«Χελιδόνισμα» στο Σιτοχώρι Σερρών

Ο χρήστης Maria Dimitriou κοινοποίησε ένα σύνδεσμο.

15 ώρες ·

 

homouniversalisgr.blogspot.com

ΧΕΛΙΔΟΝΙΣΜΑΤΑ

«Χελιδόνισμα» στο Σιτοχώρι Σερρών το 1967 sitochori-serron Πανάρχαιο…

 

«Χελιδόνισμα» στο Σιτοχώρι Σερρών το 1967 sitochori-serron

Πανάρχαιο έθιμο, ζωντανό μέχρι σήμερα σε αρκετά χωριά της Ελλάδας.

Οι Λαογράφοι τα συνδέουν με τα Αρχαία χελιδονίσματα. Το τραγούδι, μάλιστα, ξεκινάει με τον ίδιο στίχο: 

«ήλθε ήλθε χελιδών καλάς ώρας άγουσα, καλούς ενιαυτούς, επί γαστέρα λευκά, επί νώτα μέλιανα…» 

Το έθιμο πέρασε στους Βυζαντινούς χρόνους, διασώθηκε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όπως περιγράφει η Άννα Τριανταφυλλίδου στα Μακεδονικά ηθογραφήματα «Άλλοι καιροί» στην πόλη των Σερρών και έφτασαν στις μέρες μας. 

Το πρωί της 1ης Μαρτίου τα παιδιά (αγόρια και κορίτσια),κρατώντας ένα ξύλινο ομοίωμα της χελιδόνας πλημμυρίζουν τους δρόμους τραγουδώντας: «Χελιδόνα έρχεται απ’την Μαύρη θάλασσα….» και μοιράζουν τους γνωστούς «Mάρτηδες» (στριφτό νήμα από κόκκινη και άσπρη κλωστή) για να μη μας «πιάνει» ο Μάρτης. Που σημαίνει ότι οι αχτίδες του Μαρτιάτικου ήλιου είναι τόσο καυτές που κινδυνεύουμε να μαυρίσουμε. Και δεδομένου στην παράδοση ότι οι γυναίκες έπρεπε να είναι «αφράτες» και «άσπρες» σαν το γάλα, έπρεπε να φυλαχθούν. 

Η συνήθεια να δένουμε στο χέρι μας την ασπροκόκκινη κλωστή «για να μη μας κάψει ο Μάρτης», οι λαογράφοι την συνδέουν με την «κρόκη» που οι μύστες των Ελευσίνιων Μυστηρίων έδεναν στο πόδι ή στο χέρι τους. 

Τον «Μάρτη»τον βγάζουμε από το χέρι μας, όταν δούμε το πρώτο χελιδόνι ή πελαργό, τον βάζουμε κάτω από μία πέτρα κάνοντας συγχρόνως και μία ευχή ή πάλι τον κρεμάμε στον φράχτη της αυλής, να τον πάρουν τα χελιδόνια και να χτίσουν τη φωλιά τους. 

http://www.les.gr/

O Γεώργιος Μέγας («Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας») καταγράφει ένα τραγούδι από τα «χελιδονίσματα» στις Μέτρες της Θράκης όπου δύο παιδιά παίρνουν ένα καλάθι, το γεμίζουν φύλλα κισσού και περνούν μέσα από αυτό ένα ραβδί’ στην άκρη του ραβδιού προσαρμόζουν τη χελιδόνα, ένα ξύλινο ομοίωμα πτηνού. Γύρω στον λαιμό της χελιδόνας υπάρχουν κουδουνάκια, που ηχούν, καθώς κινείται το ραβδί από το οποίο αυτή κρέμεται. Τα παιδιά με το καλάθι της χελιδόνας πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν:

Ήρθε, ήρθε χελιδόνα

ήρθε κι άλλη μελιηδόνα, 

κάθισε και λάλησε, 

και γλυκά κελάδησε: 

Μάρτη, Μάρτη μου καλέ, 

και Φλεβάρη φοβερέ, 

κι αν φλεγίσεις κι αν τσικνίσεις, 

καλοκαίρι θα μυρίσεις. 

Κι αν χιονίσεις κι αν κακίσεις, 

πάλιν άνοιξιν θ’ανθίσεις. 

Θάλασσαν επέρασα 

και στεριάν δεν ξέχασα, 

κύματα κι αν έσχισα, 

έσπειρα, ‘κονόμησα. 

Έφυγα κι αφήκα σύκα, 

και σταυρόν και θημωνίτσα, 

κι ήρθα τώρα κιηύρα φύτρα, 

κι ηύρα χόρτα, σπάρτα, βλίτρα, 

βλίτρα, βλίτρα, φύτρα, φύτρα. 

Συ, καλή νοικοκυρά, 

έμπα στο κελάρι σου, 

φέρ’ αυγά περδικωτά, 

και πουλιά σαρακοστά, 

δώσε και μιαν ορνιθίτσα, 

φέρε και μια κουλουρίτσα… 

Μέσα ‘δω πού’ρθαμε τώρα, 

μέσα γεια, μέσα χαρά, 

στον αφέντη, στην κυρά, 

στα παιδιά και στους γονείς 

σ’όλους τους τους συγγενείς. 

Μέσα Μάρτης, έξω ψύλλοι, 

έξ’ οχτροί, σας τρών’ οι σκύλοι. 

Μέσα φίλοι, μέσα φτήνεια, 

και χαρές, χοροί, παιγνίδια. 

Η νοικοκυρά παίρνει λίγα φύλλα κισσού από το καλάθι της χελιδόνας, τα τοποθετεί στο κοτέτσι, για να γεννούν πολλά αυγά οι κότες, και δίνει ένα ή δυο αυγά στα παιδιά που ξεκινούν για άλλο σπίτι. Όπως είναι γνωστό, ο βαθυπράσινος κισσός είναι σύμβολο της αειθαλούς βλαστήσεως και θεωρείται μέσο ικανό να μεταδώσει τη θαλερότητα και τη γονιμότητα στις όρνιθες και τα άλλα ζώα. Έπαιρναν για αμοιβή γλυκίσματα και χρήματα, κάτι ανάλογο με την αμοιβή από τα κάλαντα, δίνοντας ευχές για ευημερία και ευγονία. Πρόκειται για έθιμο που κατάγεται από την αρχαιότητα, όπως αποδεικνύει το «χελιδόνισμα», δηλαδή το τραγούδι της χελιδόνας, που μας παρέδωσε ο Αθήναιος γύρω στα 200 μ.Χ., αλλά ανάγεται σε πολύ παλιότερα χρόνια.

Στο σημερινό «χελιδόνισμα» συνεχίζεται το αρχαίο τραγούδι αγερμού, που έλεγαν ομάδες παιδιών στην αρχή της άνοιξης. Η ομοιότητα του σημερινού τραγουδιού με το αρχαίο είναι πραγματικά εντυπωσιακή, τόσο στο λεκτικό ύφος όσο και στα επιμέρους θεματικά στοιχεία και την οικονομία της σύνθεσης τους (μήνυμα του ερχομού της άνοιξης με την επάνοδο του χελιδονιού, χαιρετισμός του φτερωτού αυτού προπομπού της χαρούμενης εποχής, επωδική αποδίωξη του κακού από το σπίτι, ευχή υπέρ των ενοικούντων, αίτηση δώρων):

Ἦλθε, ἦλθε χελιδών,

καλάς ὥρας ἄγουσα 

καλούς ἐνιαυτούς… 

https://ilovethrace.wordpress.com/

 

https://www.youtube.com/watch?v=9ORXkZLUbYk