Αναδημοσίευση άρθρου από Νέα Ακρόπολη
http://www.nea-acropoli-ioannina.gr/arxaiwn-politismwn/afrikh.html
ΑΦΡΙΚΗ
Η Αίγυπτος
υπήρξε το λίκνο ενός από τους αρχαιότερους και μακροβιότερους
πολιτισμούς του πλανήτη μας. Η αρχή του πολιτισμού της χάνεται στα βάθη
του χρόνου. Τα πρώτα ανθρώπινα ίχνη στην Αίγυπτο ανάγονται σε εποχές που
δύσκολα μπορούν να προσδιοριστούν χρονολογικά.
Ένας
από τους μεγαλύτερους σε διάρκεια πολιτισμούς, αυτός της Αιγύπτου,
διάρκεσε περισσότερο από 3000 χρόνια και επηρέασε πολλούς άλλους
πολιτισμούς.. Γι αυτό πολλοί αρχαιολόγοι πιστεύουν κι αναζητούν σε
άλλους πολιτισμούς στοιχεία αιγυπτιακής επιρροής και δεν έχουν άδικο
αφού είναι κοινός τόπος για τους επιστήμονες ότι οι Αιγύπτιοι
σηματοδότησαν το δρόμο της επιστήμης και των τεχνών και σ' αυτούς πρέπει
να αποδώσουμε τις πρώτες-πρώτες ανακαλύψεις που οδήγησαν στην σημερινή
επιστήμη.
Τι μπορούμε
όμως να πούμε για την αρχή του πολιτισμού της Αιγύπτου; Πώς ξεκίνησε;
Εδώ θα χρειαστούμε τη βοήθεια των μύθων και των παραδόσεων που έγιναν
γνωστοί σε μας από τον "Πατέρα της Ιστορίας" Ηρόδοτο, ο οποίος συνέλεξε
τις πληροφορίες του από τους Αιγυπτίους ιερείς, αλλά και από άλλους
Έλληνες σοφούς που επισκέφθηκαν την Αίγυπτο. Οι παραδόσεις αυτές
αναφέρουν ότι οι πρώτες δυναστείες που κυβέρνησαν τη χώρα σε πολύ παλιές
εποχές ήταν θεϊκές. Ακολούθησαν αργότερα ημιθεϊκές δυναστείες και τέλος
φτάνουμε στις ιστορικές εποχές, όπου οι κυβερνήτες της χώρας είναι
άνθρωποι.
Η
Αίγυπτος, η χώρα του μυστηρίου φανέρωσε κάποια από τα μυστικά της κατά
τους ελληνιστικούς χρόνους όπου οι Πτολεμαίοι, οι διάδοχοι του Μ.
Αλεξάνδρου στην Αίγυπτο, κατάφεραν να συνδυάσουν αρμονικά την αιγυπτιακή
μαγεία και μυθολογία με την ελληνική φιλοσοφία, με αποκορύφωμα τα πολύ
σημαντικά λεγόμενα "Ερμητικά Κείμενα".
Η
Αίγυπτος δίνει μια εικόνα αιωνιότητας και Μυστηρίου. Το γεγονός ότι
έχει αμετακίνητους τους θεούς της κατά τη διάρκεια όλων αυτών των αιώνων
είναι κάτι που δεν έχει κατορθωθεί ποτέ. Η Θρησκεία της υπήρξε η πιο
ισχυρή. Είναι άνθρωποι που ποτέ δεν αμφισβήτησαν τη Μοίρα του ανθρώπου
στη Γη ούτε την ύπαρξη του Θεού. Τη δίψα τους για την αιωνιότητα την
"έπλασαν" σε κτίρια που ακόμα και σήμερα είναι τα πιο ανθεκτικά της
Υδρογείου. Τα πιο σημαντικά και διαχρονικά της κτίσματα είναι οι Πυραμίδες.
Η
πυραμίδα είναι μια τεράστια δομή που συμβολίζει το Ιερό Βουνό και τον
παγκόσμιο αγώνα της ανθρωπότητας να φτάσει στον ουρανό. Αποτελεί μέρος
ενός συνόλου λειτουργικών κατασκευών προορισμένων για μεταθανάτια και
μυητική λατρεία. Είναι η "εικόνα του κόσμου" και περιέχει τις τέσσερις
κατευθύνσεις του διαστήματος. Αυτό το τυπικό σύνολο είναι πράγματι
κατασκευασμένο σε συνάρτηση με δύο καλά καθορισμένους άξονες: ο ένας
ακολουθώντας την πορεία του ήλιου οδηγεί στην Πυραμίδα, ο άλλος
ανεβαίνοντας το ρεύμα του Νείλου μας φέρνει στην “Αρχή”
Πέρα
από την αρχιτεκτονική μοναδικότητα και μεγαλείο, η μεγάλη πυραμίδα
θεωρείται από εσωτεριστικές πηγές ως ένα σύμβολο που περικλείει
μυστηριώδεις αναλογίες και αριθμούς που κωδικοποιούν τα μυστήρια του
Κόσμου. Η Ε. Π. Μπλαβάτσκυ υποστηρίζει στο έργο της "Μυστική Δοξασία"
(II, 432) ότι η "μεγάλη πυραμίδα" κτίστηκε πολύ πιο πριν από τον Χέοπα,
ως ναός μυήσεων και ότι ο Χέοπας της έδωσε άλλη χρήση αφού στην εποχή
του δεν χρησιμοποιούνταν πλέον για μυήσεις.
Σημαντική
προσφορά είχε και η Αίγυπτος στις επιστήμες. Οι γιατροί της Αιγύπτου
γνώριζαν πώς να κολλάνε σπασμένα κόκαλα, είχαν μελετήσει τη δομή του
εγκεφάλου, ήξεραν ότι ο παλμός προέρχεται από την καρδιά. Μπορούσαν να
θεραπεύσουν πολλές ασθένειες όπως προκύπτει από τους ιατρικούς παπύρους
που έχουν βρεθεί. Οι Αιγύπτιοι γνώριζαν ό,τι κι εμείς αν όχι περισσότερα
για την κίνηση της γης γύρω από τον άξονά της και την κλίση του, την
απόσταση από τον ήλιο και πολλά άλλα αστρονομικά φαινόμενα παρόλο που
δεν είχαν τον τεχνικό εξοπλισμό που διαθέτουμε εμείς σήμερα. Είναι άξιο
απορίας πως ένας πολιτισμός αναδυόμενος -θεωρητικά- από την νεολιθική
εποχή να υπολογίζει με τέτοια ακρίβεια αστρονομικά και γαιοδετικά
δεδομένα που ο σημερινός πολιτισμός μας μετά βίας κατάφερε να αποκτήσει
τους δυο τελευταίους αιώνες.
Οι
επιστήμες ήταν στενά συνυφασμένες με την Μαγεία. Η μαγεία θεωρείται ως η
συνιστάμενη των επιστημών και η πηγή από την οποία γεννήθηκαν αργότερα
όλες οι θετικές επιστήμες. Εκτός από τα μαθηματικά και την αστρολογία
από τους κόλπους της μαγείας γεννήθηκε και η χημεία, η νεότερη και
πρακτικότερη των φυσικών επιστημών Η αρχαία Αίγυπτος υπήρξε ο κατεξοχήν
τόπος της Μαγείας. Η μαγεία μέσω του μυστικισμού ήταν συνδεδεμένη στενά
με την θρησκεία της Αιγύπτου. Ο Μάγος στην Αίγυπτο έπρεπε
να είναι ένας άνθρωπος σοφός, που γνωρίζει την ουσία των πραγμάτων, τις
σχέσεις που συνδέουν στον κόσμο τους ζωντανούς οργανισμούς με την νεκρή
ύλη και της μεταξύ αυτών συμπάθειες ή αντιπάθειες. Δηλαδή όπως θα
λέγαμε σήμερα, τους φυσικούς νόμους. Επίσης ο μάγος έπρεπε να γνωρίζει
την ιατρική, τα μαθηματικά και να είναι αστρολόγος.
Πάνω
από όλα η Αίγυπτος έχει να προσφέρει την σπουδαία Ηθική της. Η Ηθική
αποτελεί από μόνη της έναν ολόκληρο τρόπο σκέψης που είναι ο σκελετός
και η βάση του πολιτισμού της Αιγύπτου. Στα κείμενα που έχουμε συλλέξει
συναντάμε ένα ανθρωπισμό τόσο βαθύ με μυστικιστικά και ιερά στοιχείου
που διαποτίζουν όλες τις όψεις της, θείας, κοινωνικής και ατομικής ζωής,
όπως είναι η λεγόμενη αρνητική εξομολόγηση" του εκσαρκωμένου υποψηφίου
προς την πνευματική απελευθέρωση, ο οποίος απαντώντας αρνητικά στις
αντίστοιχες ερωτήσεις προχωρούσε στην αιωνιότητα.
Ας
ταξιδέψουμε στον μυστήριο πολιτισμό εκείνων των ανθρώπων που έπλασαν
φοβερούς κώδικες ηθικής όπως είναι η "Βίβλος της Απόκρυφης Εστίας" ή
"Βίβλος των Νεκρών " που θεωρήθηκαν από μεγαλοφυείς Έλληνες σαν μια
κορυφή. Είναι δυνατόν, ο Σόλων , ο Πλάτων, ο Πλωτίνος, ο Ιάμβλιχος, ο
Πρόκλος και τόσοι άλλοι να ήταν αφελείς ή ακόμη κι ανόητοι, όταν
επαινούσαν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τα Μυστήρια της Αιγύπτου;
Οι υπόλοιποι πολιτισμοί της Αφρικής
ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΗΠΕΙΡΟΥ
Η
ήπειρος αυτή ονομάστηκε "Αφρική" για πρώτη φορά τον 2ο π.Χ. αι. από
τους Ρωμαίους, πιθανόν από το όνομα της φυλής "Αφαρίκας" που ζούσε γύρω
από την αρχαία Καρχηδόνα, κοντά στη σημερινή Τύνιδα. Η ονομασία αυτή, αν
και αναφερόταν μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή, γενικεύτηκε για ολόκληρη
την ήπειρο, που αλλιώς ονομάζεται σήμερα Μαύρη ήπειρος, λόγω του
χρώματος των κατοίκων της.
ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ
Πρόκειται
για μία πολύ αρχαία ήπειρο. Οι έρευνες έχουν φέρει στο φως ευρήματα
οστών από ανθρώπινους προϊστορικούς τύπους που έχουν μεγαλύτερη ηλικία
από εκείνα της Ευρώπης. Επίσης χρησιμοποιούνταν εργαλεία τουλάχιστον
500.000 πριν (π.χ. από τον λεγόμενο Ατλαντάθρωπο). Αυτό δείχνει ότι αυτό
που βλέπουμε σήμερα στην Αφρική δεν είναι ένδειξη του πώς η ανθρωπότητα
ήταν στην παιδική της ηλικία, αλλά του ότι είναι κατάλοιπο πολύ αρχαίων
πολιτισμών του μακρινού παρελθόντος που εκφυλίστηκαν και συνεχίζουν να
εκφυλίζονται συνεχώς ως την τελική τους εξάλειψη.
ΙΣΤΟΡΙΑ
Μέχρι
πριν έναν αιώνα η Αφρική ήταν ελάχιστα γνωστή, αν και βρίσκεται πολύ
κοντά στην Ευρώπη. Η έρημος της Σαχάρας τη χωρίζει ουσιαστικά σε δύο
κομμάτια : στη βόρεια ή λευκή Αφρική και στην κάτω από τη Σαχάρα ή Μαύρη
Αφρική, με πολύ διαφορετική ιστορική εξέλιξη και περιορισμένη
επικοινωνία και ανταλλαγή.
Μερικοί
από τους πιο έντονους σταθμούς στην ιστορία της ήταν η κατάκτησή της
από τους Αραβες που ξεκίνησε το 639 μ.Χ., η εισχώρηση του Ισλαμισμού ως
θρησκείας (που πολλές φορές μάλιστα χρησιμοποιήθηκε σαν πρόσχημα για
κατακτήσεις και για ίδρυση αυτοκρατοριών από ηγεμόνες). Μερικά από τα
πιο δυνατά κράτη της Μ. Ηπείρου ήταν η Γκάνα, η αυτοκρατορία του Μάλι,
το Κράτος του Σουγκάι, τα βασίλεια Μπουγκάντα, Κιτάρα, Τόρο, Ακόλε.
Εξερευνήσεις
Την
εποχή του ευρωπαϊκού μεσαίωνα δεν υπήρχε κανένα ενδιαφέρον για την
Αφρική. Από το 1433 άρχισε η εξερεύνηση των δυτικών ακτών. Ο
Βαρθολομαίος Ντιαζ, ο Βάσκο ντε Γκάμα, ο Ρενέ Καγιέ, ο Λίβινγκστον και ο
Στάνλεϋ αποτελούν μερικούς από τους σημαντικότερους εξερευνητές που
ταξίδεψαν και γνώρισαν αυτή την αρχαία ήπειρο.
Στο
δεύτερο μισό του 19ου αι. έγινε η πραγματική εξόρμηση και επιδρομή των
ευρωπαϊκών κρατών στη Αφρική. Ακολούθησαν ιεραπόστολοι, έμποροι,
στρατιωτικά αποσπάσματα, αποικιοκράτες, μοίρασμα των περιοχών της σε
Γαλλία, Αγγλία, Ιταλία, Πορτογαλία, Ισπανία, Γερμανία. Δεσμεύτηκαν
φυσικές πηγές, χώροι, ανθρώπινο δυναμικό για σκοπούς ξένους προς τους
ντόπιους πληθυσμούς.
Σιγά
σιγά άρχισαν να δημιουργούνται ανεξάρτητα αφρικανικά κράτη με
πρωτοπόρους σ΄αυτό το θέμα την Αίγυπτο, τη Νοτιοαφρικανική Ένωση και την
Λιβερία.
ΦΥΛΕΣ
Η
Αφρική κατοικείται κυρίως από τη νέγρικη φυλή. Διακρίνονται μέσα σ'
αυτήν οι Πυγμαίοι με το πολύ χαμηλό ανάστημα (ισημερινή Αφρική), οι
Βουσμάνοι και οι Οττεντότοι (Ν. Αφρική) επίσης με χαμηλό ανάστημα και
συσσώρευση λίπους στους γλουτούς. Οι Πυγμαίοι σε πανάρχαιες εποχές
κυριάρχησαν σε ολόκληρη την Αφρική και ήταν γνωστοί στον Όμηρο και τον
Ηρόδοτο. Νέγροι : Είναι η βασική φυλετική ομάδα της Μ. Αφρικής. Γενικά
έχουν ψηλό ανάστημα, σκούρο δέρμα, επίμηκες κρανίο και σγουρά μαλλιά.
Επίσης συναντάμε την Αιθιοπική φυλή που έχει σχηματιστεί από την
επιμειξία των Νέγρων του Νότου και των λαών του Βορρά.
ΓΛΩΣΣΕΣ
Υπάρχουν
4 μεγάλες αφρικανικές γλωσσικές οικογένειες : α) νιγηρο - κογκολέζικη,
β) νειλο - σαχαριανή, γ) αφρο - ασιατική, δ) οικογένεια Χοϊσαν Υπάρχουν
και 2 ελεύθερες γλώσσες, η σουαχίλι και η χάουσα που χρησιμοποιούνται
ανάμεσα σε άτομα με διαφορετική μητρική γλώσσα.
ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Η
σημερινή έρευνα δείχνει ότι οι αφρικάνικες λατρείες βρίσκονται σε
παρακμή εδώ και αιώνες. Οι τελετουργικοί τύποι χάνουν τη μεταφυσική τους
ουσία και μετατρέπονται σ' ένα είδος φολκλόρ. Οι παραδόσεις υποχωρούν
και υιοθετούνται ξένα ήθη και έθιμα. Μερικές χαρακτηριστικές πίστεις των
διαφόρων ομάδων της Μ.Αφρικής :
Η
Πίστη σ΄έναν Ανώτατο Θεό είναι ευρέως διαδεδομένη στις διάφορες ομάδες
ιθαγενών της Μ. Αφρικής, το όνομα του οποίου αλλάζει ανάλογα με τη φυλή
για την οποία μιλάμε.
Δαίμονες,
καλοί και κακοί, αλλά πανίσχυροι, κυριαρχούν στα φυσικά φαινόμενα,
προκαλούν θάνατο ή αντίθετα προστατεύουν και καθοδηγούν τους ανθρώπους.
Ο
κόσμος είναι γεμάτος από αόρατα όντα που οι κοινοί θνητοί δεν μπορούν
να δουν, αλλά οι μάγοι μπορούν να τα εξουσιάζουν.Η αρρώστια και ο
θάνατος δεν θεωρούνται φυσικές καταστάσεις, αλλά το αποτέλεσμα γοητειών
και μαγείας.
Η
ψυχή μετά το θάνατο συνεχίζει να υπάρχει σε άλλους κόσμους και
διαστάσεις. Σε ορισμένες φυλές πιστεύεται ότι η βροχή είναι απόδειξη της
επικοινωνίας και διαμεσολάβησης των προγονικών ψυχών στους θεούς, οι
οποίες προστατεύουν και φροντίζουν τους ζωντανούς απογόνους τους.
Συχνά συναντάται επίσης η πίστη στη μετενσάρκωση ή στη μετεμψύχωση.
Φετιχ.
