Η ΤΡΙΤΗ ΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ
ΤΟΥ Θ' ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΡΗΤΟΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
Ι
Σημαντική ανακοίνωση του
Βόλφ Ντίτριχ Νιμάιερ (W. D. Niemeyer), Διευθυντή του Γερμανικού
Αρχαιολογικού Ινστιτούτου, για τον αποικισμό της Μιλήτου της Μικράς
Ασίας από Μινωίτες στις αρχές της 2ης π.Χ. χιλιετίας έρχεται να
επιβεβαιώσει, κυρίως μέσα από ευρήματα κεραμεικής παραγωγής, την
"Θαλασσοκρατορία του Μίνωα" που όπως όλα δείχνουν κατέρρευσε μετά από
μια μεγάλη φυσική καταστροφή, την ηφαιστειακή έκρηξη της Θήρας. Είναι
πολύ εντυπωσιακό ότι στρώματα τέφρας από την έκρηξη βρέθηκαν και στη
Μίλητο. Ανάλογα ευρήματα ανακοίνωσε χθες στο Κρητολογικό Συνέδριο η
ερευνητική ομάδα του Ζαν Ντρισέν (Jan Driessen) από τις ανασκαφές του
Παλαικάστρου στην Ανατολική Κρήτη. Έτσι, για πρώτη φορά, τα ανασκαφικά
ευρήματα έρχονται να συνδεθούν σαν τα κομμάτια ενός παζλ που
τεκμηριώνουν την υπόθεση της ηφαιστειακής καταστροφής ενός ισχυρού και
ακμαίου πολιτισμού.
ΙΙ
Ο Ύμνος των Πρώτων
Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, ακούσθηκε χθες για πρώτη φορά μετά από 105
χρόνια.
Το σπάνιο αυτό ηχητικό ντοκουμέντο, διάρκειας 5΄
παρουσίασε η κα Ζαχαρένια Σημανδηράκη Προϊσταμένη των Ιστορικών Αρχείων
Κρήτης, χθες κατά την 3η ημέρα των εργασιών του Διεθνούς Κρητολογικού
Συνεδρίου στην Ελούντα. Πρόκειται για την ηχογράφηση από
το paper roll που έκρυβε μια πιανόλα, ιδιοκτησίας του Πρίγκιπα
Γεωργίου, η οποία εκποιήθηκε το 1959 και βρίσκεται σήμερα στην κατοχή
του συλλέκτη κ. Philipps, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο Πρίγκιπας Γεώργιος, που
το 1898 ανέλαβε καθήκοντα ως Ύπατος Αρμοστής στην Κρήτη, ήταν
Αντιπρόεδρος του 12μελούς Συμβουλίου των Ολυμπιακών Αγώνων και επί
τρίμηνο αντικατέστησε τον Διάδοχο Κωνσταντίνο, στην Προεδρία του
Συμβουλίου.
Έτσι, κατά την κα. Σημανδηράκη, δικαιολογείται το
πώς κατείχε στην πιανόλα του το paper roll με τον Ύμνο των Α΄
Ολυμπιακών Αγώνων.
H σύνθεση του Ύμνου, ανετέθη στον Κερκυραίο ποιητή Σπύρο Σαμάρα. Οι στίχοι είναι του Κωστή Παλαμά.
Στις 25/3/1896, κατά την έναρξη των Ολυμπιακών
Αγώνων, στο Καλλιμάρμαρο, ο Σ. Σαμάρας, διευθύνει την Ορχήστρα που
αποτελούν οι Φιλαρμονικές των Αθηνών, της Φρουράς, του Ναυτικού, της
Κέρκυρας, της Λευκάδας, της Ζακύνθου, της Πάτρας και του Λαυρίου.
Τους στίχους του Κ. Παλαμά, ερμηνεύουν 350 χορωδοί.
III
Σύνοψη της Δεύτερης Ολομέλειας με θέμα
"Διαχρονία της Πολιτικής Γεωγραφίας.
