Προσωπογραφία της Λάουρα Μπάσσι στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια
H
Λάουρα Μαρία Κατερίνα Μπάσσι (Laura Maria Caterina Bassi, 31 Οκτωβρίου
1711 – 20 Φεβρουαρίου 1778) ήταν Ιταλίδα φυσικός και ανατόμος, που
θεωρείται ως η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της ανθρωπότητας που κατείχε
πανεπιστημιακή έδρα σε κάποια φυσική επιστήμη. Απέκτησε διδακτορικό από
το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια το 1732, και αυτό ήταν το δεύτερο
διδακτορικό που δόθηκε ποτέ σε γυναίκα από οποιοδήποτε πανεπιστήμιο.
Γενικότερα, η Μπάσσι ήταν η πρώτη γυναίκα στην οποία δόθηκε επίσημη θέση
διδασκαλίας σε ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο.
Η Μπάσσι γεννήθηκε στη Μπολόνια, που τότε ανήκε στα Παπικά Κράτη. Η
οικογένειά της ήταν εύπορη και ο πατέρας της ήταν δικηγόρος. Η Λάουρα
μορφώθηκε στο σπίτι και στην εφηβεία της εκπαιδεύθηκε επί επτά χρόνια
από τον πανεπιστημιακό καθηγητή της βιολογίας, φυσικής ιστορίας και
ιατρικής Γκαετάνο Τακκόνι. Ο καρδινάλιος Προσπέρο Λαμπερτίνι, μετέπειτα
Πάπας Βενέδικτος ΙΔ΄, ενθάρρυνε την ενασχόλησή της με την επιστήμη.
Σε ηλικία 21 ετών η Μπάσσι έγινε η δεύτερη γυναίκα στην ιστορία που πήρε
διδακτορικό μετά την Έλενα Κορνάρο Πισκόπια 54 χρόνια νωρίτερα, το
1678. Συνακόλουθα, διορίσθηκε καθηγήτρια της ανατομίας στο Πανεπιστήμιο
της Μπολόνια, εκλέχθηκε στην Ακαδημία Επιστημών του Ινστιτούτου της
Μπολόνια και το επόμενο έτος της δόθηκε η έδρα της Φιλοσοφίας. Ο
ζωγράφος Ντομένικο Μαρία Φράττα και ο χαράκτης Αντόνιο Λατσάρι (Antonio
Lazzari) σχεδίασαν και έκοψαν ένα μπρούτζινο μετάλλιο με τη μορφή της σε
ανάμνηση των πρώτων μαθημάτων της.
 |
Laura Maria Caterina Bassi.
Lithograph by A. di Lorenzo |
Η υπεράσπιση της διατριβής της, η τελετή αναγορεύσεώς της σε διδάκτορα
και η πρώτη της διάλεξη το 1732 έλαβαν χώρα σε ένα από τα σημαντικότερα
κρατικά κτήρια της Μπολόνια, το Παλάτσο Πούμπλικο (Palazzo d'Accursio ή
Palazzo Pubblico), και τις παρακολούθησαν «όχι μόνο οι καθηγητές και οι
φοιτητές του πανεπιστημίου, αλλά και βασικές πολιτικές και θρησκευτικές
προσωπικότητες της Μπολόνια: ο παπικός λεγάτος, ο αρχιεπίσκοπος της
Μπολόνια, ο γκονφαλονιέρε, οι πρεσβύτεροι, γερουσιαστές και
μαγίστρατοι». Επιπλέον, «όλες οι κυρίες της Μπολόνια και όλοι οι
ευγενείς».
Το 1738 η Μπάσσι παντρεύτηκε τον Τζουζέπε Βεράττι, συνάδελφο στην
Ακαδημία, με τον οποίο απέκτησαν 12 παιδιά, από τα οποία τα 5 έζησαν
αρκετά ώστε να ενηλικιωθούν.Μετά τον γάμο της μπορούσε να διδάσκει από
το σπίτι της σε τακτική βάση και ζήτησε με επιτυχία από το Πανεπιστήμιο
περισσότερες ευθύνες και μεγαλύτερο μισθό, ώστε να μπορέσει να αγοράσει
τον δικό της εξοπλισμό. Η Μπάσι έφθασε να έχει τον υψηλότερο μισθό που
έδινε τότε το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, μαζί με τον μισθό του ανατόμου
Ντομένικο Γκαλεάτσι (1.200 λίρες).
Από τους σημαντικότερους υποστηρικτές της ήταν ο Πάπας Βενέδικτος ΙΔ΄, ο
οποίος υποστήριζε τη μείωση της λογοκρισίας στην ακαδημαϊκή έρευνα και
τις γυναίκες στην επιστήμη, όπως την Ανιέζι.
Η Μπάσσι ενδιαφερόταν κυρίως για τη νευτώνεια φυσική και τη δίδαξε επί
28 χρόνια. Υπήρξε ένα από τα κομβικά πρόσωπα στην εισαγωγή των ιδεών του
Νεύτωνα για τη φυσική φιλοσοφία στην Ιταλία. Πραγματοποίησε επίσης δικά
της πειράματα σε όλες τις πλευρές της φυσικής. Προκειμένου να διδάξει
κλασική μηχανική και ηλεκτρισμό, θέματα που δεν εστιάζονταν στο
πανεπιστημιακό πρόγραμμα, η Μπάσσι παρέδιδε μαθήματα στο σπίτι της
Συνολικά εκπόνησε 28 εργασίες, με τη μεγάλη τους πλειονότητα να αφορούν
τη φυσική και την υδραυλική, αλλά δεν έγραψε κανένα βιβλίο και
δημοσίευσε μόνο 4 από τις εργασίες της. Παρά τον περιορισμένο αριθμο των
έργων που άφησε, το αποτύπωμά της στον επιστημονικό κόσμο είναι
προφανές από την αλληλογραφία της με τον Βολταίρο, τον Τσέζαρε Μπεκαρία,
τον κόμη Φραντσέσκο Αλγκαρόττι και τους Ρότζερ Μπόσκοβιτς, Σαρλ Μπονέ,
Ζαν Αντουάν Νολέ, Πάολο Φρίζι, Λάζαρο Σπαλαντζάνι και Αλεσάντρο Βόλτα. Ο
Βολταίρος κάποτε της έγραψε: «Δεν υπάρχει Μπάσσι στο Λονδίνο και θα
ήμουν πολύ ευτυχέστερος να προστεθώ στην Ακαδημία σας της Μπολόνια από
ό,τι σε αυτή των Εγγλέζων, παρά το ότι παρήγαγαν έναν Νεύτωνα».
Το 1745 ο Πάπας Βενέδικτος ΙΔ΄ συγκρότησε μία επίλεκτη ομάδα 25 σοφών,
γνωστή ως «οι Βενεδικτίνοι» (Benedettini). Η Μπάσσι επεδίωξε να ορισθεί
μέλος της ομάδας αυτής, αλλά υπήρξαν αντιδράσεις από μερικά μέλη της.
Στο τέλος όμως ο Πάπας τη διόρισε, αν και ήταν η μοναδική γυναίκα από
τους 25.
Το 1749 η Μπάσσι παρουσίασε μία διατριβή για τη βαρύτητα.
Κατά τη δεκαετία του 1760 η Μπάσσι και ο σύζυγός της συνεργάσθηκαν σε
πειράματα ηλεκτρισμού, κάτι που προσέλκυσε τον αββά Νολέ και άλλους στην
Μπολόνια για να μελετήσoυν τον ηλεκτρισμό.
Το 1776, σε ηλικία 65 ετών, η Μπάσσι διορίσθηκε στην έδρα της
πειραματικής φυσικής από το Ινστιτούτο Επιστημών της Μπολόνια, με τον
σύζυγό της ως βοηθό διδασκαλίας. Πέθανε στη Μπολόνια δύο χρόνια
αργότερα, έχοντας σταδιοδρομήσει στη φυσική και ανοιξει μεγάλο δρόμο για
την παρουσία γυναικών στους ακαδημαϊκούς κύκλους.
Μετά τον θάνατό της, ένα μαρμάρινο άγαλμά της τοποθετήθηκε στο Ινστιτούτο.
Η Μπάσσι εκλέχθηκε μέλος πολλών επιστημονικών ενώσεων και εταιρειών των
γραμμάτων, καθώς ήταν γνώστρια της ελληνικής κλασικής, της γαλλικής και
της ιταλικής λογοτεχνίας.
Ονομάσθηκαν προς τιμή της
Ο κρατήρας Μπάσσι στον πλανήτη Αφροδίτη
Το κλασικό λύκειο και η οδός Μπάσσι στην Μπολόνια.
Τα έργα της
Οι μοναδικές εργασίες της Μπάσσι που εκδόθηκαν κατά τη διάρκεια της ζωής της είναι οι εξής:
Miscellanea (1732) - ψηφιακή έκδοση (2003) του Διεθνούς Κέντρου Ιστορίας
της Επιστήμης και των Πανεπιστημίων (CIS) του Πανεπιστημίου της
Μπολόνια
De aeris compression (1745)
De problemate quodam hydrometrico and de problemate quodam mechanico (1757)
De immixto fluidis aere (1792)
