"Μανταρίνι Χίου"

Κατοχυρώθηκε το "Μανταρίνι Χίου"...

...ως προϊόν Προστατευμένης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ)!

Η κατοχύρωση της ονομασίας του δίνει τη δυνατότητα:

- στους παραγωγούς να βελτιώσουν το εισόδημά τους, επιτυγχάνοντας μεγαλύτερη ζήτηση και καλύτερες τιμές,

- στους καταναλωτές να αγοράζουν προϊόν εγγυημένης ποιότητας

Προκειμένου τα μανταρίνια να πιστοποιηθούν ως «Μανταρίνια Χίου*», η καλλιέργεια, η παραγωγή, η συγκομιδή, η διαλογή και η τυποποίηση του προϊόντος θα πρέπει να εκτελούνται εντός της γεωγραφικής περιοχής των νήσων Χίου, Ψαρών και Οινουσσών.

Από τις καλύτερες και πιο αρωματικές ποικιλιές στον κόσμο είναι τα μανταρίνια που προέρχονται από τον Κάμπο Χίου.

Σημείωση: Τα ελληνικά προϊόντα, που έχουν ενταχθεί μέχρι σήμερα στο Μητρώο Προστατευμένων Γεωγραφικών Ενδείξεων και Ονομασιών Προέλευσης της ΕΕ ανέρχονται σε 97.

* H Χίος ονομάζεται και μυροβόλος, δηλαδή γεμάτη μυρωδιές, γιατί τα αρώματα των εσπεριδοειδών και των λουλουδιών της είναι μοναδικά.

Ουμπέρτο Έκο

Ο Ουμπέρτο Έκο (Umberto Eco) είναι σύγχρονος Ιταλός λόγιος, ακαδημαϊκός καθηγητής και συγγραφέας.Γεννήθηκε στις 5 Ιανουαρίου 1932.

Ο Έκο γεννήθηκε στην Αλεσσάντρια του Πιεμόντε το 1932. Από το 1975 έχει την έδρα του Καθηγητή Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια, ενώ από το 1988 είναι πρόεδρος του Διεθνούς Κέντρου Μελετών Σημειωτικής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Μαρίνο. Είναι συγγραφέας πολλών μελετών και δοκιμίων, που έχουν μεταφραστεί και εκδοθεί σε πολλές γλώσσες ανά τον κόσμο. Το πρώτο του βιβλίο εκδόθηκε το 1965, ενώ το πρώτο του μυθιστόρημα (Το όνομα του Ρόδου) το 1980, και τιμήθηκε με το βραβείο Strega (1981), και το Medicis Etranger (βραβείο που δίνεται στον καλύτερο ξένο λογοτέχνη στην Γαλλία) το 1982.
Φημολογείται ότι το επώνυμο Εκο είναι το αρκτικόλεξο των λέξεων Ex Coelis Oblatus, που σημαίνει «θεϊκό δώρο».
Με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Εκο και η μητέρα του μετακόμισαν σε ένα χωριό στα βουνά του ιταλικού βορρά. Εκεί ο μικρός Ουμπέρτο παρακολουθούσε τις μάχες ανάμεσα στους φασίστες και στους παρτιζάνους με ανάμεικτα συναισθήματα - συνεπαρμένος μεν από τη δράση, αισθανόταν εν μέρει ευγνώμων που ήταν τόσο μικρός για να αναμειχθεί. Ο ίδιος θυμάται εκείνη την εποχή «σαν ένα μικρό γουέστερν. Αυτοί οι λόφοι είναι στη μνήμη μου το θέατρο των στρατιωτικών επιχειρήσεων, στις οποίες ήμουν αυτόπτης μάρτυρας, στην ηλικία των 12 ετών».

Μετά τις πιέσεις του πατέρα του, πήγε να σπουδάσει Νομική στο Πανεπιστήμιο του Τορίνο, αλλά εγκατέλειψε αυτόν τον τομέα και ακολούθησε σπουδές Μεσαιωνικής Φιλοσοφίας και Λογοτεχνίας. Έκανε το διδακτορικό του στην Φιλοσοφία το 1954, ολοκληρώνοντας τη διατριβή του για τον Θωμά Ακινάτη. Αυτό το θέμα αποτέλεσε και το αντικείμενο του πρώτου του βιβλίου «Ζητήματα αισθητικής στον Θωμά Ακινάτη».

Άρχισε την ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία και, παράλληλα, δέχθηκε την θέση του διευθυντή Πολιτιστικού Προγράμματος στην Κρατική Ιταλική Τηλεόραση (RAI). Αυτό του έδωσε την ευκαιρία να δει την κοινωνία μέσα από τα μάτια των ΜΜΕ, που τότε μονοπωλούνταν και ελέγχονταν από την κυβέρνηση.
Το 1959 ο Ουμπέρτο Έκο έχασε τη δουλειά του στη RAI, γεγονός που δεν τον ενόχλησε ιδιαίτερα, γιατί έτσι άρχισε να ασχολείται περισσότερο με το γράψιμο και τις διαλέξεις. Με το δεύτερο βιβλίο του («Τέχνη και κάλλος στην αισθητική του Μεσαίωνα») απέδειξε στον πατέρα του ότι βρήκε τον δρόμο του στη ζωή (και τη δουλειά που τού ταιριάζει) μέσα από τη λογοτεχνία.

Τον ίδιο χρόνο έγινε γενικός επιμελητής του μη λογοτεχνικού τομέα του εκδοτικού οίκου Bompiani στο Μιλάνο και άρχισε να γράφει τη στήλη «Diario Minimo» (ελάχιστο ημερολόγιο) στην εφημερίδα «Il Verri». Μέσα από τη στήλη αυτή οι απόψεις του για την γλωσσολογία και την κοινωνική πραγματικότητα μπήκαν στα σπίτια των Ιταλών. Μέσα από τη στήλη αυτή άρχισε να εστιάζει το ενδιαφέρον του και να εκλεπτύνει τις απόψεις του στη Σημειολογία.

Με τα ακαδημαϊκά γραπτά του ο Έκο εστιάζει στη σημειολογία και στις επιπτώσεις της στην κοινωνία. Μελέτησε σε βάθος τις κοινωνίες από τον Μεσαίωνα ως σήμερα και τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στις γλώσσες, στα σύμβολα και στην κοινωνική ανάπτυξη. Από τότε ως σήμερα έχει γράψει δεκάδες δοκίμια («Πώς γίνεται μια διπλωματική εργασία», «Μεταξύ ψεύδους και ειρωνείας», «Κήνσορες και θεράποντες» (πρωτότυπος τίτλος στα ιταλικά "apocalittici e integrati), «Ο υπεράνθρωπος των μαζών», «Θεωρία της σημειωτικής», «Η Αποκάλυψη του Ιωάννη», «Πέντε ηθικά κείμενα», «Δεύτερο ελάχιστο ημερολόγιο», «Η ποιητική του Τζέιμς Τζόις», «Τι πιστεύει αυτός που δεν πιστεύει» κ.ά.), ενώ παράλληλα συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες.

Από το 1962 ως το τέλος του 1970 ο Έκο ανέπτυξε τη δική του θεωρία στην Σημειολογία. Το 1965 εξελέγη καθηγητής Οπτικών Επικοινωνιών στη Φλωρεντία και το 1966 μετακόμισε στο Μιλάνο, όπου και έγινε καθηγητής της Σημειολογίας στο εκεί πολυτεχνείο. Το ακαδημαϊκό του ενδιαφέρον άρχισε να στρέφεται σε πολιτιστικές μελέτες και αρχίζει να ερευνά τον ρόλο της γλώσσας και της λογοτεχνίας στην κοινωνία, καθώς και την επίδραση της κοινωνίας στη λογοτεχνία και στη γλώσσα. Το 1971 το Πανεπιστήμιο της Μπολόνια του προσέφερε τη θέση του τακτικού καθηγητή της Σημειολογίας και το 1974 ο Έκο οργάνωσε τον Διεθνή Σύνδεσμο Σημειολογικών Μελετών.

Οι μεγάλες αλλαγές που έφερε η δεκαετία του 1970 στην ιταλική κοινωνία επηρέασαν και τα γραπτά του Ουμπέρτο Έκο. Άρχισε, λοιπόν, να γράφει μυθιστορήματα (Το όνομα του Ρόδου - 1980, Το Εκκρεμές του Φουκώ - 1988, Το νησί της προηγούμενης μέρας - 1994, Μπαουντολίνο - 2001, Η μυστηριώδης φλόγα της βασίλισσας Λοάνα - 2006, Το κοιμητήριο της Πράγας - 2010). Όταν έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα «Το όνομα του Ρόδου», οι εκδότες του υπολόγιζαν τις πωλήσεις γύρω στα 30.000 αντίτυπα. Και, φυσικά, δεν φαντάζονταν ποτέ τα 9.000.000 αντίτυπα που πώλησε τελικά το βιβλίο, σε διεθνές επίπεδο, το οποίο έκανε τον συγγραφέα γνωστό στον εξωακαδημαϊκό κόσμο.

Ο Έκο γνωρίζει άπταιστα πέντε γλώσσες, μεταξύ των οποίων αρχαία ελληνικά και λατινικά, που χρησιμοποιεί πολύ συχνά στα βιβλία του, επιστημονικά και λογοτεχνικά. Από την αρχή της καριέρας του ως σήμερα έχει κερδίσει πολλές τιμητικές διακρίσεις και έχει κάνει δεκάδες εκδοτικές επιτυχίες. Παρ' όλα αυτά περνάει τον καιρό του με τη γυναίκα του και τα δύο παιδιά τους ανάμεσα στο σπίτι του στο Μιλάνο (ένα διαμέρισμα-λαβύρινθο με μια βιβλιοθήκη 30.000 βιβλίων) και στο εξοχικό του στο Ρίμινι (ένα τεράστιο κτήμα του 17ου αιώνα, στο οποίο παλιά στεγαζόταν ένα σχολείο Ιησουιτών).

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9F%CF%85%CE%BC%CF%80%CE%AD%CF%81%CF%84%CE%BF_%CE%88%CE%BA%CE%BF

Α. ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ " Αναδυομένη"

Α. ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΣ " Αναδυομένη"

Στο ρόδινα μάκαριο φως, να με, ανεβαίνω της αυγής,
με σηκωμένα χέρια,
η θεία γαλήνη με καλεί του πέλαου, έτσι για να βγω
προς τα γαλάζια αιθέρια,
μα ω άξαφνες πνοές της γης που μες στα στήθια μου χυμάν
κι ακέρια με κλονίζουν!
Ω Δία, το πέλαγο είν' βαρύ και τα λυτά μου τα μαλλιά
σα πέτρες με βυθίζουν!
Αύρες τρεχάτε -ω Κυμοθόη, ω Γλαύκη,- ελάτε πιάστε μου
τα χέρια απ' τη μασκάλη.
Δε πρόσμενα έτσι μονομιάς παραδομένη να βρεθώ
μες στου ήλιου την αγκάλη...

Το ποίημα έγραψε ο Άγγελος Σικελιανός το 1915 .
   Ο Άγγελος Σικελιανός γεννήθηκε στη Λευκάδα το 1884, από πατέρα Κεφαλλονίτη, δάσκαλο της Γαλλικής και μητέρα την πανέμορφη και μορφωμένη Χαρίκλεια, ηπειρωτικής καταγωγής. . Αφού τελείωσε το γυμνάσιο ήρθε στην Αθήνα να σπουδάσει νομικά και διακρίθηκε στους λογοτεχνικούς κύκλους με την μεγάλη του μόρφωση, με την τέλεια στιχουργική του και με το επιβλητικό του παράστημα. Γνωρίζεται με την Αμερικανίδα αρχαιολόγο Εύα Πάλμερ που μοιράζεται τις ιδέες του για την αρχαιότητα και το αρχαίο ελληνικό πνεύμα. Ο γάμος τους θα του προσφέρει την οικονομική άνεση ώστε να αφοσιωθεί στη ποίηση και τους οραματισμούς του. Ταξιδεύει στη έρημο σαχάρα και απομονώνεται για να γράψει το πρώτο ολοκληρωμένο έργο του τον «Αλαφροΐσκιωτο» που εκδίδεται το 1907 και προκαλεί αίσθηση. Μοιράζει το χρόνο του ανάμεσα στην ποίηση ,στα ταξίδια και σε διαλέξεις για την αρχαία Ελλάδα που τόσο λατρεύει.  Το 1927 και το 1930 οργάνωσαν με την γυναίκα του τις δελφικές γιορτές στο πλαίσιο της ιδέας τους για την αναβίωση των πανανθρώπινων ιδανικών της αρχαίας Ελλάδας και της αναβίωσης των αρχαίων ελληνικών πνευματικών κέντρων.  Θέλησαν με τη γυναίκα του  να γίνουν οι Δελφοί ένα παγκόσμιο πολιτιστικό κέντρο συναδέλφωσης. Στο αρχαίο θεάτρου των Δελφών έγιναν για πρώτη φορά παραστάσεις αρχαίου δράματος στην σύγχρονη εποχή. Ο Σικελιανός από μαθητής ακόμα του Γυμνασίου έγραφε πολύ όμορφους στίχους και έδειχνε ότι θα γίνει σπουδαίος ποιητής. Ο γάμος του με την Εύα Πάλμερ έδωσε τεράστιον «αέρα» στη μετέπειτα ζωή και καριέρα του, γιατί εκείνη υπήρξε σοβαρή, αγαπημένη, αφοσιωμένη σύζυγος και μούσα του, αλλά ακόμη και χρηματοδότης του στις δύσκολες και στις εύκολες στιγμές.
. Το ζεύγος, λόγω της έμφυτης φυσιολατρείας του, έμεινε κατά καιρούς σε διάφορα μέρη, όπως: Λευκάδα, Συκιά Κορινθίας, Σαλαμίνα, Κηφισιά και Δελφούς. Ο θάνατός του στις 19 Ιούνη 1951, σ’ ηλικία 67 ετών, έδωσε ευκαιρία σε θερμότατη και πληθωρική αρθρογραφία και μετά ένα χρόνο πέθανε στους Δελφούς και η πρώην σύζυγός του, ακολουθώντας τον στο στερνό του ταξίδι.

Το ποίημα Η Αναδυομένη είναι εμπνευσμένο από τη γέννησή της θεάς της ομορφιάς και του έρωτα, της Αφροδίτης. Υπάρχουν πολλές εκδοχές αναφορικά με τη γέννηση της Αφροδίτης. Η επικρατέστερη την αναφέρει ως κόρη του Ουρανού, αλλά χωρίς μητέρα. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή ο Κρόνος έκοψε με ένα δρεπάνι, που του έδωσε η μητέρα του Γαία, τα γεννητικά όργανα του πατέρα του Ουρανού και τα πέταξε στη θάλασσα. Το κύμα αγκάλιασε στοργικά το γεμάτο σπέρμα γενεσιουργό μόριο του Ουρανού, το κυοφόρησε για εννέα μήνες και όταν ήλθε η ώρα  στις ακτές των Κυθήρων ή της Κύπρου έφερε στο φως το ομορφότερο πλάσμα στον πλανήτη, που με την ομορφιά της έγινε η διαχρονική πηγή έμπνευσης όλων των καλλιτεχνών της ανθρωπότητας. Ζωγράφοι, μουσικοί, ποιητές, πεζογράφοι ερωτεύτηκαν την Αφροδίτη και την ύμνησαν με χίλιους τρόπους.
Έτσι και ο ποιητής μας, γνωστός για την αγάπη του προς το αρχαίο ελληνικό μεγαλείο, εμπνεύστηκε και έγραψε ένα ποίημα για τη γέννηση της Αφροδίτης ως  αναδυομένης από τα κύματα. Την οραματίζεται στο ρόδινο φως της αυγής να ανεβαίνει  με τα χέρια ψηλά  στη στάση της δέησης προς στον ουρανό, στα αιθέρια. Η επαφή όμως με τη γήινη πραγματικότητα τη συγκλονίζει. Ζητάει βοήθεια από το Δία, πατέρα θεών και ανθρώπων, να τη βοηθήσει σε αυτή τη νέα διάσταση της ζωής της. Από το πνεύμα μετάβαση στην ύλη. Σκληρή μεταστοιχείωση. Τα μακριά της τα μαλλιά τη γυρίζουν πίσω στο υγρό της σπίτι, τον ωκεανό. Ζητάει βοήθεια από τις Αύρες Κυμοθόη (τα κύματα που τρέχουν) και Γλαύκη (το γαλάζιο της θάλασσας κάτω από τον καταγάλανο ουρανό της Ελλάδας) να την κρατήσουν από τις μασχάλες και να τη βοηθήσουν να ανέβει στον Όλυμπο, όπου η θέση της.
Ποίημα γεμάτο ποιητικούς χυμούς και δύναμη τεχνικής, που αμέσως με τη ζωντανή περιγραφή του σε πηγαίνει αλλού, σε μεταφέρει σε άλλη διάσταση και σε κάνει μάρτυρα μιας  θεϊκής γέννησης.

