιδέες:

● Αν αγοράσετε νέο ψυγείο, αποφύγετε να πάρετε νέο ψυγείο με χλωροφθοράνθρακες. Επιλέξτε ένα από τα μοντέλα διαφόρων εταιριών τεχνολογίας «Greenfreeze», την οποία προώθησε με επιτυχία η Greenpeace. Είναι τα μόνα που έχουν κερδίσει το οικολογικό σήμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ζητήστε πληροφορίες από τη Greenpeace για τα μοντέλα που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά.

● Μην υποκύπτετε στην επιθετική διαφήμιση των κλιματιστικών. Ακόμα και τα κλιματιστικά που διαφημίζονται ως «οικολογικά» χρησιμοποιούν ουσίες που καταστρέφουν το κλίμα (τα ψυκτικά τους μέσα είναι ισχυρότατα αέρια του θερμοκηπίου).

● Μην ξεχνάτε πόσο ενεργοβόρα είναι τα κλιματιστικά μηχανήματα.

● Αποφεύγετε τους πυροσβεστήρες με halon. Οι πυροσβεστήρες διοξειδίου του άνθρακα, νερού, σκόνης ή αφρού θα καλύψουν πάντα όλες σας τις ανάγκες.

● Αν ασχολείστε με την καλλιέργεια της γης, αποφύγετε τη χρήση βρωμιούχου μεθυλίου. Η ηλιοθέρμανση και οι τεχνικές της οικολογικής γεωργίας καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες απολύμανσης του εδάφους χωρίς τη χρήση τοξικών ουσιών.

Ξεκαρδιστείτε!

http://users.uoa.gr/~nektar/science/environment/health_laugh.htm

Ξεκαρδιστείτε, κάνει καλό!

Μόλις την τελευταία εικοσαετία οι επιστήμονες καταδέχθηκαν να ασχοληθούν μαζί του και τελικά διαπίστωσαν ότι το γέλιο είναι δώρο ζωής. Γι' αυτό τού αφιέρωσαν μία ημέρα του χρόνου, την Πρωτομαγιά. Εμείς όμως θα πρέπει να του αφιερώνουμε όλες τις ημέρες, γιατί «μία ημέρα χωρίς γέλιο είναι μία χαμένη ημέρα».
ΙΩΑΝΝΑ ΣΟΥΦΛΕΡΗ
Οι άνθρωποι παίρνουμε συχνά ως δεδομένα αυτά που έχουμε και δεν τα εκτιμούμε παρά μόνον αφού τα χάσουμε. Προσωπικώς δεν θα ευχόμουν σε κανέναν να χάσει το γέλιο του, και το σημερινό άρθρο φιλοδοξεί να μας κάνει για μια φορά να εκτιμήσουμε (ή, αν προτιμάτε, να εκτιμήσουμε περισσότερο) το δώρο με το οποίο μας προίκισε η εξελικτική διαδικασία. Το γέλιο, από το χαμόγελο ως το τρανταχτό ξεκάρδισμα, είναι κομμάτι του συναισθηματικού κόσμου μας και μας χαρακτηρίζει: θυμόμαστε ευχάριστα ένα χαμογελαστό πρόσωπο, αντιλαμβανόμαστε πότε ένα γέλιο είναι ειλικρινές ή απλή μυϊκή σύσπαση και αντιδρούμε αναλόγως, διατηρούμε ζωντανό στα αφτιά μας το τρανταχτό γέλιο ενός αγαπημένου προσώπου που είναι μακριά κτλ. Το αναπόσπαστο του γέλιου από τη ζωή μας έκανε να ασχοληθούν μαζί του φιλόσοφοι, καλλιτέχνες και λογοτέχνες και μάλιστα από αρχαιοτάτων χρόνων. Παραδόξως αυτοί που το αγνόησαν εντελώς και επί μακρόν ήταν οι επιστήμονες, οι οποίοι μόλις την τελευταία εικοσαετία καταδέχθηκαν να ασχοληθούν μαζί του. Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Γέλιου, η οποία εφέτος συμπίπτει με το ορθόδοξο Πάσχα, σας μεταφέρουμε τα ευρήματα των επιστημόνων και σας προτρέπουμε να αξιοποιήσετε αυτό το δώρο ζωής. Γιατί, αν και δεν διεκδικούμε την πατρότητα της φράσης, πιστεύουμε ακράδαντα πως «μία ημέρα χωρίς γέλιο είναι μία χαμένη ημέρα».

Γιατί το γέλιο είναι φάρμακο

Είναι βέβαιον ότι εμπειρικά γνωρίζουμε όλοι πολλά πράγματα για το γέλιο και δεν χρειαζόμαστε τους επιστήμονες για να τα μάθουμε! Για παράδειγμα, ξέρουμε πως μπορεί να γελάσουμε με ένα αστείο αλλά δεν γελάμε όταν το αναλύουμε. Ομοίως, όλοι όσοι απολαμβάνουμε για εκατοστή φορά τον Λάμπρο Κωνσταντάρα ως Μαυρογυαλούρο ή τη Γεωργία Βασιλειάδου ως Θεία εξ Αμερικής ξέρουμε ότι μπορούμε να γελάσουμε πολλές φορές με το ίδιο ακριβώς αστείο. Ξέρουμε επίσης ότι όταν γελάμε τρανταχτά και για πολλή ώρα κρατάμε την κοιλιά μας και αν δεν καθήσουμε αισθανόμαστε πως θα πέσουμε. Και ακόμη ξέρουμε ότι το δικό μας γέλιο παρασύρει τον διπλανό μας και πως συλλογικά μπορεί να πάθουμε κρίση γέλιου, «μπα σε καλό μας!». Και βέβαια δεν χρειάζεται να μας πει κανείς για τη δύναμη του γέλιου στον έρωτα αφού δεν υπάρχει γυναίκα που να μη δηλώνει πως αγάπησε τον άνδρα που την έκανε να γελά.
Τα παραπάνω και πολύ περισσότερα μπορεί να μας τα πει οποιοσδήποτε έχει ζήσει μερικά χρόνια σε αυτόν τον πλανήτη και έχει αφιερώσει λίγο από τον χρόνο του στο να τα σκεφθεί. Τι καινούργιο έχουν λοιπόν να μας πουν οι επιστήμονες; Τα τελευταία χρόνια, με τη βοήθεια των προηγμένων απεικονιστικών μεθόδων του εγκεφάλου, καθώς και με κλασικό πειραματισμό, οι επιστήμονες έμαθαν πολλά για τη φυσιολογία του γέλιου και μπορούν να μας εξηγήσουν τα «γιατί» των παρατηρήσεών μας.
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή: Πότε και γιατί γελάμε άραγε; Γελάμε, λένε οι επιστήμονες, όταν ένα ερέθισμα φθάσει σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου (φαντάζομαι πως δεν αμφιβάλλει κανείς ότι το γέλιο γεννιέται στον εγκέφαλο...). Πρακτικά το ερέθισμα μπορεί να είναι αισθητηριακό (το γαργαλητό), χημικό (το πρωτοξείδιο του αζώτου δεν έχει ονομαστεί τυχαία «το αέριο του γέλιου») ή πνευματικό (το χιούμορ).
Εξελικτικά το γαργαλητό θα πρέπει να υπήρξε η πρώτη αιτία γέλιου του πρωτόγονου ανθρώπου. Σε αυτή την άποψη συνηγορεί το γεγονός ότι και τα άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά (πίθηκοι, χιμπατζήδες) αντιδρούν γελώντας στο «γκίλι γκίλι», που είναι εξάλλου ένας βέβαιος τρόπος να κάνουμε τα πολύ νεαρά μωρά να ξεκαρδιστούν στα γέλια. Αυτό που προκαλεί το γέλιο από το γαργαλητό είναι η αντίδραση του οργανισμού σε ένα ασυνήθιστο αισθητηριακό ερέθισμα. Δεν είναι τυχαίο που οι μασχάλες και οι πατούσες των ποδιών είναι τα σημεία του σώματος από όπου προκύπτει το περισσότερο γέλιο εκ γαργαλητού: όπως και τα πλευρά μας, πρόκειται για περιοχές προστατευμένες που σπανίως έρχονται σε επαφή με εξωτερικά ερεθίσματα.
Γιατί όμως να προκαλείται γέλιο από ένα ασυνήθιστο εξωτερικό ερέθισμα; Δεν θα ήταν λογικότερο να προκαλείται φόβος; Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι εξελικτικά το γέλιο γεννήθηκε ως αντίδραση του οργανισμού σε έναν κίνδυνο, ήταν μία από τις εκφράσεις του φόβου που δημιουργούσε η έκπληξη και ίσως να ήταν ένας τρόπος να ειδοποιηθούν οι γύρω. Αλλωστε αυτός ο επικοινωνιακός χαρακτήρας του γέλιου είναι εξίσου αρχέγονος. Οι ανθρωπολόγοι θεωρούν ότι μια ιστορία σαν την παρακάτω δεν πρέπει να απέχει πολύ από την