Γράφει
ο Ανδρέας Τσεπαπαδάκης, Διπλ. Ηλεκτρονικός Μηχ- Πληροφορικής,
Εκπαιδευτικός Ο τίτλος του άρθρου δείχνει μια ιστορική πορεία...
www.candianews.gr
Από την Παλιά στη Νέα Αλικαρνασσό
Πρόσφυγες Νέας Αλικαρνασσού 1930,
μεταφέρουν σωλήνες για το δίκτυο ύδρευσης, με το καπελάκι ο κοινοτάρχης
Ελευθεριάδης Μ. (αρχείο Καλλιόπης Νίχλου)
Κατηγορία: CANDIANEWS ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ, ΣΕΛΙΔΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
02/07/2014 - 17:56
0
Ο τίτλος του άρθρου δείχνει μια ιστορική πορεία ονομασίας και μετακίνησης Ελληνικού πληθυσμού από μια τοποθεσία της Μικράς Ασίας και μία αρχική πόλη σε μία νέα πόλη με τους ίδιους ανθρώπους πρόσφυγες της μητέρας πόλης στο νησί της Κρήτης λίγο έξω από την πόλη του Ηρακλείου. Σήμερα αυτή η πόλη των 20000 περίπου κατοίκων είναι δημοτική ενότητα στο δήμο Ηρακλείου και όπως έχει χαρακτηριστεί ο παλιός Δήμος σήμερα σε Ιστορικό δήμο Νέας Αλικαρνασσού. Η διοικητική αυτονομία αυτής της νέας πόλης και των κατοίκων της δυστυχώς δεν στάθηκε ποτέ ένα ευτυχές και ήρεμο γεγονός, εκτός μικρών χρονικών διαστημάτων.
Η αρχαία Αλικαρνασσός είναι πόλης της Καρίας της Μικράς Ασίας, ήταν μια αποικία Δωρική από τις πόλεις του Άργους και της Τροιζηνίας στην Ιωνία που κτίστηκε περίπου το 1000 π.χ. Αρχηγός αυτής της αποικίας ήταν ο Άνθης γιός του Ποσειδώνα κατά την μυθολογία. Η πόλις της Αλικαρνασσού στην μακραίωνη ιστορία της είχε λαμπρές περιόδους ακμής και παρακμής μια πορεία ύπαρξης δύσκολη, πολλές φορές όχι ευχάριστη αλλά ένδοξη.
Η Αλικαρνασσός υπήρξε πατρίδα του Ηροδότου πατέρα της Ιστορίας και του ποιητή Διονυσίιου θείου του Ηροδότου (αδελφός της μητέρας του), αλλά και της Αρτεμισίας Α’, του Μαύσωλου και της γυναίκας του Αρτεμίσιας Β’ που κατασκεύασε το περίφημο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού ένα από τα 7 θαύματα της Αρχαιότητας. Από εκείνη την εποχή μέχρι και την μεταβυζαντινή εποχή δεν υπάρχει κάτι ιστορικό να αναφερθεί. Με την κατάρρευση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και την έλευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας είχαμε νέα γεγονότα και η Αλικαρνασσός άρχισε να ξαναεμφανίζεται στο προσκήνιο.
Οι Ιωαννίτες Ιππότες μοναστικό τάγμα της λατινικής εκκλησίας, κατέλαβαν την Αλικαρνασσό γνωστή τότε με το όνομα Μέσι (Mesy) οχυρώνοντας τη κατεστραμμένη αυτή πόλη. Κατασκεύασαν ένα μεγάλο φρούριο το 1402 το οποίο υπάρχει μέχρι σήμερα. Χρησιμοποιήθηκαν πολλά υλικά από τα κατεστραμμένο Μαυσωλείο καθώς και αγάλματα για τον διάκοσμο του. Το φρούριο που έφτιαξαν ήταν αφιερωμένο στον προστάτη του τάγματος Άγιο Πέτρο δίνοντας και το όνομα του στην πόλη που ονομάστηκε Πετρόνεουμ (Petroneum) από το όνομα του φρουρίου. Αργότερα με παράφραση το Πετρόνεουμ έγινε από τους Έλληνες στο Ελληνικότερο Πετρούμι γιαυτό και οι Αλικαρνασσώτες λέγονταν Πετρουμιανοί. Το 1842 μετά από συμφωνία Σουλτάνου Βάγιατζητ Β’ και του Μεγάλου Δάσκαλου των Ιπποτών Πιέρ ντ’ Ωμπουσόν το φρούριο θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σαν δεσμωτήριο πολιτικών καταδίκων, το δε παρεκκλήσι έγινε Τζαμί προσθέτοντας και μιναρέ. Όλα αυτά είχαν σαν αποτέλεσμα από Πετρούμι να αλλάξει όνομα και να γίνει Μπόντρουμ (Φυλακή) στα Τούρκικα όπως είναι πλέον γνωστή η Αλικαρνασσός μέχρι σήμερα. Οι Αλικαρνασώτες όμως δεν άλλαξαν το όνομα και ακόμη σήμερα αποκαλούνται Πετρουμιανοί (στις μεταξύ τους συζητήσεις) έχοντας έλθει σαν πρόσφυγες στο Ηράκλειο της Κρήτης και στη δημοτική ενότητα Νέας Αλικαρνασσού συνηθίζεται να αποκαλούνται πλέον σήμερα Αλικαρνασσώτες από την πλειοψηφία του κόσμου, όμως στις συζητήσεις μεταξύ των οι Αλικαρνασσώτες ακόμη και σήμερα προτιμούν το Πετρουμιανοί.
Οι Αλικαρνασσώτες ή Πετρουμιανοί λόγο της γειτνίασης με την Νήσο Κω και άλλα νησιά των Δωδεκανήσων που ήταν υπό Ιταλική κατοχή έμαθαν από συγγενείς και φίλους Έλληνες και ειδικά από Ιταλούς μετά το 1914 ότι θα γίνουν μεγάλες ανακατατάξεις κυρίως εις βάρος των χριστιανών. Στο Πετρούμι – Αλικαρνασσό το πρώτο κύμα προσφυγιάς έγινε τότε με τους περισσότερους να φεύγουν προς Ευρώπη και Αμερική και λιγότερους στην Ελλάδα. Δεύτερο κύμα φυγής ήταν το 1919-1920 όταν πλέον οι Ιταλοί ήταν πολλοί σίγουροι γιαυτό που επρόκειτο να ακολουθήσει, γνώριζαν τις διαθέσεις των μεγάλων δυνάμεων που μάλλον έψαχναν αφορμή να αλλάξουν σύμμαχο και η εκστρατεία της Μεγάλης Ιδέας στο Σαγγάριο έδωσε την αναμενόμενη αφορμή. Οι Δωδεκανήσιοι μαθαίνοντας το από τους Ιταλούς αλλά και οι Ιταλοί ενημέρωσαν όλους του Ιταλούς υπηκόους που ζούσαν στην Μικρά Ασία να μετακινηθούν διότι θα υπάρξουν ριζικές αλλαγές ίσως και με βίαιο τρόπο. Οι 5000 περίπου Έλληνες της Αλικαρνασσού αλλά και των τριγύρω περιοχών μια μεγάλη μερίδα άρχισε να φεύγει ενώ μέχρι το 1922 είχαν φύγει όλοι.
Πανοραμική θέα της Παλιάς Αλικαρνασσού ή Πετρούμι
Στο πρώτο κύμα που έφυγε από Μικρά Ασία το 1914 κάποιοι ήλθαν στο Ηράκλειο ένα τμήμα του πήγε στην σημερινή Νέα Αλικαρνασσό και πήρε Τούρκικες κατοικίες που υπήρχαν και ήταν ακατοίκητες. Επίσης υπήρξε και σχολείο που λειτούργησε από το 1917 που στεγάστηκε σε στάβλους που ανακαινίστηκαν κατάλληλα για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν σχολείο.
Ο Ελευθεριάδης Μιχαήλ από το Πετρούμι και συνεργάτης του Βενιζέλου, σε συνάντηση που είχε μαζί του το 1922 ζήτησε την μεταφορά των Αλικαρνασσωτών στην Ελλάδα και του δόθηκε χώρος στην Αθήνα. Ο ίδιος ο Ελευθιεριάδης Μιχαήλ γνώριζε ότι στο Ηράκλειο Κρήτης υπήρχαν καλύτερες προϋποθέσεις εγκατάστασης και του δόθηκε τελικά η σχετική άδεια να μεταφερθούν στην Κρήτη. Η περιοχή της σημερινής Νέας Αλικαρνασσού συνδύαζε πολλά κοινά στοιχεία με το Πετρούμι η θάλασσα δίπλα, ύψωμα αμφιθεατρικό όπως και το Πετρούμι. Όταν πλέον ήλθε ο περισσότερος πληθυσμός άρχισαν οι διαδικασίες για την κατασκευή του νέου οικισμού της Νέας Αλικαρνασσού που ολοκληρώθηκε το 1929 έχοντας κατασκευαστεί 600 κατοικίες σε οικόπεδο η κάθε μια περίπου 11Χ24 m2 χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και νερό. Επίσης δημιουργήθηκαν 300 περίπου οικόπεδα χωρίς κατοικίες συν τους γεωργικούς κλήρους που πήραν όσοι δήλωσαν ότι ήταν γεωργοί. Έτσι η περιοχή της νέας Αλικαρνασσού διαμορφώθηκε σε ένα Αστικό κέντρο με όμορφη ρυμοτομία τετραγώνων μεγάλων δρόμων, ίσως το καλύτερο νέο προάστιο του Ηρακλείου. Η βόρεια πλευρά του ήταν τα Θαλασσινά με τους περισσότερους κατοίκους επαγγελματίες αλιείς, το νότιο τμήμα ήταν τα Γεωργικά με τους γεωργούς κατοίκους όπως το δήλωσαν που εκτός της γης τους δόθηκαν και μικρές αγροικίες. Τέλος ανάμεσα των θαλασσινών και των Γεωργικών υπήρχε ο αστικός ιστός του προαστίου. Στην αρχή δεν υπήρξε πρόβλημα στέγασης κανενός, μάλιστα πολυπληθείς οικογένειες πήραν κατοικία και έξτρα οικόπεδο για να καλύψουν τις ανάγκες τους. Παρατηρήθηκε ότι σιγά – σιγά έφθαναν νέοι πρόσφυγες καλύπτοντας όλα τα οικόπεδα του αστικού ιστού αλλά και του μη αστικού δημιουργώντας νέες κατοικίες αρχίζοντας έτσι την επέκταση της πόλης ίσως με λίγο άναρχο τρόπο. Ο συνοικισμός επεκτάθηκε με 1 ή 2 τετράγωνα από όλες τις μεριές του όπως δυτικά, ανατολικά, νότια και βόρεια. Για ότι τους δόθηκε είναι γεγονός ότι οι πρόσφυγες πλήρωσαν ένα σχετικά μικρό αντίτιμο για όλη αυτή την περιουσιακή υποδομή που δημιουργήθηκε όπως οικήματα, οικόπεδα ή αγροικίες με αγροτική γη.
Σχέδιο πόλις Νέας Αλικαρνασσού 1931
Στο ιστό της πόλης είχε προβλεφτεί χώρος για την εκκλησία του Αγίου Νικολάου (πολιούχου στο Πετρούμι πολιούχου και στην Νέα Αλικαρνασσό), νέου σχολείου η Ηροδότεια σχολή (1ο Δημοτικό Σχολείο αργότερα και σήμερα το ίδιο κτήριο στεγάζει δύο νηπιαγωγεία), χώρος για αγορά (σ’ αυτόν τον χώρο κτίστηκε το τελευταίο Δημαρχείο και τώρα στεγάζονται όλες οι τεχνικές υπηρεσίες του δήμου Ηρακλείου), χώρος πλατείας που έγινε τελικά πάρκο και ένας χώρος για κάποιο δημόσιο κτήριο που τελικά έγινε το κτήριο που κατασκευάστηκε για την Νεολαία αλλά στέγασε την κοινότητα και μετά το πρώτο Δημαρχείο ενώ σήμερα στεγάζει το ΚΑΠΗ.
Το κτήριο της πρώτης κοινότητας ήταν επί της οδού Ικάρου που σήμερα κατασκευάζεται εξ αρχής ένα νέο κτήριο αγνώστου χρήσης. Ίσως αν γίνει παρέμβαση από τους τοπικούς δημοτικούς συμβούλους της δημοτικής ενότητας Νέας Αλικαρνασσού να πάρει σάρκα και οστά η απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του 1994 για την δημιουργία Μουσείου και Βιβλιοθήκης Μικρασιάτικης Ιστορίας.
Η πρώτη γενιά προσφύγων όσοι ήταν πάνω από την ηλικία του σχολείου έμειναν με γραμματικές γνώσεις που είχαν από το Πετρούμι. Οι άλλοι που ήταν σε ηλικία σχολείου φοίτησαν αλλά λόγω της μεγάλης φτώχειας γρήγορα εγκατέλειπαν τα σχολεία για να πάνε σε εργασίες. Όσοι κατάφερναν να τελειώσουν το δημοτικό γνώριζαν τουλάχιστο ανάγνωση και γραφή ενώ υπήρχαν πολλοί που δεν τα κατάφεραν ποτέ. Η δεύτερη γενιά πήγαν όλοι σχολείο και τέλειωσαν τουλάχιστον τον δημοτικό στην πλειοψηφία τους. Το πρόβλημα της φτώχειας δεν είχε ξεπεραστεί πλήρως. Από την Τρίτη γενιά και πέρα δηλαδή τους γεννηθέντες μετά το 1950 σχεδόν όλοι πήγαιναν στο Γυμνάσιο και αρκετοί στο πανεπιστήμιο. Η τρίτη γενιά ήταν τυχερότεροι όλων, η φτώχεια είχε ξεπεραστεί στην πλειοψηφία των κατοίκων και τα παιδιά μπορούσαν να ατενίζουν με αισιοδοξία τις σπουδές τους.
Πρόσφυγες Νέας Αλικαρνασσού 1930, μεταφέρουν σωλήνες για το δίκτυο ύδρευσης, με το καπελάκι ο κοινοτάρχης Ελευθεριάδης Μ. (αρχείο Καλλιόπης Νίχλου)
Η πρώτη φωτογραφία είναι η πραγματική η δεύτερη έχει δεχθεί επεξεργασία για να φύγουν οι φθορές του χρόνου
Οι πρόσφυγες της Νέας Αλικαρνασσού αν και έζησαν σε ξεχωριστό δικό τους χώρο δυστυχώς γιαυτούς έζησαν μια ιδιότυπη σχέση με του γηγενείς Κρητικούς. Όλα ξεκίνησαν με τις ανεπιθύμητες κατασκευές που επιλέχθηκε η Νέα Αλικαρνασσός να τις φιλοξενήσει χωρίς ποτέ να ερωτηθούν οι κάτοικοι της. Η πρώτη ανεπιθύμητη κατασκευή ήταν οι Φυλακές Νέας Αλικαρνασσού που εκτός του οικοπέδου που κατέλαβαν μετά από χρόνια αποδείχτηκε ότι είχαν καταπατήσει διπλάσιο χώρο από αυτόν που τους παραχωρήθηκε άσε δε τα προβλήματα που δημιουργούν οι φυλακές σε γειτνιάσει με πόλη.
Αμέσως μετά έγινε ένα βοηθητικό αεροδρόμιο που έπρεπε να γίνει και δυστυχώς έγινε στην περιοχή της Νέας Αλικαρνασσού διότι εκεί υπήρχε χώρος που δεν έθιγε συμφέροντα ενώ τα συμφέροντα των προσφύγων είχαν αρχίσει όπως φαίνεται να μην υπάρχουν και οι πρόσφυγες να θεωρούνται πλέον ότι ήταν κάτοικοι β’ κατηγορίας. Τα αεροδρόμιο ήταν αυτό που έδιωξε για δεύτερη φορά από τα σπίτια τους το 1941 του Πετρουμιανούς Νεοαλικαρνασσώτες και ελλοχεύει ο κίνδυνος σήμερα που είναι διεθνές αεροδρόμιο ενός αεροπορικού ατυχήματος αφού το αεροδρόμιο απέχει μόλις 50 μέτρα από τις κατοικίες των πολιτών και της πόλης της Νέας Αλικαρνασσού. Σήμερα το αεροδρόμιο αυτό έχει την μεγαλύτερη κίνηση σε τσάρτερς πτήσεις στην Ελλάδα. Η ηχορύπανση, η αέρια ρύπανση και ο κίνδυνος ατυχήματος είναι 3 εφιάλτες που ζουν καθημερινά οι κάτοικοι της.
Μια δεύτερη υποδομή που έπρεπε να πάει στους πρόσφυγες αφού εκεί υπήρχε πάλι χώρος που δεν έθιγε πάλι συμφέροντα αλλά τα ανύπαρκτα πλέον των προσφύγων. Τα σφαγεία του Ηρακλείου και αυτά στην Αλικαρνασσό, οι Στρατώνες Στρατού και Αεροπορίας καθώς και αεροπορική βάση πολεμικών αεροπλάνων (εκκωφαντική ηχορύπανση πάνω από τα όρια πόνου) και αυτά στην Αλικαρνασσό.
Το αποκορύφωμα της υποκρισίας ήταν όταν χρειάστηκε το Επιμελητήριο Ηρακλείου οικόπεδο για να φτιάξει τεχνικές σχολές με αντάλλαγμα κάθε έτος ένας – δύο Αλικαρνασσώτες θα φοιτούσαν δωρεάν στις σχολές. Αυτό διατηρήθηκε για μερικά χρόνια (μέρος της συγχωνεύτηκε στα ΤΕΙ και το άλλο στην Μέση Τεχνική Εκπαίδευση) έκτοτε δεν ισχύει και όλο το τεράστιο οικόπεδο οικειοποιήθηκε από το Επιμελητήριο Ηράκλειο χάνοντας ο δήμος Νέας Αλικαρνασσού ένα περιουσιακό στοιχείο και κατοίκους που δεν θα φοιτούσαν πλέον. Σήμερα τα κτίρια φιλοξενούν ένα Τεχνικό Σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης και άλλες υπηρεσίες.
Η συνέχεια δεν έχει τελειωμό χρειάστηκαν οικόπεδα για να κάνουν δεξαμενές καυσίμων και αυτές στην βόρεια πλευρά του προσφυγικού προαστίου. Χρειάστηκε να γίνει χαβούζα στο Ηράκλειο και αυτή στην Νέα Αλικαρνασσό καταστρέφοντας παράλληλα και την παραλία της καθώς και την παραλία Καρτερού από τις ακαθαρσίες που έπεφταν χωρίς ιδιαίτερη επεξεργασία στην ανατολική θαλάσσια περιοχή της Αλικαρνασσού.
Χρειάστηκε Βιομηχανική περιοχή πάλι το προσφυγικό προάστιο έπρεπε να παραχωρήσει ζωτικό χώρο του και ίσως από του καλύτερους, στο μοναδικό ύψωμα που δεσπόζει της πόλης του Ηρακλείου.
Όταν παρουσιάστηκε πρόβλημα με του Ρομά νομάδες πάλι η Νέα Αλικαρνασσός έπρεπε να δώσει ... η συνέχεια στο σύνδεσμο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου