Δευτέρα 4 Δεκεμβρίου 2017

Η Μέλισσα ως ιερό σύμβολο μέσα στους αιώνες ..

Η Maria Dimitriou κοινοποίησε τη δημοσίευση της Tsakiri Eyaggelia.
Ο Έρωτας κάποτε δεν είδε τη μέλισσα
μες στα τριαντάφυλλα να κοιμάται
κι εκείνη τον τσίμπησε.
Τρυπημένος στο δάχτυλο ούρλιαξε.
Στην ωραία Αφροδίτη τρέχοντας πέταξε
κι είπε: «Χάθηκα, μάνα μου,
χάθηκα και πεθαίνω.
Φίδι με δάγκωσε μικρό, φτερωτό,
Που οι αγρότες μέλισσα το λεν».
Κι εκείνη του απάντησε:
«Αν το κεντρί μιας μέλισσας
πόνο σου φέρνει,
πόσο θαρρείς πως πρέπει να πονούν,
Έρωτα, όσοι τοξεύεις;»


Η μέ­λισ­σα κα­τέ­χει σημαντική θέ­ση στην ελληνική παράδοση και στην ίδια τη ζωή των Ελ­λή­νων. Οι Έλληνες είχαν αντιληφθεί από πο­λύ νω­ρίς τη θρεπτική..
«Ένα Χελιδόνι δεν φέρνει την άνοιξη και μία μέλισσα δεν κάνει μέλι» Αρχαία παροιμία .
«Την μέλισσαν ιεράν μεν φασί των Μουσών είναι, βασιλείας δε και πολιτικής ζωής ανθρώποις διδάσκαλον» Πρόκλος, Υπόμνημα εις την Πλάτωνος Πολιτείαν.

H μέλισσα στη μυθολογία




Ο Δίας και οι τροφοί του – Nicolas Poussin (1638)
Ο Δίας και οι τροφοί του – Nicolas Poussin (1638)
Η μέ­λισ­σα κα­τέ­χει σημαντική θέ­ση στην ελληνική παράδοση και στην ίδια τη ζωή των Ελ­λή­νων. Οι Έλληνες είχαν αντιληφθεί από πο­λύ νω­ρίς τη θρεπτική α­ξί­α του μελιού, γι’ αυτό και το θε­ω­ρού­σαν θεϊκή τρο­φή.
Η Μέ­λισ­σα ήταν θυ­γα­τέ­ρα του βα­σι­λιά της Κρή­της Με­λισ­σέ­α, α­δελ­φή της Α­μάλ­θειας, μαζί με την ο­ποί­α εκτελού­σαν χρέ­η τροφών του νε­ο­γέν­νη­του Δί­α, τον οποίο τάιζαν με γά­λα και μέ­λι. Α­πό αυτό ο­νο­μά­στη­κε ο Ζεύς Με­λισ­σαίος.
Ο Α­πολ­λό­δω­ρος μας αφηγείται ένα σημαντικό μύ­θο του Γλαύκου που αναστήθηκε εκ μέ­λι­τος. Ο Γλαύ­κος ήταν γιος του Μί­νω­α και της Πα­σι­φά­ης. Όταν ήταν παι­δί, κυ­νη­γώ­ντας μια σφαίρα ή κατ’ άλλους έναν ποντικό, έπεσε μέ­σα σ’ ένα με­γά­λο δο­χεί­ο γε­μά­το μέ­λι και πνί­γη­κε. Κα­νείς δεν γνώ­ρι­ζε πού ε­ξα­φα­νί­στη­κε. Τότε κάλεσαν τον Πολύιδο που ήταν περίφημος οιωνοσκόπος και με τη συμβουλή του μπόρεσε ο Βαλλεροφόντης να δαμάσει τον ίππο Πήγασο. Προ­σπα­θώ­ντας να βρει το παι­δί, πα­ρα­τή­ρη­σε ότι στην είσοδο ε­νός υ­πο­γεί­ου μια κου­κου­βά­για έδιωχνε τις μέ­λισ­σες. Σε αυτό το υ­πό­γειο βρή­κε το δο­χεί­ο με το μέ­λι και από ε­κεί έβγαλε το λεί­ψα­νο του Γλαύ­κου. Ο Μί­νωας του ζή­τη­σε τό­τε να ξα­να­ζω­ντα­νέ­ψει το παι­δί και τον έκλεισε μα­ζί του σ’ έναν κε­νό τά­φο. Εδώ ο Πο­λύ­ι­δος είδε ένα φί­δι να πλη­σιάζει το νε­κρό παιδί και το σκό­τω­σε. Σε λίγο εμφανίστηκε ένα άλλο φίδι που, βλέ­πο­ντας το πρώτο σκο­τω­μέ­νο, έφυγε και αρ­γό­τε­ρα ε­πέ­στρε­ψε φέρ­νο­ντας ένα βό­τα­νο το οποίο άπλωσε πά­νω σε όλο το σώμα του σκο­τω­μέ­νου φιδιού, κι εκείνο ξα­να­ζω­ντά­

aristaios-melisses
νε­ψε.  

Με το βό­τα­νο αυτό ο Πο­λύ­ι­δος ξα­νά­φε­ρε στη ζω­ή τον Γλαύ­κο.
Τη μελισσοκομία τη δίδαξε ο Αρισταίος, μια από τις πλέον αινιγματικές μορφές της αρχαιότητας, καρπός της ένωσης του Απόλλωνα με τη νύμφη Κυρήνη. Ο Ερμής τον παρέδωσε στις Ώρες και στη Γαία για να τον αναθρέψουν στάζοντας νέκταρ και αμβροσία στα χείλη του βρέφους, που έγινε έτσι αθάνατο! Όταν μεγάλωσε, οι Μούσες του δίδαξαν τη μαντική και την ιατρική. Από τις Νύμφες ο Αρισταίος έμαθε τέχνες όπως η μελισσοκομία, τις οποίες αργότερα τις δίδαξε ο ίδιος στους ανθρώπους.

Ο συμβολισμός της μέλισσας




Δήμητρα και Μετανείρα – απεικόνιση σε Ελευσίνια υδρία.
Δήμητρα και Μετανείρα – απεικόνιση σε Ελευσίνια υδρία.
Μέ­λισ­σες ο­νο­μά­ζο­νταν οι ιέ­ρειες της Δή­μη­τρας, ως τρο­φο­δό­τει­ρας θε­άς και προ­ε­στώ­σας της πολιτικής κοι­νω­νί­ας, με φυ­σι­κό σύμ­βο­λο την κυ­ψέ­λη. Μέ­λισ­σες ο­νο­μά­ζο­νταν επίσης οι ιέ­ρειες της Ε­φε­σί­ας Αρ­τέ­μι­δος. Ο αρ­χιε­ρέ­ας μά­λι­στα λε­γό­ταν Εσ­σήν που ση­μαί­νει «ο βασιλιάς των με­λισ­σών». Μέ­λισ­σα αποκαλούσαν και τη Σε­λή­νη, προ­στά­τι­δα της γέννησης. Μέ­λισ­σες αποκαλούσαν, τέλος, τις ψυχές που κα­τέρ­χο­νταν προς γέ­ννηση και ε­πρό­κει­το να ζή­σουν με δι­καιο­σύ­νη τη ζωή τους και να ε­πι­στρέ­ψουν πά­λι έχοντας εργαστεί όσα είναι αγαπητά στους θεούς.
Στα διάφορα Μυστήρια έπλεναν τα χέρια τους με μέλι α­ντί για νερό, για να είναι καθαρά από καθετί λυπηρό, βλαπτικό και ρυπαρό. Έκαναν δε με το μέ­λι καθαρμό της γλώσ­σας α­πό κα­θετί σφα­λε­ρό. Το μέλι έχει και κα­θαρ­τι­κή και συ­ντη­ρη­τι­κή δύ­να­μη· πράγ­μα­τι, πολλά προ­ϊ­ό­ντα μέ­νουν άσηπτα στο μέ­λι, και χρό­νια τραύ­μα­τα με το μέ­λι α­πο­λυ­μαί­νο­νται.
Στην Περ­σε­φό­νη, που έχει το προσωνύμιο Μελιτώδης, πρόσφεραν μέ­λι ως προ­στά­τι­δα των καρπών, συμ­βο­λο­ποιούσαν έτσι τη φυ­λα­κτική της ι­διό­τη­τα. Μερικοί ταυτίζουν το νέ­κταρ και την αμ­βρο­σί­α με το μέλι, αφού το μέ­λι είναι τροφή των θε­ών.
Η μέ­λισ­σα είναι ζώο φι­λε­πί­στρο­φο, παρά πο­λύ δί­καιο και γα­λή­νιο, γι’ αυτό και οι σπονδές από μέ­λι­ θεωρούνται νη­φά­λιες. Τα σμή­νη των μελισσών είναι α­κό­μα σύμ­βο­λο του α­ποι­κισμού. Όταν η μέ­λισ­σα με­τα­τί­θε­ται σε άλλο τό­πο, μα­θαί­νει όλα αυτά που α­φο­ρούν τη νέ­α της κα­τοι­κί­α πολύ γρή­γο­ρα και με με­γά­λη α­κρί­βεια.

Η διατροφική μνήμη του μελιού

Το μέ­λι είναι για τις μέ­λισ­σες βο­σκή αλλά και τροφή.
Το μέλι, όπως και άλλα προϊόντα βασικής διατροφής, είναι γνωστό από την αρχαιότητα και αναφέρεται στις μυκηναϊκές πινακίδες της Γραμμικής Β.
Στην Οδύσσεια (κ 519) προσφέρεται σπονδή από μελίκρατον ή μελίκρητον, εκλεκτό ποτό από μέλι και γάλα. Στην Οδύσσεια επίσης (υ 168) οι ορφανές κόρες του Πίνδαρου τρέφονται από τη θεά Αφροδίτη με τυρί, μέλι και οίνο. Τα διάφορα αφεψήματα τα έπιναν με μέλι, έφτιαχναν ακόμα και κρασί με μέλι. Διαδεδομένα ήταν επίσης το υδρομέλιτον (νερό με μέλι), οξυμέλιτον(νερό με μέλι και λίγο ξύδι) και το μελίζωμον (ζωμός με μέλι). Το ίτριον γινόταν με μέλη και σουσάμι (είδος παστελιού), ενώ οι σησαμίδες φτιάχνονταν από μέλι, σουσάμι και λάδι σε σφαιρικές μπουκιές.

meli-melisses-mythologia 

Με μέλι, τυρί, σκόρδο και άλλα συστατικά του κατασκεύαζαν τον μυττωτό  (είδος σκορδαλιάς). Τα όσπρια τα έτρωγαν κατά κανόνα με τη μορφή χυλού, προσθέτοντας ανάμεσα στα άλλα και μέλι. Ευρύτατα διαδεδομένοι και σε μεγάλη ποικιλία ήταν και οι πλακούντες, μελιτούντες, πυραμοί, οινούτα κ.λπ., γλυκίσματα με μέλι, ξηρούς καρπούς και μυρωδικά.
Ο Πυθαγόρας και όλοι όσοι ακολουθούσαν τη διδασκαλία του είχαν το μέλι ως κύρια τροφή, ενώ ο Ιπποκράτης, πατέρας της Ιατρικής (462-352 π.Χ.), το συνιστούσε σε όλους τους ανθρώπους αλλά ιδιαίτερα στους ασθενείς. Ο Θεόφραστος αναφέρει: «Για να μη γεράσω πίνω γάλα και μέλι». Ο Αθήναιος, στο έργο του Δειπνοσοφιστές, αναφέρει το εξής: Ο Δημόκριτος, όταν είχε γεράσει, ήθελε να πεθάνει και μείωνε καθημερινά την τροφή του. Είχε φτάσει όμως η εποχή που θα γινόταν τα Θεσμοφόρια και οι γυναίκες τον παρακάλεσαν να μην πεθάνει στη διάρκεια της γιορτής. Ζήτησε τότε να του τοποθετήσουν κοντά του ένα δοχείο με μέλι. Έζησε έτσι αρκετές ημέρες και, όταν τελείωσε το μέλι, πέθανε. Κάποτε ρώτησαν τον Δημόκριτο πώς μπορούν οι άνθρωποι να διατηρηθούν άνοσοι και μακρόβιοι και αποκρίθηκε: «Εξωτερικά να χρησιμοποιούν ελαιόλαδο στο σώμα, και εσωτερικά μέλι». Ο Αριστοτέλης αναφέρει με επιστημονικό τρόπο πολλές πληροφορίες για τις μέλισσες και το μέλι. Η κυψέλη της εποχής αυτής ονομαζόταν ανάστομο κοφίνι.
Η παράδοση αναφέρει πως, όταν πέθανε ο Μέγας Αλέξανδρος, τον τοποθέτησαν σε μέλι για να διατηρηθεί πολύ καιρό. Η Κλεοπάτρα, Ελληνίδα βασίλισσα της Αιγύπτου, χρησιμοποιούσε το μέλι ως βασικό καλλυντικό της. Αλλά και στην περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας το μέλι ήταν μέρος της διατροφής. Σε κείμενα της εποχής αναφέρονται τα παρακάτω: «Πίνομεν και ζωμόν μετά μέλιτος» και «Ορύζιν με το μέλιν», «όξος τε και μέλιν εκ του ακάπνιν» (αυτό που βγαίνει πριν καπνιστούν οι μέλισσες, το εκλεκτόν).
Για την ε­τυ­μο­λό­γη­ση του ο­νό­μα­τος Μέ­λισ­σα, το Μέ­γα Ετυμολογικό Λεξικό πα­ρα­θέ­τει τα εξής εν­δια­φέ­ρο­ντα στοιχεία: «Πα­ρά το μέλ­λειν… η μέ­λισ­σα των ανθών τα χρη­σι­μώ­τα­τα συλ­λέ­γου­σα, το μέ­λι ποιεί, τα μεν καλά ε­κλέ­γου­σα, τα δε φαύλα α­πορ­ρί­πτου­σα».
Ποίημα του λυρικού ποιητή Ανακρέοντα από την Τέω, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα π.Χ.
Ο Έρωτας κάποτε δεν είδε τη μέλισσα
μες στα τριαντάφυλλα να κοιμάται
κι εκείνη τον τσίμπησε.
Τρυπημένος στο δάχτυλο ούρλιαξε.
Στην ωραία Αφροδίτη τρέχοντας πέταξε
κι είπε: «Χάθηκα, μάνα μου,
χάθηκα και πεθαίνω.
Φίδι με δάγκωσε μικρό, φτερωτό,
Που οι αγρότες μέλισσα το λεν».
Κι εκείνη του απάντησε:
«Αν το κεντρί μιας μέλισσας
πόνο σου φέρνει,
πόσο θαρρείς πως πρέπει να πονούν,
Έρωτα, όσοι τοξεύεις;»
ΚείμενοΚατερίνα Παπαδάκη-Ήριννα
MelissokomiaNet.gr via diodos.info

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις