Μονή Τοπλού

Η Maria Dimitriou κοινοποίησε τη δημοσίευση του Αντώνης Κρήτη Πόλεις.

Ο Αντώνης Κρήτη Πόλεις κοινοποίησε ένα σύνδεσμο στην ομάδα Σητειακά νέα.

9 Ιουνίου στις 1:13 μ.μ. ·

Ο Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Σπανουδάκης είναι ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Ακρωτηριανής, πιο γνωστή ώς Μονή Τοπλού.

Ο Ηγούμενος Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Σπανουδάκης | Σητειακά νέα

Cress arugula peanut tigernut wattle seed kombu parsnip. Lotus root mung bean arugula tigernut horseradish endive yarrow gourd. Radicchio cress…

sitiakanea.gr

http://www.sitiakanea.gr/2017/05/blog-post_84.html

Ο Αρχιμανδρίτης Φιλόθεος Σπανουδάκης είναι ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Ακρωτηριανής, πιο γνωστή ώς Μονή Τοπλού.

Η μονή Τοπλού είναι ένα ξακουστό μοναστήρι στην ανατολική πλευρά της Κρήτης και βρίσκεται 10χλμ ανατολικά της Σητείας και 6χλμ βόρεια του Παλαικάστρου της επαρχίας Σητείας. Η αρχική ονομασία της μονής είναι «Παναγία η Ακρωτηριανή» όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα και σφραγίδες του 15ου ή του 16ου αιώνα. Με την ονομασία «Τοπλού» αναφέρεται πρώτη φορά σε τουρκικό έγγραφο του 1673. Για την προέλευση του ονόματος της μονής Τοπλού έχουν ειπωθεί πολλές εκδοχές με πιο επικρατέστερη την άποψη ότι προέρχεται από την τουρκική λέξη Τοπ ( = κανόνι) εξαιτίας ενός μικρού κανονιού που υπήρχε εκεί από την περίοδο της Ενετοκρατίας και το οποίο όχι μόνο προφύλασσε τη μονή από τους πειρατές αλλά και ειδοποιούσε τα γύρω χωριά εάν διέτρεχε κίνδυνο. Η πιο αληθοφανής όμως εκδοχή από τις υπόλοιπες είναι ότι προέρχεται από τη συγκοπή της λέξης πλού(σιο) καθώς το μοναστήρι διέθετε και διαθέτει ακόμα και σήμερα τεράστια ακίνητη περιουσία ( κτήματα, αμπελώνες, ελαιώνες ). Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα όταν αναφέρονται στη μονή την προσφωνούν με το όνομα «Το Μεγάλο Μοναστήρι»

Η Ιερά Μονή της Παναγίας Ακρωτηριανής και του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου Τοπλού Σητείας, χτίστηκε κατά τον 14ο αιώνα και από τότε, είχε πάντα ενεργό παρουσία στην κοινωνική αλλά και αμπελοοινική ιστορία του τόπου.

Οι μοναχοί ξεκινούν από τις 5 το πρωί, για τα ιερατικά τους καθήκοντα και ασχολούνται καθημερινά έως το βράδυ και με την παραγωγή και φροντίδα των προϊόντων τους.

Ο Ηγούμενος μας καλωσορίζει όλους, μας τακτοποιεί σε ένα στρογγυλό τραπέζι και μας κερνάει παραδοσιακά σκαλτσούνια και καφέ. Παράλληλα, αρχίζει την αφήγηση:

«Το πρώτο μοναστήρι εδώ δημιουργήθηκε το 960 μ.Χ., αλλά η σημερινή Μονή θεμελιώθηκε το 1.300». Ακολούθησε μια συναρπαστική βουτιά πίσω στο χρόνο, από την Ενετοκρατία του 1.204, τον μεγάλο σεισμό του 1.612 έως και την πρόσφατη ιστορία και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εδώ λειτουργούν επίσης δύο μουσεία, το εκκλησιαστικό και το λαογραφικό, με ιστορικά κειμήλια, χειρόγραφα και βιβλία από τον 17ο αιώνα.

Αμπέλια εδώ, καθώς μας είπαν, υπήρχαν από αμνημονεύτων χρόνων. Μέσα στο φοινικόδασος υπήρχε ένα παλιό Μετόχι, ενώ στην περιοχή υπάρχει και ένα πατητήρι του 1709. Η αναμπέλωση εδώ ξεκίνησε το 1975 και πλέον καλλιεργούνται 250 στρέμματα με τις αρχές της βιολογικής καλλιέργειας. 

Ο εθνικός μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης σε ένα ποίημα του λέγει « Αν αποσυνδέσεις την Ελλάδα , θα βρεις ότι αποτελείτε από μια ελιά ένα αμπέλι και ένα καράβι, που σημαίνει, Ότι με αυτά τα τρία μπορείς να την ξαναφτιάξεις.»

Η ελιά, ένα από το τρίπτυχο που συνθέτουν την Ελλάδα, είναι το δέντρο, που κάτω από τον ηλιόλουστο ελληνικό ουρανό, επί αιώνες τώρα, ακούραστα και υπομονετικά συνδέει το απόμακρο παρελθόν με το παρόν και το μέλλον, την αρχαία Ελλάδα του πνεύματος και της σοφίας, του ολυμπιακού δωδεκαθέου, με την χριστιανική Ελλάδα του σήμερον και της ορθοδοξίας.

Ο απλοϊκός λαός μας τραγουδά « ευλογημένο να ’ναι ελιά το χώμα που σε θρέφει και ευλογημένο το νερό που πίνεις απ’ τα νέφη και ευλογημένος τρεις φορές ’Κείνος που σε ’χει στείλει, για το λυχνάρι του φτωχού και τ’ άγιου το καντήλι.»

Η ελιά φαίνεται να έλκει την καταγωγή της από την Ανατολή, την Μεσοποταμία και τη Μικρά Ασία ,από όπου και μετεφέρθη στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο Ηρακλής είναι εκείνος ,ο οποίος ,μετά τους δώδεκα άθλους του , μετάφερε και φύτεψε την πρώτη αγριελιά στη αρχαία Ολυμπία, όπου και πρώτος εις αγώνας δρόμου στεφάνωσε το νικητή.

Στη συνέχεια, η θεά της σοφίας Αθηνά ,αφού κέρδισε στη διαμάχη με τον Ποσειδώνα, έδωσε όχι μόνο το όνομα της στην πόλη της Αθήνας, αλλά και την πρώτη ήμερη ελιά γεμάτη άνθη και καρπούς , μετά από χτύπημα του δόρατός της στον ιερό βράχο, ως αιώνιο σύμβολο σοφίας , δύναμης , αγωνιστηκότητος, ευημερίας, παράκλησης και πανανθρώπινο σύμβολο ειρήνης.

Η ελιά, είναι το ιερό δέντρο όλων των θρησκειών, από τους χρόνους της ειδωλολατρίας μέχρι τους χρόνους της εμφανίσεως των μονοθεϊστικών θρησκειών της μεσογείου και ιδιαιτέρως της χριστιανικής θρησκείας.

Η ελιά, είναι ο ολοζώντανος ύμνος της δημιουργίας του Θεού δια το αειθαλές των φύλλων της δηλώνει την αθανασία. Είναι το ιερό δέντρο που αγαπούν και διεκδικούν όλοι οι πολιτισμοί της μεσογείου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα Είναι το αιωνόβιο δέντρο που μας υπενθυμίζει την κιβωτό του Νώε, την σοφία της Αθηνάς και τον κήπο της Γεσθημανή ου οποίου τα αιωνόβια δέντρα που σώζονται από τους χρόνους του Χριστού, μαρτυρούν, ότι λίγο προ του πάθους του ο Κύριος τα ηγίασε και τα ευλόγησε με τις προσευχές του και τα πότισε με τους ποταμούς του ιδρώτα του προσώπου του.

Ο ποιητής με έμμετρο λόγο μας παρουσιάζει την αυτοβιογραφία της ελιάς:

«Όπου κι αν λάχω κατοικία δεν μ’ απολείπουν οι καρποί, ως τα βαθιά μου γηρατεία δεν βρίσκω στη δουλειά ντροπή, είμαι η ελιά η τιμημένη» «Εδώ στον ίσκιο μου από κάτω ήρθε ο χριστός ν’ αναπαυθή κι ακούστηκε η γλυκιά λαλιά του λίγο προτού να σταυρωθή ,είμαι η ελιά η τιμημένη»

Δίδεται δε αυτό το μύρον, εις τον βαπτιζόμενον, ως «αντίτυπον ου εχρίσθη Χριστός» δια της καθόδου του Αγίου Πνεύματος μετά την ανάβαση εκ του ύδατος του Ιορδάνου.

Οι ελιές στολίζουν τα ξωκλήσια της Κρήτης

Το Άγιο Πνεύμα κατά την ημέρα της Πεντηκοστής κατέβει «εν είδει πυρίνων γλωσσών » επί τους Αποστόλους, οι οποίοι δια της επιθέσεως των χειρών εις τας κεφαλάς των βαπτιζομένων μετέδιδον τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Αργότερα οι Άγιοι Απόστολοι αντί της επιθέσεως των χειρών , διέταξαν να χρίεται ο βαπτισθείς με το Άγιον Μύρον, και δι’ αυτού να λαμβάνει τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Διαυτό:

Πρώτον, χρίεται ο βαπτιζόμενος (επιλέγων ο ιερεύς, σφραγίς δωρεάς πνεύματος αγίου αμήν) εις το μέτωπον, δια να απαλλαγή της καταισχύνης του προπατορικού αμαρτήματος ή άλλης αμαρτίας και με καθαρό και φωτεινό πρόσωπο να βλέπει την δόξα του Θεού.

Δεύτερον, χρίεται εις τα ώτα, δια να ενωτίζεται των λόγων των Αγίων Μυστηρίων .

Τρίτον, εις την όσφρηση, δια να οσφραίνεται την ευωδία της πίστεως και να αποτελεί ο ίδιος «ευωδία ευάρεστον και ευπρόσδεκτον τω Κυρίω» Τέταρτον, εις το στήθος, δια να ενδυθή τον θώρακα της πίστεως και δυνηθή να αντισταθή προς τας μεθοδείας του διαβόλου.

Είναι λοιπόν το χρίσμα, όπως μας βεβαιώνουν και πάλι οι Άγιοι Απόστολοι, «η βεβαίωσις της ομολογίας η «σφραγίς των συνθηκών» είναι το «χάραγμα» δια του οποίου ο πάντων ημών ποιμήν Κύριος Ιησούς, χαράσσει ( σαμώνει ) τα λογικά του πρόβατα.

Χρήσις του Αγίου Μύρου και συνεπώς ελαίου, εκτός του βαπτίσματος εγίνετο εις τους ορθοδόξους χριστιανούς, δια δευτέραν φορά μετά το βάπτισμα, προς τελείωση.

Στο ψαλτήριο του προφητάνακτος Δαυίδ αναγινώσκομεν «ύψωσα εκλεκτόν εκ του λαού μου, εύρον Δαυίδ τον δούλον μου, εν ελαίω αγίω μου έχρισα αυτόν».

Εις το δοξαστικό των αποστίχων του εσπερινού της ακολουθίας των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης αναφέρεται «… όθεν δεξάμενος την γνώσιν του πνεύματος, ιερεύς τε χρισθείς και βασιλεύς ελαίω, εστήριξας την εκκλησίαν του Θεού …».

Κατά τα εγκαίνια ιερού ναού, επίσης, χρίεται η Αγία Τράπεζα και ολόκληρος ο ναός, χρίονται το Άγιο Ποτήριον, ο Δίσκος, οι ιερές εικόνες, οι καμπάνες και διάφορα άλλα εκκλησιαστικά σκεύη.

Το έλαιον επίσης, χρησιμοποιείται ως μέσον φωτιστικό εις τους ναούς, από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους και ιδιαιτέρως στις κατακόμβες. Εις τας κανδήλας των Αγίων, ως φωτιστικό, ως δώρο ικεσίας και προσφοράς και προς χρήση από το έλαιον αυτό, υγιών και ασθενών για ευλογία και θεραπεία. «μη εξόν έστω προσάγεσθαι τι έτερον προς το θυσιαστήριον ή έλαιον εις την λυχνίαν και θυμίαμα τω καιρώ της αγίας προσφοράς».

Ο ιερός Χρυσόστομος ομιλεί περί της λυχνίας που ευρίσκεται εις το ναόν « ως πολλώ τιμιωτέρας και ηδίονος ή η εν τω οίκω λάμπουσα » και εξηγώντας τον λόγο προσθέτει «και ίασιν όσοι, μετά πίστεως και ευκαίρως ελαίω χρισάμενοι, νοσήματα έλυσαν». (Χρυσ. Ομιλ.ΛΒ εις Ματθαίον)

Πρέπει δε το έλαιον που προσφέρεται εις την εκκλησία να είναι αγνό, παρθένο λάδι της ελιάς και σε καμία περίπτωση κατωτέρας ποιότητος ή σπορέλαιο.

