~ Η Καθαρή Δευτέρα παλιά ~
Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής, της νηστείας του Πάσχα. Απο τους λαογράφους θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της Αποκριάς, οι οποίες αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.
Παλιά στον Κρόκο, τη «Γκόμπλιτσα», εκείνη τη μέρα οι άντρες δέν εργαζόντουσαν καθόλου, ήταν μεγάλη γιορτή (άλλωστε ήταν εξαντλημένοι απο το ξενύχτι και την οινοποσία της Μεγάλης Αποκριάς). Μόνη τους υποχρέωση ήταν η περιποίηση των ζώων και το κουβάλημα του νερού απο τον Λάκκο.
Για τις γυναίκες όμως κάτι τέτοιο δέν ίσχυε: σε κάθε νοικοκυρόσπιτο τα θηλυκά όλων των ηλικιών (τότε ζούσαν δυό και τρείς οικογένειες σε ένα σπίτι) πρωί-πρωί έπρεπε να καθαρίσουν όλα τα μαγειρικά τους σκεύη («αγκιά») απο κάθε ίχνος λίπους.
Καθάριζαν τα ταψιά, τα «σνιά», τα «γκιούμνια», τα κατσαρόλια («τιντζιρέδγια»), τα πιάτα, τα κουτάλια («χλιάργια»), τα καζάνια («χαλκώματα»), τα τσουκάλια («τσκάλια»), τα πήλινα και ότι άλλο είχαν χρησιμοποιήσει εκείνες τις μέρες για τις γιορτές.
Κατέβαζαν ακόμα απο τα ράφια της κοινής τους κουζίνας και αυτά που δέν πολυχρησιμοποιούσαν και τα έπλεναν. Πλένανε ακόμα και τη σκάφη του ζυμώματος («σκαφίδι»), που δέν είχε λίπος, αλλα έπρεπε να πλυθεί και αυτή για να είναι καθαρή και πάντα γεμάτη.
Τα καθαριστικά τους ήταν ζεστό σταχτόνερο ή λεπτή άμμος και αργότερα προστέθηκε και το πράσινο σαπούνι που το λιώνανε σε μιά κατσαρόλα. Τα απλώνανε μετά στον ήλιο μέσα στην αυλή του σπιτιού (στον «νουβρό»), για να στεγνώσουν, για να δούν οι γειτόνισσες πόσα αγαθά («καλούδια») έχουν και τί προκομμένες νοικοκυρές είναι.
Αποκαμωμένες, όταν τελείωναν, έτρωγαν λίγες ελιές, πράσα ωμά, χαλβά, νερόβραστα φασόλια και κυρίως άζυμο ψωμί, τη λαγάνα, που την είχαν ζυμώσει μόνες τους.
Ξεκινούσε η μεγάλη νηστεία για το Πάσχα και έπρεπε να γίνει ο καθαρισμός της ψυχής και του σώματος, μαζί με αυτά γινόταν και ο καθαρισμός των «αγκιών». Έτσι όλα ήταν έτοιμα για την μεγάλη γιορτή του Πάσχα, που ακολουθούσε.
Κείμενο-φωτογραφία: Ιωάννα Κύρου.
Editing: Χρ. Χριστοδούλου, για το Κοζανιτολόγιο.
Η Καθαρά Δευτέρα είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Σαρακοστής, της νηστείας του Πάσχα. Απο τους λαογράφους θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της Αποκριάς, οι οποίες αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.
Παλιά στον Κρόκο, τη «Γκόμπλιτσα», εκείνη τη μέρα οι άντρες δέν εργαζόντουσαν καθόλου, ήταν μεγάλη γιορτή (άλλωστε ήταν εξαντλημένοι απο το ξενύχτι και την οινοποσία της Μεγάλης Αποκριάς). Μόνη τους υποχρέωση ήταν η περιποίηση των ζώων και το κουβάλημα του νερού απο τον Λάκκο.
Για τις γυναίκες όμως κάτι τέτοιο δέν ίσχυε: σε κάθε νοικοκυρόσπιτο τα θηλυκά όλων των ηλικιών (τότε ζούσαν δυό και τρείς οικογένειες σε ένα σπίτι) πρωί-πρωί έπρεπε να καθαρίσουν όλα τα μαγειρικά τους σκεύη («αγκιά») απο κάθε ίχνος λίπους.
Καθάριζαν τα ταψιά, τα «σνιά», τα «γκιούμνια», τα κατσαρόλια («τιντζιρέδγια»), τα πιάτα, τα κουτάλια («χλιάργια»), τα καζάνια («χαλκώματα»), τα τσουκάλια («τσκάλια»), τα πήλινα και ότι άλλο είχαν χρησιμοποιήσει εκείνες τις μέρες για τις γιορτές.
Κατέβαζαν ακόμα απο τα ράφια της κοινής τους κουζίνας και αυτά που δέν πολυχρησιμοποιούσαν και τα έπλεναν. Πλένανε ακόμα και τη σκάφη του ζυμώματος («σκαφίδι»), που δέν είχε λίπος, αλλα έπρεπε να πλυθεί και αυτή για να είναι καθαρή και πάντα γεμάτη.
Τα καθαριστικά τους ήταν ζεστό σταχτόνερο ή λεπτή άμμος και αργότερα προστέθηκε και το πράσινο σαπούνι που το λιώνανε σε μιά κατσαρόλα. Τα απλώνανε μετά στον ήλιο μέσα στην αυλή του σπιτιού (στον «νουβρό»), για να στεγνώσουν, για να δούν οι γειτόνισσες πόσα αγαθά («καλούδια») έχουν και τί προκομμένες νοικοκυρές είναι.
Αποκαμωμένες, όταν τελείωναν, έτρωγαν λίγες ελιές, πράσα ωμά, χαλβά, νερόβραστα φασόλια και κυρίως άζυμο ψωμί, τη λαγάνα, που την είχαν ζυμώσει μόνες τους.
Ξεκινούσε η μεγάλη νηστεία για το Πάσχα και έπρεπε να γίνει ο καθαρισμός της ψυχής και του σώματος, μαζί με αυτά γινόταν και ο καθαρισμός των «αγκιών». Έτσι όλα ήταν έτοιμα για την μεγάλη γιορτή του Πάσχα, που ακολουθούσε.
Κείμενο-φωτογραφία: Ιωάννα Κύρου.
Editing: Χρ. Χριστοδούλου, για το Κοζανιτολόγιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου