Η επανάσταση των Σκορδύληδων και Μελισσηνών

Η επανάσταση των Σκορδύληδων και Μελισσηνών και η συνθήκη της 13ης Σεπτεμβρίου 1219 !

Σε σύντομο διάστημα, έντρομος ο νέος δούκας της, Ντομένικο Ντελφίνο, είδε ολόκληρη τη Δυτική Κρήτη να ελέγχεται από τους επαναστάτες
Στους 150.000 κατοίκους της Κρήτης, τον πρώτο αιώνα της βενετσιάνικης κατοχής ήρθαν να προστεθούν 10.000 άποικοι από τη Βενετία. Δημιούργησαν χωροφυλακή που επάνδρωσαν 12.000 τυχοδιώκτες μισθοφόροι κι οργάνωσαν ιππικό αποκλειστικά από Βενετσιάνους. Κι ακόμα ξεκίνησαν να κτίζουν φρούρια σε επίκαιρα σημεία και να ενισχύουν όσα υπήρχαν. Ένα από αυτά, ήταν το Μονιπάρι, στο Ρέθυμνο. Στα 1217, ο καστελάνος του φρουρίου, Πέτρος Φιλικάνεβο, έκλεψε άλογα και αιγοπρόβατα που ανήκαν στην οικογένεια Σκορδύλη. Ο Ιωάννης Σκορδύλης προσέφυγε στον δούκα, Παύλο Κουρίνο, απαιτώντας  δικαιοσύνη. Ο δούκας αδιαφόρησε. Ο Σκορδύλης αργότερα πήρε πίσω, όχι μόνο τα ζώα του, αλλά και όσα ακόμα βρέθηκαν μπροστά του.
Ξέσπασε επανάσταση εναντίον των Βενετσιάνων με αρχηγούς τον Κωνσταντίνο Σεβαστό Σκορδύλη και τον άρχοντα στο Ρέθυμνο Μιχαήλ Μελισσηνό. Την είπαν «επανάσταση των Δύο Συβρίτων» (από τη μινωική πόλη, Σύβριτο), καθώς τα στρατόπεδα των επαναστατών βρίσκονταν το ένα στην Απάνω Σύβριτο (Αμάρι) και το άλλο στην Κάτω (Άγιος Βασίλειος). Σε σύντομο διάστημα, έντρομος ο νέος δούκας της, Ντομένικο Ντελφίνο, είδε ολόκληρη τη Δυτική Κρήτη να ελέγχεται από τους επαναστάτες. Έσπευσε να συνθηκολογήσει μαζί τους. Με τη συνθήκη που υπογράφηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 1219, προβλεπόταν επιστροφή εδαφών συνολικής έκτασης μιας σεξτέριας (έξι ήταν τότε όλες κι όλες στο νησί) που είχαν καταληφθεί από τους Βενετσιάνους, απελευθέρωση 75 υποτελών των Βυζαντινών που είχαν συλληφθεί, επιβολή ποινών σε όποιους φεουδάρχες Βενετσιάνους αδικούσαν ντόπιους υποτελείς (βιλλάνους) και άλλα λιγότερο σημαντικά. Με τη σειρά τους, οι οικογένειες Σκορδύλη και Μελισσηνού ορκίστηκαν πίστη στη Γαληνότατη. Οι αρχηγοί των επαναστατών έγιναν ισότιμοι με Βενετσιάνους φεουδάρχες.
Οι Μελισσηνοί επαναστάτησαν και στα 1222 (κέρδισαν δυο φέουδα) αλλά και στα 1228, αυτή τη φορά, με τη σύμπραξη των Σκορδύληδων και άλλων βυζαντινών οικογενειών. Με συνθήκες του 1232 και του 1233, οι επαναστάτες πέτυχαν νέα προνόμια, εξισώθηκαν με τη βενετσιάνικη αριστοκρατία και εξασφάλισαν την προστασία των υποτελών τους από την βενετσιάνικη αυθαιρεσία.
Ακολούθησε η πρώτη ειρηνική δεκαπενταετία, χωρίς επαναστάσεις και ξεσηκωμούς. Όμως, στα 1251, νέα επανάσταση ξέσπασε στη Δυτική Κρήτη. Δεν είχε διάρκεια αλλά έγινε αιτία νέοι Βενετσιάνοι άποικοι να φτάσουν στην Κρήτη. Στα 1252, ίδρυσαν την πόλη Canea (τα Χανιά).
Οι νεοαφιχθέντες μοιράστηκαν ενενήντα φέουδα κι έγιναν ο πυρήνας της νέας πόλης, καθώς υπήρχε υποχρέωση κάθε φεουδάρχης να διατηρεί εκεί μέγαρο. Γύρω τους, εγκαταστάθηκαν έμποροι, ναυτικοί και διαφόρων τομέων επαγγελματίες. Η πόλη πήρε πάνω της γρήγορα και εξελίχθηκε στην κυριότερη της Δυτικής Κρήτης, έδρα του ρέκτορα (νομάρχη) και του συμβουλίου του.
Η επανάσταση του Αλέξιου Καλλέργη που ξέσπασε στα 1282, ξεκίνησε από το οροπέδιο Λασιθίου αλλά κατέληξε στην Ανώπολη Σφακίων, τόπο ορεινό, δυσπρόσιτο και φυσικά οχυρό. Εκεί οι επαναστάτες κράτησαν καιρό, αποκρούοντας τις επιθέσεις. Ο Καλλέργης υπέγραψε νικηφόρα γι’ αυτόν συνθήκη αλλά οι επαναστάτες αφανίστηκαν. Οι Βενετσιάνοι, με ποινή τον θάνατο, απαγόρευσαν την κατοίκηση ανθρώπων σε ολόκληρη την περιοχή της Ανώπολης κι απαγόρευσαν τη βοσκή κοπαδιών και την καλλιέργεια της γης για τα επόμενα δώδεκα χρόνια. Λίγο καιρό αργότερα, η Ανώπολη κατοικήθηκε πάλι. Οι Βενετσιάνοι καμιά όρεξη δεν είχαν να απαιτήσουν εφαρμογή της απαγόρευσης, καθώς καλά γνώριζαν ότι κάτι τέτοιο θα ισοδυναμούσε με αιτία νέας επανάστασης.
Πηγές
Ιστορία της Κρήτης, Θεοχ. Δετοράκη, Ηράκλειο 1990
Η Ενετοκρατία εν Κρήτη και οι κατά των  Ενετών αγώνες  των Κρητών,Ξανθουδίδου Στ.,  1939