πραγματικότητα: μια ομάδα πρωτογόνων κάθεται γύρω από τη φωτιά. Ξαφνικά ένας θόρυβος ακούγεται από τους θάμνους και όλοι παγώνουν. Ο τολμηρότερος σηκώνεται, βαδίζει με προφύλαξη προς το σημείο από όπου ακούγεται ο θόρυβος και κρατώντας την ανάσα του σπρώχνει με δύναμη τα κλαδιά. Αντί για θηρίο, όλη η ομάδα βλέπει έναν ακίνδυνο σκίουρο να ροκανίζει το βελανίδι του και... ξεσπά στα γέλια. Πρόκειται για γέλια ανακούφισης αλλά και γέλια που φέρνουν τα μέλη της ομάδας πιο κοντά.
Η ανακούφιση παραμένει ακόμη και σήμερα ένας από τους τρεις λόγους για τους οποίους γελάμε ύστερα από πνευματική διέγερση. Σύμφωνα με τις υπάρχουσες θεωρίες, οι άλλοι δύο είναι το αίσθημα της ανωτερότητας (μας φαίνεται τόσο ανόητος ο Γκιωνάκης όταν ως γκαρσόνι επαναλαμβάνει το ζωτικό γι' αυτόν ερώτημα «πορτοκαλάδα από πορτοκάλι;» που ξεκαρδιζόμαστε στα γέλια· για τον ίδιο λόγο γελάμε με ανέκδοτα με ξανθές, Ποντίους και άλλα ρατσιστικά αστεία) και οι εκτός τόπου και χρόνου καταστάσεις, όπως πρώτος παρατήρησε ο Αριστοτέλης. Οσο για τη «συνδετική» ικανότητα του γέλιου, ποιος θα μπορούσε να την αμφισβητήσει; Υπάρχει άνθρωπος που δεν αισθάνθηκε να επικοινωνεί και να γνωρίζει τον μέχρι προ ολίγων στιγμών άγνωστο συνδαιτυμόνα ή συνταξιδιώτη ή περαστικό με τον οποίο μοιράστηκε το ίδιο γέλιο;
Εκτός από την αισθητηριακή και την πνευματική, γέλιο προκαλείται και από τη χημική διέγερση και ειδικότερα από την εισπνοή του πρωτοξειδίου του αζώτου. Αν και η γελωτοποιός δράση του ανακαλύφθηκε πριν από δύο αιώνες, μόλις πρόσφατα οι επιστήμονες μπόρεσαν να εντοπίσουν το σημείο του εγκεφάλου στο οποίο καταλήγει η δράση του πρόκειται για το μεταιχμιακό σύστημα, μία από τις πλέον αρχέγονες περιοχές του εγκεφάλου όπου εδράζουν τα συναισθήματα. Παραλύοντας το νευρικό κύκλωμα του μεταιχμιακού συστήματος το πρωτοξείδιο του αζώτου αναστέλλει τις αναστολές μας και μας κάνει να γελάμε με τα πάντα.
Μελετώντας άτομα υπό την επίδραση του πρωτοξειδίου του αζώτου καθώς και άτομα τα οποία ύστερα από εγκεφαλικούς τραυματισμούς είχαν χάσει την ικανότητα να αντιλαμβάνονται τα αστεία ή ακόμη και την ικανότητα να γελούν, οι επιστήμονες έμαθαν πολλά για τη φυσιολογία του γέλιου. Γνωρίζουμε λοιπόν σήμερα ότι το μεταιχμιακό σύστημα αποτελεί κομβικό σημείο για την «παραγωγή» του γέλιου. Ανεξάρτητα από το είδος της διέγερσης (η οποία μπορεί να ενεργοποιεί διαφορετικά σημεία του εγκεφάλου), όλα τα νευρωνικά κυκλώματα φθάνουν κάποια στιγμή στο μεταιχμιακό σύστημα το οποίο «αποφασίζει» για την ταυτότητα του γέλιου μας (έντονο, διακριτικό, ξεκαρδιστικό...). Και όταν οι εγκεφαλικές διεργασίες ολοκληρωθούν (σε δευτερόλεπτα), το γέλιο καταλαμβάνει ολόκληρο το σώμα: το «χα, χα, χα» συνοδεύεται από σύσπαση των ζυγωματικών μυών (τέτοια που δύσκολα μπορούμε να μιμηθούμε όταν προσποιούμαστε πως γελάμε...), ο καρδιακός παλμός αυξάνεται, οι αναπνοές ενισχύονται, το διάφραγμα και οι κοιλιακοί μύες συσπώνται (εξ ου και ο πόνος στην κοιλιά όταν εμείς οι αγύμναστοι γελάμε επί μακρόν), οι σκελετικοί μύες χαλαρώνουν (μαζί τους και ο μέγας γλουτιαίος, πράγμα που μας αναγκάζει να καθήσουμε γιατί δεν μπορούμε να διατηρήσουμε την όρθια στάση) και ομοίως χαλαρώνουν και οι σφιγκτήρες (η έκφραση «κατ... από τα γέλια» δεν είναι τυχαία...).
Εκτός από τις παραπάνω διεργασίες, των οποίων τα αποτελέσματα στον οργανισμό είναι αντίστοιχα με αυτά της αεροβικής άσκησης (20 δευτερόλεπτα γέλιου είναι για την καρδιά σαν τρία λεπτά γρήγορου βάδην) ή της γιόγκα (οι αναπνοές του γέλιου είναι εξίσου βαθιές και αποτελεσματικές στην ανταλλαγή αερίων), το γέλιο διώχνει το συσσωρευμένο στρες, όπως θα έχουν σίγουρα βιώσει όσοι έζησαν κρίση γέλιου σε κηδεία. Σύμφωνα με πρόσφατα ευρήματα, μια σειρά γεγονότα λαμβάνουν χώρα στον εγκέφαλο ώστε να νιώσουμε χαλαρωμένοι ύστερα από ένα καλό γέλιο: αρχικώς εκλύονται κατεχολαμίνες, νευροδιαβιβαστές που συνήθως απελευθερώνονται προκειμένου να επιτρέψουν στον οργανισμό να αντιδράσει άμεσα σε έναν πιθανό κίνδυνο. Οι κατεχολαμίνες αυξάνουν την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο και στους μυς, μειώνουν το αίσθημα της κούρασης και δημιουργούν ένα αίσθημα ευφορίας. Το αίσθημα της ευφορίας μας προδιαθέτει να ξαναγελάσουμε και όταν γελάμε συχνά αυξάνεται η παραγωγή ενδορφινών, φυσικών μορφινών οι οποίες έχουν αναλγητική και χαλαρωτική δράση. Επιπροσθέτως το γέλιο δραστηριοποιεί το αυτόνομο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα το οποίο ελέγχει μια πληθώρα λειτουργιών του οργανισμού, από την αναπνοή και την πέψη ως την κυκλοφορία του αίματος και την αρτηριακή πίεση. Ετσι η πέψη γίνεται αποτελεσματικότερη, ο καρδιακός παλμός μειώνεται και μαζί πέφτει και η αρτηριακή πίεση. Και σαν να μην ήταν ήδη αρκετά τα παραπάνω, το γέλιο καλυτερεύει την ερωτική ζωή των ανδρών, αφού όπως και το Viagra (το χάπι κατά της στυτικής δυσλειτουργίας) προκαλεί μέσω της ενεργοποίησης του παρασυμπαθητικού τη διαστολή των αρτηριών που τροφοδοτούν με αίμα τα γεννητικά όργανα...
Οι αναλγητικές και θεραπευτικές ιδιότητες του γέλιου αξιοποιούνται ήδη: παιδιά που αναρρώνουν σε νοσοκομεία και υποβάλλονται σε χημειοθεραπείες ανταποκρίνονται καλύτερα στην αγωγή και καταναλώνουν λιγότερα αναλγητικά όταν καθημερινά ψυχαγωγούνται από κλόουν και βλέπουν αστείες ταινίες. Οπως εξηγεί ο Αλέξανδρος Λουπασάκης, γιατρός Βελονισμού και Ολιστικής Θεραπευτικής, συγγραφέας του βιβλίου «Γέλιο, η καλύτερη θεραπεία»: «Το γέλιο από μόνο του δεν μπορεί να θεραπεύσει την αλλεργία ή την περιαρθρίτιδα του ώμου αλλά μπορεί να αποτελέσει τον φιλοσοφικό άξονα της θετικότητας, της αισιοδοξίας και της θετικής σκέψης. Είναι άλλο να πεις "πονάει ο ώμος μου" και άλλο να πεις "πονάει ο ώμος μου ακόμη". Στην πρώτη περίπτωση αποδέχεσαι ένα γεγονός, στη δεύτερη αποδέχεσαι πως είναι ένα περαστικό γεγονός και είσαι έτοιμος να το αντιμετωπίσεις».
Πρακτικά λοιπόν και επειδή είναι βέβαιον πως όλοι μας κάτι έχουμε να αντιμετωπίσουμε, ας έχουμε σε πρώτη ζήτηση έναν Ψαθά ή έναν Τσιφόρο, ας συντονιζόμαστε συχνά με έναν Αυλωνίτη ή μια Βασιλειάδου και ας γελάμε με όσα νομίζουμε πως μας δυσκολεύουν τη ζωή (γιατί, παραδεχθείτε το, λίγα είναι εκείνα τα πράγματα για τα οποία αξίζει κανείς να στενοχωρηθεί). Και ας θυμόμαστε πως δεν γελάμε λιγότερο επειδή γερνάμε αλλά γερνάμε επειδή δεν γελάμε...

Αυτό το ξέρατε;

* Κατά μέσον όρο, ένας ενήλικος γελά περί τις 6.205 φορές τον χρόνο. Αυτό σημαίνει περί τις 17 φορές την ημέρα. Δεν είναι πολύ: τα παιδιά γελούν κατά μέσον όρο 40 φορές την ημέρα!
* Φυσικά κάθε ηλικία γελά με διαφορετικά αστεία: τα παιδιά με τις εκπλήξεις που στην ηλικία τους είναι πολλές, οι έφηβοι με τα θέματα-ταμπού και με τη σάτιρα των γονέων και διδασκάλων και οι ενήλικοι με τα λεκτικά παιχνίδια, τη σάτιρα και αν είμαστε αρκούντως ώριμοι με τον ίδιο μας τον εαυτό.
* Κάθε φορά που γελάμε μπορούμε ως και να τριπλασιάσουμε τα ποσά των αερίων της αναπνοής που ανταλλάσσουμε.
* Ενας άνδρας που γελά τρανταχτά εκπνέει τον αέρα από τους πνεύμονές τους με ταχύτητα που αγγίζει τα 100 χιλιόμετρα ανά ώρα.
* Η διάρκεια ενός «χα» ή «χι» ή «χο» δεν ξεπερνά το ένα δέκατο έκτο του δευτερολέπτου.
* Η παρέα δεν είναι απαραίτητη για να γελάσουμε, έχει όμως διαπιστωθεί ότι γελάμε περισσότερο με το ίδιο αστείο αν γίνεται παρουσία άλλων. Επίσης γελάμε κατά μέσον όρο 30 φορές περισσότερο με παρέα σε σχέση με τις μοναχικές στιγμές μας.
* Το γέλιο δεν είναι ανθρώπινο προνόμιο: γελούν τα εξαδέλφια μας οι πίθηκοι αλλά και τα τρωκτικά. (Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν γελούν άλλα είδη αλλά πως οι επιστήμονες δεν έχουν διερευνήσει το φαινόμενο.)
* Αυτό πάντως που είναι ανθρώπινο προνόμιο είναι το πολλαπλό γέλιο: μπορούμε να κάνουμε «χα, χα, χα» επειδή είμαστε δίποδα και οι χορδές μας έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα. Οι πίθηκοι περιορίζονται σε ένα «χα».
* Ανθρώπινο προνόμιο είναι επίσης οι διαφορετικές χρήσεις του γέλιου: μόνο ο Homo sapiens μπορεί να γελάσει επιθετικά, σαρκαστικά, ερωτικά, φιλικά, αμυντικά (για να διώξει το στρες).
* Επιδημία γέλιου σημειώθηκε το 1962 στην Τανζανία και διήρκεσε δυόμισι χρόνια. Περίπου χίλιες νεαρές γυναίκες «μολύνθηκαν» κατά τη διάρκεια της επιδημίας και το θέμα λύθηκε με καραντίνα των «γελαστών» χωριών. Το χρονικό της επιδημίας καταγράφηκε σε ιατρικές επιθεωρήσεις.
ΤΟ ΒΗΜΑ, 01-05-2005
Κωδικός άρθρου: B14453H011


Απορρυπαντικά

http://users.uoa.gr/~nektar/science/environment/detergents_do_it_yourself.htm

Απορρυπαντικά κάντο μόνος σου!


Ένα καθαριστικό γενικής χρήσης

Διαλύστε σε 4 λίτρα ζεστό νερό 50 ml αμμωνία, 50 ml ξύδι και 115 ml μαγειρική σόδα (ένα κουταλάκι του γλυκού αντιστοιχεί σε 5 ml και ένα νεροπότηρο σε 200 ml).
Προσθέστε, εφόσον το επιθυμείτε, λίγες σταγόνες από το αγαπημένο σας άρωμα για να καλύψει τις άλλες μυρωδιές και να αρωματίσει το χώρο σας. Αυτό το διάλυμα είναι αποτελεσματικό και ασφαλές για όλες τις επιφάνειες και μπορεί να ξεπλυθεί με νερό. Για ένα ισχυρότερο απορρυπαντικό ή για να απομακρύνουμε κερί από επιφάνειες, διπλασιάζουμε τις ποσότητες όλων των συστατικών, εκτός φυσικά από το νερό. Προσοχή! Σε καμία περίπτωση μη ρίξετε χλωριωμένα λευκαντικά σε αυτό το μίγμα. Η ανάμιξη χλωρίου και αμμωνίας προκαλεί την έκλυση τοξικών αερίων.

Για δύσκολους λεκέδες

Προσθέστε 80 ml μαγειρικής σόδας στο νερό καθώς το πλυντήριο γεμίζει. Βάλτε τα ρούχα. Προσθέστε 375 ml σαπούνι πλυντηρίου. Αν το νερό είναι ιδιαίτερα σκληρό προσθέστε 50 ml σόδα ή 50 ml ξύδι κατά το πρώτο ξέβγαλμα. Προτιμήστε ένα ήπιο απορρυπαντικό πλυντηρίου. Τα απορρυπαντικά αφήνουν κατάλοιπα πάνω στις ίνες, τα οποία αναλαμβάνουν να αφαιρέσουν τα γνωστά μας μαλακτικά. Για να αποφύγουμε τη χρήση των τελευταίων, μπορούμε να προσθέσουμε 80 ml σόδα καθαρισμού πριν τη χρήση σαπουνιού.
Για πολύ δύσκολους λεκέδες υπάρχουν επίσης κάποιες χρήσιμες συμβουλές. Προσοχή! Δοκιμάζουμε σε μια άκρη του ρούχου μήπως ξεβάφει και θυμόμαστε ότι τα οξέα (χυμός λεμονιού και ξύδι) εξουδετερώνουν τα αλκάλια (μαγειρική σόδα και αμμωνία) και αντιστρόφως. Στη συνέχεια πλένουμε.
Λάσπη: Τρίβουμε με διάλυμα 30 ml σόδας καθαρισμού και 250 ml ζεστού νερού.
Φρούτα – κρασί: Ρίχνουμε αμέσως πάνω στο λεκέ αλάτι ή πολύ ζεστό νερό και μετά το βυθίζουμε στο γάλα.
Λάδι – λίπη – γράσα: Ρίχνουμε πρώτα βραστό νερό και μετά μαγειρική σόδα ή αμμωνία και νερό.
Τσίχλα: Τρίβουμε με πάγο.
Μελάνι: Μουλιάζουμε το ρούχο σε γάλα ή καθαρίζουμε με οξυζενέ και νερό.
Αίμα: Μουλιάζουμε το ρούχο σε κρύο νερό. Όσο πιο κρύο, τόσο καλύτερα.
Καφές: Σε χλιαρό νερό, ρίχνουμε λίγο ασπράδι αυγού και τρίβουμε το λεκέ.
Σκουριά: Τρίβουμε με αλάτι και χυμό λεμονιού. Το αφήνουμε στον ήλιο να στεγνώσει.
Μούχλα: Διαλύουμε σαπούνι, καλύπτουμε τους λεκέδες με αυτό, μετά ρίχνουμε αλάτι και το αφήνουμε στον ήλιο, ενώ διατηρούμε συνεχώς τα σημεία υγρά. Επαναλαμβάνουμε τη διαδικασία αν χρειαστεί.
Χαλιά: Χρησιμοποιούμε ξύδι με νερό και σαπούνι. Οι λεκέδες από κόκκινο κρασί καθαρίζονται με λευκό κρασί και ζεστό νερό με σαπούνι. Για άσχημες μυρωδιές ρίχνουμε μαγειρική σόδα και καθαρίζουμε με ηλεκτρική σκούπα.
Φούρνος: Φοράμε γάντια και προσθέτουμε επιπλέον μαγειρική σόδα στην ισχυρή δόση του καθαριστικού για όλες τις χρήσεις. Μια άλλη συνταγή: Σε ένα ρηχό τηγάνι (όχι αλουμινένιο) βάζουμε 50 ml αμμωνία και προσθέτουμε λίγο νερό μέχρι να καλυφθεί ο πάτος του. Αφού ζεστάνουμε τον φούρνο για περίπου 20 λεπτά, τον κλείνουμε και βάζουμε μέσα το τηγάνι. Οι βρωμιές θα μαλακώσουν και ο φούρνος καθαρίζεται εύκολα με μια βούρτσα και μαγειρική σόδα.
Πιάτα: Διαλύουμε σαπούνι σε ζεστό νερό. Για τα λίπη και τις μυρωδιές προσθέτουμε λίγο ξύδι.
Καθρέπτες – τζάμια: Πλένουμε με σαπούνι και νερό και ξεπλένουμε με ένα μέρος ξύδι και τέσσερα νερό. Μπορούμε επίσης να χρησιμοποιήσουμε ένα ψεκαστήρα και ένα διάλυμα από 120 ml αμμωνία, 25 ml ξύδι και 1 λίτρο ζεστό νερό. Καλό σκούπισμα γίνεται με φύλλα εφημερίδας.
Αποχέτευση: Για να ξεβουλώσει η αποχέτευση, ρίχνουμε 50 ml μαγειρική σόδα, ύστερα 125 ml ξύδι και στη συνέχεια ξεπλένουμε με βραστό νερό.

Γυάλισμα μετάλλων

Χαλκός: Χυμός λεμονιού και αλάτι ή ζεστό ξύδι και αλάτι.
Χρώμιο: Λίγη αμμωνία με ζεστό νερό.
Μπρούντζος: Σε ίσα μέρη αλάτι κι αλεύρι μαζί με λίγο ξύδι.
Ασήμι: Βράζουμε 1 λίτρο νερό στο οποίο προσθέτουμε 15 ml αλάτι και 15 ml μαγειρική σόδα. Αφήνουμε να κρυώσει για τρία λεπτά και γυαλίζουμε με ένα μαλακό πανί.


Εναλλακτικά Εντομοκτόνα


Εναλλακτικά Εντομοκτόνα
Μπορείτε να απαλλαγείτε από ανεπιθύμητους επισκέπτες με ηπιότερους και πιο ασφαλείς τρόπους. Ας δούμε μερικούς από αυτούς.
Κανόνας πρώτος: Μην υπερβάλλετε. Δύο-τρία έντομα στο σπίτι δεν αποτελούν εισβολή. Μερικά δε, όπως οι αράχνες, είναι και χρήσιμα γιατί τρώνε τα υπόλοιπα.
Κανόνας δεύτερος: Μπορείτε να αποφύγετε την παρουσία εντόμων τηρώντας στοιχειώδεις κανόνες υγιεινής και καθαριότητας. Μην αφήνετε εκτεθειμένα τρόφιμα. Κλείστε τις χαραμάδες από όπου θα μπορούσαν να βγουν κατσαρίδες ή μυρμήγκια. Αερίζετε καλά τα ντουλάπια. Οι κατσαρίδες όπως και άλλα έντομα λατρεύουν την υγρασία.
Αν παρόλ’ αυτά εμφανιστούν έντομα, τότε μπορείτε να κάνετε τα εξής:
Χρησιμοποιήστε γλάστρες με φυτά που απωθούν τα κουνούπια και τις μύγες. Ο βασιλικός είναι ένα τέτοιο φυτό. Η αρτεμισία (αψιθιά), το γαρύφαλλο και τα φύλλα κυπαρισσιού δεν είναι επίσης καθόλου αρεστά στα κουνούπια. Σε χώρους που δε θα σας ενοχλήσει η μυρωδιά τους, τον ίδιο ρόλο μπορούν να παίξουν το ξύδι και το κρεμμύδι.
Για επάλειψη στο δέρμα κυκλοφορούν στο εμπόριο προϊόντα με έλαιο σιτρονέλλας που είναι ένα καλό εντομοαπωθητικό.
Για τα μυρμήγκια, ρίξτε λίγο λάδι λεβάντας στο δρόμο τους και δε θα τα ξαναδείτε μπροστά σας. Μπορείτε επίσης να ανακατέψετε βόρακα με ζάχαρη και να βάλετε το μίγμα στους χώρους όπου συχνάζουν τα μυρμήγκια. Η τελική λύση αν τα μυρμήγκια επιμένουν είναι το ξύδι που τα θανατώνει ακαριαία.
Για τις κατσαρίδες, ακολουθήστε τη συνταγή των σεφ στα καλά εστιατόρια. Χρησιμοποιήστε φλούδες από αγγούρι, τη μυρωδιά του οποίου την απεχθάνονται. Σε χαραμάδες και χώρους που συχνάζουν οι κατσαρίδες βάλτε βόρακα, είτε μόνο του, είτε με ζάχαρη για να τις προσελκύσει.
Για να απαλλαγείτε από τα έντομα φυτών στον κήπο ή στις γλάστρες σας χωρίς τη χρήση συνθετικών φυτοφαρμάκων, μπορείτε να παρασκευάσετε τα δικά σας οικιακά εντομοκτόνα.
Σαπούνι
Διαλύετε 50 γραμμάρια σαπούνι σε 1 λίτρο ζεστό νερό και ψεκάζετε.
Νερό με καπνό
Βάζετε μια χούφτα καπνό σε 4 λίτρα ζεστού νερού και το αφήνετε για 24 ώρες. Στη συνέχεια ψεκάζετε με το διάλυμα. Προσοχή! Το διάλυμα αυτό είναι δηλητηριώδες. Κρατήστε το μακριά από παιδιά.
Καυτερές πιπεριές
Βράζετε 2-3 καυτερές πιπεριές μαζί με μισό κρεμμύδι και μια σκελίδα σκόρδο. Τα αφήνετε για 2 μέρες και στραγγίζετε. Ψεκάζετε με το μίγμα. Μπορεί να φυλαχθεί στο ψυγείο για μελλοντική χρήση.
Τσουκνίδα
Ένα καταπληκτικό παρασκεύασμα για προστασία από αφίδες και δυναμωτικό για τα φυτά. Βράζετε τσουκνίδες και ραντίζετε με το διάλυμα.

Πολύ καλά αποτελέσματα στην καταπολέμηση των εντόμων μπορούμε να έχουμε επίσης και με εκχυλίσματα άλλων φυτών όπως η φτέρη, το πολυκόμπι, το στεκούλι, το μελισσόχορτο, το χαμομήλι κλπ. Όλα αυτά τα φυτά χρησιμοποιούνται με επιτυχία στις πρακτικές της οικολογικής γεωργίας.

Δημοφιλείς αναρτήσεις