http://www.explorecrete.com/Heraklion/GR08-Heraklion-saint-minas.html
Αγιος Μηνάς
Αεροφωτογραφία με τον Αγιο Μηνά (Νο 1), τον καθεδρικό ναό του Ηρακλείου,
τον παλιότερο "μικρό" Αγιο Μηνά (Νο 2) και την Αγία Αικατερίνη (Νο 3)
τον παλιότερο "μικρό" Αγιο Μηνά (Νο 2) και την Αγία Αικατερίνη (Νο 3)
Ο Αγιος Μηνάς είναι ο προστάτης άγιος
(πολιούχος) του Ηρακλείου και η μνήμη του γιορτάζεται στις 11 Νοεμβρίου,
μέρα αργίας στο Ηράκλειο. Για να φτάσετε στον καθεδρικό ναό του Αγίου
Μηνά από την Πλατεία Κορνάρου, θα προχωρήσετε στην Οδό Βικέλα και στη συνέχεια στην οδό Αγίου Μηνά. Η απόσταση είναι 5-10 λεπτά το πολύ.
Μπροστά από τον ναό του Αγίου Μηνά υπάρχει μια μεγάλη
πλακόστρωτη πλατεία. Δεξιά είναι το κτίριο της Αρχιεπισκοπής Κρήτης,
ενώ αριστερά βρίσκεται η πρώτη (μικρή) εκκλησία του Αγίου Μηνά. Η πρώτη
εκκλησία του Αγίου Μηνά, ο μικρός Αγιος Μηνάς όπως λένε οι ντόπιοι
σήμερα, χτίστηκε το 1735 και στέγασε για πρώτη φορά μετά την τουρκική
κατάκτηση, την άστεγη μέχρι τότε μητρόπολη της Κρήτης.
Δίπλα στον Αγιο Μηνά βρίσκεται επίσης η Αγία Αικατερίνη και η πλατεία της Αγίας Αικατερίνης.
Ο Αγιος Μηνάς προστάτης του Ηρακλείου
Ο Άγιος Μηνάς γεννήθηκε στην Αίγυπτο στα μέσα περίπου του 3ου αιώνα μ.Χ. από γονείς ειδωλολάτρες, αλλά έγινε χριστιανός από την εφηβική του ηλικία. Οταν ενηλικιώθηκε αποφάσισε να κάνει καριέρα στον Ρωμαϊκό στρατό και υπηρέτησε σαν αξιωματικός στο Ρωμαϊκό ιππικό στην Μικρά Ασία. Το 303 μ.Χ. ξεκίνησε διωγμός των Χριστιανών από τον Διοκλητιανό και τον Μαξιμιανό, που κράτησε μέχρι το 311 μ.Χ. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες διατάχθηκαν να συλλαμβάνουν και να βασανίζουν τους χριστιανούς προκειμένου να τους κάνουν να απαρνηθούν την πίστη τους. Ο Άγιος Μηνάς, πιστός στην πίστη του, παραιτήθηκε από τον Ρωμαϊκό στρατό και ασκήτεψε στα βουνά. Σε ηλικία πενήντα περίπου ετών, θείο όραμα του αποκάλυψε ότι είχε φτάσει η ώρα να μαρτυρήσει. Εγκατέλειψε την προστασία του βουνού και κατέβηκε στην πόλη, όπου μπροστά στους ειδωλολάτρες δήλωσε ότι είναι Χριστιανός. Συνελήφθη, οδηγήθηκε στη φυλακή και βασανίστηκε φρικτά. Τον μαστίγωσαν, τον έγδαραν και τον έσυραν γυμνό σε δρόμο με κοφτερές πέτρες. Παρά το φρικτό μαρτύριο του, ο άγιος δεν δέχτηκε να αρνηθεί την πίστη του και στο τέλος αποκεφαλίστηκε.
Ο Αγιος Μηνάς καθιερώθηκε πολιούχος του
Ηρακλείου την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η διαφορετική θρησκεία
Κρητικών και Τούρκων υπήρξε κύρια αιτία βιαιοπραγιών από τους
μουσουλμάνους εναντίων των χριστιανών. Η παράδοση μας λέει ότι το Πάσχα
του 1826 ενώ οι χριστιανοί ήταν μαζεμένοι στο ναό και παρακολουθούσαν
τη λειτουργία της Ανάστασης, όχλος μουσουλμάνων προετοίμαζε σφαγή
εναντίον τους, η οποία αποφεύχθηκε με την επέμβαση ενός ηλικιωμένου
αξιωματικού καβαλάρη. Ο καβαλάρης αυτός έμοιαζε με το πρωτοπαλίκαρο των
Τούρκων, τον Αγιάν Αγά, που τους ηρέμησε και τους απέτρεψε από τη σφαγή
των χριστιανών. Την επέμβαση αυτή του μυστηριώδη καβαλάρη, οι
χριστιανοί την απέδωσαν σε θαύμα του Αγίου Μηνά, πιστεύοντας ότι ήταν
αυτός που παρουσιάστηκε στους Τούρκους και όχι ο Αγιάν Αγάς. Ομως, ακόμη
κι αν οι Τούρκοι είχαν δίκιο και δεν ήταν ο Άγιος Μηνάς ο έφιππος
αξιωματικός, ήταν θαύμα ο Τούρκος διώκτης των χριστιανών (Αγιάν Αγάς)
να λειτουργήσει σαν προστάτης τους την τελευταία στιγμή.
Από τότε ο Αγιος Μηνάς απεικονίζεται
έφιππος ως Ρωμαίος στρατηγός και τιμάται ως προστάτης της πόλης του
Ηρακλείου. Αναφέρει ο Γεώργιος Συλλαμιανάκης, στο βιβλίο του "Αγιος
Μηνάς" το 1939, πως όχι μόνο οι Χριστιανοί θεωρούσαν προστάτη της πόλης
τον Αγιο Μηνά αλλά και οι Τούρκοι, οι οποίοι αντίκριζαν τον Αγιο με φόβο
και σεβασμό.
Για τη σχέση του Ηρακλείου με τον προστάτη άγιο του έγραψε και ο Καζαντζάκης: "... Ολάκερη η πολιτεία ήταν ένα φρούριο, η κάθε ψυχή ήταν κι αυτή ένα φρούριο αιώνια πολιορκούμενο κι είχε καπετάνιο ένα Αγιο, τον "Αγιο Μηνά, τον προστάτη του Μεγάλου Κάστρου. Ενας Αγιος που δεν έμενε μόνο στο εικόνισμά του, κατέβαινε κάθε νύχτα, έβγαινε περιπολία. Σφαλνούσε τις πόρτες, όσες είχαν ξεχάσει οι Χριστιανοί ανοιχτές, σφύριζε στους νυχτοπαρωρίτες να γυρίσουν πια στα σπίτια τους, στέκουνταν απόξω από τις πόρτες κι αφουκράζονταν ευχαριστημένος όταν άκουγε τραγούδι...
....Κι όταν οι Τούρκοι ακόνιζαν τα μαχαίρια τους κι ετοιμάζουνταν να ριχτούν στους Χριστιανούς, πετιόταν ο Αϊ-Μηνάς πάλι από το κόνισμά του να διαφεντέψει τους Καστρινούς...
....Δεν ήταν μονάχα άγιος ο Αϊ-Μηνάς, ήταν ο καπετάνιος τους, καπετάν Μηνά τον έλεγαν και του πήγαιναν κρυφά τ' άρματά τους να τα βλογήσει...".
Θαύματα του αγίου αναφέρονται και σε πιο πρόσφατες
εποχές, όπως το ότι ο Αγιος Μηνάς προστάτευσε το ναό του από τον σφοδρό
βομβαρδισμό του Ηρακλείου στις 23 Μαίου 1941. Σήμερα έξω από το ναό
εκτίθεται η βόμβα που έπεσε στο ναό αλλά δεν εξερράγη.
Αγιος Μηνάς, ο καθεδρικός ναός
Ο
επιβλητικός ναός του Αγίου Μηνά, ένας από τους μεγαλύτερους στην
Ελλάδα, θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου 1862 ως εκδήλωση ευγνωμοσύνης των
Ηρακλειωτών για την προστασία που πρόσφερε ο Αγιος στην πόλη. Η θέση
στην οποία χτίστηκε, λέγεται ότι υποδείχθηκε από έναν καλόγερο, στον
οποίο παρουσιάστηκε ο Άγιος Μηνάς σε όραμα.
Αρχιτέκτονας του ναού ήταν ο ηπειρώτης Αθανάσιος Μούσης,
ο οποίος είχε αναλάβει επίσης τον Αγιο Τίτο και τους στρατώνες στην
Πλατεία Ελευθερίας, το κτίριο που στεγάζει σήμερα την Νομαρχία
Ηρακλείου και τα Δικαστήρια.
Η ανοικοδόμησή του ναού σταμάτησε στη διάρκεια της
επανάστασης του 1866 και συνεχίστηκε το 1883. Η προσπάθεια για την
ανέγερση του ναού σε τόσο δύσκολους καιρούς υποστηρίχτηκε από όλους τους
Ηρακλειώτες με ενθουσιασμό.
Αναφέρεται
στην εφημερίδα "Ηράκλειο" της εποχής εκείνης, ότι στο λιμάνι του
Ηρακλείου έφτασε ιστιοφόρο που μετέφερε οικοδομικά υλικά για το κτίσιμο
του ναού. Ωστόσο η επιτροπή που είχε αναλάβει την ανέγερση του ναού, δεν
είχε τα χρήματα για να πληρώσει εργάτες να μεταφέρουν τα υλικά από το
καράβι στον τόπο της οικοδομής. Το γεγονός αυτό πληροφορήθηκαν οι
μαθητές του Ηρακλείου, που με ενθουσιασμό προσφέρθηκαν να ξεφορτώσουν το
καράβι και να μεταφέρουν τα υλικά. Στήθηκε έτσι μια ανθρώπινη αλυσίδα
από το λιμάνι μέχρι τον Αγιο Μηνά, που με τραγούδια ολοκλήρωσε την
κοπιαστική εργασία.
Τα εγκαίνια του ναού έγιναν με μεγαλοπρέπεια το 1895 επί
μητροπολίτη Τιμόθεου Καστρινογιαννάκη. Αν και η Κρήτη βρίσκονταν ακόμα
υπό τουρκική κατοχή, οι γιορτές για τα εγκαίνια του Αγίου Μηνά κράτησαν 3
μέρες και ολόκληρο το Ηράκλειο είχε γίνει αγνώριστο από τους στολισμούς
και τον λαμπρό φωτισμό.
"Σπίτια, σοκάκια και τσαρσά τώρα μορφίσαν όλα,
τώρα που ξετελεύτηκε Αη Μηνάς στη χώρα.
Σαββάτ' αργά και Κυριακή η νύχτα ήτο μέρα απού τα φώτα που 'φτανε και ρίκταν στον αέρα.
Λάμπες, φανάρια και κεριά, χρωματιστά κανδήλια όλη η χώρα ήφεγγε σαν να 'τον μέρα ίδια".
τώρα που ξετελεύτηκε Αη Μηνάς στη χώρα.
Σαββάτ' αργά και Κυριακή η νύχτα ήτο μέρα απού τα φώτα που 'φτανε και ρίκταν στον αέρα.
Λάμπες, φανάρια και κεριά, χρωματιστά κανδήλια όλη η χώρα ήφεγγε σαν να 'τον μέρα ίδια".
Γιατί το Μηνάς είναι σπάνιο όνομα στο Ηράκλειο
Το όνομα Μηνάς είναι σπάνιο στο Ηράκλειο, και αυτό
ακούγεται περίεργο για μια πόλη που έχει τον Αγιο Μηνά σαν προστάτη της.
Η αιτία βρίσκεται σε μια παλιά ιστορία, που ελάχιστοι θυμούνται πια.
Τον καιρό του τούρκικου ζυγού ήταν συνηθισμένο να αφήνουν
τα νόθα παιδιά στα σκαλιά της εκκλησίας του Αγίου Μηνά. Η εκκλησία
φρόντιζε τα παιδιά αυτά, και στα αγόρια έδινε το όνομα Μηνάς, μια και
βρέθηκαν μπροστά στην εκκλησία του αγίου. Ετσι για πολλά χρόνια, το
όνομα Μηνάς στο Ηράκλειο δήλωνε ότι αυτός που το έφερε ήταν νόθος, οπότε
όλοι απέφευγαν να δώσουν στο παιδί τους το όνομα αυτό.