Τα φετιχ, αντικείμενα που συνδέονται με δυνάμεις και πνεύματα,
πιστεύεται ότι έχουν την ικανότητα να διώχνουν τις δυστυχίες και τους
κακούς δαίμονες. Φτιάχνονται από διάφορα υλικά, συνήθως ξύλο, ψάθα,
κόκαλα, ελεφαντόδοντο, φτερά κ.α. και αποτελούν μεσίτες μεταξύ του
ανθρώπου και του Θεού. Είναι έντονα φορτισμένα με παραψυχολογικές
δυνάμεις και κατέχουν ένα είδος μαγικής ψυχής που τους δίνει τρομερή
δύναμη σε όλα τα επίπεδα.
TΕΧΝΗ
Βραχογραφίες.
Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά είδη τέχνης της Αφρικής είναι οι
βραχογραφίες. Υπάρχουν σε χιλιάδες σπήλαια σε ολόκληρη την ήπειρο,
κυρίως στη Σαχάρα και στη Ν. Αφρική. Χρονολογικά ξεκινάνε από τη νεότερη
Παλαιολιθική ως και τη Νεολιθική εποχή. Πολλές από τις βραχογραφίες
αποδίδονται στους Βουσμάνους, αλλά κάποιες φανερώνουν την παρουσία
εθνολογικών ομάδων που έχουν εξαφανιστεί πια.
Χορός.
Ο χορός είναι η υψηλότερη μορφή τέχνης στη Μ. Αφρική. Αποτελεί ένα
είδος συμβολικής γλώσσας που εκφράζει πλήθος συναισθημάτων. Ενώνει όλους
τους λαούς της Αφρικής και αποτελεί τη μυστικιστική έκφραση της
θρησκείας. Η αφρικανική μουσική έχει δημιουργηθεί για τον χορό. Πολλές
φορές συνοδεύεται από τραγούδι. Ιερά τύμπανα : Στενά συνδεδεμένα με τη
μουσική και το χορό είναι και τα ιερά τύμπανα. Υπάρχουν σε διάφορα
μεγέθη και σχήματα και συνήθως συνοδεύουν ρυθμικά το χορό και
χρησιμοποιούνται στις διάφορες τελετές. Τα "Ντικομάνα" είναι τα πιο
ενδιαφέροντα από όλα τα τύμπανα, θεωρούνται θεοί και η φύλαξή τους
ανατίθεται σε ειδικά επιλεγμένα άτομα. Τα παίζουν μόνο μυημένοι και τα
παρουσιάζουν μία ή δύο φορές το χρόνο, συνήθως την εποχή της σποράς.
Είναι το ισχυρότερο μέσο επίκλησης στους προγόνους για να στείλουν
βροχή.
ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ
Τα ερείπια του Ζιμπάμπουε
Ζιμπάμπουε
σημαίνει "πέτρινα σπίτια". Πρόκειται για ερείπια που ανακαλύφτηκαν εδώ
και έναν αιώνα στο βορρά του Λιμπόπο από έναν κυνηγό. Αποτελούν μία
κατασκευή από πέτρες πολύ καλά συναρμολογημένες. Πιστεύεται ότι εκεί
υπήρξε ένα πολιτισμικό κέντρο με έντονη θρησκευτική ζωή, εφόσον βρέθηκαν
βωμοί, αίθουσες για τελετές, ιερά συμβολικά ζώα. Σήμερα οι ιθαγενείς
φοβούνται αυτά τα ερείπια και ισχυρίζονται ότι εκεί κατοικούν κακά
πνεύματα και οι σκιές των παλιών Βασιλιάδων.
ΟΜΑΔΑ Χ
Έτσι
ονομάζεται ένα κέντρο πολιτισμού στο Νείλο της Νουβίας, που υπήρξε
μέχρι τον 6ο αι. Σύμφωνα με τους σκελετούς που βρέθηκαν, επρόκειτο για
μία ομάδα της μαύρης φυλής με σημαντικά πολιτιστικά στοιχεία. Είχαν
μοναρχικό σύστημα, αναπτυγμένη διαχείριση, θρησκεία γεμάτη σύμβολα και
υψηλά νοήματα.
Ανακαλύφτηκαν
επίσης αναπαραστάσεις αιγυπτιακών, ρωμαϊκών και ελληνικών θεοτήτων,
πράγμα που δείχνει μία σωστή γνώση για τους συμβολισμούς των πολιτισμών
αυτών. Η ομάδα Χ παραμένει ένα αίνιγμα για τους ερευνητές, αλλά είναι
φανερό ότι πρόκειται για ένα κέντρο πολιτισμού που κατάφερε να
αφομοιώσει στοιχεία των σημαντικών πολιτισμών εκείνης της εποχής,
δίνοντας όμως τα δικά του χαρακτηριστικά.
