Το Σουφλί, εστία λαϊκών τεχνών και παραδόσεων.
Ταξιδεύοντας, κύριοι, προς το Σουφλί για πρώτη μου φορά, διέσχιζα την Ελλάδα με μια βαθιά συγκίνηση. Σπεύδοντας προς το ακραίο τούτο σημείο της Πατρίδος μας και επίκαιρο σημείο της Θράκης, πήγαινα με καλή διάθεση. Εδοκίμασα διάφορα συναισθήματα. Κι αληθινά το σημείο τούτο, της Θράκης είναι επίκαιρο. Δεν απέχει καθόλου από τα σύνορα, είναι πάνω στον Έβρο κι αποτελεί ελληνικώτατη εστία εργασίας. Είναι μια μελισοφωλιά ελληνική. Το ταξίδι αυτό για μένα, ήταν αποκάλυψη. Περνούσα και διέσχιζα μ αυτοκίνητο ένα δρόμο ατελεύτητο.
Φθάνοντας στο Σουφλί βρήκαμε τον κ. Δήμαρχο πρόθυμο να μας συντρέξη. Στήνοντας το επιτελείο του επιχειρεί ν αναμορφώση το Σουφλί. Είναι ο λαοφιλής βιομήχανος και πολιτισμένος άνθρωπος, που αγωνία να δώση ό,τι μπορεί (το καλύτερο) στη γενέτειρα του.
Το Σουφλί είναι πολιτεία 210 ετών, ως υπολογίζουν οι παλαιοί και οι γέροι. Υπάρχουν πολλές παραδόσεις για την δημιουργία της πόλεως και την προσέλευση του πληθυσμού της. Πηγές δεν υπάρχουν ιστορικές για να μιλήσουμε εκ του ασφαλούς, ούτε οι κώδικες, που αποτελούν πηγή. Υπάρχουν μικρές παραδόσεις. Υπάρχει όμως η γλωσσολογία και η λαογραφία που θα μας βοηθήση σε τούτο. Πάντως η πόλις εδοκίμασε ακμήν. Είχε ποτέ 17 χιλιάδες κατοίκους. Τώρα έχει μόνο επτά. Ο Έβρος την χωρίζει από την Άνατ. Θράκη, όπου βρίσκονται και τα χωράφια της. Άλλοτε ο δημοσιογράφος κ. Κ. Κουκκίδης ταξιδεύοντας μούφερε νερό του Έβρου, με την ευχή να το ξαναχύσουμε στον 'Εβρο, όταν και δύο όχθες ξαναγίνουν ελληνικές. Τώρα εγώ ο ίδιος έφερα στην Εταιρεία Θρακικών Μελετών με όμοιο τρόπο νερό του 'Εβρου, αλλά με άλλο σύνθημα: να χυθή, όταν ανοίξουν τα σύνορα ελεύτερα, για την επικοινωνία των δύο επικρατειών.
Εμείς και οι ξένοι, που μας ωδήγησαν, για να καρπωθούν κι αυτοί και από την γωνία αυτή της Θράκης, και να μας σώσουν από τα παλαιά λαϊκά μας στοιχεία ό,τι μπορούν, εθέσαμε με τον κ. δήμαρχο το πρόγραμμα των εορτών (δες Πρόγραμμα Εκδηλώσεων). Σε δυό, ήμερες έπρεπε να επίδειξη ο τόπος, ό,τι αποτελεί τις ιδιότητες της ψυχής του λαού. 'Επρεπε να εξετάσουμε λαογραφικώς τα πράγματα. Οι δάσκαλοι του τόπου, που πάντοτε αποτελούν τους εργάτες του πνεύματος και τους καλλιεργητές και δημιουργούς της θρακικής ψυχής, οργάνωσαν την επίδειξη των λαϊκών σκοπών και των πνευματικών προϊόντων του λαού. Υπό την διεύθυνση" του κ. Σεϊτανίδου διδασκάλου, μουσοτραφούς και ρέκτου στην επίδειξη, με συγκεντρώσεις, των λαϊκών παραδόσεων, οργανώθηκε η πρώτη φωνοληψία Σουφλιώτικων Θρακικών τραγουδιών με μια χορωδία κοριτσιών και μία νέων. Τα τραγούδια τους είναι, όπως προσέξαμε εκφραστικότατα. Γλωσσικά ανήκουν στο βόρειο ιδίωμα. Η μουσική τους καλλιεργημένη, προχωρεί μάλιστα περισσότερο από τα κοινά λαϊκά μοτίβα. Σε μεταφέρει πια μάκρυνα από την κοινή εντύπωση της δημ. μουσικής. Έχουν μια εξέλιξη και πρόοδο στη μουσική επέκταση όπου συνήθως δε μπορούν να εξαρθούν οι κοινοί δημιουργοί, για να μας δώσουν έργα τέχνης, συλλήψεις και συνθέσεις που βαρύνουν. Η φωνοληψία έγινε με κάθε επιτυχία. Τραγούδια θαυμάσια παλαιά, 200 ετών τουλάχιστον, στο βόρειο ιδίωμα καταγράφηκαν με επιδεξιότητα και μπήκαν στα μουσείο της αθανασίας. Και οι χοροί με τις παμπάλαιες στολές τους περισώθηκαν εκτελούμενοι ως και "Τα λέμπα" .
Το επιχώριο όργανο του τόπου, ο άσκαυλος, η γκάιντα, στα χέρια του γκάϊντατζη του ένθεου, συνεκίνησε όλους. Η γκάιντα είναι παμπάλαιο θρακικό όργανο. Είναι γνωστότατο άπω τρεις χιλ. χρόνια με τόνομα άσκαυλος. Είναι μαζί με τη λύρα, το ζευγάρι των οργάνων που ερμηνεύει τα λεπτά συναισθήματα της ψυχής του θρακικού λαού. Ξέρουμε τη σημασία του οργάνου στο χορό. Ο οργανοπαίχτης είναι ο ψυχικός ρυθμιστής των βημάτων κείνων, που πιάνονται στο χορό για να κινηθούν ρυθμικά.
Στους αναστενάρηδες, μετέχει του θιάσου. Στον Μπέη, τα Δημήτρια, αυτός κυριαρχεί και κυβερνά. Στους Καλόγερους αυτός είναι ο καθοδηγητής. Στις Τζαμάλες, και τους Χούχουτους, πάντα ο οργανοπαίχτης οίστρηλατεί το λαό. Προηγείται κ' έπεται. "Ο γκάιντατζης είμαι, ο πανάρχαιος θρακιώτικος άσκαυλος. Προηγούμαι στις πομπές. Ένα σκοπό παίζω αργόχρονο ένα στη χαρά κενά στη λύπη, και κατανυχτικό. Σείουμαι και σειέται, σκύφτω και σκύβει, δονούμαι και δονιέται σύψυχα το πλήθος, που μ' ακολουθεί και τριγυρίζει με. Η ψυχή είμαι της πομπής και ρίγη στο λαό γεννώ. Ένα τσεβρέ στο κεφάλι δεμένο έχω, ένα σαρίκι δεκάπηχο και ξομπλιασμένο, σαν τη παλιά ασπίδα του Αχιλλέα, και χειροποίητο στο μάγγανο και τραγουδισμένο ψιλόφωνα από την υφάντρα του καλού καιρού: Διασίδι πολυδιάσιδο, καλού καιρού διασμένο". Ένα τέτοιον ένθετον έχει το Σουφλί γκάιντατζη αριστοτέχνην. Ο πατέρας του συνεκίνησε παλαιότερες γενεές και μετέδωσε τη Θεία Τέχνη της μουσικής. Αυτός τώρα συγκινεί και ωθεί το λαό στους χορούς.
Το Σουφλί είναι μια εστία λαϊκών τεχνών και παραδόσεων, όπως μια φορά η επαρχία Αγαθουπόλεως. Ο λαός, παρά τα δεινοπαθήματα του, παρά την φτώχεια του, παρά τις πικρίες και τον αποδεκατισμό του, σώζει ακατάλυτη τη θέση του στη λαογραφία. Η χειροτεχνία του είναι παλαιά. Υμνητής της η κ. Αγγ. Χατζημιχάλη. Η ιέρεια αύτη της λαϊκής τέχνης, που κατέγραψε τα πάντα. Τα κουκούλια είναι η εργασία που εμπνέει τους Σουφλιώτες. Τους εμπνέει και τους προάγει. Τους ωθεί σε δημιουργήματα λαϊκής τέχνης-θαύματα υφαντουργικής, υφασμάτων, κεντημάτων, σκαλισμάτων. Η δούλεψη και κατεργασία στην κατασκευή ζωνών είναι αμίμητη. Οι κουγιουμτζήδες αποτελούν εσνάφι παμπάλαιο στη Θράκη και στην 'Ηπειρο, που γνωρίζει να ιστορή και να σκαλίζη το ασήμι. Η χειροτεχνική έκθεση μας έδωκε την ευκαιρία να θαυμάσουμε την καλλιτεχνική φαντασία και δημιουργικότητα των Σουφλιωτών. Χειροτεχνήματα εξαίρετα εκτεθειμένα κατέδειξαν τη σημαντικότητα. των εκθεμάτων και την καταπληκτική εργατικότητα των γυναικών του Σουφλίου, που ρέπουν προς τη δουλειά και τη δημιουργία-τη δημιουργική δουλειά γεμάτη φαντασία. Είναι ευφάνταστες, εργατικές, παραγωγικές, δεξιοτέχνες. Η χειροτεχνική παραγωγή τους έπρεπε εδώ κάπου στην Αθήνα ν' αποτελή μια έκθεση διαρκή. Τα μεταξωτά τους, θαύματα υφαντουργικής ικανότητος, είναι τέλεια στη δούλεψη τους και αριστοτεχνικά μπορώ να πω. Η κ. Χατζημιχάλη, που κατέγινε με πάθος αναμφισβήτητο στη συλλογή και περιγραφή Σουφλιώτικων ρούχων και στολιδιών, έγραψε λαμπρά μελέτη για τα Σουφλί. Στη μελέτη αυτή, στολισμένη με πολλές φωτογραφίες, μας ζωγράφισε μ' επιστημοσύνη το Σουφλιώτικο κοστούμι, τη φορεσιά ανδρών και γυναικών και τα στολίδια τα δουλεμένα πάνω σε ασήμι η μπακίρι ασημοδουλεμένο, που το ιδιαίτερο εσνάφι των κουγιουμτζήδων (των χρυσικών) δημιουργούσε συμπληρώνοντας τον τερζή Ο τερζής έρραβε τα καφτάνια τα καθημερινά, τα γιορτερά, τα νυφικά.
"Η αγάπη της Σουφλίωτισσας για τον αργαλειό και η πεισματική της αφοσίωση και έμμονη στα πατροπαράδοτα, μπορεί να λογαριαστή ανάμεσα στα ελάχιστα σημερινά παραδείγματα της Ελλ. γης" λέγει η κ. Χατζημιχάλη. Και συμπληρώνει Από κανένα σπίτι δε λείπει ο αργαλειός και μόνες οι γυναίκες φιλοτεχνούν ολόκληρη την προίκα τους Το Σουφλί ξεπερνά στα προικιά κάθε ελληνικό παράδειγμα προικιάτικου ρουχισμού".
(Το κείμενο το οποίο είναι εισήγηση από διάλεξη της Εταιρείας Θρακικών Μελετών βρήκαμε στο egolpion.com, ενώ την φωτογραφία, η οποία απεικονίζει το Μουσείο Μετάξης στο Σουφλί, αλιεύσαμε από το pameevro.gr)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου