πηγή: http://www.nea-acropoli-ioannina.gr/istorika-proswpa/domhnikos-theotokopoulos-el-greco.html
Αναδημοσίευση άρθρου από Νέα Ακρόπολη
Δομήνικος Θεοτοκόπουλος - El Greco
Το 1541, στο Ηράκλειο της
ενετοκρατούμενης Κρήτης, γεννήθηκε ένα αγόρι που αργότερα θα
χαρακτηριζόταν ως ένας από τους πιο ανήσυχους και αινιγματικούς
ζωγράφους όλων των εποχών. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος.
Στην Κρήτη έλαβε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής και δέχτηκε τις επιδράσεις των Κρητών ζωγράφων και της βυζαντινής τέχνης.
Το 1566 πηγαίνει στη Βενετία και μαθητεύει στο εργαστήριο του Τιτσιάνο από όπου αφομοιώνει τη δυτική τάση στη ζωγραφική. Αργότερα στη Ρώμη και τελικά στο Τολέδο της Ισπανίας το 1577. Εκεί πήρε και το όνομα «Εl Greco».
Τα έργα του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου περιέχουν κάτι το ασυνήθιστο, κάτι που δεν είναι εύκολο να ερμηνευτεί.
Η αισθητική στην οποία στηρίζονται είναι ιδιόμορφη, οι προθέσεις του φαίνονται ανεξιχνίαστες.
Αλλά και ο ίδιος ο δημιουργός τους περικλείει γύρω του ένα μυστήριο το οποίο αντιστέκεται στις εύκολες ερμηνείες.
Ο Φραντσίσκο Πατσέκο γράφει στο Arte de la Pintura το 1649:
« Ήταν ένας μεγάλος φιλόσοφος, εύστοχος στις παρατηρήσεις του και είχε γράψει για τη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική».
Οι πραγματείες του για τη φιλοσοφία, τη θεολογία, τη λειτουργική, την αγιολογία, τη λογοτεχνία και την ιστορία έχουν χαθεί. Ωστόσο το ενδιαφέρον τού Δομήνικου Θεοτοκόπουλου για όλα αυτά φαίνεται τόσο στον κατάλογο των έργων της βιβλιοθήκης του, όσο και στις συναναστροφές του με φιλοσοφικούς κύκλους στην Ισπανία. Από τα βιβλία του φαίνεται το ενδιαφέρον του για τους αρχαίους κλασικούς, αλλά και για την Πλατωνική και Νεοπλατωνική φιλοσοφία.
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την τέχνη του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, θα πρέπει να εμβαθύνουμε στις φιλοσοφικές και θρησκευτικές του αντιλήψεις, οι οποίες αντανακλώνται στα έργα του με βαθιά εσωτερικότητα και έντονο το συμβολικό στοιχείο.
Είναι γνωστές οι εξαϋλωμένες, πέρα από το συνηθισμένο, μορφές του. Η πνευματικότητα που περιέχουν στην έκφραση. Σε όλο το θρησκευτικό έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου μπορούμε να διακρίνουμε το διαχωρισμό του υλικού από τον ουράνιο κόσμο, αλλά και την προσπάθειά του να ενώσει σταδιακά, μέσα από το χρώμα και το φως, το γήινο με το υπερβατικό.
Στο διάσημο έργο του «Η Ταφή του Κόμητος Οργάθ», το οποίο εξιστορεί το θρύλο της ταφής του αφέντη του Οργάθ, ενός ευεργέτη της εκκλησίας, τη στιγμή που οι Άγιοι Αυγουστίνος και Στέφανος εμφανίστηκαν, κατά θαυμαστό τρόπο, και απέθεσαν τον νεκρό στον τάφο του, διαφαίνεται έντονα αυτός ο Δυϊσμός.
Η ατμόσφαιρα του θαύματος δημιουργείται με έναν εκπληκτικό χειρισμό φωτός και χρώματος. Οι εκφράσεις στα πρόσωπα των παρευρισκομένων είναι εκστατικές και τα σώματά τους φαίνονται να αιωρούνται ανάμεσα στον γήινο και τον ουράνιο κόσμο, όχι μόνο σαν απλοί μάρτυρες, αλλά και κοινωνοί.
Ο άγγελος, ο οποίος ενώνει τη γη με τον ουρανό, βρίσκεται στον κεντρικό άξονα της σύνθεσης και ανεβαίνει στριφογυρίζοντας προς τον ουρανό, για να μεταφέρει την ψυχή του κόμη, η οποία έχει τη μορφή παιδιού.
Το ουράνιο πλήθος το οποίο υπάρχει δίπλα από τον Χριστό, είναι μορφές έντονα επιμήκεις και το φως που υπάρχει γύρω του γίνεται υπερβολικά λαμπερό, μέχρι που καταλήγει σε μια ακτίνα φωτός.
Αυτή η ιεράρχηση του χρώματος και του φωτός, αλλά και των μορφών από το γήινο προς το ουράνιο, το οποίο υπάρχει και σε άλλους πίνακές του, όπως στην Ανάσταση, στη Σταύρωση, στον Ευαγγελισμό κ.ά., η ύπαρξη του μεσολαβητή Αγγέλου, η ψυχή που αποδεσμεύεται και επιστρέφει εκεί από όπου προήλθε, μας παραπέμπουν στην Πλατωνική και Νεοπλατωνική δομή σκέψης. Την ύπαρξη των δύο κόσμων, του αισθητού και του ιδεατού και την επιστροφή της ψυχής μετά τον θάνατο στον κόσμο των ιδεών.
Τα υπερφυσικά μεγέθη του Χριστού, της Παναγίας και των Αγγέλων σε σχέση με τα άλλα πρόσωπα που υπάρχουν στους πίνακές του, δείχνουν την ουράνια ιεραρχία, κάτι που υποστήριξε ο Διονύσιος ο αρεοπαγίτης, βιβλία του οποίου βρέθηκαν στη βιβλιοθήκη του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Είναι γνωστό όμως ότι και ο Πλωτίνος μίλησε για το ιεραρχημένο Σύμπαν. Αυτή η ιεράρχηση φαίνεται καθαρά στο έργο του «Η Βάπτιση του Χριστού».
Η στενόμακρη φόρμα που συναντάται σε πολλούς πίνακές του, με θρησκευτικό περιεχόμενο, είναι χαρακτηριστική. Με αυτόν τον τρόπο υπερβαίνει τη φυσική πραγματικότητα και δημιουργεί μια ψευδαίσθηση μορφών που αιωρούνται.
Πολλές φορές βλέπουμε μια παραμόρφωση στο χρώμα και τη φόρμα, έντονη επιμήκυνση των μορφών, με κεφάλια πολύ μικρά σε σχέση με το σώμα, έτσι που στο τέλος οι μορφές να φαίνονται σαν να είναι σε μια διάχυτη κατάσταση. Όταν ενώνονται δε με το έντονο φως, μοιάζουν με φλόγες.
Αυτή η έντονη απεικόνιση του φωτός, παραπέμπει στη πνευματική φώτιση, όπως ο ίδιος αναφέρει για τον πίνακά του «Άποψη και Χάρτης του Τολέδο».
Η απογύμνωση της μορφής από την ύλη και η σύλληψη μέσω του νου μιας ανώτερης πραγματικότητας, καταργούν τον τόπο και το χρόνο στους θρησκευτικούς του πίνακες και ο ίδιος έρχεται σε αντίθεση με την αριστοτελική άποψη ότι η μορφή και η ύλη είναι αναπόσπαστα ενωμένες.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό σύμβολο που παρατηρούμε, είναι το χέρι του Χριστού που ακουμπάει στο στήθος με τα δάχτυλα ανοιχτά, ενώ ο μέσος και ο παράμεσος είναι ενωμένοι. Αυτό φαίνεται σε αρκετούς πίνακες όπως: «Ο Διαμερισμός των Ιματίων», «Ο Άγιος Φραγκίσκος» κ.ά.
Ο τελετουργικός χαρακτήρας των παραστάσεών του, η έννοια της ιεραρχίας, το μεταφυσικό φως, η εξαΰλωση των μορφών, η συμβολική χρήση των χρωμάτων, η ανύψωση προς το πνευματικό στοιχείο, συνθέτουν το συνολικό έργο του μεγάλου ζωγράφου ο οποίος πέθανε το 1614.
Μετά το θάνατό του κάποιοι τον χαρακτήρισαν τρελό και δυσνόητο.
Ο El Greco όμως υπήρξε παράδειγμα πνευματικού ατόμου και μεγάλου καλλιτέχνη που κατόρθωσε να μεταφέρει τον πλούσιο εσωτερικό του κόσμο στους θαυμάσιους πίνακές του, μοναδικούς στο είδος τους.
Στην Κρήτη έλαβε τα πρώτα μαθήματα ζωγραφικής και δέχτηκε τις επιδράσεις των Κρητών ζωγράφων και της βυζαντινής τέχνης.
Το 1566 πηγαίνει στη Βενετία και μαθητεύει στο εργαστήριο του Τιτσιάνο από όπου αφομοιώνει τη δυτική τάση στη ζωγραφική. Αργότερα στη Ρώμη και τελικά στο Τολέδο της Ισπανίας το 1577. Εκεί πήρε και το όνομα «Εl Greco».
Τα έργα του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου περιέχουν κάτι το ασυνήθιστο, κάτι που δεν είναι εύκολο να ερμηνευτεί.
Η αισθητική στην οποία στηρίζονται είναι ιδιόμορφη, οι προθέσεις του φαίνονται ανεξιχνίαστες.
Αλλά και ο ίδιος ο δημιουργός τους περικλείει γύρω του ένα μυστήριο το οποίο αντιστέκεται στις εύκολες ερμηνείες.
Ο Φραντσίσκο Πατσέκο γράφει στο Arte de la Pintura το 1649:
« Ήταν ένας μεγάλος φιλόσοφος, εύστοχος στις παρατηρήσεις του και είχε γράψει για τη ζωγραφική, τη γλυπτική και την αρχιτεκτονική».
Οι πραγματείες του για τη φιλοσοφία, τη θεολογία, τη λειτουργική, την αγιολογία, τη λογοτεχνία και την ιστορία έχουν χαθεί. Ωστόσο το ενδιαφέρον τού Δομήνικου Θεοτοκόπουλου για όλα αυτά φαίνεται τόσο στον κατάλογο των έργων της βιβλιοθήκης του, όσο και στις συναναστροφές του με φιλοσοφικούς κύκλους στην Ισπανία. Από τα βιβλία του φαίνεται το ενδιαφέρον του για τους αρχαίους κλασικούς, αλλά και για την Πλατωνική και Νεοπλατωνική φιλοσοφία.
Για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την τέχνη του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, θα πρέπει να εμβαθύνουμε στις φιλοσοφικές και θρησκευτικές του αντιλήψεις, οι οποίες αντανακλώνται στα έργα του με βαθιά εσωτερικότητα και έντονο το συμβολικό στοιχείο.
Είναι γνωστές οι εξαϋλωμένες, πέρα από το συνηθισμένο, μορφές του. Η πνευματικότητα που περιέχουν στην έκφραση. Σε όλο το θρησκευτικό έργο του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου μπορούμε να διακρίνουμε το διαχωρισμό του υλικού από τον ουράνιο κόσμο, αλλά και την προσπάθειά του να ενώσει σταδιακά, μέσα από το χρώμα και το φως, το γήινο με το υπερβατικό.
Στο διάσημο έργο του «Η Ταφή του Κόμητος Οργάθ», το οποίο εξιστορεί το θρύλο της ταφής του αφέντη του Οργάθ, ενός ευεργέτη της εκκλησίας, τη στιγμή που οι Άγιοι Αυγουστίνος και Στέφανος εμφανίστηκαν, κατά θαυμαστό τρόπο, και απέθεσαν τον νεκρό στον τάφο του, διαφαίνεται έντονα αυτός ο Δυϊσμός.
Η ατμόσφαιρα του θαύματος δημιουργείται με έναν εκπληκτικό χειρισμό φωτός και χρώματος. Οι εκφράσεις στα πρόσωπα των παρευρισκομένων είναι εκστατικές και τα σώματά τους φαίνονται να αιωρούνται ανάμεσα στον γήινο και τον ουράνιο κόσμο, όχι μόνο σαν απλοί μάρτυρες, αλλά και κοινωνοί.
Ο άγγελος, ο οποίος ενώνει τη γη με τον ουρανό, βρίσκεται στον κεντρικό άξονα της σύνθεσης και ανεβαίνει στριφογυρίζοντας προς τον ουρανό, για να μεταφέρει την ψυχή του κόμη, η οποία έχει τη μορφή παιδιού.
Το ουράνιο πλήθος το οποίο υπάρχει δίπλα από τον Χριστό, είναι μορφές έντονα επιμήκεις και το φως που υπάρχει γύρω του γίνεται υπερβολικά λαμπερό, μέχρι που καταλήγει σε μια ακτίνα φωτός.
Αυτή η ιεράρχηση του χρώματος και του φωτός, αλλά και των μορφών από το γήινο προς το ουράνιο, το οποίο υπάρχει και σε άλλους πίνακές του, όπως στην Ανάσταση, στη Σταύρωση, στον Ευαγγελισμό κ.ά., η ύπαρξη του μεσολαβητή Αγγέλου, η ψυχή που αποδεσμεύεται και επιστρέφει εκεί από όπου προήλθε, μας παραπέμπουν στην Πλατωνική και Νεοπλατωνική δομή σκέψης. Την ύπαρξη των δύο κόσμων, του αισθητού και του ιδεατού και την επιστροφή της ψυχής μετά τον θάνατο στον κόσμο των ιδεών.
Τα υπερφυσικά μεγέθη του Χριστού, της Παναγίας και των Αγγέλων σε σχέση με τα άλλα πρόσωπα που υπάρχουν στους πίνακές του, δείχνουν την ουράνια ιεραρχία, κάτι που υποστήριξε ο Διονύσιος ο αρεοπαγίτης, βιβλία του οποίου βρέθηκαν στη βιβλιοθήκη του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Είναι γνωστό όμως ότι και ο Πλωτίνος μίλησε για το ιεραρχημένο Σύμπαν. Αυτή η ιεράρχηση φαίνεται καθαρά στο έργο του «Η Βάπτιση του Χριστού».
Η στενόμακρη φόρμα που συναντάται σε πολλούς πίνακές του, με θρησκευτικό περιεχόμενο, είναι χαρακτηριστική. Με αυτόν τον τρόπο υπερβαίνει τη φυσική πραγματικότητα και δημιουργεί μια ψευδαίσθηση μορφών που αιωρούνται.
Πολλές φορές βλέπουμε μια παραμόρφωση στο χρώμα και τη φόρμα, έντονη επιμήκυνση των μορφών, με κεφάλια πολύ μικρά σε σχέση με το σώμα, έτσι που στο τέλος οι μορφές να φαίνονται σαν να είναι σε μια διάχυτη κατάσταση. Όταν ενώνονται δε με το έντονο φως, μοιάζουν με φλόγες.
Αυτή η έντονη απεικόνιση του φωτός, παραπέμπει στη πνευματική φώτιση, όπως ο ίδιος αναφέρει για τον πίνακά του «Άποψη και Χάρτης του Τολέδο».
Η απογύμνωση της μορφής από την ύλη και η σύλληψη μέσω του νου μιας ανώτερης πραγματικότητας, καταργούν τον τόπο και το χρόνο στους θρησκευτικούς του πίνακες και ο ίδιος έρχεται σε αντίθεση με την αριστοτελική άποψη ότι η μορφή και η ύλη είναι αναπόσπαστα ενωμένες.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό σύμβολο που παρατηρούμε, είναι το χέρι του Χριστού που ακουμπάει στο στήθος με τα δάχτυλα ανοιχτά, ενώ ο μέσος και ο παράμεσος είναι ενωμένοι. Αυτό φαίνεται σε αρκετούς πίνακες όπως: «Ο Διαμερισμός των Ιματίων», «Ο Άγιος Φραγκίσκος» κ.ά.
Ο τελετουργικός χαρακτήρας των παραστάσεών του, η έννοια της ιεραρχίας, το μεταφυσικό φως, η εξαΰλωση των μορφών, η συμβολική χρήση των χρωμάτων, η ανύψωση προς το πνευματικό στοιχείο, συνθέτουν το συνολικό έργο του μεγάλου ζωγράφου ο οποίος πέθανε το 1614.
Μετά το θάνατό του κάποιοι τον χαρακτήρισαν τρελό και δυσνόητο.
Ο El Greco όμως υπήρξε παράδειγμα πνευματικού ατόμου και μεγάλου καλλιτέχνη που κατόρθωσε να μεταφέρει τον πλούσιο εσωτερικό του κόσμο στους θαυμάσιους πίνακές του, μοναδικούς στο είδος τους.
Joomla SEF URLs by Artio
σημ. Αν δεν ανοίγουν οι σύνδεσμοι κάντε τους μαρκάρισμα, αντιγραφή, επικόλληση πάνω
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου