Η ελιά όπως κάθε φυτό χρειάζεται λίπανση
κάθε χρόνο. Η ποσότητα λιπάσματος, ο τύπος λιπάσματος και ο χρόνος
εφαρμογής καθορίζονται μετά από μελέτη πάρα πολλών παραγόντων.
Γενικά η ελιά απαιτεί κυρίως τα πιο κάτω λιπαντικά στοιχεία:
ΑΖΩΤΟ (Ν):
Το στοιχείο που χρειάζεται σε μεγάλες
ποσότητες και κάθε χρόνο. Η ελιά αντιδρά σχεδόν πάντα θετικά στη σωστή
και επαρκή λίπανση με άζωτο. Είναι ίσως το στοιχείο με τη μεγαλύτερη
ποσοτικά έλλειψη στην καλλιέργεια της ελιάς.
Επίδραση αζώτου: Ευνοεί τη βλάστηση, την καρπόδεση, την ανάπτυξη του καρπού και γενικά την εν γένει ανάπτυξη του φυτού. Το άζωτο (Ν) ως στοιχείο κυκλοφορεί σε πολλές μορφές.
Παράδειγμα λιπασμάτων: Θειική αμμωνία (21% Ν), νιτρική αμμωνία (34% Ν), ουρία (46% Ν) κ.α.
Ποσότητα αζώτου: Από βιβλιογραφική
ανασκόπηση φαίνεται ότι για τις συνθήκες της Κρήτης χορήγηση 800 φρ. –
1000 γρ. καθαρού αζώτου/ δέντρο/έτος (πρδ. 4,5 κιλά θειική αμμωνία ή 3
κιλά νιτρική ή 2 κιλά ουρία) είναι αρκετή αν και στην πράξη χορήγηση
μεγαλύτερων από τις παραπάνω ποσότητες είχαν ακόμη καλύτερα
αποτελέσματα.
Σε μακροχρόνια πειράματα που έχουν λάβει
χώρα στο Ινστιτούτο Υποτροπικών Φυτών και Ελιάς Χανίων βρέθηκε ότι
χορήγηση 800 γρ. Ν/δέντρο/έτος αύξησε την παραγωγή από 51,8%-105,63% σε
σχέση με τις ελιές που δε λιπάνθηκαν καθόλου με Ν.
Περίοδος εφαρμογής αζώτου
Πολύ κρίσιμες περίοδοι κατανάλωσης αζώτου από το δέντρο είναι:
1. Από την έναρξη σχηματισμού νέας βλάστησης (Φεβρουάριο – Μάρτιο) έως και την καρπόδεση (Μάιο)
2. Στάδιο ξυλοποίησης ενδοκαρπίου (τέλη Ιουλίου-αρχές Αυγούστου για τις συνθήκες της Κρήτης).
Τις παραπάνω περιόδους η ελιά πρέπει να είναι επαρκώς εφοδιασμένη με άζωτο.
Πρακτικές συμβουλές.
- Μην κοιτάτε μόνο το όνομα του λιπάσματος αλλά κυρίως ελέγξτε τι περιέχει % από το κάθε στοιχείο.
- Το κόστος σακιού δεν έχει πολύ μεγάλη σημασία. Αυτό που έχει σημασία είναι το κόστος ανά μονάδα.
- Μην λιπαίνετε χωρίς τη γνώμη τεχνικού γεωπόνου.
- Να κάνετε όποτε είναι δυνατόν ανάλυση εδάφους – σας γλιτώνει από άσκοπες λιπάνσεις άρα και άσκοπα έξοδα.
Mην ξεχνάτε: Οι τρεις αριθμοί που αναγράφονται πάνω στις συσκευασίες
των λιπασμάτων αναγράφουν την επί τοις εκατό (%) περιεκτικότητά τους στα
τρία στοιχεία (άζωτο, φώσφορος, κάλιο). Παράδειγμα το λίπασμα
«δεκαπεντάρι» δηλαδή λίπασμα με σύνθεση 11-15-15 περιέχει: 11% άζωτο,
15% φώσφορο, 15% κάλιο = 41% σύνολο λιπαντικών μονάδων.
ΦΩΣΦΟΡΟΣ (Ρ):
Η ελιά γενικά δεν καταναλώνει φώσφορο σε
μεγάλες ποσότητες και δεν αντιδρά πάντα στην προσθήκη του στοιχείου
αυτού. Στην Κρήτη παρατηρούνται πολύ σπάνια φαινόμενα έλλειψης φωσφόρου.
Γενικά προσθήκη Ρ στην ελιά συνίσταται να γίνει μετά από ανάλυση
εδάφους ή εναλλακτικά συστήνεται να προστίθεται με φειδώ (πρδ. 10-20
μονάδες Ρ2Ο5 ανά στρέμμα κάθε 3-4 έτη). Μην ξεχνάμε και το υψηλό κόστος
αγοράς του.
ΚΑΛΙΟ (Κ):
Παλαιότερα υπήρχε η άποψη ότι η ελιά δεν
χρειάζεται να λιπαίνεται με κάλιο διότι ‘το κάλιο το παράγει το έδαφος’
. Σήμερα έχει αποδειχθεί ότι το κάλιο είναι απαραίτητο κυρίως τις χρονιές όπου αναμένουμε παραγωγή (βεντέμα). Το κάλιο είναι σημαντικό στοιχείο για την ελαιογέννεση δηλαδή την επί τοις εκατό (%) περιεκτικότητα σε λάδι του ελαιοκάρπου. Επίσης το κάλιο καθιστά το φυτό πιο ανθεκτικό σε μυκητολογικές παθήσεις, την ξηρασία και τον παγετό.
Κάθε 100 κιλά ελαιοκάρπου απομυζούν από το έδαφος περίπου 1000 γρ.
καλίου (Κ2Ο). Το κάλιο πρέπει να προστίθεται σε ικανοποιητικές ποσότητες
κάθε χρόνο το πολύ κάθε δύο χρόνια.
Ποσότητα καλίου: Ενδεικτικά αναφέρουμε
ότι η ποσότητα του καλίου που μπορεί να προστεθεί ανά δέντρο τη χρονιά
που αναμένουμε παραγωγή είναι από 500 γρ. – 1000 γρ. Κ2Ο/παραγωγικό
δέντρο πρδ. 1- 2 κιλά θειικού καλίου (50% Κ2Ο) / δέντρο.
Προσοχή: Στους αρδευόμενους ελαιώνες
μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάλιο και υπό μορφή νιτρικού (46% Κ2Ο) ή
υδατοδιαλυτού θειικού καλίου (50% Κ2Ο) με υδρολίπανση, την περίοδο
σκλήρυνσης του ενδοκαρπίου (κουκούτσι), περί τα τέλη Ιουλίου για τις
συνθήκες της Κρήτης με ποσότητα 0,5-1,0 κιλό/δέντρο. Με την παραπάνω
τεχνική επιτυγχάνεται τόσο βελτίωση της περιεκτικότητας του καρπού σε λάδι όσο και μείωση του φαινομένου της παρενιαυτοφορίας.
ΒΟΡΙΟ (Β):
Ιχνοστοιχείο ή αλλιώς μικροστοιχείο το
οποίο έχει δημιουργήσει τα τελευταία χρόνια πολλά προβλήματα στην
άνθηση, καρπόδεση και γενικά στη συνολική παραγωγή της ελιάς. Έλλειψη
Βορίου (Β) παρατηρείται τόσο σε νεαρά όσο και σε αιωνόβια δέντρα. Πολλές
χλωρώσεις (κιτρινίλες) που παρατηρούνται στα δέντρα σε κορυφαία φύλλα οφείλονται σε έλλειψη Βορίου (Β). Μεγάλη έλλειψη από το στοιχείο αυτό μπορεί να προκαλέσει ακόμα και ξήρανση μικρών ή και μεγαλύτερων κλάδων και να οδηγήσει σε πλήρη ακαρπία. Συνίσταται να προστίθεται είτε στη βασική λίπανση με μορφή βόρακα
(250-500γρ. δέντρο), είτε ως συστατικό βασικής λίπανσης με
περιεκτικότητα του λιπάσματος σε βόριο έως 0,6% Επίσης μπορεί να
προστεθεί και με ψεκασμό την περίοδο της άνθησης – καρπόδεσης. Το στάδιο
αυτό (άνθηση-καρπόδεση ) είναι το πιο κρίσιμο στάδιο κατανάλωσης
βορίου.
Παρενιαυτοφορία
Είναι το φαινόμενο όπου ενώ το
ελαιόδεντρο βρίσκεται σε πλήρη καρποφορία (βεντέμα) και παράγει
ικανοποιητικά, την επόμενη χρονιά παρατηρείται απότομα πτώση της
παραγωγής που δεν οφείλεται σε παθολογικά ή σε κλιματολογικά αίτια Το
φαινόμενο είναι πιο έντονο σε μη ποτιστικούς ελαιώνες. Μείωση της
έντασης του φαινόμενου της παρενιαυτοφορίας μπορεί να γίνει με
κατάλληλες τεχνικές κλαδέματος και λίπανσης από τον παραγωγό. Συνοπτικά:
Α. Κλάδεμα: Τα ενήλικα δέντρα πρέπει κάθε χρόνο να κλαδεύονται μέτρια (καθάρισμα) γιατί:
Το κλάδεμα ευνοεί την παραγωγή νέας καρποφόρας βλάστησης.
Αφαιρούνται όλοι οι ξηροί και μη καρποφόροι βλαστοί που είναι αποτέλεσμα σκιάσεως.
Περιορίζονται οι διαστάσεις του δέντρου και αυξάνεται ο φωτισμός.
Πρέπει να γίνεται αφαίρεση λαίμαργων
βλαστών κυρίως από εσωτερικό της κόμης του δέντρου και ανανέωση στις
παραγωγικές ποδιές περιφερειακά με αφαίρεση όλων των ξερών βλαστών.
Εποχή κλαδέματος: Αμέσως μετά τη συλλογή του ελαιοκάρπου και πριν την έναρξη έκπτυξης της νέας βλάστησης. Μην ξεχνάτε:
Στις πυκνοφυτεμένες ελιές (λιγότερο από 7
x 7 ) δεν είναι λύση το αυστηρότερο κλάδεμα. Το μόνο που μπορεί να
αυξήσει την παραγωγή στην περίπτωση αυτή είναι η εκρίζωση μερικών
δέντρων.
Το ξύλο είναι η μεγάλη «αποθήκη» της
ελιάς. Πριν κλαδέψετε ξύλο να είστε σίγουροι ότι δεν μπορείτε να το
αποφύγετε (πρδ. όπως στο κλάδεμα ανανέωσης).
Μετά το κλάδεμα να γίνεται πάντα ένας ψεκασμός με χαλκούχο σκεύασμα. Έτσι δεν αυξάνεται η προσβολή από τους γνωστούς όγκους – καρκινώματα και προστατεύεται το δέντρο από πολλά άλλα προβλήματα.
Β. Λίπανση: Παρά το γεγονός ότι η
καλλιέργεια της ελιάς είναι τόσο ανεπτυγμένη και αποδίδει γενικά καλή
πρόσοδο στον παραγωγό είναι ίσως η λιγότερο «λιπασμένη» καλλιέργεια.
Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Μετά από χρόνιες παρατηρήσεις
μπορούμε να κάνουμε τις παρακάτω ενδεικτικές προτάσεις για αρδευόμενους
ελαιώνες με μέση παραγωγή 50-80 κιλά καρπού/δέντρο:
- Βασική λίπανση με κάλιο, βόριο και φώσφορο (ανά 3-4 έτη ο φώσφορος) την περίοδο Νοεμβρίου-τέλη Δεκεμβρίου,
- Επιφανειακή λίπανση με άζωτο την περίοδο από τέλη Ιανουαρίου-αρχές Μαρτίου,
- Διαφυλλικός ψεκασμός με βόριο και άζωτο προανθικά,
- Διαφυλλικός ψεκασμός με βόριο και κάλιο στο τέλος της καρπόδεσης,
- Υδρολίπανση με άζωτο αμέσως μετά την καρπόδεση,
- Υδρολίπανση με νιτρικό ή θειικό κάλιο περί τα μέσα- τέλη Ιουλίου,
- Υδρολίπανση με άζωτο αρχές Σεπτεμβρίου, Σύνολο μονάδων/δέντρο/έτος: Ν: 1350 γρ., P2O5: 200 γρ., K2O: 960 γρ.
Κόστος: Για όλες τις παραπάνω λιπάνσεις
ενδεικτικό κόστος αγοράς λιπασμάτων είναι λιγότερο από 3 ευρώ/δέντρο
(1,2Kgr ελαιολάδου). Εάν το κόστος ή τα συνακόλουθα έξοδα
(εργατικά-άρδευση κ.λ.π.) των παραπάνω είναι πολλά μπορεί εναλλακτικά να
γίνουν μόνο οι εφαρμογές 1,2,3,6 που κρίνονται πιο απαραίτητες με
σύνολο κόστους από 2,0-2,2 euro. Ας μην ξεχνάμε ότι σήμερα το μέσο
σύνηθες κόστος λίπανσης / ενήλικο δέντρο είναι 1,2-2,5 euro / δέντρο.
Με άξονα τις παραπάνω ενδεικτικές
τεχνικές και πάντα σε συνεργασία με το γεωπόνο μπορεί ο καλλιεργητής να
αναμένει μία σταδιακή αύξηση της απόδοσης των ελαιοδέντρων και
ταυτόχρονα σταδιακή μείωση του φαινόμενου της παρενιαυτοφορίας ώστε να
επιτευχθεί το καλύτερο, κατά το δυνατό, οικονομικό αποτέλεσμα.
