H ζωδιακή αστρολογία δεν διαμορφώθηκε
από τον μυστικισμό των ιερέων της Μεσοποταμίας αλλά από τον ορθολογισμό
των μαθηματικών και αστρονόμων της ελληνιστικής εποχής
Είναι η ΑΣΤΡΟΛΟΓΙΑ ελληνική;
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 18/06/2006 00:00
Μινιατούρα του ζωδιακού κύκλου με τους
μήνες του έτους από χειρόγραφο των Πρόχειρων Κανόνων που ο Πτολεμαίος
είχε συντάξει για αστρολογική χρήση (Βιβλιοθήκη Βατικανού)
H αστρολογία και τα ωροσκόπια
αποτελούν σήμερα στοιχεία της καθημερινής ζωής. Πολλοί συμπολίτες μας
συμβουλεύονται «τα άστρα» για να λάβουν σημαντικές αποφάσεις ή και μόνο
για να ενημερωθούν σχετικά με το τι πρόκειται να τους συμβεί στο μέλλον.
Ενα από τα στοιχεία που κάνουν τους ανθρώπους να εμπιστεύονται την
αστρολογία είναι και η θρυλούμενη μυστικιστική της θεμελίωση από τους
Χαλδαίους, τους σοφούς μάγους της Βαβυλωνιακής Μεσοποταμίας. H άποψη
αυτή όμως βασίζεται μόνο στην αστρολογική παράδοση της ελληνιστικής
εποχής και όχι στα γραπτά κείμενα των Βαβυλωνίων που έχουν διασωθεί και,
όπως έχει διαπιστωθεί, είναι λανθασμένη. H αλήθεια είναι ότι η
πρωτόγονη αστρολογία των Βαβυλωνίων δεν είχε κανένα από τα
χαρακτηριστικά των σύγχρονων ζωδιακών ωροσκοπίων, τα οποία, αντίθετα,
φαίνεται ότι έχουν τις ρίζες τους στην Αίγυπτο της εποχής των
Πτολεμαίων.
Οι Βαβυλώνιοι είχαν αναπτύξει ένα σύστημα γραφής επάνω σε πήλινες πινακίδες που ονομάστηκε σφηνοειδής,
από το σχήμα του αποτυπώματος που άφηνε η γραφίδα επάνω στον πηλό.
Εχουν ανακαλυφθεί δεκάδες χιλιάδες πινακίδες αυτού του είδους στη
Μεσοποταμία, οι περισσότερες από τις οποίες είναι πίνακες με οικονομικά
στοιχεία. Οι παλαιότερες πινακίδες χρονολογούνται από το 1600 π.X. αλλά
τα πρώτα αστρολογικά κείμενα εμφανίζονται χίλια χρόνια αργότερα και
περιέχουν «χρησμούς» που ερμηνεύουν αστρονομικά φαινόμενα, όπως π.χ.
εκλείψεις ή εμφανίσεις κομητών, αλλά δεν έχουν καμία σχέση με την ημέρα
γέννησης. Ωροσκόπια με τη σημερινή έννοια, δηλαδή προβλέψεις για το
μέλλον βασισμένες στην ημέρα γέννησης ενός ανθρώπου, έχουν διασωθεί
καμιά δεκαριά και όλα, εκτός από ένα, είναι της εποχής των Σελευκιδών,
δηλαδή των βασιλέων της Μεσοποταμίας μετά τον Μέγα Αλέξανδρο. Στα
ωροσκόπια αυτά όμως δεν αναφέρονται πουθενά οι ζωδιακοί αστερισμοί,
στοιχείo που αποτελεί το βασικό χαρακτηριστικό της σημερινής
αστρολογίας. Αντίθετα, τα ελληνιστικά ωροσκόπια, που πρωτοεμφανίζονται
το 60 π.X., στηρίζονται στη θέση που υπολογίζεται ότι είχαν, στον
τόπο της γέννησης ενός ανθρώπου και τη στιγμή της γέννησής του, ο
Ηλιος, η Σελήνη και οι πέντε ορατοί με γυμνό μάτι πλανήτες στον κύκλο
των 12 ζωδιακών αστερισμών. Πώς εξηγείται άραγε αυτή η διαφοροποίηση των
αστρολογικών προβλέψεων μεταξύ της παλαιότερης μορφής, που
πρωτοεμφανίστηκε στη Μεσοποταμία, και της «σύγχρονης», που αναπτύχθηκε
στην Ελλάδα και στην ελληνιστική Αίγυπτο;
Το «μείγμα» που γέννησε τη σύγχρονη αστρολογία
H πιθανότερη εξήγηση είναι ότι την κατάλληλη εποχή συνδυάστηκαν δύο
εντελώς διαφορετικοί πολιτισμοί και δύο εντελώς διαφορετικές
κοσμοθεωρίες, με τελικό αποτέλεσμα την ανάπτυξη της αστρολογικής
παράδοσης που γνωρίζουμε σήμερα. Μια προσεκτική μελέτη των αρχαίων
κειμένων μάς οδηγεί σε ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Από τα ομηρικά έπη
διαπιστώνουμε ότι γύρω στο 800 π.X. τα ελληνικά ονόματα των πλανητών δεν
ήταν αυτά που γνωρίζουμε σήμερα, δηλαδή Ηλιος, Ερμής, Αφροδίτη, Αρης,
Κρόνος, αλλά φανέρωναν τις οπτικές ιδιότητες των ουράνιων σωμάτων και
ήταν, αντίστοιχα, Φαέθων, Στίλβων, Εσπερος - Εωσφόρος - Φωσφόρος,
Πυρόεις, Φαίνων. Αντίθετα, την ίδια εποχή στη Βαβυλώνα τα ίδια ουράνια
σώματα είχαν ταυτισθεί με τους θεούς της βαβυλωνιακής θρησκείας Σαμάς
(Ηλιος), Ναμπού (κήρυκας, ο θεός που «έγραφε» τη μοίρα των ανθρώπων),
Ιστάρ (θεά του έρωτα), Νεγκάλ (θεός του πολέμου), Μαρντούκ (βασιλιάς των
θεών), Νινίμπ (θεός της νύχτας). Είναι φανερό ότι στο διάστημα που
μεσολάβησε ανάμεσα στα ομηρικά έπη και στα κλασικά ελληνικά κείμενα οι
βαβυλωνιακοί θεοί ταυτίστηκαν με τους θεούς του Δωδεκάθεου (Ναμπού -
Ερμής, Ιστάρ - Αφροδίτη, Νεγκάλ - Αρης, Μαρντούκ - Δίας, Νινίμπ -
Κρόνος) και έτσι καταλαβαίνουμε πώς οι πλανήτες απέκτησαν τα ονόματα που
φέρουν ακόμη και σήμερα. Πώς όμως οι «ορθολογικοί» Ελληνες υιοθέτησαν
τη μοιρολατρική κοσμοθεωρία της αστρολογίας;
Μαζί με τους βαβυλώνιους θεούς διαδόθηκαν στην Ελλάδα και οι ιδέες για
τη σύνδεση των ουράνιων φαινομένων με τη μοίρα των ανθρώπων. H
ορθολογική σκέψη των Ελλήνων όμως δεν δεχόταν χωρίς συζήτηση την ιδέα
ότι οι κινήσεις των πλανητών ήταν σημάδια που έδιναν οι θεοί για τη
μοίρα των ανθρώπων ούτε πως τα σημάδια αυτά μπορούσαν να τα
«αποκρυπτογραφούν» μόνο οι ιερείς. Αντίθετα, θεώρησαν ότι η μοίρα των
ανθρώπων καθορίζεται από τους φυσικούς νόμους. Δυστυχώς την εποχή εκείνη
η μόνη γνωστή φυσική επιστήμη ήταν η αστρονομία και έτσι οι νόμοι της,
που αφορούσαν την κίνηση των πλανητών, θεωρήθηκε ότι ήταν οι φυσικοί
νόμοι που καθόριζαν τη μοίρα των ανθρώπων. Αδιάψευστο σημάδι της
ελληνικής σκέψης στην ανάπτυξη της αστρολογίας αποτελεί η υποδιαίρεση
της εκλειπτικής σε 12 ζωδιακούς αστερισμούς, πλάτους 30 μοιρών ο
καθένας, και η εισαγωγή γεωμετρικών εννοιών στις σχετικές γωνιακές
θέσεις των πλανητών, όπως συζυγία (γωνία 0 μοιρών), τετραγωνισμός (γωνία
90 μοιρών), αντίθεση (γωνία 180 μοιρών) κτλ., στον υπολογισμό των
ωροσκοπίων. Ο λόγος είναι ότι η Γεωμετρία αποτελεί το κεφάλαιο των
μαθηματικών που είχε κατ' εξοχήν αναπτυχθεί στην Αρχαία Ελλάδα και όχι
σε άλλες χώρες.
Οταν η Γη ήταν το κέντρο του Σύμπαντος...
Οι Ελληνες και οι άλλοι λαοί της αρχαιότητας που ανέπτυξαν αστρολογικές
δοξασίες, όπως οι Βαβυλώνιοι, οι Αιγύπτιοι, οι Ινδοί και οι Κινέζοι,
ξεκινούσαν από την πίστη ότι η Γη ήταν το κέντρο του κόσμου. Μη έχοντας
επιπλέον επιστημονικές γνώσεις επιβεβαιωμένες από το πείραμα, ήταν
φυσικό να πιστεύουν ότι οι, φαινομενικά απρόβλεπτες στην αρχή, κινήσεις
των μικρών φωτεινών ουράνιων σωμάτων γύρω από την τεράστια Γη ήταν
προφανώς συνδεδεμένες με τις τύχες των όντων που ζούσαν επάνω της.
Σήμερα όχι μόνο γνωρίζουμε ότι ο πλανήτης μας είναι μια ασήμαντη κουκίδα
στον αχανή κόσμο των γαλαξιών, των αστέρων και των εξωηλιακών
πλανητικών συστημάτων αλλά και ότι οι φυσικοί νόμοι που διέπουν τη ζωή
μας δεν έχουν καμία σχέση με τις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων.
Δεδομένου μάλιστα ότι η επιτυχία των ωροσκοπίων έχει ελεγχθεί
πειραματικά και έχει αποδειχθεί στατιστικά ανύπαρκτη, αποτελεί
πραγματικά παράδοξο της ανθρώπινης φύσης η τεράστια διάδοση των
αστρολογικών προβλέψεων στη σημερινή εποχή.