Λεμονόπιτα για αρχάριους

Λεμονόπιτα για αρχάριους

Bαθμολογία:

12 ψήφοι

Προστέθηκε από Αστερία, 19.07.08

 

Περιγραφή

Πρόκειται για μια συνταγή με απλά υλικά και το κυριώτερο γραμμένη με τον τρόπο που θα ήθελα εγώ να διαβάζω τις συνταγές.
 

photo: evisam

Τι χρειαζόμαστε:

• 1 πακέτο πτι μπερ (το μονό πακέτο)
• 1/2 φλιτζάνι του τσαγιού λιωμένη μαργαρίνη (λίγο περισσότερο από το μισό πακέτο της κλασικής μαργαρίνης)
• 1 και 1/4 του φλιτζανιού ζάχαρη άχνη
• 1/3 του φλιτζανιού κορν φλάουρ
• 4 αυγά ωμά και ολόκληρα (κρόκο και ασπράδι)
• 1 και 1/3 του φλιτζανιού νερό βρύσης
• 2 κουταλιές της σούπας ξύσμα λεμονιού
• 1/3 φλιτζανιού χυμό λεμόνι (περίπου 3 κανονικά λεμόνια)
• 4 κουταλιές της σούπας βούτυρο Κερκύρας (με το κουτάλι της σούπας κόβουμε κομμάτι από το βούτυρο πάχους περίπου δύο χιλιοστών και τόσο ώστε να καλύψει το κουτάλι).

Στα γρήγορα

Κατηγορία

Με φρούτα

Εποχιακά

Καλοκαιρινή

Μέθοδος

Κατσαρόλας

Διατροφή

Χορτοφαγική

Περιέχει

Φρούτα

Αβγά

 

 

 

Πως το κάνουμε:

Διαβάστε περισότερο: Λεμονόπιτα για αρχάριους 

 http://www.sintagespareas.gr/sintages/lemonopita-gia-arxarious.html#ixzz2350DjwKS

Όμορφα DIY Ράφια τοίχου από παλιά συρτάρια

 Όμορφα DIY Ράφια τοίχου από παλιά συρτάρια

Η ανακύκλωση είναι ένα μείζον θέμα που θα πρέπει να ενδιαφέρει τον καθένα. Καθημερινά πρέπει να σκεφτούμε τρόπους ανακύκλωσης σε πράγματα που θα θέλαμε να πετάξουμε φροντίζοντας έτσι και το περιβάλλον αλλά και τη ζωή μας.

Θα ανακαλύψετε καταπληκτικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε με την επαναχρησιμοποίηση πραγμάτων που έχετε και θεωρείται άχρηστα μετατρέποντας τα σε χρηστικά αντικείμενα με έξυπνο τρόπο. Ταυτόχρονα, θα είστε ικανοποιημένοι ότι κάνατε μια καλή πράξη και πολύ ενθουσιώδης γιατι θα ανακαλύψετε ότι είστε σε θέση να δημιουργήσετε όμορφα πράγματα με τα χέρια σας.

Πάρτε για παράδειγμα αυτά τα όμορφα DIY Ράφια τοίχου. Είναι πολύ ωραία και μπορείτε να τα κάνετε πραγματικά εύκολα. Το μόνο που χρειάζεται είναι να πάρετε κάποια συρτάρια που δεν τα χρησιμοποιείτε πια και να τα βάψετε με με ζωηρά χρώματα. Έτσι θα δώσετε χρώμα και ζωή στο εσωτερικό του σπιτιού σας. Στη συνέχεια, μπορείτε να τα κρεμάσετε στον τοίχο και να παρουσιάσετε πράγματα πάνω σε αυτά.

O Αντώνης Ζέρβας συζητά με τον Α. Καλογερόπουλο

O Αντώνης Ζέρβας συζητά με τον Α. Καλογερόπουλο

Σάββατο, 05 Ιανουάριος 2013 09:00Συνεντεύξεις

Ο συνεργάτης του Ρ/Σ της Εκκλησίας της Ελλάδος, Άγγελος Καλογερόπουλος, συζήτησε ανήμερα των Φώτων του 2010 με τον ποιητή και μεταφραστή  Aντώνη Ζέρβα  για τη πνευματική πορεία στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, το δίπολο παράδοσης και εκσυχρονισμού,την αγάπη και τον Θεό στην σύγχρονη λογοτεχνία της αποχριστιανικής Ευρώπης,το ανθρώπινο πρόσωπο που "εξουδετερώνεται" από τα ανθρώπινα δικαιώματα και το ξεχαρβάλωμα των προσωπικών σχέσεων επ΄ονόματι της αχαλίνωτης σεξουαλικής απελευθέρωσης.

ακούστε στο σύνδεσμο

 http://www.antifono.gr/portal/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82/%CE%A4%CE%AD%CF%87%CE%BD%CE%B5%CF%82/%CE%A3%CF%85%CE%BD%CE%B5%CE%BD%CF%84%CE%B5%CF%8D%CE%BE%CE%B5%CE%B9%CF%82/4099-%CE%B8o-%CE%91%CE%BD%CF%84%CF%8E%CE%BD%CE%B7%CF%82-%CE%96%CE%AD%CF%81%CE%B2%CE%B1%CF%82-%CF%83%CF%85%CE%B6%CE%B7%CF%84%CE%AC-%CE%BC%CE%B5-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CE%91-%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B5%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF.html

Τα λάθη είναι φίλοι μας

Δεν είναι κακό να κάνεις λάθη. Τα λάθη είναι φίλοι μας, μας βοηθούν να μεγαλώσουμε. 

Στην πραγματικότητα, δεν μπορείς να κάνεις "λάθος" αφού ό,τι αποκαλούμε λάθος είναι ωφέλιμο για μας. Επομένως προχώρα και μη φοβάσαι τα "λάθη". 

Αντίθετα, να σε ανησυχεί το γεγονός ότι μπορεί να αισθάνεσαι φόβο "μήπως κάνεις λάθος".
Neale Donald Walsch

H πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική εξήγηση της ανθρώπινης συνείδησης

http://gerasimos-politis.blogspot.gr/2011/11/h.html

H πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική εξήγηση της ανθρώπινης συνείδησης

H πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική εξήγηση της ανθρώπινης συνείδησης (1996).

Είμαστε φτιαγμένοι από ύλη και όνειρα. Για κανένα άλλο  όργανο του σώματός μας δεν ισχύει περισσότερο αυτός ο αφορισμός όσο για τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Έδρα κάθε ανώτερης ψυχονοητικής μας ικανότητας της μνήμης, της σκέψης, της γλώσσας και της φαντασίας ο εγκέφαλος αποτελεί αναμφίβολα το ευγενέστερο των οργάνων του σώματός μας.

Η πολυπλοκότητα αυτού του οργάνου τρομάζει και γοητεύει: μέσα στο ανθρώπινο κρανίο υπάρχει ένας μικροσκοπικός γαλαξίας από εκατό δισεκατομμύρια νευρικά κύτταρα, όσα περίπου υπολογίζεται ότι είναι και τα άστρα του γαλαξία στον οποίο ανήκει ο πλανήτης μας! Ο αριθμός δε των συνάψεων, των κομβικών σημείων όπου διαπλέκονται και επικοινωνούν μεταξύ τους αυτά τα νευρικά κύτταρα, είναι πράγματι τρομακτικός: περίπου εκατό τρισεκατομμύρια ή και περισσότερες.

Ωστόσο, η πολυπλοκότητα της εγκεφαλικής μηχανής δεν εξαρτάται από τον αστρονομικό αριθμό των δομικών της λίθων, δηλαδή των νευρικών κυττάρων και των συνάψεων, αλλά από την πολυεπίπεδη και φαινομενικά άναρχη οργάνωση και αρχιτεκτονική της. Αυτή η απέραντη ζούγκλα από κύτταρα, νευρωνικές διακλαδώσεις και σήματα συγκροτεί ένα τόσο πολύπλοκο δίκτυο ώστε το Internet, το παγκόσμιο πληροφοριακό δίκτυο, κυριολεκτικά ωχριά μπροστά του.

Στις μέρες μας, η έρευνα του εγκεφάλου και των νοητικών φαινομένων που αποτελούν συνέπεια της λειτουργίας του δεν ανήκει αποκλειστικά στη δικαιοδοσία κάποιου ιδιαίτερου επιστημονικού κλάδου, όπως η νευροβιολογία, η νευροφυσιολογία, η γνωστική ψυχολογία, κ.ο.κ. Αντίθετα, αυτοί οι διαφορετικοί και απομονωμένοι κατά το παρελθόν γνωστικοί κλάδοι συνεργάζονται σήμερα στενά μέσα στα πλαίσια ενός νέου διευρυμένου διεπιστημονικού κλάδου που ονομάζεται νευροεπιστήμη.

«Βρισκόμαστε στην απαρχή της επανάστασης των νευροεπιστημών. Όταν αυτή ολοκληρωθεί, θα γνωρίζουμε πώς λειτουργεί η νόησή μας, τι καθορίζει τη φύση μας και πώς γνωρίζουμε τον κόσμο μας.» Αυτά υποστηρίζει ο Gerald M. Edelman,  ένας από τους μεγαλύτερους μελετητές και θεωρητικούς του νευρικού συστήματος. Και προσθέτει: «Αυτό που συμβαίνει σήμερα στις νευροεπιστήμες μπορεί να θεωρηθεί προοίμιο μιας πολύ ευρύτερης επιστημονικής επανάστασης, μιας επανάστασης που θα έχει σημαντικές και αναπόφευκτες κοινωνικές συνέπειες». Τη βαρυσήμαντη και ενθουσιώδη αυτή δήλωση βρίσκουμε στον πρόλογο του βιβλίου του Edelman Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά. Αυτό το σημαντικό και πολυμεταφρασμένο βιβλίο κυκλοφόρησε πρόσφατα και στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Κάτοπτρο, πλουτίζοντας την ελληνική βιβλιογραφία με ένα από τα πιο αξιόλογα και συναρπαστικά επιστημονικά βιβλία των τελευταίων χρόνων.

Edelman
Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά

Το Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά αποτελεί σύνοψη αλλά και διεύρυνση, στα πλαίσια μιας ευρύτερης ιστορικής-φιλοσοφικής διαπραγμάτευσης, των ιδεών που ο Edelman είχε αναπτύξει στη μνημειώδη πλέον τριλογία του Νευρωνικός δαρβινισμός (1987), Τοποβιολογία (1988) και Το ανακαλούμενο παρόν (1989). Ωστόσο, ενώ εκείνη η τριλογία απευθυνόταν σ’ ένα πολύ ειδικό κοινό, αυτό το τελευταίο του βιβλίο, εύληπτο και καλογραμμένο χωρίς ωστόσο να γίνεται ποτέ απλοϊκό, απευθύνεται σε κάθε αναγνώστη που ενδιαφέρεται να μάθει πώς η σύγχρονη επιστήμη φωτίζει τα μυστήρια του εγκεφάλου και της νόησης.

Απώτερος στόχος του συγγραφέα είναι να δείξει ότι σήμερα «είναι επιστημονικά δυνατόν να κατανοήσουμε τη νόηση». Τα τελευταία είκοσι χρόνια ολόκληρο το επιστημονικό και συγγραφικό έργο του Edelman είναι μια προσπάθεια να συνθέσει σε μια μεγάλη ενοποιητική θεωρία ό,τι γνωρίζουμε μέχρι σήμερα γύρω από τον εγκέφαλο και τη νόηση. Η θεωρία επιλογής νευρωνικών ομάδων, που έγινε γνωστή ως νευρωνικός δαρβινισμός, είναι το προϊόν αυτής της μεγαλόπνοης ερευνητικής και θεωρητικής εργασίας.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Edelman ξεκίνησε τη λαμπρή επιστημονική του σταδιοδρομία όχι ως μελετητής του νευρικού συστήματος αλλά ως μοριακός βιολόγος, ερευνητής του ανοσοποιητικού συστήματος των ανώτερων οργανισμών. Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ικανό να αναγνωρίζει και να καταστρέφει κάθε ξένο σώμα παθογόνα βακτηρίδια, ιούς κ.λ.π, που εισβάλλει στον οργανισμό. Όταν ένα ξένο σώμα εισβάλλει στον οργανισμό, αυτό αναγνωρίζεται από τα αντισώματα, τις ειδικές πρωτεΐνες που υπάρχουν στην επιφάνεια των ανοσοκυττάρων, κι έτσι πυροδοτείται η ανοσολογική απάντηση του οργανισμού κατά του εισβολέα. Για πολλά χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι ο οργανισμός διαθέτει ένα μόνο είδος αντισώματος, το οποίο τροποποιεί τη δομή του σύμφωνα με τη δομή του ξένου σώματος, και συνεπώς αυτό που καθοδηγεί την ανοσολογική απάντηση του οργανισμού είναι το ξένο σώμα. Η μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη του Edelman ήταν ότι αυτή η φαινομενικά εύλογη υπόθεση, δηλαδή ότι το ανοσοποιητικό σύστημα «καθοδηγείται» ή «εκπαιδεύεται» από τους παθογόνους εισβολείς, ήταν εντελώς λανθασμένη. Οι έρευνές του απέδειξαν ότι, αντίθετα, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ένα επιλεκτικό σύστημα η λειτουργία του οποίου εξηγείται θαυμάσια μέσω των δαρβίνειων αρχών της ποικιλότητας και της επιλογής. Πριν από τη μόλυνση, κάθε οργανισμός διαθέτει μια τεράστια εφεδρεία αντισωμάτων, και όταν ένα ξένο σώμα εισβάλλει στον οργανισμό δεν καθοδηγεί την κατασκευή ειδικών αντισωμάτων αλλά επιλέγει το κατάλληλο μέσα από τα ήδη υπάρχοντα! Γι’ αυτές τις θεμελιώδεις ανακαλύψεις του, ο Edelman θα τιμηθεί το 1972 με το βραβείο Νόμπελ. Έκτοτε θα στρέψει τις έρευνές του στη μελέτη του νευρικού συστήματος για να διαπιστώσει εάν και αυτό το τόσο πολύπλοκο σύστημα θα μπορούσε να εξηγηθεί με εξελικτικούς όρους.

Γεννιόμαστε και μεγαλώνουμε σε έναν χαώδη και συνεχώς μεταβαλλόμενο κόσμο. Έναν κόσμο που, όπως γράφει ο Edelman, «είναι ένας τόπος χωρίς ετικέτες». Η λειτουργία του εγκεφάλου είναι να δημιουργεί τάξη μέσα σ’ αυτή τη χαοτική ροή των πραγμάτων. Ο εγκέφαλος οφείλει να ταξινομεί, να κατηγοριοποιεί κάθε αισθητηριακή εμπειρία του οργανισμού και να κατασκευάζει από αυτές τις πρώτες «αντιληπτικές κατηγοριοποιήσεις» ένα κατάλληλο μοντέλο του κόσμου. Από αυτό το μοντέλο εξαρτάται η επιβίωση και η προσαρμογή του οργανισμού. Πώς όμως ο εγκέφαλος καταφέρνει κάτι τέτοιο; Ο νευρωνικός δαρβινισμός αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη επιστημονική απάντηση σ’ αυτό το ακανθώδες ερώτημα.

Όταν ο Edelman και οι συνεργάτες του άρχισαν να μελετούν τη δομή και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος, βρέθηκαν αντιμέτωποι με τρία αναπάντητα έως τότε αλλά αποφασιστικής σημασίας ερωτήματα: πώς συνδέονται σε ομάδες μεγάλοι πληθυσμοί νευρώνων, ποιες αρχές καθορίζουν την οργάνωση των αισθητηριακών και νοητικών αναπαραστάσεων στο εσωτερικό του εγκεφάλου, ποιοι νευρολογικοί μηχανισμοί επιτρέπουν την ανάδυση των αντιληπτικών και εννοιολογικών κατηγοριοποιήσεων που είναι απαραίτητες για την επιβίωση των οργανισμών; Για να απαντήσει σ’ αυτά τα ερωτήματα ο Edelman διατύπωσε αρχικά τρεις θεωρητικές υποθέσεις, που σύντομα όμως αποδείχτηκαν οι τρεις θεμελιώδεις αρχές του νευρωνικού δαρβινισμού.

Η πρώτη αρχή υποστηρίζει ότι κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ανάπτυξης οι γενετικές πληροφορίες οι οποίες υπάρχουν στα γονίδια του εμβρύου δεν επαρκούν για την κατασκευή ενός τόσο πολύπλοκου νευρωνικού δικτύου όπως αυτό που υπάρχει στο εσωτερικό του εγκεφάλου του. Πρέπει λοιπόν να συντελείται μια επιλεκτική διαδικασία που δεν αφορά μεμονωμένους νευρώνες αλλά πληθυσμούς νευρώνων. Σύμφωνα με τον Edelman, η μονάδα επιλογής κατά την ανάπτυξη του εγκεφάλου είναι η νευρωνική ομάδα, ένας πληθυσμός από πενήντα έως δέκα χιλιάδες νευρώνες που συνδέονται μεταξύ τους και λειτουργούν από κοινού. Αποτέλεσμα αυτής της πρώτης επιλεκτικής διαδικασίας είναι να διαμορφώνονται τα πρώτα «εμβρυϊκά» νευρωνικά κυκλώματα, τα οποία ο Edelman ονομάζει πρωτογενές ρεπερτόριο.

Σύμφωνα με τη δεύτερη αρχή, ο οργανισμός μετά τη γέννηση και καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του αλληλεπιδρά με τον εξωτερικό κόσμο. Αυτή η αλληλεπίδραση, που συνήθως αποκαλείται εμπειρία, επεμβαίνει και καθορίζει την οργάνωση αυτού του πρωτογενούς ρεπερτορίου. Μια νέα επιλεκτική διαδικασία κάνει την εμφάνισή της, σ’ αυτή την περίπτωση όμως δεν ασκείται στις νευρωνικές ομάδες αλλά στις νευρωνικές διασυνδέσεις (συνάψεις) που υπάρχουν τόσο στο εσωτερικό όσο και μεταξύ των νευρωνικών ομάδων. Αποτέλεσμα αυτής της νέας επιλεκτικής διαδικασίας είναι ο σχηματισμός των λειτουργικών κυκλωμάτων του εγκεφάλου τα οποία ο Edelman ονομάζει δευτερογενές ρεπερτόριο.

Η τρίτη και πλέον σημαντική αρχή εξηγεί με ποιον τρόπο επικοινωνούν μεταξύ τους οι νευρωνικές ομάδες και τα λειτουργικά κυκλώματα. Αυτή η επικοινωνία, που πραγματοποιείται μέσω παράλληλων και αμοιβαίων συνδέσεων, είναι μια διαδικασία την οποία ο Edelman αποκαλεί επανείσοδο. Μέσω αυτής της διαδικασίας, πολυάριθμες νευρωνικές ομάδες συνδέονται στενά μεταξύ τους σχηματίζοντας τους λειτουργικούς χάρτες του εγκεφάλου. Και, όπως υποστηρίζει ο Edelman, αυτοί οι χάρτες αποτελούν την υλική βάση όχι μόνο των αισθητηριακών μας αντιλήψεων και της μνήμης, αλλά επιπλέον όλων των ανώτερων «πνευματικών» ικανοτήτων μας, όπως είναι η γλώσσα, η συνείδηση και η έλλογη σκέψη.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η νέα εικόνα του εγκεφάλου, όπως αυτή διαμορφώνεται από τον νευρωνικό δαρβινισμό, διαφέρει ριζικά από τις παραδεδεγμένες μέχρι σήμερα αντιλήψεις που βλέπουν τον εγκέφαλο ως ένα στατικό όργανο που «αντανακλά» την πραγματικότητα και του οποίου η οργάνωση και η λειτουργία είναι γενετικά προκαθορισμένες. Ο Edelman, αντίθετα, υποστηρίζει με πολύ πειστικά επιχειρήματα ότι ο εγκέφαλος, «η πιο περίπλοκη διάταξη του γνωστού σύμπαντος», αποτελεί ένα δυναμικό επιλεκτικό σύστημα το οποίο εξελίσσεται συνεχώς καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας ανάλογα με τα ερεθίσματα, τα βιώματα και τις γνώσεις που του προσφέρουμε.

Σε αυτό το σημείο ο αναγνώστης θα μπορούσε να ρωτήσει: «Ωραία όλα αυτά, όμως τι σχέση έχουν με τη νόηση, τη δημιουργική φαντασία και τις ανώτερες πνευματικές μας ικανότητες;» Σ’ αυτή τη δικαιολογημένη απορία έρχονται να απαντήσουν τα τρία τελευταία κεφάλαια του βιβλίου Αιθέρας θεϊκός, λαμπερή φωτιά. Σε αυτά τα κεφάλαια, τα πιο πρωτότυπα, τα πιο γοητευτικά αλλά και τα πιο δύσκολα ολόκληρου του βιβλίου, ο Edelman επιχειρεί κάτι που κανείς άλλος επιστήμονας δεν είχε τολμήσει: να εξηγήσει με βιολογικούς όρους πώς αναδύεται η συνείδηση μέσα από τη «νευρωνική ζούγκλα» του εγκεφάλου.

Η συνείδηση, και κατά συνέπεια η νόηση, γράφει ο Edelman, «είναι διαδικασία και όχι ουσία», μια διαδικασία που συνδέεται άρρηκτα με τη μνήμη, τη βούληση, την προθετικότητα και τις ασυνείδητες νοητικές καταστάσεις του εγκεφάλου μας. Ο Edelman κάνει διάκριση ανάμεσα σε πρωτογενή συνείδηση και σε συνείδηση ανώτερης τάξης. Η πρώτη αφορά κυρίως νοητικές αναπαραστάσεις και τις κατηγοριοποιήσεις του παρόντος, και δεν προϋποθέτει την ύπαρξη γλώσσας. Η συνείδηση ανώτερης τάξης, αντίθετα, αναδύεται από την πρωτογενή όταν ο οργανισμός αποκτά την ικανότητα έναρθρου λόγου και μιας μνήμης ειδικού τύπου που αφορά τα σύμβολα και τις σημασίες τους. Όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Edelman, «η απόκτηση ενός νέου είδους μνήμης μέσω σημασιολογικής αυτοδιέγερσης ... έχει ως αποτέλεσμα το να μπορούν να συνδέονται οι έννοιες του εαυτού, του παρελθόντος και του μέλλοντος με την πρωτογενή συνείδηση. Έτσι καθίσταται δυνατή η συνείδηση της συνείδησης». Χάρη σ’ αυτήν ακριβώς τη συνείδηση ανώτερης τάξης ο άνθρωπος, και ίσως ορισμένοι πίθηκοι, κατάφεραν κατά την πρόσφατη εξελικτική τους ιστορία να απαλλαγούν από τη σκλαβιά του «εδώ και τώρα», δηλαδή από τους χρονικούς και τοπικούς περιορισμούς της πρωτογενούς συνείδησης.

Κλείνοντας αυτή την αναγκαστικά επιγραμματική παρουσίαση των κυριότερων ιδεών του νευρωνικού δαρβινισμού, αξίζει να σταθούμε για λίγο στις σημαντικές επιστημονικές, φιλοσοφικές και επιστημολογικές του συνέπειες. Όσον αφορά την ίδια την επιστήμη, η προσφορά της θεωρίας του Edelman είναι κυριολεκτικά επαναστατική. Όχι μόνο γιατί αποτελεί την πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική θεωρία των εγκεφαλικών-νοητικών φαινομένων, αλλά και γιατί οι πολυάριθμες διακλαδώσεις και υποθέσεις αυτής της θεωρίας αποτελούν ήδη την αφετηρία νέων και πολλά υποσχόμενων ερευνητικών προγραμμάτων.

Στο χώρο της επιστημολογίας, ο νευρωνικός δαρβινισμός έχει τουλάχιστον δύο σημαντικές συνέπειες. Η πρώτη, θετικού χαρακτήρα συνέπεια είναι ότι ολοκληρώνει και διευρύνει τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου. Το ότι η θεωρία της εξέλιξης αποτελεί θεμέλιο και ακρογωνιαίο λίθο όλων των βιολογικών επιστημών ήταν ήδη γνωστό. Αυτό που αγνοούσαμε μέχρι πρόσφατα ήταν ότι αποτελεί επίσης ακρογωνιαίο λίθο για την εξήγηση τόσο των ανοσολογικών όσο και των εγκεφαλικών-νοητικών φαινομένων. Η δεύτερη, αρνητική επιστημολογική συνέπεια συνδέεται άρρηκτα με την πρώτη και αφορά τη σύγκρουση της «λειτουργιστικής» με την «εξελικτική» προσέγγιση των νοητικών φαινομένων. Η λειτουργιστική ή υπολογιστική προσέγγιση που υιοθετείται από τη γνωσιακή επιστήμη και την τεχνητή νοημοσύνη όχι μόνο διαχωρίζει τη νόηση από το υλικό της υπόστρωμα —τον εγκέφαλο— αλλά και ουσιαστικά αδιαφορεί γι’ αυτό: ό,τι έχει σημασία, υποστηρίζουν, είναι να βρεθεί το κατάλληλο πρόγραμμα και όχι πού υλοποιείται αυτό. Έτσι, ο εγκέφαλος ως υλικό υπόστρωμα των νοητικών φαινομένων όχι μόνο αυτονομείται από αυτά αλλά και θεωρείται επουσιώδης για την ουσιαστική κατανόηση και την αναπαραγωγή τους μέσω υπολογιστικών μηχανών. Αυτή την ιδιαίτερα δημοφιλή στις μέρες μας θεωρία ο Edelman δεν χάνει την ευκαιρία να την υποβάλει σε αμείλικτη κριτική σε όλα σχεδόν τα κεφάλαια του βιβλίου του και ιδιαίτερα στο πολυσέλιδο κριτικό υστερόγραφο το οποίο συνέγραψε γι’ αυτόν ακριβώς το σκοπό.

Βασιζόμενος σε αυτό το νέο εννοιολογικό οπλοστάσιο και στις αρχές του διευρυμένου νευρωνικού δαρβινισμού, ο  Edelman επιτυγχάνει το στόχο του: να δώσει την πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική εξήγηση της ανθρώπινης συνείδησης. Αραγε σημαίνει αυτό ότι ο νευρωνικός δαρβινισμός, και εν γένει η νευροεπιστήμη, θα καταφέρει στο άμεσο μέλλον να μας προσφέρει μια εξίσου ικανοποιητική εξήγηση της ανθρώπινης νόησης και σκέψης; Σε αυτό το ερώτημα ο Edelman απαντά απερίφραστα: «Τα δεδομένα της νευροεπιστήμης, όσο πολυάριθμα κι αν είναι, δεν μπορούν από μόνα τους να επιτρέψουν την εξήγηση της σκέψης ... Η νευροεπιστημονική εξήγηση είναι αναγκαία αλλά όχι ικανή ως τελική εξήγηση». Αυτή η απάντηση δεν αποτελεί καθόλου μυστικιστική υπαναχώρηση του συγγραφέα. Η επιστημονική κατανόηση της ανθρώπινης νόησης, υποστηρίζει ο Edelman, προϋποθέτει ασφαλώς τις νευροβιολογικές εξηγήσεις, αλλά ταυτόχρονα τις υπερβαίνει, και αυτό οφείλεται στον εγγενώς κοινωνικό, ανθρωπολογικό και ιστορικό χαρακτήρα των νοητικών φαινομένων! Ωστόσο, το μεγαλειώδες εγχείρημα του Edelman δεν είναι καθόλου μάταιο, γιατί όπως τονίζει, «δεν μπορεί να υπάρξει καμία πλήρης επιστήμη, και ασφαλώς καμία επιστήμη των ανθρώπινων όντων, μέχρι να εξηγηθεί η συνείδηση με βιολογικούς όρους».

Πηγή: www.katoptro.gr, Σπύρος Μανουσέλης, Καθημερινή - 10 Σεπτεμβρίου 1996

Τρέλα είναι απλά μια άλλη μορφή της συνείδησης: H πρώτη ολοκληρωμένη βιολογική εξήγηση της ανθρώπινης συνείδησης