«το δε νέα εἶναι τα ὂντα σημαίνει γιγνόμενα ἀεί εἶναι·..»(Κρατύλος 411c,)
Ο πολιτισμός, αρχής γενομένης από την αρχαία ελληνική σκέψη και το φιλοσοφικό λόγο, βασίστηκε στην ολιστική φιλοσοφία. Η οικουμενική πνευματική κληρονομιά επιφορτίζει με ένα χρέος το σύγχρονο άνθρωπο και ιδιαίτερα τον Έλληνα, που θα πρέπει να γνωρίζει, ότι η ανάληψη της ευθύνης του, απέναντι στον πολιτισμό που του παραδόθηκε, είναι συναφής με τη διάσωση της υπάρξεώς του. Αποκομμένος από τον αληθινό εαυτό του, αποξενωμένος από τον άλλον, ο σύγχρονος άνθρωπος βρίσκεται απομονωμένος στην ατομικότητά του, υποκείμενος στη γραμμική έννοια του χρόνου μέσα σ’ έναν κόσμο που τον αγνοεί.
Φθάνουν τα πράγματα σ’ ένα οριακό σημείο κι αυτό πιστεύουμε ότι συμβαίνει τώρα. Δεν προσφέρει το παγκόσμιο οικονομικοπολιτικό κατεστημένο, που καθοδηγείται από το χρήμα, καμία προϋπόθεση ουσιαστικής κοινωνικότητας. Ο σύγχρονος άνθρωπος ακολούθησε έναν τρόπο σκέπτεσθαι που ήταν αποτέλεσμα ενός λάθους προσανατολισμού, στον οποίον συνέβαλε η υλιστική κοσμοθεωρία.
Η αρχαιοελληνική σκέψη επικεντρώνεται στην πραγματική αξία της ζωής και στη ζωή, η οποία δεν διακόπτεται και λειτουργεί αέναα. Η αρχαία ελληνική σκέψη και ο αντίστοιχος πολιτισμός δεν αφήνουν κανένα κενό, προσανατολίζουν σ’ ένα σημείο, το οποίο, όταν το γνωρίσει ο άνθρωπος, του ανοίγει προοπτικές. Η γνώση του εαυτού και η κατάκτηση του μέτρου οδηγούν στην επίγνωση της σχέσεως με το όλον. Κανείς δεν θα μπορούσε να προβεί στη γνώση του εαυτού, μέσω του άλλου, εάν δεν ίσχυε η αρχή της ενότητας των πάντων. Αυτό το σκεπτικό αποτελεί μια αφετηρία για να εισέλθει ο άνθρωπος εντός του και να ανακαλύψει τον κρυμμένο του θησαυρό.
Η γέννηση έχει προορισμό την επίτευξη άθλων (το δηλώνει η λέξη γενέθλια) με σκοπό την ελευθερία. Εδώ, στην Τρίτη διάσταση, διαγωνίζεται. Οι δυσκολίες και αντίξοες συνθήκες αποτελούν ένα πεδίο δοκιμασίας και άσκησης, απ’ όπου θα διέλθει, με την έξοδό του από το χωροχρόνο σε άλλες διαστάσεις. Φυσικά, ενώ βρίσκεται στο χωροχρόνο, η ύπαρξή του συνδέεται με το σύμπαν, δια μέσω της ψυχής και της συνειδήσεως, γι’ αυτό λέει ο Πυθαγόρας: «Γνώρισε τον εαυτό σου και θα γνωρίσεις το σύμπαν και τους θεούς»!
Ό άλλος γίνεται απαρχή της γνώσεως του εαυτού και τούτο οδηγεί πλέον στο όλον. Θα ήταν μεγίστη παράλειψη να μην αναφερθούμε στον Λόγο ο οποίος συνεχίζει, ολοκληρώνει και βεβαιώνει τον άνθρωπο για την αξία της υπάρξεως μέσα από το πνεύμα του συνυπάρχειν: «ἀγαπήσεις τον πλησίον σου ὡς σεαυτόν» (κατ. Ματθ.22,38)
Η ψυχή ως χώρος ευαισθησίας δονείται και πάλλεται από την πιο μικρή λεπτομέρεια, εννοεί και κατανοεί τη σημασία της στη σύνθεση της θείας οικονομίας. Κι η συνείδηση καθιστά τον άνθρωπο υπεύθυνο και τον ειδοποιεί για το γεγονός ότι η ζωή είναι σχέση κι ότι λειτουργεί με νόμους που δεν μπορεί να τους αγνοεί, χωρίς να υποστεί τις ανάλογες συνέπειες.
Η κρίση, την οποία διερχόμεθα, μπορεί ν’ αποτελέσει μια ευκαιρία επαναπροσδιορισμού της υπάρξεώς μας, μια ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη του προσανατολισμού προς τις πνευματικές πηγές ή μιας επιστροφής στην εσωτερική πηγή απ’ όπου συνδεόμεθα με τη ζωή.
Η γραμμική έννοια του χρόνου έδωσε μια πολύ απατηλή εντύπωση, ότι η ζωή αρχίζει και τελειώνει εδώ!
Η αλήθεια κάθε στιγμή μας αποκαλύπτεται, εάν κι εφόσον συνδεθούμε με τη ψυχή και τη συνείδηση, μέσα στο εκάστοτε παρόν!
Βιώνοντας συνειδητά το παρόν δίνεται η δυνατότητα μετοχής στην ιερότητα της ζωής, αυτό συμβαίνει ως μια αποκάλυψη. Η γνώση αυτή, στην οποία αναφερόμαστε, είναι, βεβαίως, αποτέλεσμα μυήσεως. Ωστόσο, αν και η γνώση δεν είναι θεωρητική αλλά βιωματική, προτείνουμε έναν προσανατολισμό στην ελληνική γλώσσα που είναι δυνατόν να μας συνδέσει με κάποιες πηγές που υπάρχουν εντός μας και εδώ η α-λήθη έχει το λόγο.
Η αποτυχία αυτού του κόσμου διέσπειρε την απογοήτευση, παρόλα αυτά, μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία επιστροφής του ανθρώπου στα ενδότερα, όχι με την έννοια ενός αποκλεισμού στην ατομικότητα, (γεγονός που συμβαίνει τώρα) αλλά με την έννοια της επιγνώσεως της υπάρξεως, η οποία λειτουργεί με το συνυπάρχειν.
«Σεαυτόν άρχου» είπαν οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί. Ήξεραν πολύ καλά ότι οι υπερβάσεις είναι ο μόνος τρόπος διάσωσης της υπάρξεως. Η αυτογνωσία προϋποθέτει έναν διαρκή αγώνα με τον ίδιο τον εαυτό. Ο Μάρκος Αυρήλιος, ρωμαίος αυτοκράτορας, με αρχαιοελληνική παιδεία, στο έργο του «Τα εις Εαυτόν» προτρέπει «ένδον σκάπτε». Όλοι συμφωνούν, όσοι, περί του εαυτού, φιλοσοφικά τυρβάζουν, ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος εύρεσης του κρυμμένου θησαυρού.
Ενώ, η βιολογική ύπαρξη συμβιβάζεται με τη σχετικότητα, η ψυχή και η συνείδηση παραμένουν ασυμβίβαστες για το λόγο ότι κατατείνουν στο απόλυτο. Η ψυχή ερχόμενη στην Τρίτη διάσταση ενσωματώνεται και μετέχει στη σχετικότητα. Η βιολογική ύπαρξη ενστικτωδώς αποφεύγει τη δοκιμασία. Ωστόσο, η αρχαία ελληνική σοφία εκεί παραπέμπει, στη δοκιμασία. Το ίδιο και ο χριστιανικός λόγος : «εἰσέλθετε δια τῆς στενῆς πύλης…» (κατ. Ματθ. 7,13) Ο λόγος είναι ότι μέσω των υπερβάσεων ο άνθρωπος εισχωρεί στη γνώση του εαυτού. Οι υπερβάσεις συντελούνται μέσω των δοκιμασιών και αποδίδουν τον άνθρωπο στη γνώση των άγνωστων δυνατοτήτων του και στην επίγνωση της πραγματικής υπάρξεώς του που δεν υπόκειται στο χρόνο.
Όλος ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός, όπως γνωρίζουμε, αποτελεί ένα τεκμήριο διαχρονικών αξιών. Έχοντας, ως γνώμονες, ο καθείς, τους κώδικες, οι οποίοι μας παραδόθηκαν στους Δελφούς (γνώθι σαυτόν, μηδέν άγαν, παν Έν) αντιλαμβάνεται τη ζωή όχι μόνον μέσα στο γραμμικό χρόνο.
Για να μην επέλθει η λήθη προβαίνει, συνειδητά, σε υπερβάσεις ο αφυπνισμένος και όχι μόνον για να μην επέλθει η λήθη, αλλά για να γνωρίσει τις περαιτέρω δυνατότητές του. Βιώνει τη ζωή με τη μετοχή της ψυχής και της συνειδήσεως που είναι άχρονες, κατά συνέπεια βιώνει το άχρονο παρόν.
Το παρόν είναι διαρκώς εν κινήσει, όπως η ζωή. Ο άνθρωπος, λοιπόν, που βιώνει το παρόν συνειδητά, βιώνει τη ζωή.
Σύμφωνα με τη γραμμική αντίληψη του χρόνου (γέννηση, βιολογική ανάπτυξη, φθορά και θάνατος) ο άνθρωπος έχει αρχή και τέλος και αυτό που εννοεί ως ζωή ταυτίζεται με το διάστημα ανάμεσα στη γέννηση και στο θάνατο. Μ’ αυτό το σκεπτικό νιώθει ανασφάλεια την οποία για να καλύψει υποσυνείδητα καταφεύγει υποκατάστατα των πραγματικών υπαρξιακών του αναγκών. Η ανασφάλεια τον ωθεί στην απόκτηση ιδιοκτησίας, καλλιεργεί την κτητικότητα επί προσώπων και πραγμάτων. Επίσης, από ανασφάλεια ανάγει τη βιολογική νεότητα σε αξία. Έτσι, όμως χάνει την επαφή του με την πραγματική ζωή, το άχρονο παρόν, αναπολώντας άλλοτε το παρελθόν κι άλλοτε ανατρέχοντας στο μέλλον.
«Εἰ δε βούλει, αὐτό ἡ «νόησις» του νέου ἐστίν ἓσις, το δε νέα εἶναι τα ὂντα σημαίνει γιγνόμενα ἀεί εἶναι·..»(Κρατύλος 411c,)
ἄν δε ἀκόμα θέλης κι αὐτό το ὄνομα, ἡ «νόησις» σημαίνει ὁρμήν (ἓσιν) προς το νέον, ὃταν δε λέγωμεν ὃτι τα ὄντα εἶναι νέα, σημαίνει ὅτι διαρκώς ἀνανεώνονται.
Στο διάλογο «Κρατύλος» του Πλάτωνος (περί ονομάτων ορθότητος) βρίσκουμε την νόηση σχετική με την έννοια της νεότητας. H κίνηση της διαρκούς ανανέωσης χαρακτηρίζει τα όντα που είναι νέα. Συνεπώς, για την κατάκτηση της νεότητας, το ζητούμενο είναι η ανανέωση δια μέσου του νοός. Αντιθέτως, σήμερα, έχει επικρατήσει η λάθος αντίληψη περί της νεότητας η οποία, όπως γνωρίζουμε, περιορίζεται σε μια μικρή χρονική περίοδο της ζωής του ανθρώπου. Μ’ αυτό όμως το σκεπτικό της γραμμικής αντίληψης του χρόνου απαξιώνεται ο άνθρωπος όσο περνάει η ηλικία του.
Στην ετυμολογία των ονομάτων των ελληνικών λέξεων κρύβεται και το πραγματικό νόημα αυτού που η κάθε λέξη σημαίνει. Η Ελληνική γλώσσα, αναμφίβολα αποτελεί έναν ανεκτίμητο θησαυρό, από μόνη της είναι ικανή να μας προσεγγίσει στην ουσία και την αλήθεια. Το νόημα όμως πολλών λέξεων έχει αλλοιωθεί με τον καιρό, π.χ. η λέξη «γέρος» έχει απαξιωτική σημασία. Σήμερα, σημαίνει το άτομο, που υπέστη τη φθορά και απέχει από το γίγνεσθαι, που έχει εισέλθει στο περιθώριο. Η ίδια λέξη, ας μη ξεχνούμε, ότι προέρχεται από τη λέξη ιερός, καθώς η σοφία, που υποτίθεται ότι αποκτά ο άνθρωπος με το πέρασμα του χρόνου, τον κάνει ιερό.
Εφόσον, η ζωή είναι κίνηση επιτελείται με τη συγκίνηση, η συγκίνηση παραπέμπει στη Σχέση. Ταυτόχρονα, η συνειδητότητα, κατά την οποία ο άνθρωπος βρίσκεται στο παρόν με τη ψυχή και τη συνείδησή του, λειτουργεί με το πνεύμα του συνυπάρχειν.
Την επίγνωση ότι η ζωή είναι σχέση, τη λαμβάνει διαμέσω της ψυχής και της συνειδήσεως κι είναι αποτέλεσμα της γνώσεως του Εαυτού.
Οι υπερβάσεις είναι ο μόνος τρόπος διάσωσης της υπάρξεως γιατί αυτές οδηγούν στην ελευθερία, διασπούν τα όρια, μέσα στα οποία, κινδυνεύει ο άνθρωπος να περιορίσει την ύπαρξή του και να υποστεί τη λήθη. Οι δυσκολίες και οι δοκιμασίες αποτελούν προϋποθέσεις για άθλους. Γεννιόμαστε για άθλους (γενέθλια) και μόνον η λέξη ,αν ενσύψουμε σ’ αυτή, δίνει το πραγματικό νόημα στη ζωή.
Η αρχαία ελληνική σκέψη διευρύνει τους ορίζοντες του νου, έρχεται να ανοίξει νέους δρόμους, που αν ο άνθρωπος επιχειρήσει ν’ ακολουθήσει θα φθάσει στη γνώση του εαυτού και τότε θα λάβει την επίγνωση ότι είναι ον συμπαντικό.
Αλκμήνη Κογγίδου
Ποιήτρια-δοκιμιογράφος.