Περιπτώσεις πολλές θεραπείας αρρώστων, δι’ αλήψεως ελαίου ,κατόπιν προσευχής, συναντόμεν εις πολλά συναξάρια και βίους αγίων. Η Αγία ημών Εκκλησία εκ των προαναφερθέντων περιπτώσεων , ευρυτάτη χρήση και πρωταρχική αγιαστική και θεραπευτική θέση του ελαίου, παρέχει εις το μυστήριο του Αγίου Ελαίου, ή Ευχελαίου, όπως συνηθέστερα αποκαλείται, προς ίασιν ψυχών και σωμάτων και προς περιφρούρηση πιστών, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται εις το πρώτο τροπάριον του κανόνος του Αρσενίου « ελαίω της ευσπλαχνίας Δέσποτα , ο ιλαρύνων αεί, ψυχάς ομού και σώματα βροτών και φρουρών εν ελαίω πιστούς Αυτός και νυν οικτείρησον , τους δι ελαίου προσοιόντας σοι». Το Ευχέλαιον, είναι το έβδομο εκ των μυστηρίων, των δοθέντων υπό του Ιησού Χριστού ,δια των Αγίων Αποστόλων, προς σωτηρία των ανθρώπων. Ευχέλαιον, ίσον Άγιον Έλαιον.

Δηλαδή ιερά τελετή και τύπος θείου ελέους, που δια καταλλήλων ευχών, έχει επικληθεί και κατέλθει η χάρις του Αγίου Πνεύματος , μεταβάλλοντας το κοινό έλαιον, εις άγιον, προς ίασιν σωματικών και ψυχικών νοσημάτων και θείου ελέους δωρεά.

Κατά προτροπήν του αγίου Ιακώβου του Αδελφοθέου, «ασθενεί τις εν υμίν , προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και προσευξάσθωσαν επ’ αυτόν, αλείψαντες αυτόν ελαίω, εν τω ονόματι του Κυρίου , και η ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα και εγερεί αυτόν ο Κύριος καν αμαρτίας εί πεποιηκώς αφεθήσεται αυτώ»

Εις το κατά Μάρκον ευαγγέλιον ( κεφ.ΣΤ) πληροφορούμεθα ότι, αποσταλέντες υπό του Κυρίου οι Απόστολοι ανά δύο, δια να κηρύξουν κατά πόλεις, ήλειφον πολλούς αρρώστους ελαίω και εθεράπευον.

Εις τας Αποστολικάς διαταγάς ,παρατίθεται μικρά ευχή με την οποία παρακαλείται Κύριος Σαβαώθ ο Θεός, ίνα δια Ιησού Χριστού αγιάσει το ύδωρ και το έλαιον και δώσει εις αυτό «δύναμιν υγείας εμποιητικήν, νόσων απελαστικήν, δαιμόνων φυγαδευτικήν, πάσης επιβουλής διωκτικήν.»( Αποστ.Διατ Η 29 Migne 1, 1125).

Mετά μισό περίπου αιώνα, εις το προσευχητάριον του Σεραπιώνος, υπάρχει ευχή , «εις έλαιον νοσούντων, ή εις άρτον, ή εις ύδωρ» συνθετοτέρα, « επικαλούμεθάσε, τον έχοντα πάσαν την εξουσίαν και δύναμιν, …και δεόμεθα, ώστε εκπέμψαι, δύναμιν ιατικήν από των ουρανών, του Μονογενούς, επί το έλαιον τούτο, ίνα γένηται τοις χριομένοις, ή μεταλαμβάνουσι των κτίσματων Σου τούτων, εις αποστολήν πάσης νόσου και πάσης μαλακίας, εις αλεξιφάρμακον παντός δαιμονίου, εις εκχωρισμόν παντός πνεύματος ακαθάρτου, εις αφορισμόν παντός πνεύματος πονηρού, εις εκδιωγμόν παντός πυρετού και ρίγους και πάσης ασθενείας, εις χάριν αγαθήν και άφεσης αμαρτημάτων …».

Ότι ο σκοπός του Ευχελαίου, εκτός των σωματικών νόσων, είναι και η άφεσις αμαρτημάτων, διδασκόμεθα από τον Ιάκωβον τον Αδελφόθεον, όπου το ΄Αγιον Έλαιον, εις την αρχαίαν Εκκλησίαν, απαντάται συνηνωμένον, με το μυστήριο της μετανοίας.

Εις την ακολουθία του Αγίου Ελαίου, του εν χρήσει ευχολογίου, ευρίσκομεν σχετικές ευχές.

