Νικόλαος Γύζης (1842 - 1901)

πηγή: εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ - ένθετο ΠΡΟΣΩΠΑ 21ος ΑΙΩΝΑΣ έτος 2001- ΤΟ ΘΕΜΑ

Καθιερώθηκε ως ο πιο ακριβός Έλληνας ζωγράφος μετά την τιμή 185 εκατ. δρχ. που πουλήθηκε το έργο " Κρυφό Σχολειό" σε δημοπρασία του οίκου Κρίστις το 1993. Το 2000 σε δημοπρασία του οίκου Σόθμπις στο Λονδίνο, το "Κούρεμα του εγγονού" κατακυρώθηκε έναντι 500.000 λιρών περίπου 280 εκατ. δρχ. το 1998 το "Παραμύθι της γιαγιάς" κατακυρώθηκε έναντι 170 εκατ.δρχ.

"Σχολείον Κρυπτόν" ονόμασε ο Γύζης τον πίνακα αυτό το 1866 δίνοντας όνομα και στον μύθο περί κρυφού σχολειού που δεν υπήρχε νωρίτερα και ο οποίος έχει πλέον καταρριφθεί. Σημαντικά για την αναψηλάφηση της ιστορικής αλήθειας υπήρξαν τα κείμενα του Άλκη Αγγέλου.


Η αφίσα της Ιστορίας που έμεινε στην Ιστορία και έγινε έμβλημα της τέχνης του Μονάχου 

"Τα αραβωνιάσματα των παιδιών"στη δεύτερη έκδοση του 1877 γοήτευσαν με τα "λαμπερά κόκκινα" και τα "συναισθηματικά μπλέ" , τη λάμψη του λευκού, τη λεπτομερή περιγραφή των αντικειμένων,τον πλούτο των στολών και των ανθρωπίνων τύπων-αποτυπώνουν τη σφραγίδα και την υπογραφή ου Γύζη.



"Τα ορφανά", 1871 χαρακτηριστικό έργο του Γύζη χρωματικά επηρεασμένο από τη μαθητεία του στο εργαστήριο του Πιλότυ , όπου όμως ο ζωγράφος πρόσφερε κάτι που έλειπε από την ακαδημαική ηθογραφία: τη συγκίνηση. Μ΄αυτό το έργο κέρδισε μια από τις πρώτες του διακρίσεις


"Μετά την Καταστροφή των Ψαρών" 1896-98


Σαν πουλί που λάμπει στον ευρωπαικό χώρο παράλογα...
(άρθρο του Ζωγράφου Μανώλη Χάρου)


Το 2001 μας μοιάζει περίεργο το γεγονός του χωριάτη από την Τήνο που γίνεται καθηγητής στο Μόναχο. Δέν ήταν όμως ο μόνος. Ο Γύζης όπως και ο Πανταζής στο Βέλγιο, ή πιο μετά ο Γαλάνης στο Παρίσι ή ο Μπουζιάνης είναι σαν περίεργα πουλιά που λάμπουν στον ευρωπαικό χώρο παράλογα... Είναι εικαστικοί σπουδαίοι και αποδεκτοί, που προέρχονται από μια χώρα χωρίς εικαστικό γίγνεσθαι και παρελθόν....
....Φτάνοντας στο Μόναχο ο Γύζης βρίσκεται σε μια πόλη όπου ο φιλελληνισμός υπάρχει έντονος. Δεν μιλω για τους φιλέλληνες της Ελληνικής Επανάστασης, αλλά για το φιλελληνισμό που είναι το κλίμα και ο χώρος στον οποίο προβάλλονται τα κλασσικά οράματα και οι ιδέες των Γερμανών. Δέσμιοί του νιώθουν ακόμη και σήμερα οι Γερμανοί διανοούμενοι.Σε αυτό το κλίμα ο ταλαντούχος Γύζης πλεονεκτεί. Έχει το δικαίωμα να μιλήσει από πρώτο χέρι για το Πάνθεον των Ηρώων, το Πνεύμα, τον\Έρωτα και την Ψυχή...
...Ο Γύζης κατορθώνει να συνομιλήσει και να καταλάβει επί ίσοις όροις το πνεύμα της εποχής και του τόπου. Αναμφισβήτητα είναι πολύ σπουδαίος ζωγράφος. Η γραμμή κα το χρώμα του κάνουν κάθε ζωγράφο να ζηλεύει. Το γεγονός όμως ότι γίνεται τόσο Ευρωπαίος τόσο γρήγορα δείχνει ότι ήταν μια ξεχωριστή περίπτωση.
Βρέθηκε σε ένα χώρο που τον ευνοούσε και κατόρθωσε να εκμεταλλευτεί 100% αυτή την εύνοια. Από κεί και μετά ο Γύζης κάνει πρωταθλητισμό . Είναι άλογο κούρσας. "Δόξα και τιμή πάλιν, Ουρανίτσα, εις το όνομά μας!Τους φάγαμε!" Αυτό φωνάζει όταν κερδίζει τον διαγωνισμό αφίσας, ενώ είναι ήδη καταξιωμένος. Δεν νομίζω πως είναι αχόρταγος αλλά είναι πολύ καλός και το ξέρει. Κοιτάζοντας 100 χρόνια μετά τα έργα του, το να πούμε πως ξεκινά από την ηθογραφία και φτάνει στις παρυφές του εξπρεσιονισμού είναι ίσως φιλολογίες...
Να συμφωνήσω απόλυτα με το γραπτό του Παρθένη ότι "ο Γύζης κατά το πρώτο στάδιο του έργου του ήτο διακεκριμένος ζωγράφος, κατά δέ το δεύτερον ήτο γνήσιος καλλιτέχνης και ο πρώτος τοιούτος Έλλην μετά την Αναγέννησιν της Ελλάδος" και σαν μεγάλος καλλιτέχνης λέω εγώ, αφήνει στις επόμενες γενιές πολλά πράγματα να καταλάβουν.


πηγή: εφημερίδα ΤΟ ΘΕΜΑ - ένθετο ΠΡΟΣΩΠΑ 21ος ΑΙΩΝΑΣ έτος 2001