Δρόμοι επικοινωνίας στο εσωτερικό και στο εξωτερικό"
Κυρίαρχη σχέση στο
γεωγραφικό χώρο της ΝΑ Μεσογείου, κατέχει η Κρήτη κατά την Μεσο-Μινωική
Περίοδο Ι και ΙΙ. Όπως ανακοίνωσε κατά την τρίτη (χθεσινή) ημέρα των
εργασιών του Θ΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου ο Wolf Dietrich Niemeier,
Διευθυντής του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στην Αθήνα, πίσω από την
παράδοση του θαλασσοκράτορα Μίνωα, υπάρχει μια ιστορική πραγματικότητα
σύμφωνα με την οποία, η υιοθέτηση της ναυσιπλοΐας από την Μινωική Κρήτη
της επέτρεψαν να έχει τον έλεγχο του διαμετακομιστικού εμπορίου στην
περιοχή.
Η οικιακή κεραμική-μινωικής τεχνοτροπίας-
στο Καστρί Κυθήρων, στην Κάρπαθο, στην Μίλητο, στο σύμπλεγμα των
Κυκλάδων, στην Πελοπόννησο, τη Θάσο, είναι οι αποδείξεις του συστήματος
διακίνησης, ενώ υπάρχουν ενδείξεις που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι λίγο
μετά την έναρξη της Παλαιοανακτορικής περιόδου πόλεις στο σύμπλεγμα των
Κυκλάδων, αλώθηκαν βίαια από τους Μινωίτες.
Η ανάγκη για απόκτηση
χαλκού, μολύβδου, χρυσού και κασσίτερου - που δεν υπάρχουν στην Κρήτη -
προκαλεί την οργάνωση δικτύων εμπορίας που απλώνονται μέχρι την
Ανατολία που είναι πλούσια σε μεταλλεύματα. Οι Μινωίτες με τους
διερμηνείς τους αγοράζουν κασσίτερο από διαμετακομιστικούς σταθμούς της
Εγγύς Ανατολής. Ο κασσίτερος ερχόταν με καραβάνια, που περνούσαν από
τη Μεσοποταμία, από το Αφγανιστάν.
Στο εσωτερικό, η Κρήτη κατά την Μεσομινωική Ι και
ΙΙ περίοδο, έχει λιθόστρωτο οδικό δίκτυο και σύστημα φυλακίων για τα
απομακρυσμένα οδικά σημεία της ενδοχώρας.Στα χρόνια της Βενετοκρατίας, οι δρόμοι
επικοινωνίας τόσο στο εξωτερικό όσο και εσωτερικό του νησιού, ανακοίνωσε
η κα Ε. Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη, καθηγήτρια του
Ιονίου Πανεπιστημίου, είναι κυρίως θαλάσσιοι και όχι οδικοί. Οι δρόμοι
που οδηγούν από την Δαμάστα και την Γόρτυνα στο Χάνδακα, από τη Σούδα
στα Χανιά, είναι έργα που αποδίδονται στους Βενετούς. Οι αρχές
φροντίζουν με πολλές κατασκευές και ανακατασκευές για την καλή
κατάσταση των λιμανιών του νησιού. Δεν μπορούν να ελέγξουν όμως την
πειρατεία και το λαθρεμπόριο που ανθεί στην Ανατολική και Νότια Κρήτη.
Ο Χάνδακας είναι το κέντρο διαμετακομιστικού εμπορίου της Κρήτης, τα
Χανιά και το Ρέθυμνο, κέντρα υποδοχής προϊόντων και προώθησής τους στην
ενδοχώρα του νησιού.
Παράλληλα με το κρατικό αρχίζει το ιδιωτικό
εμπόριο. Από την Ιεράπετρα, την Παχειά Άμμο προς τον Χάνδακα, τη
Μεσσαρά και την Κίσσαμο. Από τον Χάνδακα προς τη Βενετία και την Ευρώπη.Η Κρήτη γίνεται η πιο σημαντική βάση της
Βενετίας στη ΝΑ Μεσόγειο. Κατά την πολιορκία του Χάνδακα, η δράση των
λιμανιών μειώνεται αλλά η επικοινωνία και οι εμπορικές σχέσεις με τα
λιμάνια περιοχών που έχουν κατακτηθεί από τους Οθωμανούς συνεχίστηκε. Ωστόσο, η μεγάλη αλλαγή, συντελείται κατά
την αμέσως επόμενη (Οθωμανική) περίοδο.
Οι δρόμοι της Κρήτης και της Μεσογείου, ο
χαρακτήρας του εμπορίου και της οικονομίας κατά τον αι. 1750-1850,
συνιστούν ένα "αδύνατο ζεύγμα" κατά τον κ. Β. Κρεμμυδά, καθηγητή στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Οι νέοι δρόμοι επικοινωνίας οργανώνονται
βορειότερα από τους παλιούς, για να εντάξουν και την Οθωμανική
Αυτοκρατορία (επομένως και την Ελλάδα) στους Ευρωπαϊκούς δρόμους του
εμπορικού καπιταλισμού. Σ' αυτούς, δεν εντάσσεται η Κρήτη. Η κατάκτησή
της, έχει ως αποτέλεσμα την αναστάτωση στις καλλιέργειες, και την
απονεύρωση της οικονομίας, που εντάσσεται πλέον κι εξυπηρετεί μόνον τις
διοικητικές ανάγκες και δομές, όχι όμως και το εμπόριο. Η
μονοκαλλιέργεια της αμπέλου, αντικαταστάθηκε από την μονοκαλλιέργεια τη
ελιάς και η εργοστασιακή παραγωγή προσανατολίζεται στην σαπωνοποιία.
Στο νησί οργανώνονται 45 μονάδες που απορροφούν ετησίως 2.200.000
οκάδες λάδι. Στα Σφακιά αρχίζει η κατασκευή πλοίων 150-170 τόνων για
την κάλυψη της μεταφοράς του σαπουνιού στην Κων/πολη, τη Θεσσαλονίκη,
τη Σμύρνη κα τη Συρία.Το παραγόμενο προϊόν, κακής ποιότητας,
λόγω προμήθειας δεύτερης ποιότητας βοηθητικών υλών για την παραγωγή
του, είναι -όταν ταξιδεύει στη Δύση- πρώτη ύλη για τις σαπωνοποιίες που
έχουν κέρδος 25-30%.
Κυρίως όμως, η Κρήτη αδυνατεί να ενταχθεί
στη 'μοντέρνα' οικονομία της Δύσης. Τόσο η γη όσο και η βιομηχανία
(κυρίως σαπωνοποιεία) και το εμπόριο ανήκουν κατά συντριπτικό μέρος
στους Οθωμανούς που λειτουργούν μέσα στο προστατευτικό προκαπιταλιστικό
σύστημα της Αυτοκρατορίας. Οι Έλληνες Κρητικοί είναι κατά το πλείστον
"υπάλληλοι" αυτών των Οθωμανών. Η κατάσταση αυτή θα ανατραπεί με την
εκπλήρωση της νέας εθνικής συνείδησης και την ένταξη της Κρήτης στον
Ελληνικό κορμό.
ΛΗΞΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ
Με την Kαταληκτήρια
Συνεδρία το μεσημέρι του Σαββάτου 6 Οκτωβρίου έπεσε η αυλαία του 9ου
Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου. Στη σύντομη αυτή τελετή μίλησε με πολύ
θερμά λόγια εκ μέρους των συνέδρων ο καθηγητής Gerald Cadogan
Διευθυντής της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής. Το καταληκτήριο λόγο
εξεφώνησε ο Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής του Συνεδρίου καθηγητής
Θεοχάρης Δετοράκης. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Πρόεδρος,
πραγματοποιήθηκαν στο Συνέδριο 339 προφορικές εισηγήσεις στα Τμήματά
του (περισσότερο από 90% των προγραμματισθεισών), όλες οι εισηγήσεις
στην Ολομέλεια, όλα τα εργαστήρια και οι επτά από τις οκτώ
προγραμματισμένες παρουσιάσεις έργου επιστημονικών φορέων. Χαιρετισμό
απηύθυνε ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας κ. Δημήτρης Αποστολάκης. Ο Ειδικός
Γραμματέας του Συνεδρίου κ. Αλέξης Καλοκαιρινός ενημέρωσε τους
Συνέδρους για τον τρόπο με τον οποίο η διοργανώτρια του Συνεδρίου
Εταιρία Κρητικών Ιστορικών Μελετών αποφάσισε να χειρισθεί το μεγάλο
έργο της έκδοσης των Πεπραγμένων του Συνεδρίου που προβλέπεται να
υπερβούν σε όγκο εκείνα του προηγουμένου Συνεδρίου κατά 30-50%,
φτάνοντας ενδεχομένως τις 5.000 σελίδες. Σύμφωνα με την απόφαση της
Ε.Κ.Ι.Μ. το υλικό θα διαταχθεί σε μεγάλες θεματικές και χρονολογικές
ενότητες καθεμιά από τις οποίες μπορεί να απαρτίζει έναν ή
περισσότερους τόμους. Οι τόμοι αυτοί θα εκδίδονται αυτοτελώς, με την
ολοκλήρωση της συγκρότησης και της τυπογραφικής προετοιμασίας τους. Με
τον τρόπο αυτό κάθε τόμος θα είναι συνεκτικότερος και η συνολική έκδοση
ευχρηστότερη. Επιπλέον, οι πρώτοι τόμοι των Πεπραγμένων θα καταστεί
δυνατό να κυκλοφορήσουν εντός του έτους 2002.
Πριν από την Καταληκτήρια Συνεδρία πραγματοποιήθηκε η τελευταία Ολομέλεια του Συνεδρίου με θέμα "Απολογισμός και προοπτικές των Κρητολογικών ερευνών".
Η Ολομέλεια έγινε με τη μορφή τριών διαδοχικών πάνελ εισηγητών, ένα
για κάθε Τμήμα του Συνεδρίου, σε αντιστοιχία με τις μεγάλες περιόδους
της Κρητικής ιστορίας:
Για την κατάσταση και τις προοπτικές των
ερευνών στην περιοχή των προϊστορικών και αρχαίων ελληνικών χρόνων
μίλησαν οι καθηγητές κ. Στυλιανός Αλεξίου και Antonino di Vita, καθώς
και ο διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου κ. Χαράλαμπος Κριτζάς. Το
πάνελ των μέσων χρόνων απαρτίσθηκε από τους καθηγητές κ. Θεοχάρη
Δετοράκη, Όλγα Γκράτσιου, και Στέλλα Παπαδάκη-Όκλαντ. Για τους
νεώτερους χρόνους μίλησαν η προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους
κα. Ζαχαρένια Σημανδηράκη και η ερευνήτρια της Ακαδημίας Αθηνών κα.
Ελένη Γαρδίκα-Κατσιαδάκη.
Η Ολομέλεια του Συνεδρίου κατά την
Καταληκτήρια Συνεδρία ενέκρινε ψήφισμα για τη συγγραφή λεξικού της
κρητικής διαλέκτου καθώς και δύο ψηφίσματα με τα οποία εκφράζεται
ανησυχία για τους κινδύνους που διατρέχουν οι αρχαιολογικοί χώροι της
Κρήτης από την αυθαίρετη δόμηση. Τα ψηφίσματα αυτά έχουν ως εξής:
- "Η Ολομέλεια του Θ΄ Διεθνούς Κρητολογικού
Συνεδρίου εκφράζει την ανησυχία της για την αυθαίρετη δόμηση στην Κρήτη
και όλως ιδιαιτέρως στην αρχαιολογική ζώνη της Κνωσού και στους λοιπούς
αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης. Η Ολομέλεια του συνεδρίου καλεί την
Πολιτεία να αποκαταστήσει τις περιοχές των αρχαιολογικών χώρων
εφαρμόζοντας την κείμενη νομοθεσία. Η Ολομέλεια αντιτίθεται σε κάθε
νομιμοποιητική της αυθαιρεσίας ενέργεια."
- "Η Ολομέλεια του Θ΄ Διεθνούς Κρητολογικού
Συνεδρίου εκφράζει την ανησυχία της για την αλλοίωση του άμεσου χώρου
προστασίας του σημαντικού Μεσοβυζαντινού Φρουρίου Κάστελος, Βαρυπέτρου
Χανίων και της πρώτης ζώνης του ομώνυμου αρχαιολογικού χώρου. Η
Ολομέλεια καλεί το αρμόδιο Υπουργείο Πολιτισμού να επανεξετάσει την
επιχειρούμενη νομιμοποίηση των εκτεταμένων αυθαιρέτων επεκτάσεων
οικοδομικού συγκροτήματος, που ανεγείρεται με μεγάλη υπέρβαση της
εγκεκριμένης άδειας."
Τέλος, μέσα σε ατμόσφαιρα
συγκίνησης η σκυτάλη για την οργάνωση του επόμενου Κρητολογικού
Συνεδρίου, που θα γίνει το 2006 στα Χανιά, πέρασε στα χέρια του
Φιλολογικού Συλλόγου "Χρυσόστομος" που έχει οργανώσει με επιτυχία το 2ο
και 6ο Συνέδριο (1966 και 1986, αντιστοίχως). Την ανάθεση της
οργάνωσης αποδέχθηκε από το βήμα του Συνεδρίου ο Πρόεδρος του Συλλόγου
κ. Αντώνης Πετρουλάκης.
Όπως έλεγαν στα πηγαδάκια
των Συνέδρων μετά τη λήξη των εργασιών ορισμένοι από τους
διαπρεπέστερους ερευνητές, όπως ο βρετανός καθηγητής Peter Warren και ο
βέλγος καθηγητής Yves Duhoux, που συμμετέχουν ανελλιπώς στα Κρητολογικά
Συνέδρια από το 1966 ο πρώτος, και από το 1971 ο δεύτερος, το 9ο
Κρητολογικό Συνέδριο ήταν ξεκάθαρα το καλύτερο τόσο από την άποψη της
οργάνωσης, όσο και από την άποψη της ποιότητας των επιστημονικών
εργασιών. Η γενική εντύπωση από το 9ο Διεθνές Κρητολογικό Συνέδριο
φαίνεται να δικαιώνει τις επιλογές των οργανωτών να καινοτομήσουν χωρίς
να μεταβάλουν τον ανοιχτό διεπιστημονικό χαρακτήρα του Συνεδρίου. Οι
σπονδυλωτές Ολομέλειες, τα εργαστήρια, οι ανηρτημένες ανακοινώσεις, οι
παρουσιάσεις έργου των επιστημονικών φορέων έδωσαν ένα νέο στίγμα που θα
δημιουργήσει τη δική του παράδοση εμπλουτίζοντας την έκφραση της
επιστημονικής μελέτης του κρητικού παρελθόντος. Τα Πεπραγμένα του
Συνεδρίου θα αποτυπώσουν τα βήματα αυτής της έρευνας προσθέτοντας ένα
νέο μεγάλο κεφάλαιο στην γνώση και στον προβληματισμό μας.
Από το Γραφείο Τύπου
του Θ΄ Διεθνούς Κρητολογικού Συνεδρίου
Παρουσίες