«΄Αναρχε, αδιάδοχε, Άγιε αγίων, ο τον Μονογενήν Σου Υιόν εξαποστείλας, ιώμενον πάσαν νόσον και πάσαν μαλακίαν των ψυχών και των σωμάτων ημών καταπέμψον το Άγιον Σου πνεύμα, και αγίασον το έλαιον τούτο …»

Άλλη ευχή, «Γένοιτο Κύριε, το έλαιον τούτο, έλαιον αγαλλιάσεως, έλαιον αγιασμού, ένδυμα βασιλικόν, θώραξ δυνάμεως , πάσης διαβολικής ενεργείας αποτρόπαιον, σφραγίς ανεπιβούλευτος, αγαλίαμα καρδίας ,ευφροσύνη αιώνιος, ίνα και εν τούτω οι χριόμενοι , τω της αναγεννήσεως ελαίω, φοβεροί ώσι τοις υπενάντιοις …»

Άλλη, «Πάτερ άγιε ίασαι τον δούλον σου (…) εκ της περιεχούσης αυτόν σωματικής και ψυχικής ασθενείας και ζωοποίησον αυτόν, δια της χάριτος του Χριστού σου».

Εξ’ όσων προηγουμένως ανεφέρθησαν, παρακολουθήσαμε την χρήσιν του ελαίου υπό της ορθοδόξου εκκλησίας, εις τους πιστούς της, προς ίασιν και αγιασμόν ψυχής και σώματος και ως όπλον εις το στάδιον κατά της πάλης του κακού και εφόδιον ζωής αιωνίου.

Απομένει να επισημάνουμε, ότι και κατά την ύστατη στιγμήν, της εξόδου εκ του παρόντος βίου, προς την πέραν του τάφου ζωήν, η αγία ημών εκκλησία και πάλιν προπέμποντας τους πιστούς της, τους ραντίζει και τους επιχέει με έλαιον ευσπλαχνίας και δώρον θείου ελέους ,το οποίον, δεν είναι πλέον όπλον και εφόδιον ενάρξεως πνευματικών αγώνων, αλλά σημείον του τέλους της αθλήσεως και σύμβολον καταλήξεως και τερματισμού της πάλης του κακού.

Τούτο το έλαιον όμως ,είναι ένα απλό λάδι της κανδύλας του νεκρού και δεν έχει καμία σχέση, ούτε με το επορκιστικόν έλαιον, το προ του βαπτίσματος, ούτε με το έλαιον του Αγίου Μύρου, που χρησιμοποιούμε μετά το βάπτισμα , αλλά ούτε και με το λάδι του Ευχελαίου. Η καλλιέργεια της ελιάς και η φροντίδα δια την παραγωγή αρίστης ποιότητας ελαιολάδου, πάντοτε απασχόλησε και απασχολεί την εκκλησία και ιδιαίτερα πολλές μοναστικές αδελφότητες.

Χαρακτηριστικό είναι το προσωνύμιο της Παναγίας, ως «ελαιοβρύτισσας», μετά το γενόμενο θαύμα, της πληρώσεως του κενού πίθου δι΄ ελαίου, εις το Άγιον Όρος.

Η ημετέρα Ιερά Μονή της Παναγίας της Ακρωτηριανής, συνεχίζουσα παράδοση αιώνων ελαιοκαλλιέργιας και παραγωγής αρίστης ποιότητας ελαιολάδου, αισθανομένη το υψηλό κοινωνικό της χρέος, προς τους κατοίκους της περιοχής, προέβη εσχάτως εις την δημιουργίαν, ομάδας βιοκαλλιεργητών ,εις την επαρχία Σητείας, πρωτοστατούσα εις τον πατροπαράδοτο τρόπο ελαιοκαλλιέργιας , παραγωγής , επεξεργασίας και τυποποίησης βιολογικού ελαιολάδου, εις ιδιοκτήτους εγκαταστάσεις της ομάδας , το οποίον, εκτός της καλύψεως των υλικών και πνευματικών αναγκών του τόπου ,επιτυχώς εξάγεται, εις αρκετές χώρες του εξωτερικού, προβάλλουσα διεθνώς την περιοχή μας και συμβάλλουσα εις την περαιτέρω επέκταση της βιολογικής καλλιέργειας ,με σκοπό, την ποιοτική αναβάθμιση του προϊόντος, την βιολογική προστασία του καταναλωτή , την βιοποικιλότητα του περιβάλλοντος και την οικονομική ενίσχυση του παραγωγού.

http://www.sedik.gr/el/

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΝΝΑΡΑΚΗΣ