Δ.Κυριακός: Ο άνθρωπος που σχεδίασε το Ηράκλειο

http://www.madeincreta.gr/el/article/%CE%B4%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CF%8C%CF%82-

Δ.Κυριακός: Ο άνθρωπος που σχεδίασε το Ηράκλειο

Στις αρχές του 1900 ο Δημήτρης Κυριακός σχεδίασε το σχέδιο πόλης του Ηρακλείου, την Εθνική Οδό, τα δημόσια κτίρια ενώ έβαλε τα "θεμέλια" και για το σιδηρόδρομο

07.10.2013

Στις αρχές του 1900 σχεδίασε την Ε.Ο, τους κάθετους άξονες, το σχέδιο πόλης ενώ ήταν και ο πρώτος που εμπνεύστηκε το σιδηρόδρομο, και άλλα πρωτοποριακά για την εποχή.
 Ο Δημήτρης Κυριακός άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του, σε μια πόλη που τον πλήγωσε

Της Κορίνας Καφετζοπούλου  Εμπνεύστηκε και σχεδίασε το σχέδιο πόλης ως τη σημερινή πεταλοειδή,  την Ε.Ο της ανατολικής Κρήτης, τους κάθετους άξονες, το  σιδηρόδρομο για να ενωθεί το Ηράκλειο με τα Χανιά και το Ηράκλειο με το Τυμπάκι,  τα δημόσια κτίρια της Λ. Δικαιοσύνης και τα  ωραιότερα νεοκλασικά του Ηράκλειου. Ήταν ο άνθρωπος που έσωσε από την κατεδάφιση ό,τι παλιό υπήρχε και αυτός που επέμενε να στρέψει η πόλη του Ηρακλείου το βλέμμα της στη θάλασσα και να βγει εκτός τειχών. Ήταν τόσο πρωτοποριακός που λοιδορήθηκε για τις απόψεις του. Το Ηράκλειο τον πίκρανε δεν τον δόξασε. Σε μια σπάνια συνέντευξη του αναφέρει ότι  πρέπει η πόλη να στραφεί προς τη θάλασσα, και δεν κρύβει την πικρία του για την αντιμετώπιση  που έτυχαν τα σχέδια του. Όλα αυτά στις αρχές του 1900 επί Κρητικής Πολιτείας! Ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος; Ο  Δημήτρης Κυριακός (1881-1971). Ό,τι έγινε αρκετές δεκαετίες μετά στηρίχθηκε πάνω στα δικά του  σχέδια. Ο Δημήτρης Κυριακός πέθανε στην Αθήνα. Δυστυχώς το αρχείο του λέγεται ότι καταστράφηκε από πλημμύρα ή κλοπή κατά άλλους. Τα αριστουργήματά του άφησαν ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην πόλη του Ηρακλείου. Η  άφιξη στο Ηράκλειο και τα έργα του Ο Δημήτρης Κυριακός γεννήθηκε στην Αθήνα το έτος 1881, αποφοίτησε από την Αρχιτεκτονική σχολή του Πολυτεχνείου Αθηνών και στη συνέχεια μετακόμισε στο Ηράκλειο ακολουθώντας την Ηρακλειώτισσα σύζυγό του όπου άρχισε να εργάζεται στο Δήμο Ηρακλείου.
 Παράλληλα διορίζεται ως Νομομηχανικός  στη Νομαρχία Ηρακλείου και Λασιθίου και στη συνέχεια ως διευθυντής τεχνικών υπηρεσιών.
 Τις πρώτες υπογραφές του ως ελεγκτής Μηχανικός του Δήμου είναι το Φεβρουάριο του 1904 και στις 10 Δεκεμβρίου 1906 υπογράφει την πρώτη άδεια οικοδομής ιδιοκτησίας  Σεμερτζάκη Γεωργίου. Μέχρι τις 14-8-1913, περίοδος της Κρητικής πολιτείας,  όπου και υπάρχει το σχετικό αρχείο στη Βικελαία βιβλιοθήκη φαίνεται να μελετά 30 κτήρια στην πόλη του Ηρακλείου. Ο Κυριακός ξεχωρίζει ως Αρχιτέκτονας. Την περίοδο εκείνη  σχεδιάζοντας νεοκλασικά κτήρια  με μια ιδιαίτερη φινέτσα αφήνοντας τη σφραγίδα του σ’ αυτά. Το μεγαλύτερο μέρος των κτιρίων της 25ης Αυγούστου είναι δικά του σχέδια. Πελάτες του είναι χριστιανοί αλλά και αρκετοί Τουρκοκρητικοί. Ως Νομομηχανικός ή ως Διευθυντής Δημοσίων Έργων ξεκινά τον Νοέμβριο του 1903 και  μελετά και επιβλέπει όλα τα μεγάλα έργα των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου. Ιδιαίτερα από το έτος 1904 έως και 1908 μελετά γέφυρες και κεντρικές αρτηρίες των δύο νομών , όπως Ηράκλειο – Άγιος Νικόλαος, Άγιος Νικόλαος- Νεάπολη, Ηράκλειο – Μεσσαρά, Ηράκλειο – Αρχάνες, Ιεράπετρα- Βιάννος, Ηράκλειο- Κνωσός- γέφυρα Ξηροπόταμος και Αλμυρός ποταμός – γέφυρα στον Αναποδάρη , στο Αβδού, Απομαρμά, Κανλί Καστέλι, κατασκευή σιδηροτροχιών και βαγονιών, γερανών, περιστροφικών πλακών για το σιδηρόδρομο Ηρακλείου. Στις 28 Μαρτίου του 1918 παραιτείται από την τεχνική υπηρεσία του Δήμου.  

Το 1920 σχεδίασε τα κτίρια  επί της Λεωφόρου Δικαιοσύνης, όταν τα βρήκε ως ενιαίους τούρκικους στρατώνες. Πραγματοποίησε συγκεκριμένα την τριχοτόμηση των ενιαίων Τουρκικών Στρατώνων (Κισλάδων) στη Λεωφόρο Δικαιοσύνης, προτείνοντας, από τότε, τη στέγαση της Νομαρχίας, του Δικαστικού Μεγάρου και της Αστυνομίας. Μέχρι σήμερα παραμένουν τα ίδια. Σχεδίασε επίσης το Ηρώο. Παράλληλα κτίζει ως μελετητής αρκετές οικοδομές στην εκτός τοιχών πόλη του Ηρακλείου. Το 1933-1935 ο Κυριακός μαζί με τον επίσης  μεγάλο αρχιτέκτονα Κίμων Λάζαρη μελετά το συγκρότημα των εργατικών πολυκατοικιών στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας στην Αθήνα Στα 1928 παραδίδει το σχέδιο πόλεως στη περιοχή Ακ Ντάμπια δηλ. στην Ανάληψη Ηρακλείου. Στις 6-12-1930 εγκαλείται από τον δήμαρχο Ηρακλείου γιατί καθυστερεί να παραδώσει το σχέδιο πόλεως εντός και εκτός τειχών. Στα 1933 φαίνεται ότι έχει ολοκληρώσει το σχέδιο πόλεως Ηρακλείου εντός και εκτός τειχών που περιλαμβάνει τις περιοχές έως και τη σημερινή πεταλοειδή Μίνωος – ΕΟΚ -  Σμπώκου – Ατσαλένιο – Πατέλλες. Το 1936 το παραπάνω σχέδιο δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι  οικοδομές που σχεδιάστηκαν από το Δ. Κυριακό και σώζονται έως και σήμερα στο Ηράκλειο.

Μέγαρο Λιοπυράκη, ιδιοκτησίας σήμερα ΥΠΠΟ και κληρονόμων Αποστολίδη, αποτελεί το κορυφαίο δείγμα ρομαντικού νεοκλασικισμού και ένα από τα μεγαλύτερα κτίρια του Ηρακλείου. Κτίστηκε το 1909 επί της οδού 25ης Αυγούστου και Επιμενείδου

Κτίριο ιδιοκτησίας Χατζιδάκη Φανή πρώην οικίας Λογιάδη επί της οδού Αβέρωφ και Ζωγράφου, πρώην Γαλλικό ινστιτούτο. Τα σχέδια έγιναν στις 21-4-1907 και έχουν ομοιότητα με την βίλα του γερουσιαστή Μανούσου Κούνδουρου στα Χανιά

Κτίριο ιδιοκτησίας τράπεζας ALPHA BANK επί της οδού Γιαμαλάκη. Σχεδιάστηκε στις 25-1-1908 ως κατοικία του Ζαχαρία Ιερωνυμάκη. Λαμπρό δείγμα όψιμου νεοκλασικισμού. Το κτίριο είναι γνωστό και ως οικία Μαυράκη

Οικία Τσαχάκη στην οδό Θεσαλονίκης 11, εξαίρετο δείγμα του ρομαντικού νεοκλασικισμού, ίσως το ωραιότερο κτίσμα στην πόλη του Ηρακλείου. Σχεδιάστηκε στις 4-1-1911. Ο Κυριακός σίγουρα έχει επηρεαστεί στην αρχιτεκτονική λύση που επέλεξε από τον Ε. Τσίλερ, στο μέγαρο Σταθάτου στην Αθήνα, στη γωνία Λεωφόρου Β. Σοφίας με οδό Ριζάρη

Κτίριο επί της 25ης Αυγούστου και Κορωναίου. Στεγάζει την τράπεζα Πειραιώς. Το κτίριο εντάσσεται στον αρχιτεκτονικό τύπο του Μέγαρου. Κτίστηκε το 1906.

Κτίριο επί της οδού 25ης Αυγούστου ιδιοκτησίας Πανεπιστημίου Κρήτης και οικογένειας κληρονόμων Μανασάκη. Το κτίριο αποτελούσε για χρόνια κατοικία του Κυριακού.Δυστυχώς είναι εγκαταλελειμμένο και πρέπει άμεσα να γίνουν εργασίες ανακαίνισης , γιατί είναι επικίνδυνο για κατάρρευση.

Το κτίριο σχεδιάστηκε στις 8-5-1912, βρίσκεται στις αρχές της 25ης Αυγούστου, ιδιοκτησίας μουσουλμανικών θρησκευτικών ιδρυμάτων (εφκάφι). Αποτελεί μοναδικό παράδειγμα κτιρίου αυτής της περιόδου στο Ηράκλειο. Για τη μορφή των όψεων χρησιμοποιήθηκαν αμιγώς στοιχεία της Αραβικής αρχιτεκτονικής. Σήμερα σώζεται μόνο η όψη αφού κατεδαφίστηκε το υπόλοιπο κτίριο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η άποψη και η πικρία για το Ηράκλειο Για  τις ιδέες του  μιλά ο ίδιος σε μια σπάνια συνέντευξη του στην εφημερίδα Ελεύθερη σκέψη στις 1-8-1932. Μια από τις ερωτήσεις αφορούν και στη γνώμη του για την πόλη του Ηρακλείου Απάντηση: «Είναι πόλις συμπαθής και όμορφη. Εντούτοις κυριαρχεί στις τάσεις της μια οπισθοδρομικότητα αντιλήψεων κι αφού οι παλιοί παραμέρισαν πρέπει να αναζητήσουμε την αιτία αλλού. Κατά τη γνώμη μου φταίει το κλείσιμό μας μέσα στα τείχη. Η κλεισούρα αυτή κάνει στενή την σκέψη μας, τη διανόησή μας. Δε λέω πως πρέπει να χαλάσουμε τα τείχη – φρονώ μάλιστα πως πρέπει νa τα χρησιμοποιήσουμε. Ζητώ να βγούμε έξω από την πόλη και να δημιουργήσουμε τόπους περιπάτου. Για τούτο και το σχέδιό μου το έξω των τειχών εσχεδίασα τους περίφημους δακτυλίους που γι’ αυτούς με γέλασαν, γιατί ήθελα, λέει, να καταστρέψω τις περιουσίες των ανθρώπων ……"για περιπάτους".  Πιστέψτε με όμως πως αν ο Χανιώτης είναι ανώτερος από διανοητική άποψη από τον Ηρακλειώτη σε τούτο συνετέλεσε η τάση που δημιουργήθηκε να επεκταθούν τα Χανιά έξω από την παλιά πόλη με τα καλντερίμια και τις Βενετικές συνοικίες. Το ίδιο θα πρέπει να γίνει κα εδώ. Θα έλεγα ακόμη η πόλις να τραπεί και προς τη θάλασσα, μα δυστυχώς αυτό είναι αδύνατο πια όπως εκμεταλλευτήκαμε το λιμάνι. Δεν ξέρω εάν είναι το άριστο που θα μπορούσε να δώσει ένας λιμενολόγος, ένας πολεοδόμος όμως θα το σχεδίαζε από την Κιτρική, έστω και με μειονεκτήματα, για να αφήσει την υπόλοιπη θάλασσα στην διάθεση των κατοίκων. Οπωσδήποτε μας απομένει να καλλωπίσουμε το Μπεντενάκι  και όσα μπεντένια έχουν θέα στη θάλασσα. Το απέναντι του  "Αλκαζάρ" τείχος για παράδειγμα είναι εγκληματικό που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή αφοδευτηρίου αντί να γίνει εκεί πέρα ένα όμορφο δημοτικό παβιγιόν, που να αποτελέσει το καλύτερο κέντρο του Ηρακλείου». *Τα στοιχεία και το φωτογραφικό υλικό  για τη ζωή και το έργο του Δημήτρη Κυριακού παραχωρήθηκαν στο MadeinCreta  από τον αρχιτέκτονα –μηχανικό Ηρακλή Πυργιανάκη. Η παρουσίαση του εκτός απο την προσωπική του έρευνα στηρίζεται σε στοιχεία της Βικελαίας αλλά και σε βιβλία της αείμνηστης Χρυσούλας Τζομπανάκη.